OPUSCULUM XIV. QUARE FRATRES MINORES PRAEDICENT ET CONFESSIONES AUDIANT

1. Quia plerique dubitant et quaerunt , cum non habeamus curam animarum ordinarie nobis commissam, qua ratione, vel qua auctoritate, vel qua forma praedicemus vel confessiones audiamus in populo ; quod ut plenius et planius intelligatur, rationis huius radicem altius inspiciamus, ab ipsa primaria Ecclesiae institutione originem breviter colligentes.

2. Dominus Iesus Christus, omnium creator et gubernator, sanctam Ecclesiam suam, ascensurus in caelum, Apostolis regendam et dilatandam commendavit, principaliter tamen beato Petro Apostolo, cui de universo grege fidelium specialiter dixit tertio: Pasce oves meas, Ioannis vigesimo primo . Sed ut gubernaretur ordinatius universalis Ecclesia, distinxerunt eam sancti Apostoli per patriarchatus, primatus, archiepiscopatus, episcopatus, parochias et alias canonicas distinctiones , ut, quia per unum vel per paucos non poterat singulis fidelium in omnibus saluti necessariis congrue satisfieri, plures ad huius sollicitudinis partes per determinatos sibi limites pro utilitate animarum vocarentur: et secundum curae pastoralis amplitudinem etiam quilibet istorum accepit certam auctoritatis potestatem, residente plenitudine potestatis ecclesiasticae apud Sedem apostolicam Romanae Ecclesiae, cui Apostolus Petrus, princeps Apostolorum, specialiter praesedit et successoribus suis ibidem eandem potestatem reliquit.

3. Triplex est autem huius potestatis plenitudo scilicet quod ipse Summus Pontifex solus habet totam plenitudinem auctoritatis, quam Christus Ecclesiae contulit

et quod ubique in omnibus ecclesiis habet illam sicut in sua speciali sede Romana

et quod ab ipso manat in omnes inferiores per universam Ecclesiam omnis auctoritas, prout singulis competit eam participari, sicut in caelo ab ipso fonte totius boni, Christo Iesu, fluit omnis gloria Sanctorum, licet eam differenter singuli participent pro captu suo.

4. Praedicta vero distinctio ecclesiarum et parochiarum triplici de causa est instituta, scilicet propter rectorum sollicitudinem. Quod enim unicuique specialius committitur diligentius exsequitur, nec exspectat, quod alter provideat his qui suae sollicitudini sunt commissi.

Item, propter subditorum utilitatem, quia facilius reguntur, et singulis expeditius potest satisfieri, ut dictum est , per plures ministros quam per paucos: sicut Moyses, solus non valens onera multitudinis populi sustinere, partitus est onus tribunis et centurionibus, quinquagenariis ac decanis, ut maiores maiora, minores minora proportionaliter expedirent, retenta tamen sibi plenitudine potestatis in typo futurae dispositionis Ecclesiae militantis.

Item, propter deprehendendas fraudes haereticorum et latebras peccantium, ut quisque pastor, super gregem suum vigilans, possit luporum deprehendere insidias et errantium ovium absentiam cognoscere et ad gregis unitatem eas quaerendo revocare.

5. Ministerium autem officii pastoralis circa ista septem praecipue versatur, maxime plebanorum, scilicet docere populum, quid credere, quid facere, quid cavere, quid sperare et quid timere debeant: item, peccantes corrigere et iudicare, in confessione solvere et ligare pro qualitate meritorum ; ecclesiam officiare, divina celebrare et indicere statuta Ecclesiae de feriis et de aliis: intercedere pro populo apud Deum orando et gratiam eis impetrando, quasi mediator inter Deum et populum ; Sacramenta ecclesiastica et sepulturam eis impendere et alia sacramentalia: indigentibus in parochia pro posse in corporeis necessitatibus de rebus ecclesiae subvenire: exemplum bene vivendi in omnibus se ipsum praebere secundum honestatem vitae clericalis .

6. Obedientia vero populi ad plebanos in his maxime consistit, ut doctrinam eorum et praedicationem statuto tempore et loco auscultent: ut de peccatis suis eorum correctioni subiaceant iuxta canonum instituta: ut semel in anno ad minus omnia peccata sua, quae tunc habent, eis confiteantur; ut in praecipuis festis secundum iura ad parochias conveniant, Missam audituri: ut Sacramenta ecclesiastica ab eis recipiant et sepulturam et huiusmodi: ut indicta feriarum, ieiuniorum et alia denuntianda ab eis servent: ut decimas, oblationes et alia debita eis persolvant secundum canonum instituta . Nova vero statuta populo superaddere plebani non debent, ne fiat obedientia onerosa. Haec debent subditi plebanis suis, tamen cum exceptionibus iuris privilegiorum et consuetudinis approbatae et licentia superiorum. 7. Quod vero semel in anno quilibet confiteatur proprio sacerdoti omnia peccata sua , his sex de causis statutum est: priiho-,- ut pastor cognoscat, in quo statu quilibet commissorum sibi sit, ut secundum hoc sciat ei medicinam competentem exhibere . instructionis, correctionis, consolationis .

Secundo,

ut noscat, quibus possit Christi corpus indulgere, vel quos a Sacramentis arcere. - Tertio, ne per longam incuriam multorum conscientiae in peccato desperabiliter sordescant, expedit, ut aliquando se expurfent. Ipse enim pudor confitendi plerosque a peccato deterret, et confitendo saepe discunt, hoc esse peccatum, quod se putabant innoxie perpetrare.

Quarto, ut discernantur obedientes ab inobedientibus vel haereticis per observantiam talis statuti.

Quinto, ut purgent se ad corpus dominicum digne percipiendum fideles per confessionis medelam.

Sexto, pro merito gloriae, ut ex humilitate confessionis mereantur in caelo exaltari et a peccatis citius expurgari. 8. Proprius sacerdos dicitur, cui quisque specialiter gubernandus est commissus ab Ecclesia vice Dei . Praetermissis igitur diversis distinctionibus, quatuor sunt cuiusque plebis parochialis proprii sacerdotes. Primus et praecipuus est Summus Pontifex, cui tota ecclesiastici gregis cura singularissime commissa est, ita quod omnes inferiores Ecclesiae rectores curam et totam potestatem, quam habent super subditos, ab ipso accipiunt, mediate vel immediate.

Securidus est dioecesanus episcopus, qui est ordinarius pastor omnium ecclesiarum sub ipso constitutarum, et sui inferiores praelati coram animarum et auctoritatem regendi habent ab ipso .

Tertius est spectatis pastor cuiusque ecclesiae ibi canonice institutus. - Quartus est cui quisque praedictorum pro tempore vicem suam super commissos sibi ad ligandum et solvendum ex causa rationabili committit, cui tamen committere potest . Superiores autem liberius et largius possunt vices suas committere quam inferiores. Unde cum plebanus possit aliquibus committere, ut vice sui plebi suae praedicent et eorum confessiones audiant et absolvant et poenitentias injungant, ita quod sic absolutos non oporteat illo anno plebanis suis iterum confiteri, nisi velint :

multo magis potest hoc episcopus et maxime Summus Pontifex, qui, sicut ubique habet potestatis plenitudinem, ita et sibi a Domino commissam gerit omnium ecclesiarum sollicitudinem, ita ut ea quae singulis necessaria probantur, illius providentia suppleantur. Alioquin vacua esset apud ipsum tanta potestas, quam exsecutionis efficacia non comitaretur. Committit autem aliis quandoque vices suas, cum pro locorum distantia, vel causarum qualitate, vel pro aliorum magis urgentium negotiorum occupatione, vel pro multitudinis delinquentium frequentia et necessitatis festinatione, vel pro corporis imbecillitate, vel certe pro liberiori spiritus vacatione expedit, eum et alios secum ad oneris pastoralis sustinentiam invitare.

Nam cum Dominus solus omnia sine qualibet difficultate possit in omnibus operari, quae voluerit, sicut ex nihilo cuncta creavit; tamen dignatur in quibusdam operibus suis habere coadiutores et vicarios, sicut in cura animarum et in operibus artificialis industriae. In hoc dat exemplum Ecclesiae rectoribus, onus sollicitudinis suae et aliis impartiendi, ne per ipsorum absentiam et insufficientiam salus fidelium negligatur.

9. Praedictis ergo de causis in his novissimis temporibus

de quibus praedixit Apostolus , quod instabunt tempora periculosa ex multiplicatione peccatorum et numerositate rudium populorum et seductione haereticorum et raritate bonorum et difficultate regendi et insufficientia praelatorum et perplexitate casuum emergentium et aliorum periculorum Ecclesiae imminentium ex variis eventibus

providit Sedes apostolica ad obviandum praefatis periculis aliquod remedium subventionis animabus pereuntibus, quod divina ordinatione quosdam Religiosorum Ordines instituit , qui officio predicationis et confessionis sibi commisso subveniant indigentiae populorum et insufficientiae clericorum et obsistant versutiis haereticorum, et hoc in solatium et sublevamen oneris, non in praeiudicium plebanorum. Non enim praeiudicat eis, si dominus Papa vel episcopi eorum de officio suo solliciti, quod personaliter implere non valent, aliis loco suo implendum committunt: sicut nec hoc praeiudicaret eis, si vellent personaliter in parochiis eorum praedicare vel confessiones audire, ita quod et ipsi confessi non tenerentur tunc iterato plebanis suis confiteri, cum ipsi plebani sint vicarii episcoporum in suis parochiis, sicut episcopi Summi Pontificis in officiis sibi commissis, quia non in diminutionem suae potestatis, sed in adiutorium sustentandi oneris sunt inferiores pastores superioribus subrogati.

10. Secundo, non fit eis praeiudicium, si pondus laboris, quod ipsi portare tenentur in cura animarum, allevietur eis per aliorum auxilium, ut animae salventur, pro quibus ipsi Deo rationem reddere debent in iudicio, si ex eorum negligentia vel ignorantia perirent, ita ut pro illarum perditione ipsi damnarentur: Ezechielis trigesimo quarto : Ecce, ego super pastores requiram gregem meum de manu eorum etc.

11. Tertio, non fit eis praeiudicium, quia non minuitur jurisdictionis eorum potestas ex tali cooperatione aliorum, sed tantum pondus sollicitudinis et laboris. Temperatissime quippe sic disposuit divina sapientia, et instituit Sedes apostolica , ut per Ordines praenotatos in praedicatione et confessione defectus cleri suppleantur, et animae salventur, et neque in temporalibus neque in spiritualibus ius clericorum aliquatenus violetur, ne, per subtractionem illorum quae eis iure debentur, commoti, salutis profectum per Fratres promovendum in Ecclesia impedirent; cum vix etiam nunc sustineant quidam, eos pro animarum salute inter homines conversari. Nam nec decimas eorum nec primitias seu oblationes nec alia debita eis praeripimus nec populum ab obedientia eorum abstrahimus nec in debitis ministeriis suis eos ullatenus impedimus.

Quod autem quandoque Religiosi ad salvandos fideles in Ecclesia essent vocandi, ostenditur in Evangelio Lucae , cum Dominus dixit Petro: Duc in altum, et laxate retia vestra in capturam. Concluserunt autem piscium multitudinem copiosam. Rumpebatur autem rete eorum, et annuerunt sociis, qui erant in alia navi, ut venirent et adiuvarent eos, et impleverunt ambas naviculas. Mare est saeculum, navicula Petri est Ecclesia fidelium populorum, rete est evangelica doctrina. Per iussum Domini tot piscium multitudo concluditur,

quod rete rumpitur, quia tot ad fidem veniunt, quod eam etiam haeresibus scindunt . Sed cum Petrus cum suis trahere non valeret , annuerunt sociis in alia navi, ut venirent et adiuvarent eos ; quia praelali Ecclesiae cum clero, non sufficientes per se tantam plebium multitudinem trahere ad littus vitae perpetuae, annuerunt, admittendo sociis religiosis, scilicet Iacobo et Ioanni, activis et contemplativW, ut venirent, compatiendo animarum periculis, et adiuvarent eos, tam illos qui trahunt, quam illos qui trahuntur, et illorum insufficientiam et istorum indigentiam relevando. Ambas autem naviculas implent, cum prae multitudine populi nec clerici nec Religiosi plene sufficiant omnibus satisfacere.

12. Cum autem praedicatio et confessio inter alia populo Dei exhibenda ampliori indigeant scientia " Scripturarum, et maius periculum sit ista ei non ministrare, prout expedit, cum per praedicationem informentur, quid credere debeant et qualiter vivere, per confessionem vero lapsi extrahantur de luto peccati ; ista duo Fratribus commissa sunt, ut in his subveniant fidelibus et suppleant defectum clericorum ; in reliquis autem minus est periculum, qualiter fiant, aut facilior exsecutio, per quemcumque fiant.

Ex praedicatione ergo non fit eis praeiudicium, quia non praedicamus illa hora, qua in eorum ecclesiis ipsi solent in festis solemnibus divina solemniter celebrare seu praedicare nisi ipsorum permissu : alia hora, si populus nos audire desiderat, nihil deperit eis exinde, sed accrescit, et hoc in tribus, videlicet, quia populus eis commissus proficit in scientia veritatis et bonis moribus. Item, cum ipsi eadem docent, quae et nos, testimonio nostro confirmamus, doctrinam eorum esse veram, ut in ore duorum, vel trium stet omne verbum . Item, quia docemus populum pastoribus suis obedire et eos revereri et non recalcitrare et reddere eis sua. Super his potius debent , si sapiunt, gaudere et gratias agere quam dolere. Aliter enim cito vilescerent apud populum propter malam vitam multorum ex ipsis.

Ex confessione similiter non praeiudicamus eis, quia nullum cogimus nobis confiteri de subditis suis, sed confessos remittimus ad plebanos suos, ut illis iterum se ostendant tempore suo secundum Ecclesiae mandatum, si ante non sunt eis eo anno confessi. Nam, si aegrotus vult et aliis medicis pro uberiori consilio sanitatis patefacere infirmitatem suam praeter suum medicum specialem, non fit praeiudicium in hoc illi medico, nisi forte infletur invidia vel cupiditate vel pudore turbetur. 13. Quod autem prioribus temporibus in Ecclesia non erant vocati vel missi a Sede apostolica Religiosi aliqui ad praedicta officia praedicationis et confessionis, ut nunc sunt missi, ista fuit ratio. Cum morbus adhuc parvus est, paucioribus indiget remediis et levioribus, sed cum coepit invalescere et latius se diffundere, ne desperabiliter aeger periclitetur, necesse est plura et efficaciora remedia adhibere: ita etiam, cum status mundi modo valde deterior quam olim esse videatur, expedit, plures nunc esse sublevantes, iuxta illud Lucae decimo : Messis quidem multa, operarii autem pauci, idonei et fideles. Rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam: item ad Romanos quinto: Ubi abundavit delictum, superabundavit gratia. Videmus, nunc messes plebium multiplicari, et silvis succisis, villas aedificari. Videmus, et adinventiones peccatorum succrescere et perplexiores casus quotidie emergere: item, ex consuetudine malos incorrigibiliores magis fieri et duriores in peccato: item, quod clerici plures malo exemplo infirmant laicos tam in moribus quam in fide; item, quod pauci sunt inter eos periti, qui sciant, vel quibus confidatur, quod doceant , ut deberent: item, quod negligenter praesunt animabus commissis, quia terrenis negotiis nimis instant: item, quod multi eorum sunt suspensi, excommunicati et in officio suo diversimode impediti; item, quod rari sunt pastores in ecclesiis, sed per leves vicarios animarum cura venalis exponitur: item, quod episcopi temporalibus curis dediti, ista dissimulant, ita quod spes correctionis vix habetur: item, quod si qui aliquando vellent ista corrigere et inutiles removere, non habent quos loco illorum substituant meliores. Cum igitur iam sit Ecclesia quasi navis tempestate concussa, in qua remigantibus,

pavore trementibus procellae tumentes pene operiunt navem missi sunt Fratres a summo gubernatore, fulciti auctoritate Sedis apostolicae, ut, in naviculis suis discurrentes per mundum, quos ex naufragio peccati periclitantes invenerint rapiant ex undis et ad littus salutis reportent.

14. Nulla vero parochia invenitur, quin habeat aut idoneum plebanum, aut aliquo modo insufficien-tem, aut nullum.

Bonus autem et idoneus est qui secundum formam canonum iusto titulo possidet beneficium, cui adnexa est cura animarum illarum, et qui sufficientem pro regimine plebis suae habet scientiam sacrae Scripturae, et qui nullum habet impedimentum in omni officio clericali, et qui debitam diligentiam adhibet animabus sibi commissis in his quae sunt necessaria saluti.

Talium plebanorum subditos non oportet ad alios pro confessione recurrere nisi in his sex casibus: primus, . cum de voluntate ipsius vel licentia vel ratihabitione expressa vel tacita quis alteri confitetur. Secundus, cum alius habet ampliorem auctoritatem absolvendi in certis casibus quam plebanus. Tertius, si propter abundantiorem cautelam vult etiam aliis confiteri, nihilominus tamen confiteatur etiam plebano tempore suo. Quartus, si confitetur illis qui habent a domino Papa, vel ab episcopo loci generalem auctoritatem audiendi confessiones, ut poenitentiarii vel alii quidam ad hoc specialiter deputati. Et qui talibus confitentur, idem est, ac si episcopo suo personaliter confiterentur eosdem casus, de quibus eis contulit potestatem ; unde non tenentur tunc plebanis suis iterum confiteri, nisi velint. Quintus, si aliquis est in peregrinatione positus nec potest habere proprium sacerdotem. Sextus, in articulo necessitatis extremae: tunc quilibet est ei proprius sacerdos, si alium non habet.

15. Insufficiens plebanus dici potest tribus modis: aut cui ab Ecclesia pro tempore sublata est exsecutio officii sui, ut suspensus, excommunicatus et irregularis: aut cuius subditis propter aliquod nocumentum suum non expedit ei confiteri, ut idiota, proditor confessionis et confitentes sibi sollicitans ad peccatum quocumque modo ; aut qui confitentibus sibi non debitam adhibet diligentiam, sicut necesse foret: sicut qui non dat eis opportunitatem integre confitendi, vel non vult eos absolvere nisi pro pretio, vel non informat eos in discretione peccatorum seu satisfactionis qualitate, ut sciant, quid sit peccatum mortale, quid veniale, quid enorme, quid levius , vel qualiter Deo satisfaciant et qualiter proximo et quando publice et occulte. Nam in talibus negligens tantum nocet aliis sicut idiota, qui nescit. Sicut enim idiota docet errare, ita negligens relinquit in errore: exemplum de caeco duce, et qui caecum deuiantem non reducit ad viam .

Subditi enim horum ipsa necessitate salutis coguntur alios confessores quaerere, in quibus insufficientiae praedictae non videntur, sicut qui scit medicum suum insufficientem ad curandum eum, alium necessarie quaerit, si vult mortis periculum effugere .

Quodsi plebanus talis nolet subdito dare licentiam idoneum confessorem quaerendi, vel pro malitia, vel invidia, vel superbia sua, immo forte praecipit, ne vadat ad alium: ita tenetur ei in hoc obedire, sicut servus domino suo, qui nollet eum pascere et praeciperet ei, ne alibi sibi cibum provideret.

Quod autem dicitur, quod subditus debet primo petere licentiam, ut vadat ad peritum confessorem ; propter cautelam factum est, scilicet ne ex contemptu quaerat alium, vel ne vadat ad minus idoneum, vel ne vadat ad haereticum, vel ne detur locus tergiversandi malignis, dum quaerunt ignotis confiteri, ut correctionem sui pastoris effugiant et ita liberius peccent, vel ne simulent, se aliis confessos esse, cum nulli sint confessi.

16. Plebanus autem nullus est qui tenet ecclesiam, cum sit inhabilis ad beneficium habens curam animarum, ut illegitimus filius, vel excommunicatus, vel laicus, vel qui, unam habens, recipit aliam. Item, qui recipit ecclesiam ab eo qui non habet ius conferendi, vel praesentandi ad eam, vel investiendi, vel ab excommunicato, vel quando ius est ad superiorem devolutum ex causa. Item, qui tenet ecclesiam non debita forma, ut simoniace, vel per fraudem, vel violenter, vel est vicarius alicuius istorum. Quod enim quisque non habet, nec potest alteri sua auctoritate conferre . Omnes isti, sicut non habent ius in ecclesiis, quas tenent, ita et plebs in nullo tenetur eisdem.

17. Cum ergo praediclorum omnium subditi possint et debeant aliis confiteri potius, quam illis qui videntur esse plebani eorum propter praemissos eorum defectus: et laici nesciant discernere, quos eligant meliores: et clerici potius vitiosi mitterent eos ad sibi similes quam ad idoneos: et satis rari sunt in clero iam, quos nulla predictarum respergat macularum : missi sunt Fratres a Sede apostolica per mundum, muniti eius testimonio ; qui praedictos defectus clericorum, ubi necesse fuerit, suppleant et indigentiae fidelium subveniant et non tantum laicos , sed et ipsos clericos et Religiosos praedicationibus instruant, exhortationibus a malo retrahant et in bono confortent et in confessionibus poenitentes absolvant et ad vitam gratiae trahant, insuper exemplis aedificent et orationibus gratiam eis et veniam impetrent apud Deum.

Nos enim sumus illi pauperes, de quibus dicitur Deuteronomii vigesimo quarto : Qui remanentes manipulos segetum et spicas decidentes post messores et racemos relictos in vinea colligere debemus, id est illas reliquias, quas plebani, qui habent officium in plebe sua docendi et corrigendi, relinquunt, ut eas ex area Ecclesiae ad horreum caelestis patriae referamus.

Quia vero ad hoc non tenemur ex debito astringente, sed ex caritatis libertate: ideo similiter et illi non tenentur nobis in corporali provisione nisi ex libera pietate. Possunt enim nostris praedicationibus intendere, si voluerint, et nobis confiteri et eleemosynas largiri possunt et dimittere. Econtra possumus et nos eis ista spiritualia beneficia impendere predicationis, confessionis et orationis, licet ad ea ex debito non obligemur nisi debito caritatis.

18. Quaeritur autem, si illi qui nobis confessi sunt, teneantur plebanis suis iterum confiteri ? Ad hoc dicendum, quod duplici ratione tenentur homines confiteri sacerdotibus habentibus claves in foro poenitentiae absolvendi et ligandi: scilicet ex praecepto Dei et ex statuto Ecclesiae. Praeceptum Dei est poenitentiam agere; nam dicitur: Paenitentiam agite, Matthaei quarto , cuius pars est confessio facta sacerdoti , primae Ioannis primo: Si confiteamur etc. Cum ergo poenitens confitetur nobis, et absolvimus eum auctoritate domini Papae vel episcopi, non tenetur iterum a plebano suo de eisdem absolvi, cum sit absolutus. Sed propter statutum Ecclesiae, quo quisque semel ad minus in anno iubetur confiteri omnia peccata sua proprio sacerdoti, quod plerique referunt ad plebanos specialiter, debet ei, si velit, iterum confiteri, ne scandalizetur et ut melius agnoscat eum, si dignus sit, cui corpus Christi debeat porrigere vel negare, nisi de licentia eius alteri sit confessus, vel ratum habeat, si est factum ; et hoc de his plebanis intelligendum, qui boni et idonei videntur, ut supra dictum est, non de aliis, qui ius non habent in ecclesiis, vel ad quos subditi pro confessione accedere prohibentur.

19. Ut autem planius liqueat, in quibns casibus , et sub qua forma Fratres possint audire confessiones, quaedam eorum quae superius posita sunt, sub compendio repetantur. Cum pro diversis causis aliquoties expediat, subditos plebanorum etiam aliis sacerdotibus confiteri, ut promptius inveniant, ad quos recurrant, missi sunt Fratres specialiter, ut in tali necessitate fidelibus succurrant, ad hoc a Sede apostolica destinati.

Primus casus est, cum ex Regula nostra approbata et confirmata a Sede apostolica etiam iniunctum habeamus praedicationis officium ; ne fructus predicationis inanis sit, possumus ex privilegio apostolico, ubi praedicamus, etiam confessiones requirentium tunc audire et absolvere ac poenitentias iniungere auctoritate domini Papae .

Secundus, cum ab episcopis similiter commissam habeamus confessionis officium, non solum de communibus, sed etiam de specialibus casibus ad ipsos spectantibus, possumus absolvere iuxta formam confessionis ipsorum, non tantum laicos, sed etiam clericos indigentes .

Tertius, cum plebanus licentiat subditum suum, ut nobis confiteatur, vel ratum habet quod factum est.

Quartus, cum pro superabundanti cautela vel meliori consilio etiam vult alteri confiteri, vel ex devotione quam suo plebano.

Quintus, cum quis vagatur per terras, potest interim aliis confiteri, dum suum non habet sacerdotem.

Sextus, in articulo necessitatis, dum timet mori et suum non habet sacerdotem.

Septimus, cum sacerdos alicuius est idiota nec scit in necessariis saluti eum congrue expedire.

Octavus, cum est notorius fornicator, tunc subditi non debent ab eo Sacramenta requirere.

Nonus, cum consuevit revelare secreta confessionis, subditi non tenentur ei confiteri, qui hoc timent.

Decimus, cum in confessione solet aliquos ad peccatum inducere, illi non debent accedere ad eum propter periculum utriusque .

Undecimus, cum non dat subditis copiam integre confitendi et non informat eos in his quibus indigent ad salutem.

Duodecimus, si sacerdos est ab officio suspensus a iudice, vel a iure, tunc nec potest solvere nec ligare.

Decimus tertius, si est aliqua maiori excommunicatione ligatus, quia non debent tunc subditi communicare ei, qui sciunt .

Decimus quartus, si est aliqua irregularitate perplexus, tunc non potest exsequi officium pastorale.

Decimus quintus, si est perversor Sacramentorum, Tendens ea pro muneribus, tunc est suspensus et infamis.

Decimus sextus, si tenet ecclesiam contra statuta canonum, tunc enim nullum ius habet in ea ut illegitimus, simoniacus et habens unam ecclesiam, si recipit alteram ; tunc enim prior vacat: et qui per fraudem obtinet, vel violenter intrat, vel non recipit eam a quo recipere debuit .

Decimus septimus, si est vicarius illius qui non habet ius in ecclesia, quod possit alteri delegare.

20. Sunt et alii casus, pro quibus quandoque etiam honestae personae timent suis sacerdotibus confiteri, scilicet quia vicarii sunt instabiles et saepius mutantur, ideo non audent eis sua revelare secreta, cum toties oporteret eos ignotos habere confessores.

Item, quia plerique ipsorum tam vitiosi sunt, quod honesta femina timet infamari, si secrete susurraverit cum eo.

Item, quia plures ipsorum ignoti sunt, et timetur, quod sint apostatae, vel in officio sacerdotali impediti, vel forte non habentes ordinem sacerdotii.

Item, aliqui habent talia peccata in conscientia, quod potius volunt non confiteri quam plebanis suis ea pandere, qui semper vident eos, et coram quibus timent tota die confundi, sicut saepe percepimus.

His in tanto periculo ex compassione est succurrendum potius, quam in desperationem ponantur: hoc tali modo apte fit, ut confiteantur talibus, quos non timent, ubi consulitur ipsorum verecundiae et saluti. Non enim leviter est praecipitandus in interitum, pro quo Christus Dominus potius voluit mortem crucis subire, quam permitteret, eum perire , quia rigor inris positivi, ubi expedit, servandus est, ubi autem salutem impedit, remittendus est. Cum enim potestas ecclesiastica data sit a Domino praelatis, teste Apostolo, secundae ad Corinthios decimo , in aedificationem et non in destructionem salutis animarum: ubicumque aperte quis ea utitur in destructionem, virtutem suam amittit. "Quod enim pro caritate institutum est non iebet contra caritatem militare ". Amen. Et sic est Emis illius quaestionis.

Explicit.

ADDITAMENTUM.

Sicut medicina, non, sicut expedit, aegro porrecta, potius laedit eum, quam sanet, cum medicinae ad sanandum et reparandum et non ad sauciandum vel destruendum sint repertae. " Cessante enim causa, cessat et effectus " ; quia rigor pro utilitate animarum statutus, sicut servandus est, ubi illa utilitas inde provenit, pro qua.

statuitur, ita laxandus est, ubi talis effectus non sequitur, sed potius contrarius aperte sentitur.

1. Quodsi aliquis plebanus prohibet quoquo modo, ne subditi sui confiteantur talibus, qui ab episcopo, vel a domino Papa mediate, seu immediate habent auctoritatem generalem confessiones audiendi ; talis prohibitio non valet, nec poena in prohibitione apposita est timenda, et hoc multiplici ratione, quarum tres tantum hic ponam: prima, quia non potest inferior sui superioris auctoritatem cassare, ut quod ille concessit, iste prohibeat.

Secunda, quia, si aliquis supradictorum defectuum inest ipsi plebano, scilicet imperitiae, suspensionis, irregularitatis, criminis, negligentiae, vel alterius impotentiae, per quem subditi ab eo debito modo non expediuntur in confessione , debent etiam, eo invito, ad alios idoneos recurrere, si non velit sponte concedere; nec pro eius malevolentia se ipsos salutis remedio privare.

Tertia, quia, etsi plebanus satis sit idoneus, tamen subditi, postquam ius suum ei reddiderunt confitendo et alia debita persolvendo, si volunt et alios de salutis suae remediis consulere, non debet nec potest eos prohibere. Et si poenam aliquam propter hoc eis infligeret, tale esset, sicut qui punit omnino innocentem et damnat recte operantem ; quod est error intolerabilis et iuri divino contrarius, et ideo non ferendus, immo graviter puniendus ; et tenetur laeso de illata satisfacere iniuria, et propalavit propriam imperitiam, nesciens, quid debeat et quid possit, ac limites suae potestatis confundens.

2. Cum contritio, confessio et satisfactio sint integraios partes poenitentiae et necessarias ad salutem omni poenitenti ; sicut non contrito non datur remissio peccatorum, ita nec non confitenti peccata sua, si potest habere catholicum sacerdotem, sicut sancta constituit Ecclesia Spiritus sancti auctoritate iuxta evangelicam doctrinam, cum Christus claves regni caelorum per Apostolos sacerdotibus tradiderit ad animas ligandas et solvendas . Cum ergo necesse sit confiteri, necesse est etiam, aliquos esse, qui confitentes audiant et absolvant vice Christi. Aut ergo confitebuntur praelatis suis tantum, aut etiam aliis sacerdotibus. Sed si praelatus alicuius est suspensus ab officio suo quacumque ex causa per Ecclesiam, vel insufficiens est ad scientiam necessariam, vel aliter negligens, quod non impendit poenitentibns debitam diligentiam, vel quocumque alio modo praestat impedimentum, quod ab eo subditis non convenit requirere absolutionis gratiam ; necesse est, alios institui, qui vicem illorum suppleant in hae parte. Alioquin aut Sacramentum poenitentiae per subtractionem debitas confessionis et absolutionis evacuatur, et claves Ecclesias otiosae manebunt, aut iura canonica nullius vigoris erunt et auctoritatis, quae sententias suspensionis et irregularitatis et excommunicationis frustra contra aliquos ediderunt et absolutionis beneficium impendi contradixerunt, si ab ipsis tantum coguntur subditi istud requirere et eis solis peccata sua et non aliis confiteri.

8. Licet enim communiter clerici in quibusdam terris istis defectibus non valde sint impliciti, ut in Anglia vel Francia vel alibi, ubi clerici sunt litterati et clericaliter vivunt et subditos suos bene regunt ; tamen in pluribus aliis terris tanti defectus in clero reperiuntur, per quos inhabiles et minus idonei sint ad animas poenitentium absolvendas, quod qui Fratribus Minoribus et Praedicatoribns prohibet, fideles eisdem confiteri peccata sua, videtur aut ignorare periculum, ant animarum invidere saluti et Dei beneplacitum impedire. Si aliquis teneretur alicui providere in necessariis et negligeret vel non posset, et alius vellet egenti ex compassione subvenire et illius vicem supplere, qui deberet, ne iste periret: nunquid ab aliquo prohibendus esset, ne proximo in necessitate subveniret? Et si hoc esset inconveniens prohibere, ne liberaret proximum a periculo corporis, quanto magis incongruum est et illicitum prohibere aliquem a liberatione animae fratris a periculo damnationis ; immo videtur error omnino non ferendus prohibere, aliquem liberari a naufragii periculo, et potius permittere , eum perire, quam poenitentem a voragine peccati per confessionis tabulam extrahere. Nulla lex servanda, nulli praecepto obediendum humano, quod contra praececeptum caritatis Dei et contra salutem proximi aperte agere invenitur. Adversus caritatem enim vel ceteras virtutes et fructus Spiritus, teste Apostolo , non est lex. Cum ergo pastor plebis alicuius praecipit subditis suis, ne alicui confiteantur alii quam sibi, subintelligendum est: in praeiudicium suum, ita quod, si alteri confessi fuerint, nihilominus confiteantur et sibi. Nam, si non potest eos prohibere, quin de temporali utilitate loquantur cum quocumque voluerint: quanto magis de spirituali, et salutis consilium requirere, ubi sperant invenire ! Verbi gratia, ubi decimae debentur sacerdoti tantum, si praecipit, quod nulli dentur decimae nisi sibi, intelligendum est hoc de decimis, quae sibi debentur. Sed si aliquis dederit ei debitas decimas et de residuo, quod suum est, vult etiam alteri cuicumque dare aliam decimam ratione eleemosynas, nunquam potest sacerdos suus eum prohibere, ne hoc faciat.

4. Aliud vero est de regularibus Religiosis, qui, sicut a suis superioribus prohiberi possunt, ne vadant quoquam vel loquantur cuiquam sine ipsorum licentia, ita possunt etiam prohiberi, ne confiteantur alicui nisi per licentiam eorum, dummodo tales eis confessores assignent, per quos non negligantur in his.quae pertinent ad salutem. Alioquin, si praelatus Religiosi praecipit ei, ne confiteatur alicui praeter suam licentiam, et non assignat ei. confessorem idoneum, et ille indiget confessione, potest et debet alium quaerere confessorem potius, quam salutem propriam negligat, quia praeceptnm non tenet inferioris praelati, quod praeiudicat praecepto superioris. Omnis autem praelatus in Ecclesia est inferior Summo Pontifice, cuius praeceptnm est vice Dei, ut fiat confessio peccatorum idoneo confessori suo tempore, cum potest haberi.

5. Quodsi subditus plebani confessus est alteri, etiam qui ab episcopo licentiatus est, ut possit audire confessiones requirentium, et plebanus ex pastorali sollicitudine vult agnoscere ores proprias, ut sciat, quibus Sacramenta divina ministret, vel qualia adhibeat infirmantibus remedia , et vult conscientias eorum etiam agnoscere per confessionem ipsorum, dummodo hoc calumniose non faciat vilipendendo auctoritatem alterius, cui ille confessus fuerat ; non est propter hoc redarguendus, sed magis pro sua sollicitudine commendandus, cum de ipsis sit rationem Domino redditurus.

6. Si autem aliquando episcopus praecipit subditis suis in synodo, quod nulli confiteantur nisi plebanis suis, vel quibus ipsi licentiam dederint: non est intelligendum velle revocare, si quam auctoritatem Fratribus dedit confessiones audiendi per suam dioecesim, sed quod non confiteantur aliis in suorum praeiudicium plebanorum, iuxta quod supra dictum est, cum ad hoc tantum debeant eis obedire.

7. Quodsi expresse revocaret omnem auctoritatem, quam Fratres habent ab ipso de confessionibus audiendis: nihilominus tamen Fratres, quamdiu non sunt a Summo Pontifice prohibiti vel a suis specialibus praelatis, quibus obedire tenentur, possunt audire confessiones sub hac forma, quod audita confessione eorum , si quis dignus est, absolvant eum sub spe ratihabitionis pastoris sui, si est idoneus pastor secundum praescriptam formam, vel si nolit habere ratam absolutionem illam, quod iterato confiteatur eidem, Bi prius non sit ei illa peccata confessus. Si autem habet ille confitens plebanum non idoneum, vel nullum, simpliciter absolvat eum et expediat in his quibus indiget ad salutem potius, quam nullo subveniente negligatur. Debemus enim praesumere, Summum Pontificem vel alium quemlibet bonum pastorem animarum uniusmodi esse discretionis et caritatis, quod potius velit, oves Christi per quemquam catholicum sacerdotem ad salutem aeternam expediri, quam negligi ab his qui ex officio curam eorum suscipiunt, sed exsecutionem officii circa eos non implent, alioquin, si hoc non vellet, indignus esset dignitate pontificalis officii, qui oves Christi magis perire vellet quam erui de ore luporum: et talis eius voluntas caret effectu pastoralis potestatis, quae solum in aedificationem et non in destructionem animarum data est ab ipso principe pastorum Domino Iesu Christo . Hac enim ratione provide sancta Ecclesia instituit, quod in necessitatis articulo, cum proprius non habetur sacerdos, quilibet sacerdos absolvat quemlibet poenitentem ab omni vinculo peccati et excommunicationis etiam maioris potius, quam ex defectu proprii pastoris aliquis innodatus peccato decedat, licet vera contritio posset eum absolvere , cum non posset habere confessorem. A simili ergo cum proprius sacerdos non potest, aut non curat seu nescit confitentem debito modo expedire, potest et alium confessorem quaerere, qui eum expediat, cum periculosiore sint animae vulnera seu morbi quam corporis, si citius remediis debitis non curentur. Qui autem prohibet aegrotantem, ne accedat ad medicum, qui eum curet, mortem desiderare videtur, quia non vult vitam suam congruis remediis a morte tueri. Si vero sententiam contra eum ferret excommunicationis quasi pro inobedientia, nullam habet vim taliter lata sententia, quia poena talis inferri non debet, nisi gravi culpa praecedente. Culpa vero nulla est quaerere salutis suae remedium sine praeiudicio alicuius. Quod etiam quidam ferunt sententiam excommunicationis in omnes Fratrum benefactores, cum nihil habeamus, nisi quod offertur nobis a fidelibus unde vivamus: idem est, ac si prohiberetur aliquis per excommunicationem, ne fratrem suum et proximum a submersionis vel incendii seu quolibet mortis periculo liberaret. Prohibere enim cibo reficere indigentem est eum velle fame occidere: quod quam iniustum sit, nullus ignorat.

8. Quod autem dicitur , quod " sententia excommunicationis sive iusta sit, sive iniusta, semper est timenda"; verum est, quia, sicut iusta timenda est promerenti, ita iniusta ferenti vel promoventi.

Sex enim modis sententia excommunicationis vim suam perdit et plus nocet ferenti quam patienti: si profertur a quo non debet, ut a non iudice vel excommunicato; in quem non debet, in non subditum, vel innocentem: quando non debet, ante cognitionem causae, vel post legitimam appellationem: ubi non debet, non in loco iudicii, vel non decenti: quare non debet, pro bono opere et non pro peccato et sine ratione iusta; qualiter non debet, iuris ordine non servato.

Ista et alia plura non prosequor ulterius, relinquens ea a viris peritis quaerenda Qui in eum qui peccavit, sed iam poenitet, fert excommunicationis pro eodem peccato sententiam, punit non reum, quem Deus iam a reatu peccati absolvit et restituit innocentiae poenipendo: unde debet sententiam retractare et aliam ei satisfactionem imponere pro peccato. Nam scriptum est : Quomodo maledicam quem Deus non maledixit etc.

Melius tamen omnes adversantes nobis vincimus humilitate et patientia quam rebellando et allegando, quia rebellando scandalizamus alios de ipsa scientia et usurpatione potestatis quasi nostrae, patiendo autem ostendimus, nos quaerere non quae nostra sunt , sed quae salutis sunt aliorum: quosdam docendo, quosdam patiendo cupimus aedificare et Deo lucrari, et sic Deus, pro quo patimur, et alii patientiam nostram videntes pugnabunt pro nobis.

9. Ut autem planius videatur, quam pauci sunt iam in istis partibus inter plebanos vel eorum vicarios, qui 1 liberam habeant ligandi et solvendi potestatem, vel qui bene expediant animas in confessione ; ac per hoc perpenditur, quam necessarii sint Fratres nostri, ut vicem eorum suppleant et animabus pereuntibus subveniant, ex his consideretur

Omnis suspensus ab officio, vel irregularis, vel excommunicatus, vel male intrans ad regimen animarum, non habet potestatem ligandi aut solvendi,

vel alia, quae Jurisdictionis sunt, a quibus est ab Ecclesia prohibitus, exercendi; unde quod ligat vel solvit vel fecit in uniusmodi nihil valet. - Videmus ergo, plurimos nobilium et potentium, qui deberent beneficia ecclesiastica peragere, per bella et alios excessus frequenter incurrere excommunicationis sententiam a iure vel a iudice latam, vel aliter demereri ius conferendi ista beneficia, quia vel indignis conferunt, vel interveniente simonia, quocumque modo per ipsos vel mediatores, et si qua tunc vel taliter conferunt beneficia, nil iuris percipientes ea consequuntur, cum ille conferens ius non habeat conferendi.

Videmus, episcopos similiter per bella vel alios excessus saepe incidere excommunicationis sententiam vel suspensionis, vel a domino Papa suspendi seu excommunicari.

Item, quod aliqui vel per simoniam promoventur vel conferunt curam animarum; similiter, alii aliqui praelati promoventur et promovent alios per simoniae interventum: et omnes beneficiorum collationes per tales vel taliter factae nihil iuris . conferunt recipienti.

Videmus, pastores locare ecclesias suas vicariis suis sub certa pensione census, et unus saepe supplantat alium promittendo maiorem pensionem pastori, ut sibi ecclesia conferatur, et hoc saepe incaute geritur et cum periculo simoniae.

Videmus, plurimos curam animarum suscipere contra statuta canonum, ut nonclericos et ante aetatem debitam, vel illegitime natos, vel aliqua excommunicatione vel irregularitate ligatos et inhabiles ad recipiendum tale beneficium.

Item, quod multi habent plura beneficia curam animarum habentia, qui habent aliqua obstacula, propter quae iura prohibent, aliquem eligi vel institui, ut est pluralitas beneficiorum et similia. Nam, si aliqui habent dispensationem apostolicam, quod do proventibus ecclesiasticis possint recipere usque ad certam summam redituum annuorum, hoc non est accipiendum, Summum Pontificem intendere, quod concedat alicui simpliciter tot animarum curas colligere, quod de illarum proventibus famem suae cupiditatis possit utcumque mitigare, et animas illas sine pastore relinquere destitutas, sed de aliis ecclesiarum proventibus potius accipiendum est, ut praebendarum et aliorum beneficiorum curam non habentium animarum, sicut meliores et peritiores exponunt.

Videmus, quod iudices causarum saepe mandant plebanis sub poena suspensionis vel excommunicationis iam latae aliquas denuntiare sententias vel exsequi, quas negligunt et poenam incurrunt.

Videmus, quod multi recipiunt ordines contra episcoporum prohibitionem sub poena suspensionis promulgatam.

Videmus, quod scholares saepe manus inficiunt in acolythos per iram et incidunt in canonem nec petunt absolutionem, et sic promoventur ad ordines vel beneficia ecclesiastica et solemniter officiant ecclesias et exsequuntur ordines clericalos.

Videmus, quod in clero plurimi sunt notorii fornicatores, in domo sua vel alia concubinas habentes, vel hino inde cum pluribus notorio fornicantes. Notorius autem fornicator dicitur, cuius crimen nulla valet tergiversatione celari, vel cuius testis est populus, qui constat ex decem hominibus, secundum quosdam. Omnis autem notorius fornicator est ipso iure suspensus quoad se et quoad alios.

Contra aliquos etiam a suis episcopis vel praelatis domini Papas aliquoties fertur sententia excommunicationis. Eegulare etiam est, quod suspensus a iure vel a iudice vel excommunicatus, si recipit ordinem sacrum, vel ministrat in eo solemniter, est iam irregularis filctus, a quo non potest absolvi, nisi per Sedem apostolicam, vel de eius speciali mandato. Quidam tamen volunt, quod si fuit suspensus a iure, non a iudice, quod tunc potest secum suus episcopus dispensare, quia mitius agit canon quam homo .

Videmus, quod saepe iudices ecclesiastici ferunt excommunicationis sententias contra formam decretalis illius Innocentii Papas quarti, Cum sit medicinalis , ubi dicitur: " Debent congruas praemittere admonitiones, priusquam aliquem excommnnicent, et sententias ferre in scripto et causam conscribere et illi, contra quem fertur sententia, copiam scripti illius dare infra certum terminum: et qui aliter fert in aliquem excommunicationis sententiam praeter alias poenas est ipso facto suspensus ab ingressu ecclesiae per mensem, ita quod, si infra mensem ingerat se divinis, iam fit irregularis, quod non potest cum ipso super hoc nisi per Sedem apostolicam dispensari ".

10. Sunt adhuc plurima impedimenta clericorum, quae prae nimietate non prosequor, sed ex his paucis adverti potest, quam multi sunt plebani in istis partibus vel tales, vel a talibus, vel taliter promoti seu instituti, qui nihil potestatis in ligando animas habent aut solvendo, ut cognoscatur, quam necessarii sint Fratres in Ecclesia Dei, qui vicem illorum suppleant et animabus subveniant, quae aliter possent perire, quibus, etsi nulla alia suppeteret auctoritas collata specialiter a Sede apostolica vel episcopis, ipsa insufficientia cleri et indigentia populi latam eis aperit audiendi confessiones populi facultatem, cum illi qui debent, aut nesciant, aut negligant, aut nequeant eos qui sibi commissi sunt, congrue, ut in pluribus salutis suae necessariis expedire ; cum e tribus unum sit necessarium: quod aut poenitentes confiteantur illis qui sunt a iure prohibiti vel suspensi: aut nobis, quos Ecclesia ad hoc misit, ut clero simus in adiutorio, ubi ipsi minus sufficiunt ; aut nulli.

11. Nam laicis confiteri non licet, cum possunt haberi catholici sacerdotes. Quod enim dicitur , quod in extremis debeat homo laico confiteri, si sacerdotem non habeat, non est de necessitate, cum laicus non habeat auctoritatem aliquam absolvendi, sed est signum tantum contritionis, quo perpenditur, quod sacerdotem desideravit qui laico est confessus.

Item, cum dicat canon , quod qui habens unum beneficium, cui sit cura animarum annexa , recepit aliud, quod primum ipso iure iam vacet, et ad quem pertinet eiusdem beneficii collatio, nisi illud infra sex menses conferat alteri idoneo, quod collatio iam devolvatur ad alium: et nos iam videamus, plurimos plura huiusmodi contra canones tenere beneficia:.liquet, quantae iam ecolesiao sint vacantes et carentes vero pastore, cum et ipsi qui iam tenent eas, non habeant ius in eis nec ipsorum vicarii; et quibus postmodum con? feruntur ab illis qui iam ius conferendi propter praefatam negligentiam amiserunt, nihil iuris percipiunt, cum non habeant ius illa beneficia iam conferendi. - Item, cum animarum cura debeat ab episcopo committi vel,

sicut in quibusdam ecclesiis consuevit, ab archidiaconis , ut sciant, quales sint, quibus animas gubernandas committunt, et illi qui iam videntur pastores, in pluribus terris per se constituunt pro se vicarios in ecclesiis, qui nec ab episcopis vel aliis auctoritate ipsius curam recipiunt animarum ; tales patet vicarios ius non habere. Nam cum in cura animarum sit requirenda pastoris idoneitas, non debet hanc curam per alium gerere nisi pro causa rationali et de licentia speciali, cum ipse de animabus sibi commissis sit rationem Deo in iudicio redditurus.

12. Item, cum dominus C. , Portuensis episcopus cardinalis, quondam Legatus Theutoniae, generalem tulerit sententiam suspensionis ab officio et beneficio contra clericos sollicitantes moniales cuiuscumque habitus, et excommunicationis contra omnes carnaliter eas cognoscentes , et dominus Papa Gregorius nonus illam confirmaverit et paucis auctoritatem absolvendi tales concesserit: timendum est, multos huiusmodi sententiis ligari, qui nec cogitant super se absolutionis vel dispensationis gratia indigere, et tamen sic ministrant et tenent curam animarum et percipiunt beneficia ecclesiastica sic ligati.

Item, archiepiscopi in suis conciliis et episcopi in synodis saepe ferunt sententias contra diversos excessus, a quibus sunt plures clerici non immunes.

18. Forma ergo petendi auctoritatem ab episcopis audiendi confessiones generaliter ista potest esse, vel alia aequipollens: Domine, vos estis pastor ovium Christi in hac dioecesi, et vobis incumbit providere animabus commissis vestrae sollicitudini, ne in aliquo negligantur. Cum igitur propter multitudinem plebium et incrementa peccatorum et perplexitatem casuum plebani non possint ad plenum omnibus expediendis sufficere, placeat vobis, ut Fratres, qui habent inter nos confessionis officium, auctoritate vestra sint adiutores eorum et subveniant, in quibus possunt, eorum insufficientiae populi et aliorum requirentium in confessionibus audiendis, salvo iure ipsorum vel quorumlibet praelatorum, cum specialiter ad hoc Ordo noster sit a Sede apostolica destinatus. Si vero dignamini nobis aliquid potestatis praeter communem cursum de aliquibus maioribus ad vos specialiter spectantibus superaddendo committere, propter illos maxime, quibus non facilis ad vos patet frequenter accessus, vel quibus propter alia negotia personaliter intendere non valetis, spe ramus, Deo esse placitum et proficuum animabus ; insuper erit vestri oneris sublevamen.

Hoc videlicet et hoc expressis articulis in scripto, et si potest fieri, sub eiusdem episcopi sigillo omnia, quae concesserit, reserventur .

Explicit Additamentum.