CAPUT III.

De forma quae dicitur super vinum.

Post hoc dicendum est de forma quae dicitur super vinum, de qua quaedam quaeruntur propria : quaedam quae utramque formam, panis scilicet et vini, consequuntur.

Propria autem quae quaeruntur, sunt tria, scilicet quae sit forma quae super vinum dicitur? Et, utrum divisim vel conjunctim agat transsubstantiationem cum forma quae dicitur super panem? Et tertio, quare non eodem modo traditur sicut forma quae dicitur super panem ?

Si autem verba Evangelistarum consideremus, forma quae dicitur super vinum, valde diversa invenitur. Etenim, Matth. XXVI, 27 et 28, dicitur : Et accipiens calicem, gratias egit, et dedit illis,dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Marci autem, XIV, 23 et 24, dicitur sic : Et accepto calice, gratias agens dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et ait illis : Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur. Lucae autem, xxii, 20, sic dicitur : Similiter et calicem, postquam caenavit, dicens : Hic est calix novum testamentum in sanguine meo, qui pro vobis fundetur. Apostolus autem Paulus, I ad Corinth. XI, 25, sic dicit : Similiter et calicem, postquam caenavit, dicens : Hic calix novum testamentum est in meo sanguine : hoc facite quotiescumque bibetis, in meam commemorationem. Hae

autem omnes formae differunt ab ea quae usitatur et tenetur a tota Ecclesia in Missae Canone, ubi sic dicitur : " Simili " modo, postquam coenatum est, acci-" piens et hunc praeclarum calicem in " sanctas ac venerabiles manus suas : " item tibi gratias agens, benedixit, de-" ditque discipulus suis, dicens : Acci-" pite, et bibite ex eo omnes. Hic est " enim Calix Sanguinis mei, novi et " aeterni testamenti : mysterium fidei : " qui pro vobis et pro multis effundetur " in remissionem peccatorum. Haec quo-" tiescumque feceritis, in mei memoriam " facietis. " Hae omnes forme valde a se invicem differre videntur : et, sicut dicit Hieronymus, non potest esse verum quod est diversum, etc.

Quaeritur autem de prima istarum : si enim secundum ea quae de forma corporis determinata sunt, quaedam horum verborum pertinent ad sacramenti institutionem, sicut id quod dicitur : Accipiens calicem, gratias egit, et dedit illis : quaedam autem pertinent ad formam, sicut id quod dicitur : Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum : quaedam autem pertinent ad usum, sicut id quod dicitur : Bibite ex hoc omnes : tunc videtur, quod istud sacramentum sanguinis aliam habet institutionem quam corporis sacramentum : et sic videntur esse duo sacramenta, et non unum sacramentum.

Adhuc autem objicitur etiam de hoc quod dicit : Hic est sanguis meus : quia etiam sanguis est in corpore ante confecto : et si corpus habet secum sanguinem, constat quod facit sanguinis effectum : et sic superfluit sanguis in calice consecratus, ut videtur.

Adhuc autem, quia alia forma utitur super vinum, et alia super panem, et duae materiae, et duae formae, et duae institutiones videntur facere duo sacramenta.

Adhuc autem quaeritur, ex quo Christus dixit: Hic est sanguis meus, quare hoc Ecclesia mutasse videtur, dicens : " Hic est enim calix sanguinis mei : " ponens sanguinem in obliquo, et calicem in recto, cum nihil ibi intendatur de calice, sed principalis intentio sit de sanguine.

Adhuc autem quaeritur, utrum et hoc sit de forma quod adducitur : " Novi et aeterni testamenti : mysterium fidei ? " Videtur, quod sic, quia sub una continetur confectione orationis. Praeterea bene invenitur in Evangelio sanguis novi testamenti : sed quaeritur, unde additum sit aeterni ? hoc enim nullus posuit Evangelista.

Adhuc autem, quare dicitur sanguis novi testamenti ? Si enim dicitur ideo quia in novo testamento est institutus, tunc etiam corpus debuit dici novi testamenti, ut sic diceretur : Hoc est corpus meum novi et aeterni testamenti.

Adhuc autem quaeritur, quare dicatur novi testamenti, cum nihil videatur per illud testificati? Testimonia enim vel testamenta sunt quae testificante Deo per miracula probata sunt, sicut dicitur, ad Hebr. II, 4 : Contestante Deo signis et portentis, et variis virtutibus, et Spiritus sancti distributionibus secundum suam voluntatem. Aut sunt ultimae voluntatis indicia certis sigillis certificata. Nihil autem talium est in calice, ut videtur. Et ideo non deberet vocari calix novi testamenti.

Adhuc autem, in aeternitate nihil talium erit : quia ibi rerum veritate percipiemus id quod nunc sub specie sacramentali gerimus velatum. Non ergo deberet dici novi et aeterni testamenti, sed potius novi testamenti in fine temporum finiendi.

Adhuc autem, unde trahitur id quod additur : Mysterium fidei 1 Hoc enim in serie Evangelii nec in se, nec in suo simili invenitur.

Adhuc autem, quare potius ponitur hic de calice quam de corpore ? Corpus enim Christi est hic in altari in mysterio, hoc est, in secreto sicut et sanguis.

Adhuc autem quaeritur, quare potius dicitur mysterium fidei, quam mysterium spei vel charitatis, cum sacramentum altaris principaliter dicatur charitatis sacramentum et veritatis, sicut in ante habitis probatum est ?

Ulterius autem quaeritur de hoc quod additur : Qui pro vobis et pro multis effundetur, utrum et hoc sit de forma? Videtur, quod sic : quia universaliter observatur ab Ecclesia.

Adhuc autem, quare dicit sanguinis proprium effectum, et effectus omnis respicit ad formam agentis?

Adhuc autem, quare dicit copulatione utens : Pro vobis et pro multis, cum non sit alia fusionis ratio pro Apostolis quam pro multis ?

Adhuc autem, quare non dicit: Qui pro omnibus effundetur, cum tamen pro omnibus sit fusus? i Joannis, II, 2 : ipse est propitiatio pro peccatis nostris : non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi.

Adhuc autem, hoc esset conforme dictis praecursoris Domini, qui, Joan. I, 29, dicit : Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Et non dicit, peccata nostra et multorum de mundo.

Adhuc autem ulterius quaeritur, quare addatur : in remissionem peccatorum. Omne enim sacramentum est in remissionem peccatorum. Et videtur, quod baptismus et paenitentia plus sint in remissionem peccatorum, quam Eucharistia : quia illa sunt directe contra mortalis peccati species, quae sunt originale et actuale. Eucharistia autem est contra quemdam peccati defectum, qui est media spiritualis vitae, sicut patet per ante dicta. Cum enim hoc non additur formis aliorum sacramentorum, videtur quod etiam formae istius sacramenti addi non deberet.

Haec autem quae possent dici de pro- nominis demonstratione, et partibus orationis sigillatim et conjunctim acceptis, satis intelliguntur per ea quae de forma quae dicitur super corpus, disputata sunt.

Videtur igitur sinepraejudicio sententiae melioris dicendum esse, quod hoc solum sit de forma sanguinis, quod dicitur : Hic est calix sanguinis mei. Praecedentia autem quae sunt : " Accipiens et hunc praeclarum calicem in sanctas ac venerabiles manus suas : " itemque, " gratias agens, benedixit, et dedit discipulis suis, dicens : Accipite, et bibite ex eo omnes, " ad institutionem et sanctionem et usum pertinent sacramenti. Quae autem sequuntur cum additur : " Novi et aeterni i testamenti : mysterium fidei : qui pro vobis et pro multis effundetur, " et caetera omnia haec pertinent ad declarationem virtutis sacramenti : medium autem quod interjacet : " Hic est enim Calix Sanguinis mei, " meo judicio solum est de forma sacramenti.

Quod enim primo dicitur de calicis acceptione, signat quod virtute tactus manuum divinarum, vis transubstantialis collata est materiae vini, quam non haberet nisi talem materiam Christus in intentione faciendi sacramentum tetigisset,

Quod autem additur : " In sanctas ac venerabiles manus suas, " quae sanctae dicuntur, quia sacramentum sanxerunt, et venerabiles, quia auctoritas divina in eis fuit ad instituendum. Quamvis ergo Christus multa dum hic in mundo viveret, tetigerit, tamen vim materialem sacramenti non contulit nisi rebus illis tantum quas tetigit intentione sanciendi sacramentum. Actio enim Dei voluntati et intentioni subjicitur, sicut dicitur, Sapient. XII, 18 : Subest enim tibi cum volueris posse.

Quod autem dicitur : " item tibi gratias agens, " ostendit magnitudinem sacramenti et dignitatem : quia de parvis Filius Patri speciales non ageret gratiarum actiones.

Et quod subdit : v Et dixit : Accipite, " hoc refertur ad institutionem : et est sensus: Vos qui estis Ecclesiae ministri futuri, accipite hoc dandum Ecclesiae et tenendum. Et iste sensus innuitur in Verbis Apostoli, I ad Corinth. XI, 23, ubi dicit : Ego enim accepi a Domino quod et tradidi vobis.

Quod autem subjungit : " Bibite ex eo omnes, " hoc pertinet ad usum et generalitatem usus, et ad sumptionem sacramentalem, qui frequentandus est in Ecclesia. Propter quod etiam dicit Hieronymus, quod una causa institutionis . sacramentorum est exercitium, ut in ipsis utili exercitemur occupatione, de qua ipse idem Hieronymus dicit : " Semper aliquid operis facito, ut te diabolus occupatum inveniat. "

Quae autem sequuntur, cum dicit : " Hic est enim Calix Sanguinis mei, " sunt de forma praeter causalem quae interponitur conjunctionem enim, quae continuationem facit formae sacramenti ad institutionem, sicut in ante habitis in forma corporis dictum est.

Quod autem objicitur, quod duae institutiones faciunt duo sacramenta. Dicendum, quod non sequitur, nisi duae institutiones essent de duabus materiis divisis, et duabus formis divisis, et duabus gratiis in sacramentis substantialiter effectis divisis, quae hic non sunt : quia duae materiae panis et vini indicant unum perfectum nutrimentum, quod in perfectione nutriendi altera illarum materiarum indicare non sufficit. Forma etiam ad formam refertur ad perfectionem unius sacramenti. Una etiam est gratia in utroque effecta : et ideo duo esse non possunt. Haec autem omnia in tertio superius habito tractatu per rationes efficaces probata sunt .

Ad hoc autem quod objicitur, quod videtur esse superfluum, quia sanguis est in corpore. Dicendum, quod hoc nihil valet. Ecclesia enim in sacramento non intendit habere Christum qui multis aliis modis habetur per gratiam inhabitantem et bona merita, sed intendit habere Christum ut cibum et perfectum nutrimentum : ut perfectum autem nutrimentum non habetur in solo sacramento panis, sed in sacramento panis et vini : unde licet corpore jam consecrato in eo non desit sanguis, et hoc sit de complemento naturali corporis, tamen non habetur hoc ex virtute sacramenti, nisi post consecrationem calicis : panis enim non nisi in corpus transsubstantiatur, et non in sanguinem : quia sanguis est in corpore propter corporis viventis perfectionem naturalem, et anima ut causa vitae naturaliter in corpore, et deitas est propter gratiae unionis connexionem : tamen in omnibus his non habetur ex vi sacramenti nisi corpus, et jam ostendimus, quod elementum materiae debet perfectionem nutrimenti significare : et ideo de necessitate sacramenti et non superflue ponitur materia quae est vinum.

Ad aliud quod objicitur de duabus materiis, et duabus formis, et duabus institutionibus, jam solutum est.

Ad id quod quaeritur, quare Ecclesia vocem sanguinis ponit in obliquo, quam Christus in recto posuit? Dicendum, quod Christus utrumque dixit : quia, Luc. XXII, 20, dicit : Hic est calix novum testamentum in sanguine meo. Et hoc idem testatur Paulus, cujus Evangelium Lucas scripsisse legitur, qui sic dicit : Hic calix novum testamentum est in sanguine meo2. Sed Ecclesia elegit illum modum in usu sacramenti, quem Lucas scripsit: quia in illo signatur et sanguis, et charitas qua fusus est sanguis, et charitas ad quam invitat sacramentum sanguinis, et charitas in qua sumendus est sanguis. Calix enim calida est potio, quae non calorem vasis vel ejus quod est in vase signat, sed potius calorem

qui sanguinem fervere fecit, et qui vaporat in sanguine, et qui incendit bibentem. Psal. cxv, 13 : Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo. Quia igitur hoc importatur in sanguine, ideo Ecclesia elegit potius verba Lucae quam Matthaei vel Marci.

Sed tunc secundum hoc quaeritur, si aliquis diceret sic : Hic est sanguis meus, utrum conficeret, vel non. Ad hoc videtur dicendum, quod taliter dicens conficeret. Sed si ex contemptu religionis Ecclesiasticae id obstinato animo et temere dicere vellet, peccaret contra ritum Ecclesiae et esset deponendus a ministerio et gradu quo fungeretur in Ecclesia.

Ad id quod ulterius quaeritur, utrum et hoc sit de forma quod additur : " Novi et aeterni testamenti ? " Videtur dicendum, quod non, sed est ad expressionem eorum quae perficiunt sacramentum. Et haec sunt tria, scilicet testamenti confirmatio quod antiquitus non confirmabatur nisi sanguine. Unde, ad Hebr. IX, 17 et 18 : Testamentum in mortuis confirmatum est: alioquin nondum valet, dum vivit qui testatus est. Unde nec primum quidem sine sanguine dedicatum est. Secundum autem est, quod in sacramento totum quod credimus, fundatum est : quia Christi passio gratia et futura beatitudo in conjunctione sanguinis significatur. Et quod objicitur, quod in Evangelio invenitur novi testamenti, hoc verum est: sed dicitur propter novum modum gratiam conferendi quam habent sacramenta novae legis, quae continent hoc quod figurant, et quod figurant et continent, conferunt ei qui recipit sacramentum : et haec sacramenta veteris legis non fecerunt : quia totus usus illorum, ut dicit Augustinus, fuit in signando gratiam, quam sic responderunt futuram, quod eamdem non continebant nec conferebant.

Ad hoc autem quod quaeritur, quomodo additum sit aeterni ? Dicendum, quod hoc additum est auctoritate Apostolorum et Ecclesiae, ad ostendendum, quod isti sacramento aliud non succedit: sed hoc in finem temporis durabit in sacramentali specie : in futura autem aeternitate percipietur in rei aperta veritate. Et sic patet, quod aeternum est et non temporale tantum, sicut Veteris Testamenti figurae, quae, sicut dicitur, ad Hebr. IX, 10, usque ad tempus correctionis ad signandum tantum sunt impositae .

Ad hoc autem quod quaeritur, quare ad corpus non dicitur novi testamenti ? Dicendum, quod non ideo dicitur sanguis novi testamenti, quia in Novo Testamento sit institutum, sed potius ideo quia Novum Testamentum in ipso et per ipsum confirmatum est, sicut jam ante diximus: quia hoc dixit Apostolus, ad Hebr. IX, 17 . In corpore autem secundum quod est corpus, testamentum non est confirmatum : quia mortem non significat sicut sanguis, nec in eos quibus testamentum confirmatur, aspergitur secundum quod est corpus. Aspersio autem sanguinis testamentum confirmavit, ut sanguis ejus funderetur, qui testamentum non servaret.

Ad hoc quod quaeritur, quid sit in sanguine testificatum ? Dicendum, quod totum Novum Testamentum, sicut dicitur, I Joannis, v, 8 : Tres sunt qui testimonium dant in terra : spiritus, et aqua, et sanguis. Sanguis enim testatur remissionem, sicut dicitur, ad Hebr. xii, 22 et seq. : Accessistis... ad sanguinis aspersionem, scilicet Jesu Christi, melius loquentem quam Abel: quia Abel sanguinis aspersio vindictam expostulat, sed sanguis Christi remissionem, Spiritus autem vaporans in sanguine, testatur sanctificationem, et aqua expiationem. Hinc est, quod, Zachar. IX, 11, dicitur : Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Hoc igitur testificatur sanguis : quia, sicut dicitur, ad Hebr. IX, 22 : Sine sanguinis effusione non fit remissio. Et hoc testificabatur sanguis cum flueret multis miraculis. Propter quod etiam Centurio convictus dixit, Matth.XXVII, 54 : Vere Filius Dei erat iste . Convicti etiam erant illi qui percutientes pectora sua reversi sunt in civitatem . Nihil autem horum adjungitur corpori : quia corpus secundum se non est mortis signum vel passionis. Est etiam ultimae voluntatis confirmatio : quia ultima voluntas Christi fuit remissio per redemptionem, et hanc sanguine testificatus est et confirmavit multis sigillis miraculorum.

Ad id autem quod objicitur, quod in aeternitate nihil erit sacramentalium signorum, solutio patet per dicta paulo ante : quia ideo dicitur aeternum, quia non habebit succedens, et in beatitudine manebit in suo proprio significato, sicut et Christus dicitur, ad Hebr. VII, 24, sempiternum habere sacerdotium secundum ordinem Melchisedech .

Ad id autem quod quaeritur, unde addatur : Mysterium fidei ? Dicendum, quod auctoritate Apostolica additur et Ecclesiae, ad determinationem sacramenti sanguinis : tota enim fides in sacramento sanguinis fundatur, secundum quod redemptio facta est per sanguinem : quia Christus propter hoc incarnatus fuit, sicut dicit Petrus, beati Gregorii diaconus, in paschalis cerei benedictione : " Nihil enim nasci profuit, nisi redimi profuisset. "

Ad hoc autem quod dicitur, nihil simile in Evangelio contineri. Dici potest, quod multa fecit et dixit Christus, sicut dicitur, Joan. XXI, 25 : Quae si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum capere posse eos, qui scribendi sunt, libros. Vel, si non dixerit Christus, tamen Ecclesiae auctoritas addidit, ut diximus, ad expressionem fidei, quae tota, sicut jam diximus, morte et sanguine Christi est completa. Et hoc quidem mysterium est: quia tota fides est de non apparentibus rationi. Unde, ad Hebr. XI, 1, dicitur, quod fides est sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium.

Ad hoc quod quaeritur, quare hoc non est additum formae corporis ? jam patet solutio per ante dicta : quia scilicet corpus secundum quod corpus mortem omnia confirmantem forma sua non ostendit, quam perfecte ostendit fluxus de latere sanguinis.

Ad id quod quaeritur, quare non dicatur mysterium spei et charitatis ? Dicendum, quod hoc non esset proprie loqui : quia secretum quod significat mysterium, non congruit nisi pertinentibus ad cognitionem, et ad cognitionem non pertinent spes et charitas.

Ad id autem quod ulterius quaeritur de hoc quod additur : " Qui pro vobis, etc. " Dicendum, quod non est de forma.

Ad id autem quod objicitur, quod dicit proprium effectum. Dicendum, quod hoc non facit ipsum esse de forma, sed indicat sanguinis virtutem et effectum redimendi: et licet effectus a forma procedat, tamen extra formam est secundum esse, et nihil est ipsius formae.

Ad id autem quod quaeritur, quare utitur copulatione : " Pro vobis et pro multis ? " Dicendum, quod in veritate una est ratio fundendi sanguinem pro Apostolis et pro aliis, tamen apponitur : " Qui pro vobis "in persona justorum per- tectorum, ut sciatur, quod merita sanctorum quantumcumque perfectorum, non valent, nec sunt accepta sine sanguinis intermissione. Quod autem dicitur : " Pro multis, " ideo dicitur, ut ostendatur quid sanguis habeat in valore. Unde ex primo intelligitur per Christi sanguinem perfectio meriti sanctorum, ex secundo autem valor sanguinis importatur.

Ad hoc autem quod quaeritur, quare non dicit : Pro omnibus ? Respondent quidam, quod in veritate pro omnibus sufficit sanguis Christi : sed quia non efficienter salvat omnes, sed multos, ideo sicut dicunt, dicit pro multis, potius quam pro omnibus. Et haec ratio est bona et Catholica. Si quis autem subtilius sermonem Domini inspiciat, tunc plus importatur per hoc quod dicit: Pro multis, quam si diceret : Pro omnibus : quia multis dicit multitudinem, quae sui incremento procedit in infinitum, et sic pro multis optime dicit: quia quamvis multitudo hominum potentia materiae, ut dicit Philosophus, procedat in infinitum, et cum valore sanguinis multitudo infinita redempta est. Si autem poneretur pro omnibus, poneretur quaedam summa distributa sub uno communi, et non significaretur valor sanguinis extendere se ultra illam. Ad hoc quod dicit, i Joannis, II, 2, quod pro totius mundi peccatis sanguinem fudit. Dicendum, quod in hoc quod dicitur mundus, quoddam infinitum secundum potentiam materiae importatur : propter quod idem est mundus praecedentium, praesentium, et futurorum : et sic iterum respicit multitudinem potentia infinitam.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens de verbo Joannis Baptistae, quo dixit : Qui tollit peccatum mundi .

Ad id autem quod ulterius quaeritur de additione hujus quod dicitur : " in remissionem peccatorum. " Dicendum, quod in hoc nulli addi congruit nisi in forma sanguinis : quia in solo sanguine secundum suum nomen et effectum sanguinis significatur et causatur remissio peccatorum : in aliis autem causatur quidem, sed non per se significatur. Corpus enim secundum seipsum non dicit opus redemptionis : quia veritas corporis potest percipi etiamsi numquam fuisset redemptio per passionem, dummodo Christus sic sacramentum sui corporis instituisset. Sed sanguis directe dicit fluxum sanguinis in opere redemptionis, per quam facta est remissio peccatorum et debiti solutio.

Ad hoc autem quod objicitur de baptismo et paenitentia. Dicendum, quod revera sunt ordinata sacramenta illa contra duas species mortalis peccati, quae sunt originale et actuale, sed tamen ad illa delenda nihil operarentur, nisi sanguis Christi per fidem Ecclesiae in eis operaretur : et ideo remissio primo et per se attribuitur sanguini, et per virtutem sanguinis attribuitur aliis etiam sacramentis omnibus, et non solum baptismo et paenitentiae, etc.

Deinde quaeritur, Utrum haec forma sigillatim sine forma corporis accepta, agat transsubstantiationem vini in sanguinem, aut si non agat eam nisi ut conjuncta cum forma quae dicitur super panem?

Et antiqui quidam sicut Stephanus Cantuariensis, et Praepositus, et Cantor Parisiensis, et alii quidam dixerunt, quod una istarum formarum exspectat aliam, hoc est, quod pronuntiata forma ista : " Hoc est corpus meum, " non statim fit transsubstantiatio panis in corpus Christi, sed forma verborum jam perfecta, stat in virtute sua non statim agens, donec etiam super vinum pronuntiatur forma sanguinis : et tunc illae formae simul agunt sacramenti hujus perfectionem per transsubstantiationem panis in corpus, et per transsubstantiationem vini in sanguinem. Hujus autem suae assertionis sive

opinionis quatuor assignant rationes : quarum prima sumitur ex unitate sacramenti, quae jam in ante habitis probata est. Unius autem sacramenti una vel congregata ad unum est actio. Et ideo dicunt, quod simul congregatae sunt istae actiones formarum.

Secunda ratio sumitur ab unitate ejus quod semper in hoc sacramento continetur, sive bonus sit sacerdos conficiens, sive malus. Haec autem res est totus et perfectus Christus. Unius enim rei sacramentalis unica vel ad minus simul unita est actio convertens et constituens.

Tertia ratio sumpta est ab inconvenienti quod istis sequi videbatur, si contrarium hujus diceretur : et hoc est, quia si diceretur, quod non sunt simul actiones formarum, esset sub forma panis corpus sine sanguine, et sub forma vini sanguis sine corpore, quod esset magna sacramenti imperfectio : quia sic aliquando in altari esset Christus secundum aliquid sui, et non esset ibi secundum aliquid sui, quod valde inconveniens est.

Quarta autem ratio sumitur a simili: quia dicunt, quod sicut Spiritus sanctus simul corpus et sanguinem formavit in utero, ita conveniens est simul et non successive corpus et sanguinem supernaturali mutatione formari in sacramento, ut una actio divina et supernaturalis alii divinae et supernaturali respondeat secundum similitudinem et congruentiam. Haec igitur sunt propter quae dixerunt hoc quod dixerunt, et magnae fuerunt isti viri temporibus suis auctoritatis inter Doctores.

In contrarium hujus objicitur : quia secundum hoc sacerdos facit populum idololatrare : constat enim, quod statim completa pronuntiatione facta de forma corporis Christi, elevatur hostia, et populo adoranda exhibetur adoratione latriae : hoc autem fit antequam aliquid de forma vini dicatur. Si ergo tunc non est corpus Domini, sed panis, pro certo panis adoratione latriae adoratur, quod est inconveniens. Adhuc autem confecto sacra- mento corporis, aliquando sacerdos vel ex errore ministri qui ministrat aquam pro vino, vel ex oblivione propria obliviscitur, quod non conficit sacramentum sanguinis usque in finem Missae, et tunc in hoc casu praecipiunt Doctores, ut repetat Canonem ab hoc loco ubi de sacramento sanguinis incipit agi, hoc est ibi: " Simili modo, postquam coenatum est, etc." Oportet ergo, quod toto illo tempore exspectaret forma corporis Domini, ne ageret, quod valde ridiculum est. Adhuc autem quidam ex errore vel oblivione totum omittunt sacramentum sanguinis. Illi ergo secundum ea quae dicta sunt, etiam de sacramento corporis nihil conficerent, quod est absurdum. Adhuc autem quae esset causa, quod forma pronuntiata super propriam materiam, statim non ageret ad perfectionem sacramenti ? Hanc enim etiam licentiam fingendi habentibus difficile esset fingere.

Propter hoc et hujusmodi rationes dicimus, quod nihi valent illae antiquorum opiniones, et quod falsae sunt, et valde propinquae ad haeresim, quinimo statim facta pronuntiatione formae super materiam panis, fit transsubstantiatio panis in corpus Dominicum, quando adhuc non est transsubstantiatum vinum in sanguinem Domini.

Ad hoc autem quod primo inducunt, dicendum quod unitas sacramenti non impedit, quin divisas panis et vinum transsubstantiationes habeant: quia hoc non facit divisionem seu unionem sacramenti, sed potius unitas signandi perfectionem nutrimenti in materiis duabus, quae perfectio significationis in altero non valet inveniri, et unio ultimi effectus, qui est restauratio deperditi in vita spirituali, quia etiam nutrimentum corporale non perficitur ex uno, sed ex pluribus, quae divisas habent praeparationes et sumptiones, et tamen unicum perficiunt nutrimentum, etc.

Ad secundam quam inducunt ratio-

nem, dicendum quod verum est, quod unus Christus integer et perfectus sub utraque est forma sacramentali, et quamvis unius rei unica sit actio, vel ad unum congregata, hoc verum est, quando unum et idem habetur uno modo et secundum eamdem et indivisam operationem. Hoc autem non est hic : quia ad aliud in nutrimento consecratur sanguis, et ad aliud corpus, quamvis illa postea conjuncta unam perficiant nutrimenti operationem, sicut diversa fercula vel diversi potus ordinati secundum naturam, quamvis diversas habeant praeparationes et sumptiones, unam tamen habent nutriendi perfectionem : et ideo propter hoc quod dicunt, non oportet quod una forma exspectet aliam in agendo.

Ad tertiam dicendum, quod ille error qui istis videbatur, non sequitur : quia licet sub forma panis ex virtute sacramenti non sit nisi corpus, tamen hoc non est sine sanguine : quia ex perfectione corporis naturalis habet venas plenas sanguine, et ex organisatione habet perfectionem animae, et ex gratia unionis habet perfectionem deitatis : sed sicut jam ante diximus, Ecclesia intendit habere sanguinem, non ex perfectione naturalis corporis, sed potius ex vi sacramentali ad nutrimenti spiritualis perfectionem. Et ideo non contingit inconveniens quod isti timebant, accidere. Numquam enim Christus secundum aliquid sui est in altari, et secundum aliquid sui semper est in altari, sicut jam saepius dictum est.

Ad quartam autem rationem dicendum, quod transsubstantiationes supernaturales et divinae non sibi respondent, nisi secundum summae sapientiae ordinem. Et ideo cum summa sapientia ad unius perfectionem nutrimenti ordinaverit duas transsubstantiationes divisim faciendas et sumendas, duae divisae sunt in sacramento transsubstantiationes. Nec est simile quod pro simili inducitur : quia in formando corpus, necesse fuit quod sanguis esset materia corporis: et ideo opor- luit, quod simul cum corpore sumeretur ad opus incarnationis. In sacramento autem potus sumitur ad nutrimentum, ut vehat et subtiliet cibum, et venarum vias aperiat, et membris continuet et adhaerere faciat: et ideo secundum consequentiae rationem in sacramento sanguis conficitur et sumitur post sacramenti corporis confectionem.

Haec ergo opinio stare non poterit, etc.

Nunc dicere restat quare non eodem modo traditur sicut forma quae dicitur super panem, ut sic plane diceretur : Hic est sanguis meus. Videtur enim, quod similis similium esse deberet traditio. Simile autem penitus in traditione sacramentali videtur esse de sacramento panis sive corporis, sive de sacramento vini sive sanguinis.

Adhuc autem, si diceretur quod calix apponitur, eo quod fusibile est vinum, et difflueret nisi in calice teneretur et similiter sanguis, hoc penitus nihil est : quia non dicitur : Hic est calix vini, quia vinum per formam statim transsubstantiatur in sanguinem : sanguis autem Christi semper intra venas est Christi, et effundi non potest: et ideo nulla est ista responsio.

Si autem dicatur, ut prius dictum est, quia calix ibi notat charitatis calorem, hic calor non plus notatur in effusione sanguinis, quam in passione corporis, praecipue cum dicat Dominus, Joan. xv, 13 : Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis prol amicis suis.

Ad haec autem et hujusmodi jam patere potest solutio per ante dicta : quia in veritate in sanguine patet calor charitatis, et non in corpore secundum quod est corpus : quia nulla existente passione Christus verbis potuit dare, quod virtute verborum panis in corpus Christi transsubstantiaretur, sed posita effusione sanguinis jam statim ponitur passio quae in eo qui verus Deus est, non potest procedere nisi ex calore charitatis. Unde etiam eadem charitate coarctatus dicit, Luc. xii, 50 : Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur ? Et intelligit de baptismo sanguinis.

Ad hoc autem quod dicit Christus, Joan. xv, 13 : Majorem charitatem nemo habet, etc. Dicendum, quod secun-

dum legem sedes vitae et animae secundum conveniens nutrimentum est in sanguine : et ideo potius per hoc dictum intelligitur sacramentum sanguinis quam corporis.

Et per hoc patet solutio ad omnia quaesita.