CAPUT II.

De probatione, quod apparens solutio aliquando magis eligenda est, et quae sit apparens solutio.

Primum autem de apparenti solutione determinandum est, hoc est, quod quando disputatur ad gloriam apparentis sapientiae, magis est eligenda apparens solutio quam vera : quia per illam magis so- phistice respondens consequitur gloriam in judicantibus et audientibus, quam per veram: eo quod magis considerant apparentia quam vera illi in quorum opinione quaerit gloriam sophista : eo quod illi non sunt sapientes, sed communter et secundum sensum judicantes. Ur Je sicut sophistam opponentem ad quaerendam gloriam apud judices audientes dicimus quandoque magis eligere oportere probabiliter (hoc est, apparenter) syllogizare quam vere aperte (eo quod per apparentem syllogismum magis consequitur gloriam apud communiter judicantes qui secundum apparentiam judi cant), sic etiam respondenti quaerenti gloriam apud tales quandoque magis eligendum est probabiliter (hoc est, apparenter) solvere quam vere solvere sive secundum veram : tales enim ad alios quaerunt gloriam, qui verum judicium de rebus difficilibus non habent, sed apparentia in superficie judicant.

Hujus autem probatio est, quia omnino et omni modo ipsi respondenti quaerenti, quod non videatur vinci ab oppo.nente, contra litigiosos opponentes obstandum est per apparentem responsionem, ne vincere videatur opponens. Dico autem obstandum contra opponentes, non quod sint in veritate arguentes, sed obstandum contra eos ut apparentes arguere : quia si assistentibus opponens admittatur adhuc ut videatur arguere assistentibus, tunc statim consecutus est gloriam in opinione assistentium : et hoc impedire debet respondens. Non enim dicimus ipsos opponentes in sophisticis syllogizare secundum veritatem, cum syllogismi eorum peccent vel in forma vel in materia vel in utroque, propter quod corrigendi sunt ab ipso respondente per apparentem solutionem, ne videantur assistentibus syllogizare apparente syllogismo. Hoc autem probatur sic : quia si verus elenchus est contradictio non aequivoca, neque aliqua alia fallacia impedita, nihil opus est respondenti dicere aequivocationem vel amphibologiam vel aliam fallaciam, ut dis-

tinguendo ostendat in quo sensu verum concludit elenchum, et in quo non concludit : quia distinctionem sic deducere ad sensum in quo concludit et in quo non concludit, et manifestare peccatum fallaciae impedientis, et vere solvere : et hoc ideo quod opponens non vere concludit, sed probat secundum apparens et non existens : et ideo non oportet manfestare qualiter vere concludit et qualiter non, per veram solutionem : sed obviandum est respondenti condividendo (hoc est, statim in ipsa interrogatione opponentis dividendo) et ostendendo, quoniam non sequitur propter multiplex, vel propter non bonam et veram ordinationem praemissarum ad conclusionem in his in quibus non est multiplex : nec in fallaciis extra dictionem, nisi quia conclusio videtur similis elencho apparenter, et non vere est similis. Unde apparens solutio est divisio multiplicitatis in dictione vel oratione, vel divisio conclusionis ab ordine debito ad praemissas in communi absque eo quod particulariter deducatur solutio ad sensum in quo sequitur, et ad sensum in quo non sequitur : quia hoc esset vere solvere.

Non ergo est cavendum respondenti redargui per veram solutionem, sed per apparentem solutionem cavendum est ut redargui videatur : quia sic statim impeditur, ne apud audientes gloriam consequi videatur : et hac de causa per apparentem solutionem hoc faciendum est : quia interrogare amphibologica vel aequivoca quae sunt secundum aequivocationem, et interrogare alia quaecumque sunt secundum alias obtusiones sive obscurationes fallaciarum et deceptiones, et verum elenchum obnubilat ne videri vel discerni possint, et arguentem vere et non vere arguentem dubium faciunt, hoc est, utrum vere arguatvel non: et quamdiu hoc dubium est, gloriam non consequuntur : unde per veram solutionem obsistendum non est, quia ista manifestat in quo sensu vere arguit: et sic aliquid ,gloriae est consecutus opponens. Hujus autem ratio est, quia licet in fine conclusionis (hoc est, post conclusionem factam ab opponente) diceret ponenti non negare per contradictionem id quod affirmavit prius respondendo, sed aequivoce esse affirmant et negant: etsi (sive quamvis) forte maxime etiam in idem ferunt intellectum opponens et respondens : tamen propter multiplex positum in oratione, dubium est assistentibus si redargutus est respondens : et sic nihil gloriae consecutus est opponens. Ex ipsa enim multiplici confusione dubium est, si verum dicit nunc opponens : et ideo non utendum est ad ipsum opponentem vera solutione, sed apparenti.

Si vero ipse opponens esset dividens sive distinguens multiplex aequivocum, vel aliud ut amphibologicum, vel alterius fallaciae in dictione, vel etiam dividens conclusionem a praemissis, et ostendens qualiter non debitum ordinem habent praemissae ad conclusionem, sicut fit in fallaciis extra dictionem: tunc manifestus esset opponens, et non dubius esset elenchus : sciretur enim statim in quo sensu sequitur, et in quo non sequitur : et illi qui requirunt (hoc est, interrogando opponunt) nunc quidem et non distinguendo multiplex interrogant : prius autem quando non distinguendo multiplex interrogant, sunt et videntur litigiosi : et si distinguendo multiplex interrogarent respondentes, necesse esset respondentes interrogatum ab opponente dicere, vel sic vel non sic determinate : et tunc oporteret veram solutionem respondere. Nunc autem quoniam non bene, hoc est, aperte distinguendo multiplex interrogant ipsi inquirentes, necesse est ut opponens gloriam consequi videatur, ut respondeat aliquid respondens qui interrogatur per apparentem solutionem in sui responsionem, quae tamen ad hominem est, et non ad orationem respondendo corrigens vitium sive deceptionem propositionis interrogatae ab opponente, et non dat veram et determinatam solutionem. Et hoc est ideo, quia

diviso per dictionem distinctionis dele minantis, in quo sensu sequitur couclu sio, et in quo non sequitur, necesse est respondentem dicere, vel sic est affirmative, vel non sic est negative : et sic videtur aliquo modo conclusus ipse respondens, et aliquid gloriae super respondentem consequitur opponens.

Si enim aliquis putet eum elenchum (qui secundum aequivocationem est sive sit multiplex aequivocationis) aliquo modo esse elenchum : tunc non erit sive continget ipsum respondentem eligere illam redargutionem quae est quodam modo redargutio : et sic opponens aliquid gloriae videtur consequi, et respondens aliquid haberet confusionis vel habere videretur : quod omnino cavendum est respondenti per apparentem solutionem. Hujus autem causa est, quia in singularibus, hoc est, in singularibus sensibilibus per distinctionem acceptis,necesse est opponentem si contradicere debeat respondenti, et respondentem ad redargutionem deducere idem nomen, et de eodem negare quod dixit (hoc est, affirmavit) respondens : quia aliter non redarguet opponens respondentem, et e converso idem nomen quod negavit respondens, necesse est affirmare opponentem : quia aliter non redarguit. Et ad hoc non debet respondens deducere opponentem : et ideo contra opponentem non est utendum vera solutione quae ad orationem est, sed apparenti quae ad hominem est.

Hoc autem iterum patet per exclusionem cavillationis quorumdam errantium in his. Nam ut quidam cavillantes corrigunt quidem contradictionem et redargutionem quam videtur facere opponens respondenti, nihil prodest ad evitandum apparentem redargutionem. Dicunt enim, quod aliquo in communi interrogato . bene possunt de ipso concedi contradictoria pro diversis suppositis : dicunt enim, quod tunc non eumdem Coriscum aiunt sive concedunt esse musicum et non musicum : sed dicunt hunc Coriscum esse musicum, et hunc alium Coriscum esse non musicum dicunt, et sic pro diversitate consignatorum in aequivoco nomine, quod est Coriscus, Coriscum in communi voce dicunt esse musicum et non musicum . ''Sed per hoc non vitatur apparens redargutio : nam quantum ad apparentem redargutionem erit eadem oratio sophistica ad hoc deducens, quod putemus Coriscum esse musicum et non musicum, et quod dicamus hunc Coriscum esse musicum et non musicum. Quod autem cadem oratio sit ad redargutionem, ex hoc probatur : quia illae ambae orationes simul (hoc est, simpliciter) idem de eodem affirmant et negant : unde per talem distinctionem quam ponunt, non vitatur apparens redargutio. Sed fortasse non idem significat oratio dicens Coriscum esse musicum, vel hunc Coriscum esse musicum et non esse musicum : quia licet quoad redargutionem apparentem idem sint illae orationes, tamen in hoc differunt quod non idem significant : et hoc ideo est, quia nec illic nisi in communi confusione vocis proponebatur aequivocum ad aliquod multiplex idem : sed diversum significat ipsum nomen. Per dictam ergo cavillationem non impeditur apparens contradictio,

Alia etiam cavillatio quam quidam ponunt, non valet ad impediendum apparentem redargutionem. Dicunt enim idem in una oratione contradictionis , sicut in affirmativa dicunt debere hunc de quo aliquid affirmatur, simpliciter, hoc est, communi voce dicere Coriscum : illi autem de quo negatur, aliquid debere aliquid addi, ut aliquem aut hunc Coriscum non esse musicum : et quidem probatur statim inconveniens esse : nihil enim rationis potest esse propter quam magis alteri aliquid addendum sit (quam alteri : utrolibet enim alteri aliquid addere nihil differt, hoc est, nihil differentiae habet secundum rationem : non enim differt, sicut jam patuit.

Cavillationes ergo illae nihil prosunt ad impediendum apparentem contradictionem : sed potius sic dicendum, quod quia multiplici non assignato dubium quidem est (ei qui non determinavit in communi et in universali multiplex) utrum ipse respondens redargutus sit vel non, quando deducitur ad negandum quod sub eadem voce concessit: ideo cum concessum sit in disputationibus dividere sive distinguere multiplex, manifestum quando simpliciter sine distinctione contingit dare (hoc est, concedere) multiplex non determinantem ipsum respondentem (hoc est , non distinguentem in universalD peccatum est: quia obviabit apparens redargutio, quae ut caveatur, distinguendum est multiplex in communi : et hoc est apparens et ad hominem solutio impediens apparentem redargutionem. Propter quod et si sive quamvis non ipse respondens videatur redargutus : quia scit in quo sensu dederit , tamen ista disputatio ex parte respondentis qui deducitur ad hoc quod sub eadem voce neget quod ante concessit, redargutae disputationi vel orationi est similis.

Accidit autem saepe, quod ipsi respondentes etiam videntes in oratione amphibologiam vel aliud multiplex, pigrescunt sive pigri fiunt dividere ipsum et ostendere, quoniam multiplex est quod interrogatur sive proponitur ab opponente : eo quod etiam in una disputatione in paralogismis frequenter talia proponuntur, et pigrescunt respondentes hoc toties quoties proponitur distinguendo dividere, ne ad omnia proposita ab opponente videantur graves et impeditivi sive protervi esse : deinde dissimulata multiplicitatis distinctione, et non putantibus ipsis respondentibus propter hoc fieri orationem ad redargutionem apparentem ducentem, saepe dum cavent respondentes, obviabit eis improbabile apparentis redargutionis . Quare sive propter quod (quoniam datum sive concessum et lici- tum est respondenti multiplex dividere sive distinguere, et sic ostendere ipsum multiplex impedire apparentem contradictionem) non est pigritandum distinguere sive dividere et ostendere multiplex redargutionem impediens , quemadmodum prius paulo ante dictum est. Et in ista sententia sic exposita nulla est dubitatio, nisi quis se transferre velit ad alienas quaestiones : et hoc nos non consuevimus facere , quia potius impedit bonam doctrinam quam promoveat.

CAPTO III.

Et est probatio, quod in apparenti solutione multiplex est ostendendum.

Quod autem in apparenti solutione in responsione ad hominem est multiplex sic assignandum et ostendendum, ad impediendum apparentem redargutionem, sic probatur. Si enim quis opponendo interrogantium duas interrogationes ut unam faceret, et una concessa aliam redarguendo concluderet: tunc manifestum est quod non propter multiplex aequivocationis vel amphibologiae fieret paralogismus, sed potius propter plura ut unum interrogata : sed tunc fieret vel elenchus verus, vel non, sed parelenchus : et ideo ad cavendum elenchum vel par elenchum oportet dividere plura interrogata ut unum. Similiter ergo in multiplici aequivoco in quo sunt actu plura vel in quo multiplici multiplex est ostendendum, ut videatur fieri elenchus vel parelenchus : quid enim differt interrogare propositionem quae plures est, scilicet si Callias et Themistocles musici sunt? in qua unum de pluribus interrogatur, quam si ambobus dictis existentibus diversis in re, nomen aequivocum datum esset, et sub illo nomine unum de pluribus interrogaretur. Constat, quod quantum ad apparentem elenchum nihil differret : cujus ratio est , quia si haec plura significet uno aequivoco nomine, constat quod plura

(hoc est, propositionem quae plures est vel unum de pluribus) interrogavit.

Si ergo non rectum est probare sive approbare sumi a respondente unam responsionem ad duas interrogationes propter pluralitatem interrogatorum : tunc manifestum est quoniam etiam nulli eorum quae aequivoca vel universaliter multiplicia sunt, convenit simpliciter respondere, hoc est, unam non distinctam responsionem dare simpliciter sine distinctione : nec etiam hoc convenit etiamsi de omnibus quae in aequivoco continentur, in omni sensu verum sit quod videlicet quaeritur, ut volunt quidam errantes, quod quando in omni sensu verum est, una debeat dari responsio : cujus ratio est, quia nihil differt hoc quod sub uno nomine aequivoco aliquid quaeratur de pluribus, vel si de pluribus quaeratur sub diversis nominibus. Verbi gratia, ut si quaeratur Callias et Coriscus, utrum domi sint ? sive ambo simul sunt domi praesentes, et de utroque verum est, quod domi est: sive non ambo simul sunt domi praesentes, sed de uno verum est, quod domi est, et de altero non est verum. Nihil autem differre dico quoad interrogationem quae est plures : utrinque enim haec sive in utroque sensu vera sit sive in altero, semper est plures propositio, et. propositiones quae sunt plures : non enim propterea efficitur propositio vel interrogatio una quae plures est, quod de pluribus idem verum est dicere. Et hoc probatur deducendo ad inconveniens : quoniam possibile de mille aliis interrogatis, utrum verum sit dicere vel non sit verum dicere de eis idem, attamen de nullo eorum (quamvis uniformiter convenit eis aliquid vel non convenit) respondendum est una responsione : si enim una datur responsio, tunc interimitur disputare : quia quaesito de omnibus dicitur, sic est vel non est: et sic finis est disputationis : et hoc est inconveniens : ergo de multiplici una non est danda responsio. Hoc autem quod de pluribus una datur responsio, simile est ei tanquam si pluribus unum nomen sit positum, quo quodlibet significatur in illo. Per distinctionem crgo manifestandum multiplex (quod ut simpliciter est interrogatum) ad apparentis redargutionis impedimentum.

Si ergo non oportet ad duas interrogationes unam responsionem et simplicem dare : tunc a simili manifestum est, quoniam neque in aequivocis multiplicibus danda est una simplex responsio, ut una simplici responsione dicatur affirmative vel negative : eo quod sic unam dans responsionem, non respondit, sed dixit quaedam impertinentia ad multiplex : et sic unum voce dixit, sed quaerenti nec oratione respondit . sed quodammodo non solvendo nec respondendo sine distinctione ipsi respondentes concedunt multiplex : eo quod lateat eos inconveniens quod accidit.

Sicut ergo diximus paulo ante in ante habitis istius rationis, quoniam elenchi quidem apparentes videntur esse qui non sunt : eo quod in forma peccant eodem modo, et solutiones ad orationem, quas diximus quandoque magis oportere ferre contra opponentes in agonisticis disputationibus ad impedimentum gloriae opponentis . quam veras, quae ad orationes sunt solutiones, et quae sunt in obviatione respondentis cum obviat opponenti ad duplex, distinguendo scilicet et ostendendo duplex , ut praediximus : quia ostenso multiplici obviatur opponenti, ne procedere possit. Quae autem sit propositio una vel plures, in Perihermenia est requirendum. In praehabitis autem superioris libri scitur, quis sit syllogismus probabilis sive apparens et non existens : non enim hic dicimus syllogismum probabilem eum qui est ex probabilibus ut est dialecticus, qui licet probabilis sit in materia, tamen in consequentia necessaius est, sicut cum dicitur, quod omnis mater diligit : Medea est mater : ergo Medea diligit. Quae consequentia necessaria est si prima universalis esse ponatur: quia dialectica propositio universalis

esse conceditur, si probabilis sit, quamvis in aliquibus habeat instantiam. Sed probabilem hic dicimus syllogismum, qui videtur per locum sophisticum esse probabilis , quamvis per causam defectus non inferat ex necessitate.