QUAESTIO IV. Utrum tres tantum sint divinae personae.

Quarto et ultimo quaeritur, utrum in divinis personis sit ponere trinitatem. Et quod non, immo magis dualitatem, ostenditur sic.

I. Pater totum quod potest, dat Filio ; sed qui dat totum quod potest, non potest amplius dare: ergo nec aliam personam producere, cum illud sit dare.

2. Item, Pater generat Filium tanquam Verbum per omnia aequale et per omnia dicens et exprimens ipsum: sed multiplicatio personarum est ad declarationem virtutis: ergo videtur, quod superfluat alium producere.

3. Item, ostenditur quod ibi debeat esse quaternitas per rationem emanationis. Quia enim Filius emanat per generationem, non per processionem, ideo, quamvis non generet, tamen spirando producit; eadem ratione videtur, quod Spiritus sanctus, quamvis non producat spirando, possit generare sive generet, cum non generetur.

4. Item, cura in divinis sit duplex modus producendi , scilicet unus per modum naturae, alius per modum voluntatis, et ibi debeat esse completa ratio productionis, videtur etiam, quod ibi debeat esse modus producendi tertius per modum artis. Et si sic, erit ibi ponere quartam personam secundum hunc modum producendi.

Sed contra : Quod sit ibi trinitas tantum, ostenditur ex suppositionibus superius factis, quia necesse est, in illa Trinitate esse beatitudinem, perfectionem , simplicitatem , primitatem.

1. Ex prima suppositione ostenditur sic: si est ibi summa beatitudo: ergo summa concordia: ergo est summa germanitas, summa caritas. Sed si essent plures quam tres, non esset ibi summa germanitas ; si pauciores , non esset ibi summa caritas: ergo sunt tres tantum. Probatio minoris. Si est ibi quarta persona, aut procedit ab una, aut a duabus, aut a tribus. Si ab una vel duabus tantum, tunc non perfecte et aequaliter convenit cum omnibus: si autem a tribus, tunc duae personae intermediae magis conveniunt ad invicem quam cum extremis, quia producuntur et producunt: et ita non est ibi perfectus nexus.

Item , si essent pauciores quam tres, non esset ibi perfecta caritas, quia perfectus amor et est liberalis et est communis: quia liberalis , ideo tendit in alterum: quia communis, ideo vult illum diligi ab altero et diligere alterum sicut se et a se: ergo est ibi dilectio et condilectio; hoc autem non potest esse minus quam in tribus.

2. Ex secunda suppositione sic: si est ibi summa perfectio: ergo persona producens perfecte producit et quantum ad modum producendi, et quantum ad eum qui producitur. Sed non reperitur nisi duplex modus producendi nobilis: "omne enim agens aut agit per modum naturae, aut per modum voluntatis", sicut vult Philosophus ; ergo his duobus modis et tantum his producit: sed persona producta quolibet istorum modorum est perfectissima: ergo si ultra perfectionem omne quod est superfluit, et quod est citra deficit, necesse est, esse tantum duas personas emanantes et non plures nec pauciores, et unam, a qua emanant: ergo tantum tres.

3. Item, ex tertia sic: si est ibi summa simplicitas , Pater totum dat cuilibet: ergo procedentes sive emanantes non distinguuntur penes ea quae accipiunt , sed penes modum accipiendi vel emanandi ; sed duo tantum sunt modi emanandi: ergo non possunt esse nisi duae personae emanantes et tertia producens: ergo etc.

4. Item, ex quarta sic :si ratione primitatis est ibi summa fecunditas, nulla persona potest producere aliquo genere producendi, quo producitur , quia respectu illius non est prior: ergo cum duae personae emanent secundum duos modos emanandi, impossibile est, quod bis modis producant, et non sunt alii modi: ergo non possunt producere aliam personam: ergo sunt tantum tres.

CONCLUSIO.

Tres tantum esse personas divinas, et fides catholica docet, et ratio suadet.

Respondeo: Dicendum, quod, sicut fides catholica dicit, ponere est tantum tres personas, non plures nec pauciores. Et ad hoc sumitur ratio necessitatis et congruitatis.

Ratio utique necessitatis, quare non possunt esse pauciores quam tres, est summa beatitudo et summa perfectio. Nam summa beatitudo exigit dilectionem et condilectionem ; summa perfectio duplicem emanationem, scilicet naturae et liberalitatis ; et ad hoc ad minus exiguntur tres personae.

Item , ratio necessitatis, quare non possunt esse plures , est summa simplicitas , quae non patitur personas distingui, nisi secundum modos emanandi; et iterum principalis fecunditas, quae non permittit personam producere aliquo genere emanationis , nisi secundum rationem intelligendi sit prior illo. Unde prima persona, quia est innascibilis et inspirabilis , generat et spirat ; secunda, quia inspirabilis , sed genita, non generat, sed spirat ; tertia vero persona, quia spiratur et procedit a generante, nec generat nec spirat Et ideo impossibile est, esse plures quam tres.

Ratio congruitatis sumitur ex sufficientia combinationum et ex perfectione numeri ternarii.

Ex sufficientia combinationum, quia cum "amor sit in omnibus personis", ut dicit Richardus , et non sit nisi triplex amor, videlicet "gratuitus et debitus et ex utroque permixtus" tantum erunt tres personae: una, quae tantum dat, in qua est amor gratuitus: alia, quae tantum accipit, in qua est amor debitus: et media , quae dat et accipit, in qua est amor permixtus ex utroque.

Item, alio modo possunt combinati secundum rationem originis: et hujusmodi combinationis sufficientia in tribus consistit. Nam contingit intelligere personam, quae est principium personae et non est principiatum, et rursum personam, quae est principiatum et non principium personae, et tertio modo personam, quae est principiatum et principium. Quartus autem modus , quod nec sit principium nec principiatum, est omnino impossibilis et non intelligibilis.

Ratio congruitatis ex parte numeri est, quia numerus iste, scilicet ternarius, habet in se primam perfectionem et summam, sive consideretur in se, sive in quantitate continua, sive in creatura .

In se habet primam perfectionem, quoniam primus numerus est, qui constat ex omnibus partibus suis, scilicet unitate et dualitate, quae simul iunctae faciunt tria. Senarius autem dicitur primus perfectorum, quia constat ex omnibus partibus suis aliquotis, scilicet tribus, duobus et uno.

Item, summa perfectio est in eo, quia unitas, quae est principium et completio omnis numeri, reflexa supra se reduplicatione perfecta qualis in solido quadrato , triplicatur secundum rationem, remanens una secundum veritatem; ut si dicatur: semel unum semel. Et istud est valde simile Trinitati increatae,

in qua in unitate substantias est trinitas rationum non tamen est omnino simile, quia ibi cum unitate substantiae est trinitas rationum et rerum, scilicet personarum ; hic tantummodo rationum.

Similiter, si consideretur numerus iste in quantitate continua, habet in se primam perfectionem et summam: primam, quia omnis quantitas habet principium , medium et ultimum: summam, quia perfectio quantitatis continuae suprema consistit in trina dimensione, scilicet longitudine, latitudine et altitudine. Et hoc est quod dicit Philosophus in principio de Caelo et mundo : "Omne enim perfectum in tribus dicimus, et hoc numero adhibuimus nosmetipsos magnificare Deum unum, creatorem omnium, eminentem proprietatibus eorum quae sunt creata".

Similiter, si consideretur iste numerus in crea-- tura, habet in se primam perfectionem et summam: primam, quia trinitatem vestigii contingit reperire in qualibet creatura, quantumcumque parva, quantumcunque minima: summam , quia secundum trinitatem imaginis reformatam et deiformatam attenditur summa et nobilissima perfectio creaturae, scilicet beatitudo.

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod Pater dat Filio totum quod potest: dicendum, quod verum est, sed non dat omni modo, quo potest. Et ideo in illatione est accidens: "non potest amplius dare, ergo nec aliam personam producere", quia hoc non est dare amplius, sed alio modo.

2. Similiter sequens patet, quia Filius non omni modo declarat, quia, etsi secundum rationem naturae, non tamen secundum liberalitatem voluntatis, nisi in quantum ex ipso Verbo procedit Spiritus,

3. Ad illud quod obiicitur, quod Spiritus sanctus debet generare: dicendum, quod non est simile, quia persona Filii praecedit spirationem, ideo habet rationem primitatis ; persona Spiritus sancti sequitur generationem, et ideo non generat, quia non est innascibilis.

4. Ad illud quod obiicitur de tertio modo emanandi , scilicet de arte: dicendum, quod ars non habet fecunditatem ad emanandum sive ad producendum nisi per voluntatem: et ideo modus ille non debet distingui a modo producendi per modum liberalitatis sive voluntatis.

Vel aliter et melius. Modus producendi per artem convenit cum modo producendi per naturam in hoc, quod utrobique producitur simile. Differt autem, quia in productione naturali producitur similis in substantia et natura, alius in persona: in productione autem artis producitur simile secundum rationem formae exemplaris, dissimile vero in substantia et natura. Talis autem modus producendi est incompossibilis divinae essentiae, quae non compatitur diversitatem essentiarum.