Lectio 4

Origenes in Lucam. Quia dominus tentatorem vicerat, virtus ei addita est; quantum scilicet ad manifestationem; unde dicitur et egressus est iesus in virtute spiritus in Galilaeam.

Beda. Virtutem spiritus signa miraculorum dicit. Cyrillus. Agebat autem miracula, non ab extrinseco, et quasi acquisitam habens spiritus sancti gratiam, sicut alii sancti; sed potius, cum esset naturaliter dei filius et consors omnium quae sunt patris, tamquam propria virtute et operatione, utitur ea quae est spiritus sancti. Decebat autem ex tunc eum notum fieri, et humanationis fulgere mysterium apud eos qui erant de sanguine Israel; ideo sequitur et fama exiit per universam regionem de illo. Beda. Et quia sapientia pertinet ad doctrinam, virtus vero refertur ad opera, utraque hic coniunguntur; unde sequitur et ipse docebat in synagogis eorum. Synagoga Graece, Latine dicitur congregatio; quo nomine non solum turbarum conventum, sed et domum in qua ad audiendum verbum dei conveniebant, Iudaei appellare solebant; sicut nos ecclesias et loca et choros fidelium vocamus. Verum differt inter synagogam quae congregatio, et ecclesiam quae convocatio interpretatur: quia scilicet et pecora et quaeque res congregari in unum possunt; convocari non possunt nisi ratione utentia: ideo novae gratiae populum quasi maiore dignitate praeditum, rectius ecclesiam quam synagogam nominare apostolicis doctoribus visum est.

Merito autem et magnificatus a praesentibus asseveratur praecedentibus factorum dictorumve indiciis, cum sequitur et magnificabatur ab omnibus. Origenes in Lucam. Cave autem ne beatos tantum illos iudices, et te arbitreris privatum esse christi doctrina: quia nunc etiam in toto orbe docet per organa sua, et nunc magis glorificatur ab omnibus quam illo tempore quo tantum in una provincia cognoscebatur.

Cyrillus. Largitur autem sui notitiam illis inter quos educatus est secundum carnem; unde sequitur et venit Nazareth, ubi erat nutritus. Theophylactus.

Ut et nos doceat prius proprios beneficare et docere, deinde et ad reliquos amicitiam spargere. Beda. Confluebant autem die sabbati in synagogis, ut feriatis mundi negotiis ad meditanda legis monita quieto corde residerent; unde sequitur et intravit secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam. Ambrosius. Ita autem dominus ad omnia se curvavit obsequia, ut ne lectoris quidem aspernaretur officium; unde sequitur et surrexit legere, et traditus est illi liber Isaiae.

Accepit quidem librum, ut ostenderet seipsum esse qui locutus est in prophetis, et removeret sacrilegia perfidorum, qui alium deum dicunt veteris testamenti, alium novi; vel qui initium christi dicunt esse de virgine; quomodo enim coepit ex virgine qui ante virginem loquebatur? Origenes. Non autem fortuito revolvit librum, et caput de se vaticinans reperit lectionis; sed hoc providentiae dei fuit; unde sequitur et ut revolvit librum, invenit locum ubi scriptum erat: spiritus domini super me; christus enim est qui ita commemoratur. Athanasius.

Explicans enim nobis causam factae in mundo revelationis, id est suae humanationis, hoc dicit: sicut enim filius, cum sit spiritus dator, non recusat fateri tamquam homo, quod in spiritu dei eicit Daemonia; ita non recusat dicere spiritus domini super me, pro eo quod factus est homo. Cyrillus. Similiter autem fatemur eum unctum fuisse inquantum carnem suscepit; unde sequitur propter quod unxit me: non enim ungitur divina natura, sed quod nobis cognatum existit: sic etiam et quod dicit se missum, imputandum est humanitati; nam sequitur evangelizare pauperibus misit me. Ambrosius. Vides trinitatem coaeternam atque perfectam: ipsum loquitur Scriptura iesum deum hominemque in utero perfectum; loquitur et patrem et spiritum sanctum, qui cooperator ostenditur quando corporali specie sicut columba descendit in christum.

Origenes in Lucam. Pauperes autem nationes dicit: isti enim erant pauperes nihil omnino possidentes, non deum, non legem, non prophetas, non iustitiam, non reliquas virtutes. Ambrosius. Vel universaliter ungitur oleo spirituali et virtute caelesti, ut paupertatem conditionis humanae, thesauro resurrectionis rigaret aeterno. Beda. Mittitur etiam evangelizare pauperibus, dicens: beati pauperes, quia vestrum est regnum caelorum. Cyrillus. Forsitan enim pauperibus spiritu in his ostendit exhibitum liberale donum inter omnia dona quae per christum obtinentur.

Sequitur sanare contritos corde. Vocat contritos corde debiles, fragilem mentem habentes, et resistere nequeuntes insultibus passionum; quibus remedium sanitatis promittit. Basilius. Vel contritos corde venit sanare, idest remedium dare habentibus cor contritum a Satana per peccatum: eo quod prae ceteris peccatum cor humanum prosternit. Beda. Vel quia scriptum est: cor contritum et humiliatum deus non spernit, ideo missum se dicit ad sanandum contritos corde, secundum illud: qui sanat contritos corde.

Sequitur et praedicare captivis remissionem.

Chrysostomus. Captivationis vocabulum multiplex est. Est enim captivatio bona, sicut Paulus dicit: captivantes omnem intellectum ad obedientiam christi. Est et prava et sensibilis; quae est a corporalibus hostibus.

Sed deterior est intelligibilis, de qua hic dicit: fungitur enim peccatum pessima tyrannide, praecipiens mala, et obedientes confundens. Ab hoc intelligibili carcere nos christus eripuit. Theophylactus. Possunt autem et haec de mortuis intelligi, qui captivi existentes, soluti sunt ab inferni dominio per christi resurrectionem.

Sequitur et visum caecis. Cyrillus.

Profluentes enim a diabolo tenebras in corda humana, christus quasi sol iustitiae removit, faciens homines filios non noctis et tenebrarum, sed lucis et diei: qui enim aliquando errabant, perceperunt iustorum semitas.

Sequitur dimittere confractos in remissionem.

Origenes in Lucam.

Quid enim ita fractum, atque collisum fuerat ut homo, qui a iesu dimissus est et sanatus? beda. Vel dimittere confractos in remissionem, idest eos, qui legis pondere importabili fuerant depressi relevare. Origenes. Ista autem omnia praedicta sunt, ut post visionem ex caecitate, post libertatem ex vinculis, post sanitatem a diversis vulneribus veniamus ad annum domini acceptum; unde sequitur praedicare annum domini acceptum. Aiunt autem quidam iuxta simplicem intelligentiam, anno uno evangelium salvatorem in Iudaea praedicasse; et hoc est quod dicitur praedicare annum domini acceptum. Vel annus domini acceptus est totum tempus ecclesiae, quo dum versatur in corpore, peregrinatur a domino. Beda. Neque enim solus ille annus quo dominus praedicabat fuit acceptabilis, sed etiam iste quo praedicat apostolus dicens: ecce nunc tempus acceptabile. Post annum sane domini acceptabilem, subdit et diem retributionis, scilicet extremae, quando reddet unicuique secundum opus suum.

Ambrosius. Vel diem hunc annum domini acceptum dicit perpetuis diffusum temporibus, qui redire in orbem laboris nesciat, continuationem fructus hominibus et quietis indulgeat.

Sequitur et cum plicuisset librum, reddidit ministro, et sedit. Beda. Librum audientibus illis qui aderant legit; sed lectum ministro reddidit: quia dum esset in mundo, palam locutus est, docens in synagogis et templo; sed ad caelestia reversurus, his qui ab initio viderant, et ministri sermonis fuerant, evangelizandi officium tradidit. Stans legit, quia nobis Scripturas quae de ipso erant aperuit, quando in carne dignatus est operari; sed reddito libro residet, quia se supernae quietis solio restituit: stare enim operantis est, sedere autem quiescentis vel iudicantis.

Sic et praedicator verbi surgat et legat, idest operetur, et praedicet; et resideat, idest praemia quietis expectet.

Revolutum autem librum legit, quia ecclesiam misso spiritu omnem veritatem docuit; plicatum ministro reddidit, quia non omnia omnibus dicenda, sed pro captu audientium committit doctori dispensandum verbum.

Sequitur et omnium in synagoga oculi erant intendentes in eum. Origenes in Lucam. Et nunc etiam si volumus, oculi nostri possunt intendere in salvatorem: cum enim principalem cordis tui direxeris aciem ad sapientiam et veritatem deique unigenitum contemplandum, oculi tui intuentur iesum. Cyrillus.

Tunc autem omnium oculos convertebat ad se, quodammodo stupentium qualiter litteras novit quas non didicit.

Sed quoniam mos erat Iudaeis promulgatas de christo prophetias dicere consummari vel in quibusdam eorum praepositis, vel in aliquibus sanctis prophetis, dominus hoc praedicavit; unde sequitur coepit autem dicere ad illos: quia hodie impleta est haec Scriptura in auribus vestris. Beda. Quia scilicet, sicut illa Scriptura praedixerat, et magna faciebat, et maiora dominus evangelizabat.