(CAPITULUM II.)

De iis qui volunt Vitam istam accipere et qualiteb Recifi debeant.

Si qui voluerint hanc vitam accipere et venerint ad Fratres nostros, mittant eos ad suos Ministros provinciales, quibus solummodo et non aliis recipiendi Fratres licentia concedatur. Ministri vero diligenter examinent eos de fide catholica et ecclesiasticis Sacramentis. Et si haec omnia credant et velint ea fideliter confiteri et usque in finem firmiter observare: et uxores non habent, vel si habent, et iam monasterium intraverint uxores, vel licentiam eis dederint auctoritate dioecesani episcopi, voto continentiae iam emisso, et illius sint aetatis uxores, quod non possit de eis oriri suspicio ; dicant illis verbum sancti Evangelii: quod vadant et vendant omnia sua et ea studeant pauperibus erogare ; quod si facere non potuerint, sufficit eis bona voluntas. Et caveant Fratres et eorum Ministri, ne solliciti sint de rebus suis temporalibus, ut libere faciant de rebus suis, quidquid Dominus inspiraverat eis. Si tamen consilium requiratur, licentiam habeant Ministri mittendi eos ad aliquos Deum timentes, quorum consilio bona sua pauperibus erogentur. Postea concedant eis pannos probationis, videlicet duas tunicas sine caputio et cingulum et bracas et caparonem usque ad cingulum, nisi eisdem Ministris aliud secundum Deum aliquando videatur. Finito vero anno probationis, recipiantur ad obedientiam, promittentes vitam istam semper et Eegulam observare ; et nullo modo licebit eis de ista Religione exire, iuxta mandatum domini Papae; quia, secundum sanctum Evangelium, nemo mittens manum ad aratrum et aspiciens retro aptus est regno Dei. Et illi qui iam promiserunt obedientiam, habeant unam tunicam cum caputio et aliam sine caputio qui voluerint habere. Et qui necessitate coguntur possint portare calceamenta. Et Fratres omnes vestimentis vilibus induantur, et possint ea repetiare de saccis et aliis petiis cum benedictione Dei; quos moneo et exhortor, ne despiciant neque iudicent homines, quos vident mollibus vestimentis et coloratis indutos, uti cibis et potibus delicatis: sed magis unusquisque iudicet et despiciat semetipsum.

EXPOSITIO.

1. Si qui voluerint hanc vitam accipere. Stratis huius saedificii fundamentis, restat providere de habitatoribus civitatis, ut scilicet recipiantur ad Ordinem venientes ad orientem, lucis radios suscepturi. Et haec pars quatuor habet. Primo agitur de ipsorum receptione: secundo, de probatione, ibi: Postea concedant: tertio, de professione, ibi: Finito vero anno: quarto, de professorum in vestitu et victu descriptione , ibi: Et Uti qui iam.

Et quia circa receptionem tria concurrunt, scilicet recipientis auctoritas, recipiendi idoneitas et humilitas et Religionis requisita puritas, iuxta quod omne hierarchicum negotium dividitur in sanctas perfectiones et perfectores et perfectos, secundum Dionysium ; primo agitur de pertinentibus ad recipientem: secundo agitur de pertinentibus ad recipiendi idoneitatem, ibi: Et si haec omnia: tertio, de pertinentibus ad Religionis puritatem, ibi: Dicant illis verbum sancti Evangelii.

Circa receptores duo tangit iuxta duas Ecclesiae claves, iuxta quod in hierarchia est ordo et scientia, ex quibus sequitur actio ; tangit primo circa receptores clavem auctoritatis et ordinem potestatis: secundo, pertinentia ad clavem scientiae et discretionis, ibi: Ministri vero diligenter.

2. Dicit ergo: Si qui voluerint hanc vitam accipere. Loquendo conditionale, Dominum sequitur dicentem Matthaei decimo nono : Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes, et da pauperibus etc. Religionis enim huius propositum, ut nullum terrenum exspectari possit emolumentum, nulli necessitate imponitur nec carne et sanguine suggeritur, sed ab illo inspiratur, de quo dicitur Ioannis tertio : Non potest homo accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de caelo.

Et venerint ad Fratres nostros. Non hoc dicitur, quasi non liceat Fratribus non venientes exhortationibus praevenire, cum et ipse Dominus, homines ad discipulatum suum recipiens, plures corporali vocatione praevenisse legatur , ut Andream, Petrum et similes: quidam ipsum prevenerunt, dico corporaliter, se eius consortio offerendo, quorum etiam unus repulsus est, sicut patet Matthaei octavo. Venientium igitur ad Fratres quidam sunt a Fratribus praeventi, quidam vero ipsos sua devotione praeveniunt. Et de omnibus hic dicitur: Et venerint ad Fratres nostros.

Mittant eos ad suos Ministros prouinciales, quibus

solummodo et non aliis recipiendi Fratres licentia concedatur. Ecce, clavis auctoritatis Ministris tantum reservatur.

3. Ista autem missio et ordinatio duas habet praecipue rationes. Prima est, ut receptorum seu recipiendorum constantia probetur. Secunda est, quia de Ministri prudentia amplius praesumitur, quod arte sciat piscatoria 6onos in vasa sua eligere, malis vero, non idoneis, foras missis . Nomen autem Ministri sumitur Matthaei vigesimo, ubi dicitur: Qui maior est vestrum erit minister vester.

Et quia plurimorum ad Ordinem venientium est devotio manifesta sufficiensque ad receptionem saecularium discretio in conventibus Fratrum, maxime in loco generalium studiorum ; ideo dominus Papa, non relaxans hanc Regulae partem, sed ad mentem eius dispensando aspiciens, ordinavit, ut in talibus locis discretis Fratribus receptionis auctoritas concedatur, sciens, quod dicit lex ff. de Legibus , quia " scire leges non est verbum earum tenere, sed vim et potestatem " ; et sexagesima prima distinctione, canone Statuimus , dicitur: " Ecclesiasticae prohibitiones proprias habent causas, quibus cessantibus, cessant et ipsae "; et Causa prima, quaestione prima, dicitur: " Quod pro necessitate temporis statutum est, cessante necessitate, cessare debet ".

4. Sed pro clave discretionis dicit: Ministri vero diligenter examinent eos de fide catholica et de ecclesiasticis Sacramentis. Hoc pro illis dicitur partibus, ubi contingit, aliquos haereticos inveniri. Ad fidem catholicam pertinent omnia, quae ipsi fidei obsequuntur. Unde quia Fratres ad fidei doctrinam ex intentione Regulae sunt vocati, ut sequentia manifestant, statutum est in Ordine, ne aliquis recipiatur ad Ordinem pro clerico, nisi fidei doctrinae habeat conveniens fundamentum, vel saltem pro fundamenti penuria aedificatio multitudinis recompenset, ut quod in talibus lingua non sufficit, vita clamet: et sic de minoribus examinatio in maioribus implicatur: sicut ipse Dominus, Exodi vigesimo , inhibendo idololatriam inhibet omnem superstitionem, inhibendo haeresim inhibet omnis erroris perniciem, inhibendo homicidium inhibet omnem personae iniustam laesionem, inhibendo moechiam inhibet fornicationem; praecipiendo honorem parentum, omnem hominem pro gradus sui merito, cum innotuerit, praecipit honorari, ut sic minora in maioribus commendentur . Sic etiam in praesenti minorum examinatio in maioribus implicatur.

5. Et si haec omnia credant et velint ea fideliter confiteri. Hic agit de pertinentibus ad recipiendorum idoneitatem , quae in duobus consistit: prima in ordine ad Deum, pro qua dicit: Et si haec omnia credant, utique corde, et velint ea fideliter confiteri, quia ore fit confessio ad salutem, ad Romanos decimo . Ex quo vere patet, quod recipiendi ad Ordinem istum debent parati esse ad martyrium. Et usque in finem firmiter observare, quia praemium datur soli perseveranti .

Secunda est in ordine quoad mundum, pro qua subdit : Et uxores non habent, vel si habent, et iam monasterium intraverint uxores, vel licentiam eis dederint, scilicet maritis, auctoritate dioecesani episcopi, voto eontinentiae iam emisso. Hoc dicitur, quia votum quoad hoc non solemnizatur, nisi vovens, mundo moriens, in spiritualis patris penitus transeat potestatem, quod praecipue convenit sponsae Ecclesiae.

Et illius sint aetatis uxores, quod non possit de eis oriri suspicio. Aetas ista non minus stabilitate virtutis quam tractu temporis mensuranda videtur, quia dicitur Sapientiae quarto : Senectus venerabilis est, non diuturna nec annorum numero computata. Cani enim sunt sensus hominis, et aetas senectutis vita immaculata. - In isto autem impedimento omnia alia intelliguntur, quae possent ineptitudinem ad ingressum Ordinis generare ; sicut modus est istius Regulae dare ex similibus similia intelligere et minora in maioribus implicare. Quae autem hic dicuntur, colliguntur Extra, de Conversione coniugatorum, capitulo Cum sis , et aliis pluribus.

6. Dicant illis verbum sancti Euangelii. Hic agitur de tertio, scilicet de Religionis puritate, quae in tribus consistit: in venientium denudalione perfecta , in frugalitate recipientium manifesta, ibi: Et caveant Fratres et eorum Ministri, ne solliciti: tertio, in directione ad relevationem pauperum discreta, ibi: Si tamen consilium requiratur.

Pro primo dicit: Dicant illis verbum sancti

. Evangelii, quod vadant et vendant omnia sua et ea studeant pauperibus erogare. Hoc enim sumitur de consilio Domini, Mattbaei decimo nono ;

- ut sint scilicet nudi non solum corde, ut sunt qui cor divitiis habitis non apponunt, nec nudati tantum chlamyde cum Ioseph Aegyptiam fugiente, Genesis trigesimo nono, quem imitantur, qui, relictis implicati vis , sibi retinent operimentum sufficiens nuditati et suo modo nudi nudam crucem sequuntur ; sed sint etiam adeo nudi, ut sint spoliati sindone super nudo, ut a propinquiori cum adolescente diligente Dominum prae ceteris, ut legitur Marci decimo quarto in textu et in Glossa, omni abiecto pondere, in nuditatis termino statui viae possibili Christi vestigia imitentur.

Quodsi facere non potuerint, propter loci distantiam, vel propter litium implicationem , sufficit eis bona voluntas, quia licite ceditur et omnia contemnuntur, iuxta illud Hieronymi ad Paulinum : " Si habes res tuas, vende ; si non habes, proiice. Nemo renuntiaturus saeculo potest bene vendere quae contempsit, ut venderet ".

7. Sequitur de puritate a parte recipientium,

cum additur: Et caveant Fratres. Istud videtur dici prohibitorie, cum inhibeatur ut illicitum, quod colligitur ex hoc quod sequitur: Si tamen consilium requiratur. Ex quo enim licentia in hoc tantum datur, in alio denegatur.

Et eorum Ministri, ne solliciti sint de rebus suis temporalibus, ut libere faciant de rebus suis, quidquid Dominus inspirauerit eis. Hoc sumitur ex exemplo Domini dicentis Mattbaei decimo nono : Vende omnia, quae habes, et da pauperibus. Secus erat in Actibus Apostolorum quarto, ubi dicitur, quod propter multitudinem virorum ac mulierum simul existentium, inter quos nullus erat egens, Apostoli gerebant pecuniae pretii rerum venditarum ad tempus sollicitudinem, quam cito dimiserunt sicut impeditivam verbi Dei, sicut legitur Actuum sexto. Districto enim et excellentior est regula ab ipso Domino constituta Apostolis, cum dixit eis Matthaei decimo : Nolite possidere aurum neque argentum, quam illa quae constituta est sub Apostolis multitudini primitivae simul habitantium virorum et mulierum, ubi nullus eorum aliquid possidebat, neque suum aliquid esse dicebat, sed ipsum in communi cum aliis possidebat. Hanc regulam sub Apostolis constitutam instituit beatus Augustinus sibi et clericis suis, statuens, ne quid proprii possiderent. Sed quia vidit Augustinus, eam a clericis non servari, mutavit decretum eos habere proprium sustinendo, ut patet Causa duodecima, quaestione prima, canone Certe ego.

8. Hanc eandem multitudinis regulam imitatus sanctus Benedictus mandavit, bona ad Ordinem venientium, nisi darentur pauperibus, adiungi rebus ecclesiae monachorum, ut ipsi, viventes sine proprio personali, haberent possessiones monasteriis proprias: quibus ipse nullum praefixit limitem terrenae affluentiae acquirendae, unde agrum agro non cessant usque hodie eorum plurimi copulare.

Alia fuit forma antiquorum monachorum, iuxta quod narrat Gregorius tertio Dialogorum de sancto Isaac monacho. Cui cum plurimi possessiones offerrent ad monasterium constituendum, ille omnia oblata respuens, " fortem tenebat sententiam, dicens: Monachus, qui in terra possessionem quaerit, monachus non est ". Et Hieronymus ad Paulinum : " Habet unumquodque propositum principes suos: habemus et nos principes propositi nostri, Paulos et Antonios. Item, noster princeps Elias, noster Eliseus, nostri duces filii Prophetarum,

qui habitabant in agris et solitudine et faciebant sibi tabernacula prope fluenta Iordanis ". Idem etiam dicit in epitaphio Nepotiani : " Alii nummum addant nummo, et marsupium suffodientes matronarum opes venentur obsequiis. Sint ditiores monachi, quam erant saeculares, possideant opes sub Christo paupere, quas sub locuplete diabolo non habuerant, et suspiret eos Ecclesia divites, quos tenuit mundus ante mendicos ". Haec Hieronymus. Et tamen sancta est vivendi forma, si servetur, quam sanctus instituit Benedictus, quam quidam in nigris, quidam vero in albis a longe imitantur .

9. Beatus igitur Franciscus, videns pericula et sacrilegia affluentiae terrenae , quam multi possident in communi, elegit regulam ipsis Apostolis ad praedicandum missis a Domino constitutam, iniungens Fratribus, ne sollicitudinem habeant de rebus venientium ad Ordinem, ne sic vel Ordinis maculetur puritas, vel inquietudo aliqua generetur.

Sed ne res venientium inutiliter dispensentur, remedium conveniens adhibetur, cum subdit: Si tamen consilium requiratur, licentiam habeant Ministri mittendi eos ad aliquos Deum timentes, quorum consilio bona sua pauperibus erogantur.

Haec licentia, sicut convenit Ministris, ita competit aliis, quibus ex privilegio apostolico recipiendi Fratres ad Ordinem est concessa, quoniam, concesso principali, accessoria etiam omnia conceduntur .

10. Postea concedant eis pannos probationis. Praemissa prima parte huius rubricae, in qua agitur de venientium receptione ; hic subiungitur secunda pars de eorum probatione quantum ad habitus praecipue qualitatem. Dicit ergo: Postea concedant eis pannos probationis, videlicet duas tunicas sine caputio.

Sed cum dicatur Matthaei decimo in regula Apostolorum: Neque duas tunicas, qualiter hic sanctus Franciscus concedit duas tunicas, qui superius dixit: Regula et vita Minorum Fratrum haec est, scilicet Domini nostri Iesu Christi sanctum Evangelium observare?

Respondeo: In Evangelio unius tunicae nomine vestitus designantur necessarii. Unde non habere duas tunicas est non ferre superflua vestimenta . Sed quia pro Religionis honestate necesse est, exteriorem tunicam in longitudine et latitudine ab alia vel aliis differre: necessarium vestimentum beatus Franciscus in duas divisit tunicas, in una intelligens exteriorem amictum, ut Fratres cappa tegantur, in alia intelligens omne corpori manifeste necessarium vestimentum.

11. Et cingulum, funem utique, quia dicitur Isaiae tertio : Erit pro zona funiculus , et Isaiae vigesimo secundo: Vocavit Dominus in die illa ad fletum et ad planctum et ad cingulum sacci. Hoc cingulum funiculus est, quia sacci funibus cingi solent. Credo autem, sanctum Franciscum istud sibi cingulum elegisse, quia legitur Matthaei vigesimo septimo : Vinctum adduxerunt eum et tradiderunt Pontio Pilato. Vel certe od litteram, ut cinguli vilitas concordet habitus vilitati, ut hoc cinctorio armati , veritatis linea multis aspera ab Ecclesia nitantur disturbare simoniacos et alios scelerosos. Facto enim flagello de funiculis, Dominus vendentes et ementes de templi sui finibus noscitur eiecisse, ut patet Ioannis secundo .

Et bracas, quarum est necessitas manifesta in casibus innumeris, propter humanae miseriae tegumentum. Istarum bracarum non tangitur qualitas, ut liceat Fratribus, si nolunt tangere lini delicias, bracis uti laneis vel etiam cilicinis.

Et caparonem usque ad cingulum, ut more antiquorum Religiosorum distinguatur habitus novitiorum ab habitu professorum.

Ab ista autem generali lege excipiens addit: Nisi eisdem Ministris

aliud secundum Deum aliquando videatur. Ex hoc Sancti verbo consuetudo processit, ut istud novi Halus insigne paucissimis concedatur, quia, crescente vanitate hominum, non est mirum, si humilitas minuatur .

12. Finito vero anno probationis. Haec est tertia pars rubricae , in qua agitur de professione, primo quantum ad sui obligationem votivum ; secundo, quantum ad propositi stabilem perseverantiam, ibi: Et nullo modo licebit.

Dicit ergo: Finito vero anno probationis. Nec enim ante annum completum, licet possint se Deo prius immobiliter astringere, licet eos ad professionem admittere faciendam: in quo anno possunt experiri afflictiones frigoris et caloris. In cuius figura sterilis ficulnea anno uno dimittitur, ne praecidatur, ut legitur Lucae decimo tertio , ut fructus ab ea agricolatus, adhibito fimo, exspectetur.

Finito vero anno probationis, recipiantur ad obedientiam, supple: si sint idonei , promittentes vitam istam semper et Regulam observare. In qua promissione sic vovent totam Regulam, ut supra tactum est, ut non omni eius parti se obligatorie astringant. Vovent enim, se totam Regulam pro regula habituros secundum mandantis intentionem, ut quaedam ad observandum omnimode, quaedam ad habendum pro salutaribus hortamentis. Ergo illa ad observantiam inviolabilem sunt vovenda , ista ad cautelam ex voto perenniter sunt habenda.

13. Et nullo modo. Hic tangit secundum, scilicet voti stabilem perseverantiam, dicens: Et nullo modo licebit eis de ista Religione exire, post professionem. Exitur autem de Religione aliqua dupliciter: vel retrocedendo, et hoc revertendo ad sacculum, seu Religionem laxiorem, quorum utrumque post professionem est apostatare et retro aspicere ; vel procedendo, ut ad altiorem gradum, frugem scilicet melioris vitae, ascendendo, sicut faciunt qui se a laxioribus statibus ad Religiones transferunt arctiores. Primus modus exeundi est in omni Religione damnabilis: secundus est laudabilis, ubi est possibilis. Sed professo hanc Religionem est impossibilis, quod nisi

Papa supponeret, in Regula praemittens: Et nullo modo licebit etc., non subiungeret: Iuxta mandatum domini Papae; quia secundum sanctum Evangelium : Nemo mittens manum ad aratrum et respiciens retro aptus est regno Dei. Si igitur non licet exire, quia non licet retro aspicere: ergo omnis alia Religio huic est retro, et apostatat sunt omnes ab hac Religione post professionem ad quamcumque aliam transeuntes.

14. Quodsi aliquos exire, vel pro peccatis suis ab hae Religione eiici contingat; si totis viribus instanles fuerint pro Religione hae recuperanda, nec gratiam invenire valentes: ex tunc in aliqua alia Religione rigida se salvare poterunt, si tamen, quantum in se est, maneant in desiderio ad statum suum pristinum revertendi.

Quodsi de licentia apostolica se glorientur aliqui aliter faeientes, pro certissimo sciant, contra hanc Domini sententiam Papam nihil facere: Nemo mittens manum ad aratrum etc.

Quodsi, mendaciis intervenientibus, aliquid contingat per tales a Sede apostolica impetrari, non est eis excusatio, sed accusationis duplicatio, dum, mendacio tantum Patrem circumvenientes, suae quaerunt apostasiae pallium, qui in votis non dispensat, nisi ubi suggerit pietas, et rationabilis aequitas recompensat. Et quia obligati ad eundem Ordinem voto vel iuramento tenentur Domino integre solvere quod voverunt: qua ratione non licet Fratribus de hae Religione exire, quia hoc est retro aspicere, nec licet obligatis ad istam Religionem quamcumque aliam profiteri vel ingredi ad manendum; immo peccant mortaliter tales in Religionibus aliis remanentes: peccant etiam recipientes et consentientes, sicut apostasiae facinus promoventes.

15. Sed quid dicendum est de illis qui ad episcopale officium ex his Fratribus assumuntur ? Respondeo. Si, coacti per Ecclesiam, inevitabili necessitate suscipiant regimen animarum, non sunt reputandi ab Ordine egredi, si, quantum in ipsis est, semper appetant in sinu Ordinis confoveri. Quodsi, vocati ad episcopalem gradum nec coacti, ad eundem aspirant, ut fugiant aerumnas pauperum et Ordinis disciplinam ; credo, eos in illius partem cessuros, qui dixit : Sedebo in monte testamenti in lateribus aquilonis. - Sed nunquid obligati ad Religionem istam excusabuntur ab ingressu per assumtionem tui ad curam pastoralem, vel aliam ecclesiasticam dignitatem? Certum est, quod non, ut patet Extra, de Voto, capitulo Per tuas , ubi Papa cuidam ad Religionem obligato et ante impletionem voti ad regimen ecclesiae assumto respondit in haec verba: " Si tuam desideras sanare conscientiam, regimen resignes ecclesiae memoratae ac reddas Domino votum, quod vovisti ".

16. Et illi qui iam etc. Hic subditur quarta pars huius rubricae, in qua agitur de vestitus et victus districtione, primo, quantum ad vestitum; secundo quantum ad victum, ibi: Quos moneo.

In prima parte tangit vestitus qualitatem et quantitatem: primo, quantitatem: secundo, vilitatem, ibi: Et Fratres; et interponit pedum nuditatem, ut patet.

Dicit ergo: Et illi qui iam promiserunt obedientiam, professi scilicet, habeant unam tunicam cum caputio, in qua habitus intelligitur, et aliam sine caputio qui voluerint habere. In alia tunica sine caputio intelligitur secundum statuta Ordinis unica simplex, vel repetiata, nec debent plures inferius haberi, a professis praecipue, nisi de superiorum arbitrio, quibus Regula committit talium sollicitudinem " secundum loca et tempora et frigidas regiones ". Dicit autem signanter: qui voluerint habere, quia varia sunt corporum robora et multum differentes diversarum intemperies regionum.

Sed pro calceamentis addit: Et qui necessitate coguntur possint portare calceamenta; ubi advertendum, quod Regula solum pro necessitate cogente concedit calceamenta portare ; ubi ergo non est necessitas, sicut in corpore robusti, vel ubi necessitas non cogit, sicut in negotiis gerendis, quae etsi per debiles solos expediri valent, potest tamen sine periculo differri ipsorum expeditio, calceamentorum deportationem ipsa Regula indirecte interdicit .

17. Et quia verbum illud sumitur de Evangelio, 1 Matthaei decimo , ubi dicitur in regula Apostolorum: Neque calceamenta: patet, hic usum sandaliorum minime prohiberi, quoniam, sicut dicitur Matthaei decimo: Neque calceamenta, evangelico more hanc complens sententiam Marcus sexto capitulo: Praecepit eis, ne quid tollerent, sed calceatos sandaliis etc. Propter quod antiquae sculpturae pariter et picturae monstrant, Apostolos calceatos sandaliis incessisse. Unde Actuum duodecimo super illud: Calcea te caligas tuas, dicit Reda: " Pro caligis vel caligulis, ut quidam habent, Graecus habet sandalia. Hoc enim genus calceamenti legitur in Evangelio Apostolis fuisse permissum ". Quae expositio extranea videretur, nisi diceret Papias , quod caligae sunt sandalia.

Quod autem dicit ibidem, scilicet Actuum duodecimo , Glossa interlinearis: " Angelo iubente, et Apostolo complente, datur exemplum non ambulandi sine calceamentis non potest secundum litteram ad aliud genus calceamentorum retorqueri, quam ad illud, de quo loquitur textus ipse, scilicet sandalia. Verbum etiam ipsius Glossae nullius est auctoritatis quoad hoc quod dicit: Angelo iubente: etsi ad personam Petri littera referatur, tamen iussio pro aliis mystice intelligitur referri, scilicet ad virtutes pedes spirituales munientes, quae ibi in sandaliis designantur ; sicut ad Ephesios sexto dicitur: Calceati pedes in praeparationem Evangelii: ibi vide Glossam.

Quod autem Christus alia calceamenta Apostolis inhibuerit, patet, quia super illud Matthaei decimo : Neque calceamenta, dicit Hieronymus: " Et Plato duas corporis summitates dicit non esse velandas, nec assuetam fieri debere mollitiem capitis et pedum; cum enim haec firmitatem habuerint, cetera robustiora sunt ". Item, Hieronymus ad Eustochium : " Discipuli sine calceamentorum onere et vinculis pellium ad praedicationem Evangelii destinantur. Milites, vestimentis Christi sorte divisis, caligas non habebant, quas tollerent. Nec enim poterat habere Dominus quod prohibuerat in servis ".

Ecce, quod Christos docuit sine calceamentis incedere, et quod ipse etiam hoc observavit. Hic tamen Hieronymus aliter utitur nomine caligarunt, quam supra habitum est ex Beda et Papia. Item, Eusebius sexto Ecclesiasticae Historiae dicit, quod Origenes multis annis nudis incessit vestigiis, quia ipse Dominus discipulis calceamenta inhibuit. Item, Gregorius Nazianzenus libro de Reconciliatione monachi dicit: " Desiderabam videre sanctum illum et psallentem chorum , qui ad exemplum melioris vilae ceteris omnibus vivunt, legis Dei atque Evangelii taciti praedicatores, in quibus ipse habitus praefert virtutis insignia, hirsutum caput, pedes nudi, apostolicis similes ". Idem patet de Hieronymo et sui temporis monachis. Dicit enim in Vitis Patrum capitulo de sancto Ioanne : " Ita omnia illa exasperantur loca, ut non solum nudos pedes, ut eramus nos, sed et calceamentis munitos terebrent et secent ". Haec Hieronymus. Item, obsecro, si Christus nudis pedibus minime incessisset, qualiter rationabiliter de Pharisaeo conquestus fuisset Dominus, Lucae septimo dicens: Aquam pedibus meis non dedisti etc.

18. Sed hic quidam sensui suo innitentes et ipsum Christi sensui praeferentes dicunt, melius esse, pro doctrina veritatis calceatum esse quam discalceatum, ne impediatur verbum Dei.

Sed attendant illi, quod nulla forma aptior est Evangelii propagandi quam illa, in qua toti orbi fuit Evangelium praedicatum. Hoc autem factum est nudis pedibus. Unde Hieronymus in epistola ad Ageruchiam : " Discipuli, toto orbe peregrini, non aes in zona, non caligas habuere in pedibus ". Fateor, paenam esse asperam pedum nuditatem, in hieme quidem asperiorem propter frigiditatem, in aestate autem graviorem propter duritiem maiorem, quia calor plus comprimit terrae glebas quam frigus, et sole ascendente, cum gelu resolvitur in hieme, exsiccatur amplius in aestate; calor etiam findit et frangit graviter pedes nudos. Et tamen ipsi Fratres cum Apostolo in frigore et nuditate ibant gaudentes, nec algoribus hiemis nec ardoribus aestatis hactenus dimiserunt, quin nudis pedibus adierint remotissimas paries mundi. Testes sunt Tartari et barbari, pagani et Saraceni, catholici et schismatici in multiplici parte mundi. Non est ergo eis pedum nuditas impedimento verbi Dei, maxime, cum et Regula manifeste dicit: possint, necessitate cogente, calceamenta portare .

19. Sed isti sententiae de pedum nuditate, spretis Sanctorum testimoniis praedictis, quidam obiiciunt in hunc modum.

Dicit Augustinus in libro de Haeresibus sexagesimo octavo capitulo : " Est haeresis nudis pedibus ambulantium, pro eo quod dixerit Dominus ad Moysen: Solve calceamentum de pedibus tuis ; et quod propheta Isaias nudis pedibus legatur ambulasse. Ideo ergo haeresis est, non quia propter corporis afflictionem sic ambulant, sed quia divina testimonia taliter intelligunt ". Haec Augustinus. Ergo haereticum videtur pro divinis testimoniis nudis pedibus ambulare.

Item, idem libro de Consensu Evangelistarum exponens illud verbum Matthaei decimo dicit: " Calceamenta cum dicit Matlhaeus non esse portanda, curam prohibet, qua ideo putantur portanda, ne desint. Hoc etiam de duabus tunicis intelligendum est ". Haec Augustinus.

Item, Ioannis primo dicitur de Christo: Cuius non sum dignus, ut solvam corrigiam calceamenti eius.

20. Ad primum dicendum, quod illi haeretici turpiter erraverunt, putantes pro lege communi dictum fuisse Exodi tertio Moysi: Solve calceamentum de pedibus tuis ; et Isaiae vigesimo: Solve saccum de lumbis tuis et calceamenta tua tolle de pedibus tuis, quasi haec eis ita dicerentur, ut etiam ab aliis litteratorie servarentur. Hoc enim falsum est, quia verba illa secundum litteram ad illas duas personas tantum pertinebant, ut futura Ecclesiae mysteria figurarentur . Fratres autem Minores absit ne pro verbis illis careant calceamentis, sed in hoc ipsum Dominum imitantur et Apostolos suos, quia hoc docet Evangelium manifeste: et qui hunc Evangelii intellectum denegant haeretici sunt, cum in expositione textus Sanctorum sententiis Graecorum et Latinorum sint contrarii et etiam ipsi textui manifeste. Unde Lucae vigesimo secundo dixit Dominus discipulis: Quando misi vos sine sacculo et pera et calceamentis, numquid aliquid defuit vobis? At illi dixerunt: Nihil. 21. Ad secundum dicendum, quod Dominus dicendo neque calceamenta curam prohibet, sed non tantum solam curam, sed actum etiam deferendi ; unde dicit consequenter in praedicto verbo Lucae , se misisse eos sine calceamentis simpliciter. Sicut enim dicendo neque duas tunicas prohibet et curam superfluorum vestimentorum et actum etiam superflua deferendi, sic dicendo neque calceamenta curam prohibet non tantum superfluorum, sed etiam penitus ne ferantur. Quodsi tantum superflua calceamenta inhibuisset, sicut et tunicas inhibuit superfluas: sicut dixit neque duas tunicas, dixisset etiam neque duo paria calceamentorum et non simpliciter neque calceamenta.

Vel si, necessaria volens portari calceamenta, et curam prohibuit superfluorum, de illo calceamenti genere hoc intelligere est necesse, quod in Marco eis legitur concessum, scilicet de sandaliis, ut supra visum est.

Vel forte ideo curam prohibet, ne Apostoli adhuc rudes suspicarentur, calceamenta sibi defutura, si pro infirmitate eos in via positos talibus contingeret indigere.

Hanc autem pedum nuditatem noluit Dominus omnibus imponere, sed Apostolis tantum et aliis, qui in hoc eos sponte elegerint imitari.

22. Ad tertium patet responsio per verbum Rabani dicentis super Matthaeum, quod in illo verbo " Ioannes Baptista nihil intendit, cum de calceamentis Domini dicit, nisi excellentiam eius et humilitatem suam " etc. Non ergo per hoc ponitur, Dominum calceamenta habuisse, sed quadam figurativa locutione, quae Graece synaeresis dicitur, Christi in hoc excellentia declaratur. Vulgariter etiam talia dici solent, absque eo quod in taliter comparatis extrema comparationis ad litteram supponantur.

Item, illud verbum Ioannis a Sanctis omnibus mystice exponitur, quod etiam faciendum esse ex adiunctis colligitur, ubi 7 de arboribus excidendis, de securibus et ventilabris facit eadem series mentionem.

Amplius, posito, quod Christus vel in pueritia, vel ante trigesimum annum calceamenta habuerit, non tamen ea habuit, postquam eorum usum discipulis inhibuit, qui coepit facit et docere .

23. Sed dicunt quidam, se legisse in libro Octoginta trium Quaestionum, Augustinum ibi dixisse, Christum usum fuisse calceamentis ; quod satis est ridiculosum, cum idem Augustinus primo Retractationum capitulo penultimo ponat nomina et numerum et ordinem quaestionum illarum, in quarum nulla tale aliquid continetur. Turpe est autem Sancto falsum imponere et pro defensione mendacii in apocryphis gloriari, quamquam, si sanctus Augustinus penitus hoc sensisset, quod absit, plus staretur sententiae omnium aliorum doctorum Graecorum et Latinorum quam suo sensui adversanti; sicut etiam, sententia sua dimissa de altari thymiamatis , quae habetur Exodi trigesimo in Glossa, aliorum sententiae adhaeret Ecclesia ponens, ipsum fuisse extra sancta sanctorum; sicut etiam in hoc quod ponit , omnia simul fuisse creata et per species distincta, et luciferum in primo nunc suae creationis fuisse a luce divisum, ut ipse non asserendo, sed inquirendo videtur innuere undecimo super Genesim , ut patet diligentius intuenti, cuius oppositum tenet Ecclesia: sicut etiam videtur dicere ad Dardanum , quod sanctificatio in utero Ioannis et Ieremiae tantum intelligitur " secundum praedestinationem ". Et multa alia similia.

Amplius, quamvis in elucidatione problematum plus stetur Augustino quam Hieronymo, in expositione tamen textus prae ceteris statur sententiae Hieronymi translatoris, qui in diversis linguis intellectum prae ceteris etiam doctoribus didicit Scripturarum. Ipsius autem de calceamentis supra patet sententia.

24. Sed pro vestimentorum qualitate subdit: Et Fratres omnes vestimentis vilibus induantur. Hoc quidem convenit altissimae paupertati: quaecumque enim sunt in usu verorum pauperum, sunt iuxta paupertatis regulam mensuranda. Haec vilitas in tribus attendenda est, scilicet in pretio et colore ac superadditis panni alterius assumentis . In pretio, inquam , quia paupertas vera nihil pretiosum habet. Color etiam naturalis, non artificialis in veste haberi debet: aliter frustra monerentur Fratres in sequentibus, minime iudicare utentes vestimentis coloratis. Tertium additur, ut saeculi stultitia in Fratrum habitu ostendatur; unde subdit: Et possint ea repetiare de saccis et aliis petiis cum benedictione Dei. Saccus duplex est, scilicet lineus et laneus, secundum quod saccus dicitur omnis vestis vilis: et est saccus cilicinus, quo usi sunt Prophetae. Unde Isaiae vigesimo : Solue saccum de lumbis tuis, ibi Hieronymus in Glossa: " Mira obedientia ! solo cilicino induebatur , ut tradunt Hebraei ". Per alias pelias aliorum pannorum diversitas intelligitur in substantia pariter et colore.

Additur autem huic vestimento benedictio Dei, quoniam qui se stultum et despicabilem exhibet mundo Deo efficitur pretiosus. Haec est benedictio eius qui apparuit in rubo, de qua dicitur Deuteronomii trigesimo tertio . Ipse enim Christus usus est vilissimis vestibus. Unde Chrysostomus super Ioannem homilia decima tertia : Antequam apparuisset Iesus, praedicabat eum Ioannes Baptista, ut facile susceptibile esset testimonium, ipso apparente, nihil vili indumento nocente ei. Ita enim vili circumamiciebatur forma et communi omnibus Christus, ut Samaritanae mulieres et meretrices et publicani cum magno ausu auderent ei appropinquare et loqui ". Haec Chrysostomus. Dicunt tamen quidam, quod tunica sua inconsutilis fuit de serico, vel purpura: quod nimis est absurdum, quoniam si quotidianum vestimentum eius purpureum extitisset, nunquam eum milites in purpura quasi in veste insolita illusissent . Unde Chrysostomus super Ioannem, exponens quod dicitur de tunica Christi inconsutili,

Ioannis decimo nono dicit, quod illa tunica fuit de viliori genere vestium Palaestinae; et Ioannes evangelista dixit quibusdam arguendo: " Emite vobis vertes sericas, ut ad tempus fulgeatis ". Et sanctus Martinus in Legenda sua dicit, Dominum Iesum non se exhibuisse purpuratum. - De vilitate dicit Hieronymus ad Rusticum : " Sordidae vestes candidae mentis indicia sunt, vilis tunica contemptum saeculi probat ". Aliter tamen de vestibus hortatus est Nepotianum in epistola ad ipsum , aliter etiam Eustochium, ut intuenti patet. - Et nola, quod Fratribus nulla hic vestimenta pellicea conceduntur.

25. Quos moneo etc. Hic agit de districtione quantum ad vicium. Excludit quidem principaliter iudicium temerarium et aliorum contemptum ac praesumtionem propriorum factorum ; secundo addit insinuantem exhortationem de ciborum vilitate, dicens: Quos moneo et exhortor, ne despiciant, in affectu, neque iudicent, contemnendo vel vilipendendo in cogitatu, homines, quos viderint mollibus vestimentis et coloratis indutos. Unde Hieronymus ad Rusticum: " Vilis tunica contemptum saeculi probat, ita dumtaxat, ne animus tumeat, ne habitus sermoque dissentiant ". Et licet vitari non possit faciliter iudicium suspicionis vel haesitationis, cavendum est tamen ponitus a iudicio definitionis, quo absolute utentes talibus contemnuntur.

26. Uti cibis et potibus delicatis. Non est ergo Fratrum uti cibis et potibus delicatis, sicut nec uti vestibus coloratis. Hoc enim ad ius pertinet altissimae paupertatis, quae quanto est altior, tanto et arctior debet esse victus. Unde in comitiva Christi inventi sunt panes hordeacei, Ioannis sexto , et hoc in deserto ; in civitate autem usus est pane triticeo, in quo et instituit Sacramentum. Similiter et in deserto ieiunavit quadraginta dierum spatio; inter homines antem existens, adeo se etiam peccatoribus in cibis et potibus conformabat, ut vorator et potator vini ab hominibus diceretur. Quid in hoc aliud tacite praedicat nisi damnationem hypocrisis, coram hominibus scilicet austere et in abscondito vivere delicate? Unde Matthaei duodecimo legitur, quod Iesu abeunte per sata, discipuli coeperunt vellere spicas. Ubi Glossa dicit, quod in hoc docuerunt " austeram vitam et non praeparatos, sed simplices cibos quaerere ". Unde certum est, quod paupertatem et poenitentiam profitentibns carnes in domibus suis sunt vitandae extra casum necessitatis duplicis, scilicet vel infirmitatis vel debilitatis manifestae ; iuxta quod beatus Benedictus inhibet monachis " carnes quadrupedum, praeter illos qui sunt omnino debiles et aegroti ". Idcirco Ecclesia temporibus poenitentiae solet a carnibus abstinere. Qui ergo sunt poenitentiae perpetuae professores ab eis tritis et integris omni tempore debent abstinere, quantum patitur fragilitas humana. Nec hoc sufficit, nisi et a sumptuosis piscibus et marinis belluis studeant abstinere. Unde Gregorius ad Augustinum : " Qui a carne abstinent nequaquam sumptuosiora marinarum belluarum convivia praeparent ". Ridiculosa igitur videtur abstinentia, maxime pauperibus, carnes non tangere et pisces quaerere cariores. Et Hieronymus ad Paulinum : " Sit tibi vilis et vespertinus cibus: olera et legumina interdumque pisciculos paucos pro summis ducas deliciis ".

Sequitur: Sed magis unusquisque iudicet et despiciat semetipsum. Hoc enim verae humilitatis convenit professoribus se ipsos despicere et despicabiles reputare.