MEMBRUM III.

Utrum, aliquis cognoverit vel cognoscere possit Deum cognitione comprehensionis ?

Tertio quaeritur, Utrum aliquis co- gnoverit vel cognoscere possit Deum cognitione comprehensionis ?

Et videtur, quod sic.

1. Probat enim Aristoteles in VI Physicorum, quod si simplex tangit simplex, totum tangit: et eadem ratione si simplex mente attingitur, totum quod est Dei attingitur, comprehenditur: dicit enim Augustinus in libro de Videndo Deum, quod " illud comprehenditur, cujus nihil latet, et cujus fines circumspiciuntur. " Ergo videtur, quod Deus a quolibet qui cognoscit Deum, comprehendatur.

2, Adhuc, Ut in antehabitis dictum est, comprehensio est contactus intellectus super terminos rei: Deus autem terminos non habet, cum simplex sit, et terminus non est terminatus. In termino autem omnis captio per intellectum, comprehensio est. Constat autem, quod qui cognoscit Deum, capit Deum, et capiens comprehendit. Ergo qui cognoscit, comprehendit.

3. Adhuc, Comprehensio non videtur repugnare cognitioni viae. Ad Philip. iii, 12: Sequor, si quo modo comprehendam in quo et comprehensus sum.

item, I ad Corinth, ix, 24: Sic currite ut comprehendatis. Si ergo comprehensio potest esse in cognitione viae, tunc videtur, quod in ductu rationis comprehendi potest.

In contrarium est quod dicit,

1. Augustinus in libro de Videndo Deum ad Paulinam, quod " videre Deum possumus, comprehendere vero minime. " Deus ergo comprehendi non potest.

2. Adhuc, Gregorius super illud Job, xi, 7: Usque ad perfectum Omnipotentem reperies ? " In futuro reperietur Omnipotens per speciem, sed non ad perfectum: quia ejus essentia a nullo plene videbitur. " Sed hoc quod comprehenditur, plene videtur. Ergo a nullo nec hic nec in futuro comprehenditur.

3. Adhuc, Jerem, xxxii, 18 et 19: Fortissime, magne, ei potens, Dominusexercituum nomen tibi. Magnus consilio, ei incomprehensibilis cogitatu. Ergo incomprehensibilis est.

4. Adhuc, In symbolo Athanasii: " Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus sanctus. " Dicit autem Damascenus, quod immensum sive infinitum nec loco, nec tempore, nec intellectu finitur. Ex hoc sic arguo: Nullum infinitum intellectu cognoscentis finitur: omne quod comprehenditur, intellectu cognoscentis finitur: ergo nullum infinitum comprehenditur: Deus est infinitus essentia et virtute: ergo nec essentia nec virtute comprehenditur.

5. Adhuc, Gregorius vult, quod nihil sit intra quod sit Deus, ita quod Deus sit inclusus. Comprehensum in intellectu inclusum est. Ergo Deus a nullo comprehensus esse potest, sive cognoscat eum per naturam, sive per gratiam, sive per gloriam.

Et hoc concedendum est.

Ad primum ergo dicendum, quod id quod dicit Aristoteles, verum est de simplici positionem habente in continuo, sicut est punctum: hoc enim aliquo modo refertur ad tactum, quia ipso fit tactus. De simplici autem intelligibili non est verum: de illo enim dicit Avicenna et Aristoteles, quod quanto simplicius est essentia, tanto multiplicius est virtute et relatione. Et ideo mente attingi potest quoad unum vel duo vel plura, sed non quoad omnia, nec quoad unum mente potest contingi secundum infinitatem qua in seipso est, sed secundum proportionem qua se habet ad causatum et effectum. Propter quod dicitur, I ad Timoth, vi, 16 quod nullus hominum vidit, sed nec videre potest. Et, Job, xxxvi, 25: Omnes homines vident eum: unusquisque intuetur procul.

Ad aliud dicendum, quod simplicitas et infinitas non repugnant in eo quod ut principium est simplex, licet repugnent in eo quod positione simplex est. Unde cum Deus dicatur terminus vel finis, et non terminatus neque finitus: est tamen terminus et finis sicut principium omnium primum et omnium ultimum: et ideo infinitus essentia, virtute, et relatione: propter quod attingi potest intellectu, sed non comprehendi. Ad aliud dicendum, quod in hoc argumento est fallacia aequivocationis. Comprehendere enim aequivocum est ad metae comprehensionem et intellectus. Metam apprehendit cursor, quando attingit eam. Et sic loquitur Apostolus, ad Philip, ni, 12, et I ad Corinth, ix, 24. Intellectus autem comprehendit intelligibile, quando omnes terminos ejus cir-

cumspicit, et totum intelligibile quoad omnia quae in illius sunt essentia, virtute, et operatione, et proprietate, et attributo, in se claudit. Et hoc modo nullus creatus intellectus Deum comprehendit.

Sic ergo de cognitione Dei naturali, quae ductu rationis fit, quo quasi palpando quaerimus Deum, ut, Act. xvii, 27 , dicit Paulus, determinatum sit. Cognitio enim Dei per gratiam et gloriam alterius est inquisitionis.

Et, de his in sequentibus in iocis opportunis Domino concedente tractabimus.

DE ESSENTIALITATE, SIMPLICITATE, ET INCOMMU-

TABILITATE DEI..

Habito de his quae quasi praeambula sunt ad hanc scientiam, scilicet quae et qualis sit scientia de ipso, et quibus viis cognoscitur: nunc de ipso cognoscibili quod est Deus, quaerendum est.

Et quia quoad nos prius cognoscitur in unitate essentiae, quam in distinctione personarum, ideo inquisitionem istam in tria dividimus.

Inquiremus enim primo ea quae propria sunt essentiae. Secundo,. quae sunt propria distinctioni personarum. Tertio, quae communia personis in unitate essentiae existentibus.

Inter cognoscibilia autem quae prius intellectui occurrunt, tria sunt, scilicet essentialitas, simplicitas, et incommutabilitas, de quibus agit Magister in I Sententiarum .

Inter haec enim primo quaerendum est de essentialitate.

Circa hanc autem quatuor inquiruntur, scilicet utrum solus Deus vere et proprie sit ?

Et secundo, Utrum possit non esse, vel cogitari non esse ?

Tertio, Utrum alia in comparatione ejus sint per se vel per accidens ? Et hoc est quaerere. Utrum accidat eis esse vel per se conveniat ?

Quarto, Utrum hoc ipsum, non posse cogitari non esse, sit Deo proprium, vel etiam aliis conveniat ?