CAPUT I.

De spirituali pulchritudine Mariae.

De spirituali pulchritudine Mariae quae

consistit in virtutibus animae, dicit sponsus beatae Virgini matri suae, Cantic.IV, 7 : Tota pulchra es, amica mea, ab originali peccato sanctificata in utero. Item, Tota pulchra, ab actuali mortali fomite penitus subjugata. Et macula, etiam venialis peccati, non est in te, in conceptione Filii Dei, fomite penitus exstincto. Et ideo tota pulchra es in opere, tota pulchra in corpore, et macula non est in te, in corde. Tota pulchra in opere, per simplicitatem. Matth. VI, 22 : Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Tota pulchra in corpore, per virginalem castitatem. Sapient.IV, 1 : 0 quam pulchra est casta generatio cura claritate ! immortalis, etc. Tota pulchra in corde, per humilitatem, quod est esse sine macula. Ideo in figura Mariae dictum est de Esther, Esther, II, 15 : Erat Esther formosa valde, et incredibili pulchritudine : omnium oculis gratiosa ei amabilis videbatur. Formosa valde, per claritatem quae est forma virtutum. Incredibili pulchritudine, per insolitam castitatem : inauditum enim erat a saeculo aliquam personam ante beatam Virginem emisisse votum perpetuae virgini fatis, quod votum ipsa prima emisit absque omni humano praecepto, consilio, et exemplo, sola inspiratione Spiritus sancti, sicut dicit beatus Bernardus : et ideo dicitur ejus pulchritudo incredibilis. Vel, Incredibilis pulchritudo, in superlativo gradu virtutum omnium plenitudo. Unde, Isa. lxvi, 8 : Quis audivit umquam tale ?

Omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur, per humilitatem suam, quam respexit Deus : quia ubi amor, ibi oculus.

Et nota, quod dicit, oculis omnium. Primo oculis ipsius Dei Trinitatis, qui ejus humilitatem respexit, et speciem ejus desiderat intueri. Unde dicunt ei Pater et Filius et Spiritus sanctus, Cantic.VI, 12 : Revertere, revertere, Su lamitis ! revertere, revertere, ut intueamur te. Sulamitis interpretatur mortificans vel mortificata. Haec est.Maria quae mortificavit in se carnem, et omnem aestum libidinis, et mortificata quodammodo fuit a mundo in Filii passione. Interpretatur etiam coccinea, et in coccino ferventissima ejus cha- ritas figuratur. Fuit etiam coccinea : quia in sanguine Filii per compassionem rubricata. In hoc etiam quod dicitur, ut intueamur te, et ponitur verbum plurale, notatur Trinitas personarum. Ideo dicit etiam ei sponsus, Cantic.II, 14 : Vox tua dulcis ad audiendum, et facies tua decora ad intuendum. Secundo, oculis Angelorum et omnium beatorum, qui in eam sicut in Filium desiderant intueri . Tertio, oculis hominum : creditur enim, quod fere nullos potuit eam intueri, quamdiu fuit in mundo, qui eam statim non amaret : numquam tamen male fuit adamata. (Hoc invenies titulo de proprietatibus cedri.)

Et nota, quod Esther, quae tam pulchra describitur, interpretatur abscondita : in quo moraliter edocetur fidelis anima utramque suam pulchritudinem occultare, sicut fecit Sara occultans se in tabernaculo : Rebecca vultum suum operiens teristro . Judith cum puellis, Id est, cogitationibus mundis et humilibus, quod sonat nomen puellae, et cum sanctis affectionibus, clausa manens in cubiculo . Et appellatur hic cubiculum secretum oratorium, de quo, Matth. VI, 6 : Cum oraveris, intra in cubiculum tuum. Maria clausa in thalamo . Item, De tribus his dicitur Iterum de Judith in persona Mariae : Non est talis mulier super terram in adspectu, in pulchritudine, et in sensu verborum . In adspectu conversationis, in pulchritudine corporis, in sensu verborum, id est, in interioribus verbis, id est, puritate cogitationis.

Aliter : Tota pulchra es, in corpore scilicet et anima. In corpore, per incorruptionis integritatem, et omnium sensuum illibatam puritatem. In anima non solum tota pulchra per humilitatem, sed perpulchra sive pulcherrima per virtutum omnium perfectam plenitudinem.

Unde et dicitur pulcherrima mulierum : et hoc bis dicitur Ibi. Dicitur etiam pulchra ut luna , id est, universalis Ecclesia : quia quidquid alii sancti pulchritudinis habent in parte, habet ista in toto. Nemo enim sanctorum Inventus est similis illi in humilitate, et sic de singulis virtutibus. Vere enim pulcherrima, quae tot habuit in se pulchritudines, quot virtutes et singulas in superlativo gradu. Et ideo vere dicitur singularis. Siquidem virginitas ab omni Immunditia carnis et sensuum ipsam conservavit immunem, ita ut oculi ejus non viderent vanitatem, aures non audirent linguam nequam, os non gustaret quod gustatum afferret mortem, et sic de aliis sensibus. Interior autem humilitas perfecte exclusit ab ea superbiam totius spiritualis vitii genitricem. Aliter : Tota pulchra es. Tota enim pulchra est anima, cui nihil inest spiritualis turpitudinis, id est, vitii et peccati, et cui nihil deest spiritualis pulchritudinis, id est, gratiae et virtutis. Talis vere fuit gloriosa Virgo, quae nec primam similem habuit, nec habitura est in utroque, Propter primum dicitur de ea, Sapient. vii, 25 : Sincera est, et ideo nihil inquinatum in eam incurrit. (Rationes invenies septimo privilegio ejus.) . De secundo dicit Ipsa, Eccli.XXIV, 25 : In me gratia omnis viae et veritatis, etc. Et bene dicit, omnis gratia : nulla enim defuit ei virtus, nec puritas Angelorum, nec fides Patriarcharum, nec scientia Prophetarum, nec patientia Martyrum, nec sobrietas Confessorum, nec innocentia aut humilitas Virginum. Item, De his duobus dicit Fulbertus Carnotensis, in illa homilia, Approbatae consuetudinis : " Confidenter asserimus, quod nullo genere virtutum vacabat, cui plenitudinem Inesse gratiae Dei nuntius asserebat. Constanter etiam asserimus,

quod anima ipsius et caro quam elegit et habitaculum sibi fecit sapientia Dei Patris, ab omni immunditia et malitia purissima fuit, attestante Scriptura, quoniam in malevolam animam, non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis . "

Aliter : Tota pulchra dicitur Maria : quia omnes virtutes activae, omnes virtutes contemplativae in ea convenerunt, et prae omnibus creaturis admirabilem effecerunt. Et haec etiam fuit ejus incredibilis pulchritudo. Per virtutes activas habuit voluntatem mundissimam, per speculativas mentem purgatissimam. Tota igitur fuit pulchra in carne puritate virginitatis, et in voluntate perfectione actionis, et in mente consummatione speculationis. Et nec in carne habuit maculam contagionis, nec in mente rugam duplicitatis. Et talem sibi Christus matrem et sponsam exhibuit, non habentem maculam neque rugam .

Aliter : Tota pulchra es. Est enim quaedam creatura tota deformis, scilicet diabolus, et quicumque scienter in aliquo criminalium seu mortalium demoratur, de quibus dicitur, Thren.IV, 8 : Denigrata est super carbones facies eorum, etc. Isa. xiii, 8 : Facies combustae vultus eorum. Joel. ii, 6 : Omnes vultus redigentur in ollam. Et alia creatura partim pulchra, partim deformis, justus scilicet, nullum habens mortale, licet multa venialia. Jacob. iii, 2 : In multis offendimus omnes. Quia deliccta quis intelligit ? I Joan. I, 8 : Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Tales vadunt in purgatorium. Est etiam tertia creatura tota pulchra, scilicet puer decedens in albis, vel anima exiens a purgatorio, cujusmodi statim evolant ad thalamum sponsi.

Aliter : Tota pulchra dicitur Maria principaliter ex Filii divini verbi generatione, qui est spendor paternae gloriae . Qui est candor lucis aeternae ei speculum sine macula . In quem desiderant Angeli prospicere . Cujus pulchritudinem sol et luna mirantur, sicut dicit beata Agnes.

Tota pulchra. Sicut enim ferrum ab igne extractum, non solum ignitum, imo totum est ignis : et sicut aer illustratus a sole, qui dum inflammat aerem, suum ei imprimit calorem : induitque colorem, totus sol efficitur, et velut aquae gutta dolio vini optimi infusa, tota transit in saporem, in odorem, et in colorem vini. : et sicut vitrum candidum et purum illustratum a sole, transit in splendorem et colorem solis : et sicut lana candida et pura tincta in sanguine muricis, vel conchilii, tota coloratur secundum qualitatem tincturae : sic anima Mariae Spiritu sancto repleta, et maxime luce illa caelesti, id est, Filio Dei in eam descendente, non solum luminosa est jam effecta, sed tota est deificata. Et sicut Dei Filius carnem assumens, in ea informatus est sicut de matris substantia filius carnem induens, ipsa beata Virgo quoddam divinum nobis ineffabile ex Dei omnipotentia nuntiavit. Unde et dicit, Cantic. ii, 16 : Dilectus meus mihi, et ego illi. Quid autem sit illi dilectus, quid illa dilecto, non. dicit : quia id tantum est, quod ad ipsum explicandum verba deficiunt, et istud inscrutabile est viatori, quia credere praecipimur, discutere prohibemur, sicut dicit Ambrosius. Quidam tamen sic exponunt : Dilectus meus mihi, et ego illi, id est, ille ex me sola, et ego illum solum genui. Alii vero sic : Dilectus meus mihi, subditus scilicet et obtemperans sicut filius matri, et ego illi, obediens et obtemperans sicut filia patri, sicut ancilla Domino, sicut creatura creatori. Si enim qui adhaeret Domino, quod fit per dilectionem, unus Spiritus est cum illo , unitate scilicet amoris et gratiae, quomodo non magis anima Mariae a qua numquam recessit, et corpus, in quo novem mensibus habitavit incarnata sapientia, deificata sunt, et a Filio qui ignis est, tota facta sunt ignita? Sicut enim aqua in nuptiis conversa est in vinum , ubi nec accessit vinum, nec recessit aqua, sed alterum factum est aliud, non successionis vice, sed immutationis origine, nec rationis expositione, sed admirationis obtentu : sic et Maria prius quasi aqua purissima, in Spiritus sancti superventione et Filii Dei conceptione quasi conversa est in vinum, super omnia post Christum laetificans cor hominis. Et forte quia ipsa hoc modo et aqua fuit quae potus est pauperum, et vinum quod potus est divitum, ideo dicit, Eccli.XXIV, 29 : Qui bibunt me, adhuc sitient.

Item, Notandum quod. Maria non solum dicitur pulchra vel iota pulchra, sed etiam speciosa, id est, omni corporali et spirituali specie repleta : quia secundum Grammaticos nomina desinentia in osus, signant plenitudinem. Speciositas enim mulieris maxime consistit in duobus, in colore nitido, quod pertinet ad fidei vivacitatem, et membrorum compositione, quod pertinet ad morum honestatem. Et ideo species ejus designatur per septemplicem speciem, quae reperitur in Scriptura. Quare canit ei Ecclesia : " Speciosa facta es et suavis, etc. "

Prima est species olivae. Eccli.XXIV, 19 : Quasi oliva speciosa in campis. Secunda, species columbae : unde canitur : " Vidi speciosam sicut columbam. " Tertia, species Libani. Cantic. v, 15 : Species ejus ut Libani. Quarta, species caeli. Eccli. xliii, 1 : Species caeli in visione gloriae. Quinta, species ignis. Numer.IX, 16 : Per noctem operiebat tabernaculum quasi species ignis : quia charitas Mariae protegit Ecclesiam in tribulatione. Sexta, species iridis sive arcus. Eccli. xliii, 12 : Vide arcum, et benedic eum qui fecit illum : valde speciosus est. Septima, species solis. Sapient.VII, 29 : Est enim speciosior sole. Est igitur gloriosa Virgo oliva, per effectum pietatis. Columba, per lenitatem mansuetudinis. Libanus, quod interpres fatur candidatio , per candorem virginitatis. Ignis ratione protectionis, ut dictum est. Caelum, id est, casa elios, hoc est, domus solis, per foecunditatem ventris sui, repletionem uteri, vel gestationemin utero. Arcus quantum ad incarnationem Verbi : arcus enim est ex radiis solis et humida nube, sicut dicit Glossa super Genesim, quod factum est in incarnatione, quando Sol justitiae, qui est splendor Patris, ingressurus aegyptum, id est, venturus in mundum, ascendit super nubem levem , id est, sibi univit mundissimam carnem sine pondere peccati, quod factum est in utero virginali : et sic factus est quasi quidam arcus, qui fit in die pluviae. Sol quantum ad generationem Filii : quia sicut sol sine sui corruptione gignit radium, sic et virgo Filium.

Item, Species olivaeconsistit in viroris continuitate, et signat in Virgine fidei sinceritatem, quae delectat oculum mentis, sicut viror oculum carnis. Eccli. xl, 22 : Gratiam ei speciem desiderabit oculus. Hanc speciem praefiguravit species primae filiae Job quae vocatur Dies, in quo notatur claritas fidei, etc. .

Species columbae consistit in colorum mutatione et varietate circa collum, et signat in Virgine doctrinae veritatem, quae in collo intelligitur : quia doctrix fuit doctorum et magistra Apostolorum,

Unde quaedam Glossa dicit super illo verbo : Tota pulchra es, quod sponsa est pulchra praedicatione. Hanc speciem praefiguravit species secundae filiae Job, euae vocabatur Cassia .assia enim habet folia purpurea : in foliis autem verba in purpura Christi passio notatur. Quid igitur per folia puerpurea, nisi passionis doctrina, quae maxime creditur affectu et effectu in Virgine abundasse ? Unde et Lucas, cui inter caeteros Evangelistas appropriatur descriptio Dominicae passionis, Evangelii seriem a Virgine gloriosa dicitur didicisse.

Species Libani consistit in continuitate candoris : quia ibi sunt nives continuae. Jerem.XVIII,14 : Numquid deficiet de petra agri nix Libani, id est, de firma mente refrigerium Virginis? Et signat candorem virginitatis, de qua specie dicitur : Pulchritudinem candoris ejus admirabitur oculus . Hanc speciem figuravit Abisag Sunamitis, quae fuit virgo speciosa valde , quae fovebat pedes David frigescentes. Sic Maria calefacit affectus Filii ad amorem nostrum orationibus suis, quando sentit eos frigescere quoad nos propter peccata nostra. Species caeli consistit in visione gloriae, sicut dicitur, Eccli. XLIII, 1, et signat in Virgine contemplationis sublimitatem. Eccli. XXXVI, 24 : Species mulieris exhilarat faciem viri, id est, altitudo contemplationis delectat faciem intellectus speculativi. Hanc speciem praefiguravit species tertiae filiae Job, quae vocabatur Cornustibii . Quid est enim Cornustibii nisi constantia et firmitas in laude Dei, quod contemplativorum est proprium, laudare videlicet Deum sine intermissione in psalmis et hymnis et canticis spiritualibus ? De hac triplici specie filiarum Job dicitur in fine Job, quod non sunt inventae mulieres specio-sae sicut filiae Job in universa terra . Species ignis consistit in flammeitate et fervore splendente. Augustinus in libro de Civitate Dei : " Quid igne flammante, vigente, lucente pulchrius? Quid calefaciente, curante, coquente utilius? " Et haec species signat in Virgine charitatis ardorem. Hanc speciem figuravit Esther regina, quae erat pulchra incredibili pulchritudine : quia charitas regina virtutum. Magister Richardus de sancto Victore : " Merito charitas regina virtutum dicitur : quia virtutis nomen amittit, quae charitati non famulatur. "

Species arcus consistit in duobus coloribus qui principales in eo sunt, caeruleo et igneo, et signat in Virgine honestatem conversationis. Oportet enim ad hoc quod honeste vivatur cum aliis, et fiere cum flentibus per compassionem in adversis, ecce color caeruleus : et gaudere cum gaudentibus per congratulationem in prosperis, ecce color igneus. Haec ejus species praefigurata est per Abigail, quae erat prudentissima et speciosa , quae compassa est viro suo in adversitate, et congratulata est regi David in sua prosperitate.

Species solis consistit in splendentis radii emissione, et significat foecunditatem ventris. Et hanc speciem figuravit species Susannae, de qua dictum est presbytero : Species decepit te .

Item, De speciositate Mariae canit Ecclesia in ejus assumptione : " Vidi speciosam sicut columbam descendentem, etc. " Maria speciosa dicitur antonomastice, sicut luna dicitur pulchra. Unde : Pulchra ut luna . Et licet possit intelligi ut dicatur speciosa sicut columba, tamen melius est ut intelligatur simpliciter speciosa : et quod dicitur, sicut columbam, referatur ad id quod dicitur, descendentem. Vere Maria speciosa, quae omni speciositati comparatur. Speciositati arborum. Unde, Quasi cedrus, etc. - . Speciositati hortorum et fontium. Unde : Hortus conclusus soror mea sponsa . Speciositati ge gemmararum. Unde : Venter ejus eburneus, distinctus sapphiris , id est, caelestibus coloribus. Item, Alanus illius tornatiles aureae, plenae hyacinthis Ecce triplex speciositas, operum, metallorum, lapidum. Speciositati luminum. Unde : Quae est ista quae progreditur quasi aurora consurgens, etc. ? Speciositati herbarum. Unde : Nardus mea dedit odorem suum . Speciositati florum. Unde : Quasi plantatio rosae in Jericho 7. Et, Cantic. ii, 2 : Sicut Ulium inter spinas, sic amica mea inter filias. Speciositati fructuum. Unde : Sicut fragmen mali punici, etc. . Speciositati aedificiorum. Unde dicitur arca, thronus, solium, navis, et hujusmodi. Speciositati vasorum. Unde dicitur, Eccli, xliii, 2 : Vas admirabile, etc. Speciositati membrorum. Unde commendatur a singulis membris in Canticis, sicut infra ostendemus.

Item, Cantic. I, 14 : Ecce tu pulchra es, amica mea! ecce tu pulchra es ! Oculi tui columbarum. Ecce admirationis vox est, reliquum commendationis : iteratio vero pulchritudinis confirmatio est amoris, vel signum duplicis pulchritudinis, interioris in virtute, et exterioris in conversatione. Vel, gemina pulchritudo geminae charitatis affectus. Vel, pulchritudo intellectus, quae est cognitio veritatis, et pulchritudo affectus, quae est amor bonitatis. Vel, fides.et operatio. Vel, humilitas et innocentia. Vel, decor activae et contemplativae. Vel, haec geminatio pertinet ad duo talenta, quae sunt scientia et operatio. Vel, ad duas partes justitiae, quae sunt declinare a malo, et facere bo-

num. Vel, ad conversationem claustralium et saecularium. Vel, ad regimen praelatorum et obedientiam subditorum. Vel, geminatur pulchritudo sponsae, propter decorem paenitendum, et munditiam innocentium. Et dicitur ei : Ecce tu pulchra es, amica mea, quae amas et amaris. Demonstratio adverbii tria facit, admirationem in pulchritudine sponsae, et aemulationem in aliis : notat etiam, quod in promptu est sponsae pulchritudo. Pronomen vero geminatum discretionem notat et significantiam. Et vere pulchra : quia oculi tui columbarum, id est, affectus et intentio simplex, sine plica, scilicet erroris et pravae dilectionis. Haec simplicitas oculo rum totum corpus Ecclesiae vel bonorum operum pulchrum reddit . Vel, columbarum, id est, Deum simpliciter intueris : quia nihil aliud quam ipsum quaeris.

Item, Quatuor sunt Mariae vel fidelis animae pulchritudines. Prima in corporis castitate, secunda in conscientiae puritate, tertia in exteriori conversatione, et quarta in divinorum contemplatione. De his quatuor, Thren.IV, 7 : Candidiores Nazaraei ejus nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Candor nivis munditia carnis, frigus refrigerium cordis. Haec duo sunt in prima pulchritudine. Candor iactis quod est cibus parvulorum, innocentia mentis, et conscientiae simplicitas. Haec duo in secunda. Candor eboris qui processu temporis vertitur in ruborem, innocentia operis et fervor charitatis. Haec duo in tertia. Sapphirus colorem habet caelestem et signat contemplationem, ecce quarta. Et hae quatuor pulchritudines quasi derivantur a pulchritudinibus sponsi, a quo sponsa recipit totam suam pulchritudinem : quia sponsus pulcher est per naturam, sponsa pulchra est per gratiam. Prima sponsi pulchritudo fuit in corpore mortali. Unde speciosus forma prae filiis hominum . Secunda apparuit in transfiguratione, quando-resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix . Tertia in resurrectione, carne glorificata, Unde, Isa. lxiii, 1 : Quis est iste

qui venit de Edom ? etc. Iste formosus in stola sua, id. est, in carne glorificata. Quarta in divinitate. Unde, Isa. xxxiii, 17 : Regem in decore suo videbunt oculi ejus. In prima Dominus nostram honoravit infirmitatem, in secunda ostendit futurae beatitudinis qualitatem, in tertia exhibuit futurae incorruptionis veritatem, in quarta perditam in Adam reformavit imaginem.