CAPUT III.

Qualiter haec quinque sunt naturae quaedam, et qualiter universalia, et qualiter intelligibilia, et qualiter simplicia.

Attendendum autem est, quod omnia quinque tripliciter considerari possunt. Si enim in se accipiantur, ita quod ipsa res sive natura sine aliquo respectu sibi composito accipiantur, et ipsa natura simplex consideretur, sic sunt naturae quaedam ista quinque, et praecipue genera, et species quae absoluto intellectu assequi possunt: tamen de aliis est verum quando non accipitur id quod est differentia in ratione differentiae, sed in ratione entis vel naturae cujusdam: et hoc est verum de proprio quando accipitur id quod est proprium non in proprii ratione, sed in simplicitate cujusdam entis : et hoc etiam verum est de accidente quando accipitur ut pars entis, et non in ratione qua addit ad substantiam, Sic ergo haec praeaccepta sunt naturae quaedam, ut dicunt Avicenna et Alfarabius.

Si autem accipiunt haec praedicta secundum quod naturae illi simplici additur aptitudo ad hoc quod sint in pluribus inferioribus, tunc illa jam efficiuntur universalia, quia universale ab habere aptitudinem dicitur universale, et non ab actu quo efficiatur actu universale. Utrum autem haec aptitudo sit in re quae sua simplicitate apta sit existere in pluribus, et per multiplicationem differentiae dividentis, vel per divisionem materiae in pluribus actu efficiatur : vel sit in solo intellectu, ita quod nihil naturae sit in pluribus, sed solus intellectus similitudinem naturae unius ad eamdem naturam in specie in alio accipiat et in seipso assimilet, quaestio fuit. Et primo quidem modo illi dixerunt qui reales vocabantur. Secundo autem modo dixerunt hi qui dicebantur nominales. Et hoc ad praesens non est disserendum : tamen in praecedentibus in tractatu communi de universalibus hoc sustinuimus quod dixerunt reales. Quocumque autem modo, patet quod simplex natura non est universale, sed natura accepta in tali aptitudine.

Haec autem eadem natura accepta in lumine intelligentiae, cujus ipsa est splendor quidam et radius, secundum quod dicimus, quod omnis forma sive natura

simpiex splendor est, et radius intelligentiae in anima similis sibi inesse spirituali, sive intellectuali, propter hoc quod ipsa natura per intellectualem naturam quae in ipsa est ut pars essentialis ejus, operatur ad esse spirituale, sicut lumen in perspicuo operatur colorem secundum esse spirituale, quem tamen in corpore terminato operatur secundum esse materiale ipsius : eo quod actus activorum sunt in patientibus bene dispositis secundum possibilitatem recipientium actus illos, et non secundum potentiam agentis. Hoc ergo modo ista quinque vel sunt naturae simplices, vel universalia, vel intellectus quidam in anima existentes.

Sciendum est autem, quod haec quinque in lumine intelligentiae accepta sunt absque omni multiplicitate, sed per hoc quod in singularibus terminantur ad materiam, secundum esse dividuntur, et sic agunt multiplicitatem per hoc quod in quolibet sunt secundum totum esse ipsorum et secundum totam essentiam, et sic quidem secundum se sunt ante omnem multitudinem. Per hoc autem quod in sensibilibus et in materia efficiuntur ad quantitatem actus intelligentiae operantis in natura, per hoc efficiuntur multa secundum diversas multiplicationes speciei vel individua.

Si ergo in se accipiantur, naturae sunt simplices, et nec singularia, vel universalia. Si enim in natura simplici haberent quod essent universalia, cum natura simplex non sit nisi unum, universale non esset nisi unum, nec posset esse in multis, et de multis, quod est contra rationem universalis. Si autem a natura simplici haberent quod essent singularia, non posset universale esse nisi unum singulare, et omnia alia similia illi non reciperent praedicationem illius, quod iterum esse non potest. A natura igitur simplici nec habent quod sint universalia, nec quod sint singularia, sed habent hoc a respectu qui additur naturae simplici, ut dictum est.

Adhuc autem secundum quod sunt naturae simplices et separatae, nec sunt in intellectu, nec extra ipsum, sed secundum quod sunt in lumine intelligentiae agentis, et lumine suo facientis omnes formas, sic sunt ut moventia potentialem intellectum qui est anima : et per haec anima intellectuali convertente se ad ipsas efficiuntur in anima, dummodo non sit impedimentum in anima intellectuali, prout intellectum est sicut adepta : et sic accipit universale quod est in intellectu: et ideo oportet quod sit natura illa a sensibilibus, et materialibus, et particularibus separata et abstracta, et in solo accepta lumine intelligentiae, cujus luminis ipsa est splendor et effectus. Et cum intellectus componit cum ea aptitudinem existendi in pluribus, tunc accipit eam ut universale logicum, et ratiocinatur de ipsa sicut de universali. Et per oppositum illius accipit particulare ipsius, quando componit cum ea illa quae determinant ipsam ad materiam hanc et illam, et individuantia, quorum collectio in pluri- bus non potest inveniri, et per quae afficitur hoc aliquid designatum.

Et sic illa natura simplex in quadruplici esse accipitur, scilicet in esse naturae simplicis, et in esse aptitudinis ad multa, et in esse luminis intelligentiae cujus ipsa est splendor, et in esse individui designati per individuantia: et ideo habet rationem naturae per primum, et habet rationem universalis per secundum, et rationem intellectus speculativi per tertium, et rationem particularis et individui per quartum. Et quamvis hoc ad primam pertineat philosophiam, tamen hic posuimus, ut doctrina sit magis perfecta, et quia hoc quidam Arabes praecipui in doctrina de universalibus posuerunt. Cum autem primus actus rationis sit ordinare dicibilia, ut in ante habitis diximus, jam rationes ordinabilium exsecuti sumus : de dicibilibus autem ordinandis in generibus, et speciebus, differentiis, propriis, et accidentibus, deinceps attingemus ad pertractandum.