CAPUT I.

Marla mater.

Mater, amica, soror, charissima, filia, sponsa, Uxor, seu vidua, mulier bona, virgo, virago, Princeps, regina, et primas, ancilla, ministra.

Mater. Unde dicit, Eccli.XXIV, 24 : Ego mater pulchrae dilectionis, et timoris, et agnitionis, et sanctae spei. Aliqui libri habent magnitudinis , id est, fortitudinis.

Pulchra dilectio est, quando naturalis est, singularis, et integralis. Naturalis, quando ei exhibetur cui debetur, id est, Deo. Singularis, quando fidelis anima nullum admittit amatorem praeter ipsum, sicut dicebat beata Agnes. Integralis, quando secundum Augustinum diligit ex toto corde, id est, ex toto intellectu sine errore, ex tota anima, id est, ex tota voluntate sine contrarietate, ex tota mente, id est, ex tota memoria sine oblivione. Sed licet hoc non possit impleri in via, scimus tamen ad. quid teneamur. Vel, integralis, ut secundum beatum Bernardum, diligat dulciter, ne aliquibus blanditiis alliciatur : fortiter, ne aliquibus adversis frangatur : sa-

pienter, ne aliquo errore seducatur : memoriter, ne dilectum obliviscatur. Et est prima dilectio pulchra, secunda pulchrior, tertia pulcherrima.

Et dicitur pulchra dilectio ad differentiam triplicis turpis dilectionis. Mundialis quae turpis est, carnalis quae turpior, malitiosae quae turpissima. Prima est inanis gloriae et terrenae substantiae, secunda gulae et luxuriae, tertia iniquitatis et nequitiae, scilicet in odio et ira. De prima dicitur, Jerem.II, 5 : Ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt. Hoc de inani gloria. Item. Thren.IV, 5 : Qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora, id est, temporalia. Hoc de terrena substantia. De secunda, Eccli. xiii,1 : Qui tetigerit picem , id est, gulam inviscantem et luxuriam coinquinantem, inquinabitur ab ea. De tertia dicit auctoritas.quaedam super illud Psalmi li, 5 : Dilexisti malitiam super benignitatem, etc. : " Non deserit malitiam, qui diligit. " Ideo talis dilectio turpissima et pessima est, etc.

Et timoris, adde, pulchri timoris. Pulcher quidem timor est ille timor Dei, qui nihil negligit . Hunc timorem habet, qui nihil agit de omittendis,nihil omittit de agendis. Item, qui nihil loquitur de tacendis, nihil tacet de loquendis. Item, qui nihil cogitat de non cogitandis, vel e converso. Timor autem mundanus et humanus turpes timores sunt. Timor autem servilis pulcher est, qui si non expellat pecatum quod invenit, tamen prohibet ne adveniat peccatum. Pulchrior timor initialis, de quo dictum est : Qui Deum timet, nihil negligit . Pulcherrimus timor filialis, de quo : Timor Domini sanctus, permanens in saeculum saeculi .

Et agnitionis, supple, pulchrae. Pulchra est agnitio quae est ex fide et sacrae Scripturae scientia, pulchrior quae est per revelationem et intelligentiam propheticam, pulcherrima quae ex ipsa fidei revelatione ipsius rei creditae praesentiam habet et experientiam. Et haec erit in patria, de qua Dominus, Luc. x, 24 : Multi prophetae et reges voluerunt, etc.

Et sanctae spei. Sancta et pulchra spes est, quae est ex fide et meritis proveniens. Sanctior et pulchrior quae est ex revelatione et testimonio conscientiae, de qua Apostolus, II ad Corinth. I, 12 : Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae. Sanctissima et pulcherrima quae est per securitatem inamissibilem, de qua Apostolus, ad. Roman. viii, 38 et 39 : Certus sum quia neque mors, neque vita, etc, poterit nos separare a charitate Dei, etc. Hae sunt pretiosae generationes, quibus gloriosa Virgo promittit se adimplere transeuntes ad se. Unde dicit : Transite ad me, omnes qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemini . Et haec omnia multis aliis modis exponuntur.

Et nota, quod dilectio est ad praemiorum acquisitionem. Timor ad acquisitorum conservationem : quia sicut dicitur,

Eccli. I, 17 et 18 : Timor Domini scientiae religiositas. Religiositas custodiet et justificabit cor, etc. Isa. xxxiii, 6 : Timor Domini ipse est thesaurus ejus. Agnitio ad desiderii inflammationem, ut quod agnoscimus, amplius appetamus. Spes quae non confundit , ad confirmationem. Istae autem generationes sunt illae emissiones, de quibus legitur, Cantic.IV, 13, quae ab ea quasi rivi a fonte incessanter et abundanter procedunt. (Quaere in principio sig. de horto concluso.)

Aliter : In hoc quod beata Virgo invitat nos ad generationes suas, monet nos ad motus contemplationis secundum quadruplicem materiam ejus, scilicet quid appetendum, quid fugiendum, quid credendum, quid sperandum. Appetendus est Deus, fugiendum peccatum, timenda gehenna, speranda caelestis patria. Dilectio movet ad petendum, timor ad fugiendum, agnitio ad credendum, spes ad sperandum. Horum quatuor dicit se matrem, scilicet pulchrae dilectionis quam a Deo dante accepit et in lucem emisit. Pulchra dilectio est, nihil sub Deo diligere. Quasi quocumque modo tangantur stercora, inliciunt: ideo omnia reputavit ut stercora ut Christum lucrifaceret . Siquidem Abraham, Isaac et caeteri sancti, Sara et Rebecca et caeterae sanctae mulieres Veteris Testamenti, habuerunt sanctam dilectionem, non tamen pulchram omnimoda pulchritudine : quia amor eorum divisus fuit, et ita non usquequaque pulcher : quia qui tangit picem, id est, temporalia per amorem, inquinabitur ab ea aliqua inquinatione. Sed amor Mariae purus fuit : quia indivisus, quia temporalia plene contempsit, et in nullo ab eis fuit coinquinata. Similiter virginitatem prima vovit : et ideo dicitur mater pulchrae dilectionis, quam adinvenit et in lucem emisit sicut mater puerum quem conceperat. Sicut enim Filium postea concepit de Spiritu sancto, sic et propositum virginitatis et paupertatis prius conceperat de Spiritu sancto. Item, non tetigit piceni, id. est, carnem, ne inquinaretur ab ea : sed in carne vixit praeter carnem, et in mundo supra mundum. Assumpsit enim pennas aquilae , id est, virginitatem et voluntariam paupertatem, et volavit super pennas ventorum, id est, Patriarchas et Prophetas. Ipsa enim est mulier, cui datae sunt duae alae, scilicet virginitas et paupertas, ut fugiat a facie serpentis , qui primam mulierem maledictioni subjecit. Genes. iii, 16 : In dolore paries. Ideo dictum est ei, Luc. 1, 28 : Benedicta tu in mulieribus.

Est etiam mater timoris docens fugere quod fugiendum est : et est mater, quia haec emisit in lucem, quia ipsa prima non solum peccatum, sed etiam actiones peccatorum declinavit. Quod patet per hoc, quod magnificata per conceptum Filii Dei, se humiliavit in obsequium Elisabeth , implens illud Ecclesiastici, iii, 20 : Quanto magnas es, humilia te in omnibus. Ideo dicitur porta clausa , scilicet occasionibus peccatorum . Ideo sicut dicitur, Nahum, I, 15, non adjiciet ut pertransiret per eam Belial, sed universus interiit : quia ipsa contrivit caput serpentis , id est, etiam initium tentationis, signata per Jahel quae malleo timoris percussit caput Sisarae , et per Judith quae caput Holofernis amputavit .

Et agnitionis , id est, revelatae fidei, quae scilicet fidei revelatio ab ipsa et in ipsa facta est : quia ipsa dedit exemplum credendi quod credendum est. Quasi dictum est ei, Luc. I, 45 : Beata quae credidisti. Ipsa est enim luna exemplo fidei mundum tenebrosum illuminans. Unde, Cantic.VI, 9 : Pulchra ut luna. Et est stella exemplo fidei Magos ad. Christum adducens . Ipsa etiam aurora terminans noctem infidelitatis, et diem, id est, lucem fidei adducens. Ipsa etiam mater Solis justitiae , et lucerna gratiae et fidei posita super candelabrum . Et ideo mater agnitionis.

Et sanctae spei. Quare exemplo suae spei docuit quid sperandum. Novit enim, quod unum est necessarium , et quod primo quaerendum est regnum Dei . Et propter hoc unum petiit a Domino. Haec est enim luna, a qua incepit dies festus . Dies festus, dies aeternitatis, in ipsa enim fuit initium diei festi : quia omnia terrena contempsit supernis inhians. Propter hoc exemplo suae spei fuit nobis columba nubis in die, id est, in prosperitate, et ignis in nocte adversitatis. Fuit etiam exemplum non solum spei, sed et sanctae spei, id est, immobilis. Cadentibus enim stellis de caelo, id est, discipulis a fide, et dicentibus : Nos autem sperabamus , etc, ipsa sola remansit fixa in firmamento, id est, Christo, qui est firmamentum dividens aquas ab aquis . Non enim exstincta est in nocte Dominicae passionis lucerna ejus, id est, fides. Vel, dicitur mater sanctae, id est, firmae spei : quia dat gratiam perseverandi in bono. Vel, mater sanctae spei : quia contraria Hevae, quae male speravit quod fieret ut Deus, et ideo mortua. Sed haec mater estsanctae spei: quia vitam gignen-

do, mortis sententiam revocavit, significata per Esther, vii, 3 et seq., quae mortis sententiam revocavit. Item, propter hoc etiam dicit ipsa eodem capitulo : In me omnis spes vitae et virtutis . Omnis spes : quia spes omnis boni. Bonum duplex, quod est finis, scilicet vita, et quod est ad finem, scilicet virtus. Et ipsa est spes vitae, quia per ipsam speramus habere vitam : et virtutis, id est, constantiae. Quasi dicat : In me omnis spes vitae habendae et continuandae. In ipsa enim est spes nostra, spes scilicet vitae, et virtutis per fiduciam impetrandi : quia ipsa est arcus in nubibus in signum justificationis , quia justificati per eam ascendunt.

Aliter : In me omnis spes. In ea enim est omnis spes, et antiquorum, et nostra. Vel, omnis spes : quia in alio non est ponenda spes quam in Christo et Maria. Maledictus enim homo qui confidit in homine . Vitae aeternae habendae, et virtutis viae qua pugnatur contra vitia. Vel, omnis spes vitae. Ante nativitatem enim beatae Mariae regnabat mors in mundo, quae a primis parentibus introducta est, qui manibus et verbis accersierunt illam . Per Mariam vero quae Christum genuit, suffocata est mors. Unde Christus dicit, Osee, XIII, 14 : Ero mors tua, o mors.

Aliter : Haec verba vere potuit dicere Maria postquam conceperat Salvatorem. Quasi diceret : In me est ille per carnis assumptionem, a quo est omnis spes vitae triplicis, vitae naturae, vitae gratiae, vitae gloriae, et virtutis. Quia ipse est qui dat lasso virtutem, et his qui non sunt fortitudinem et robur multiplicat .

Vel : In me est spes omnis virtutis : quia habuit in se omnem virtutem theologicam et cardinalem. Quas etiam virtutes sperantibus in se subministrat suis orationibus et exemplis. Debemus igitur beatae Virgini spem : quia sicut dicitur,

Proverb.XXIX, 25 : Qui sperat in Domino, id est, Maria, quae syriace interpretatur Domina, sublevabitur, id est, sursum levabitur : et hoc in praesenti et in futuro. Sursum levabitur, id est, supra carnem, mundum et diabolum per gratiam in praesenti, sursum levabitur per gloriam in futuro.

Aliter : Ego mater pulchrae dilectionis, etc. Nota, quod quatuor dicit quae possunt et debent referri ad Filium, qui pulcherrimus est et summe diligendus, solus timendus, omni studio agnoscendus, et in quo singulariter est sperandum. Dicit ergo : Ego mater pulchrae dilectionis, id est, Christi qui est pulcher. Unde, ad Hebr. I, 3 : Qui cum sit splendor gloriae, etc, et hoc proprie secundum divinitatem. Et in Psalmo xliv, 3 : Speciosus forma, non solum prae filiis hominum, sed etiam prae millibus Angelorum. Dicit enim quidam, quod tanta erat ejus species secundum humanitatem, quanta apparuit in transfiguratione, sed despicabilis hominibus apparebat : quod non dicimus asserendo, sed recitando. Item, Sapient. vii, 26 : Candor est lucis aeternae, et speculum sine macula, secundum deitatem. I Petri, I, 12 : In quem desiderant Angeli prospicere : et cujus pulchritudinem sol et luna mirantur : et hoc quoad divinitatem. Item, Ipse est speciosus forma prae filiis hominum, et candidus et rubicundus : hoc quoad humanitatem.

Dilectionis, Christus emphatice dicitur dilectio , quasi duos ligans, quoad duas naturas, scilicet Deum et hominem, id est hominem assumptum a Deo in unitate personae quando Verbum caro factum est. Per dilectionem enim quam habuit ad genus humanum, colligavit sibi naturam humanam : quia dilectio est diligentis et rei dilectae quasi quaedam unio potissimum in bonis : et naturaliter illud quod amatur, in sui naturam suum convertit amatorem. Per dilectionem etiam quam habet ad nos, colligat nos sibiipsi : quia qui adhaeret Deo, unus spiritus est cum eo , unitate scilicet amoris et gratiae. Unde Psalmista : Mihi adhaerere Deo bonum est, et caetera . Per dilectionem etiam qua diligit hominem, colligat ipsum hominem sibiipsi, et quasi conglutinat, ne diffluat per vitia et peccata. Cor enim fatui, id est, peccatoris, quasi vas confractum . Vel etiam, pulchrae dilectionis, id est, Christi, ut supra dictum est, qui solus pulchre diligit, et a quo habetur pulchra dilectio : ipse enim charitas est . Ergo pulchra dilectio : quia charitas forma est et deauratum sive pulchritudo virtutum.

Vel ideo Maria dicitur mater pulchrae dilectionis : quia dilectores et amicos suos Christo Filio suo qui est pulcherrimus, similes facit, similitudinem Filii in eis per gratiam refigurans, quam peccando amiserant. Quod apparuit in Theophilo : quoniam postquam reconciliatus est Filio, matre mediante, sumpta sacrosancta communione, facies ejus resplenduit ut sol.

Et timoris, id est, Christi, qui solus timendus. Unde ipsemet dicit, Matth. x, 28 : Nolite timere eos qui occidunt corpus, etc. Multo minus ergo timendi sunt qui tollunt fanian, vel temporalem substantiam, aut aliquid hujusmodi. Sed potius timete eum qui potest et animam et corpus perdere in gehennam. Summe etiam timendum est, ne Christus peccando amittatur : Deus enim intelligitur timor. Quare dixit poeta : " Primus in orbem deos fecit timor. " De hoc timore,

Id est, de Deo, dicit Jacob ad Laban, Genes. XXXI, 42 : Nisi Deus patris mei Abraham, ei timor Isaac, id est, Deus Isaac, affuisset mihi, etc. Eccli. XXXII, 22 : Alienus et superbus non pertimescet timorem, id est, Deum, dicit Glossa, qui timor est et amor fidelium. Vel, non pertimescet timorem, id est, Deum aeterna supplicia comminantem.

Et agnitionis. Christus enim dicitur agnitio emphatice: quia solus novit omnia, et quia solus dat gratiam verae agnitionis: Deus enim interpretatur videns. Et cujus oculis nuda et aperta sunt omnia . Oculi enim ejus multo plus lucidiores super solem, circumspicientes omnes vias hominum . (Hanc auctoritatem habuisti optime expositam titulo, Benedictus fructus ventris tui.)

Dicitur autem Christus agnitio ab agnoscendo active : quia cum Christus immolaretur in cruce, agnovit Patrem obedientia, matrem custodia, familiam misericordia. Patrem agnovit obedientia, dicens : Pater, non mea voluntas, sed tua fiat . Matrem custodia, assignans eam Joanni, ubi dixit : Mulier, ecce filius tuus . Familiam misericordia, cujus peccata, id est, paenam peccatorum misericorditer pertulit in corpore suo super lignum . Et ideo dicitur agnus ab agnoscendo, vel ab AdminBookmark quod est pium.

Sicut enim agnus solo balatu matrem agnoscit, et statim accurrit ad eam : sic Christus videns matrem suam juxta crucem, accurrit ad eam piae compassionis affectu, et eam discipulo commendavit. Agnitio etiam passive : quia mater agnovit Filium crucifixum cum omnes Apostoli fugerent, et perseveravit cum eo.

Et sanctae spei. Christus enim est spes nostra. Unde, Psal. lxx, 5 : Domine, spes mea a juventute mea. Et est sacra spes, Id est, immobilis et firma : quia firmiter et immobiliter sperandum est in eo. Unde, Psal. lxi, 9 : Sperate in eo, omnis congregatio populi. Item, Psal. lxx, 1 : In te, Domine, speravi : non confundar in aeternum. Genes. xlix, 10 : Ipse erit exspectatio gentium. Habacuc, II, 3 : Si moram fecerit exspecta illum, scilicet per longanimitatem spei : quia veniens veniet. Veniens in primo adventu ad conferendam virtutem quae est ad finem, veniet in secundo ad conferendam vitam aeternam quae est finis. Ideo dicit ipse : In me omnis spes vitae et virtutis .

Vel, omnis spes, id est, spes omnis boni praesentis per collationem gratiae, et futuri per remunerationem gloriae : quia gratiam et gloriam dabit Dominus .

Vel, omnis spes, antiquorum et modernorum. Et bene dicit : In me, quia maledictus homo qui confidit in homine , se scilicet, vel alio.

Vitae aeternae, et virtutis viae qua pugnatur contra vitia. Ideo Christus comparatur flori sine quo non habetur spes fructus, nec sine gratia ejus boni aliquid est sperandum.

Sperandum est in Christo. Quia largissimus est, dans omnibus affluenter et non improperans . Unde, Esther, II, 18 : Assuerus dona largitus est juxta magnificentiam principalem. Quia dat temporalia ad sustentationem electorum, et aeterna in remunerationem, sed reprobis dat temporalia hic in remunerationem. Unde de ipsis dicit, Matth. VI, 2 : Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Ideo dicitur de ipso, Proverb. iii, 16 : Longitudo dierum in dextera ejus, et in sinistra illius divitiae et gloria. Quia hortatur nos ad petendum. Unde. Matth. VII, 7 : Petite, et dabitur vobis. Joan. XVI, 24 : Usque modo non petistis quidquam, etc. Quia plus dat quam petatur. Unde dixit latroni petenti memoriam sui cum veniret in regnum suum : Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso .

Aliter : Ego mater pulchrae dilectionis, etc. Possunt esse verba Virginis postquam conceperat Salvatorem enumerantis beneficia maternitatis suae, enumerantis virtutes suas quibus idonea facta est ad generandum Salvatorem. Dicit ergo : Ego mater pulchrae dilectionis. Pulchra dilectio charitas Virginis, qua Deum dilexit, quam non maculavit contagium peccati.

Et timoris, quia in ea praeparavit locum creatori et Spiritui sancto, generans in ea humilitatem quando expavit excellentiam angelicae salutationis. Unde dixit ei Angelus : Ne timeas, Maria, etc. . Et tunc impletum est in ea illud Isaiae, lxvi, 2 : Ad quem respiciam, nisi al pauperculum, et contritum spiritu, et trementem sermones meos ?

Et agnitionis, in qua notatur fides. Nam per fidem quae notatur ibi : Fiat mihi, etc, concepit Filium Dei, et agnovit per experientiam ea quae prius crediderat. Unde dictum est ei, Luc. I, 45 : Beata quae credidisti, quoniam perficientur ea, etc.

Et sanctae spei, quam constat eam habuisse eum respondit : Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum . Nisi enim credidisset et sperasset posse fieri et futurum esse quod ei dicebatur, non ita respondisset.

Item, Beata Virgo dicitur mater gratiae. Mater quasi principium conceptionis habens ab alio : quia Dominus in ea cre- avit totius spiritualis boni plenitudinem, quam ipsa tamquam mater emisit in lucem. Ideo dicit : Fecit mihi magna qui potens est . Ideo dicit etiam ipsa : In me omnis gratia , scilicet operans, cooperans, et consummans. Et nota, quod sic ordinanda est littera : In me omnis gratia vitae vel viae et veritatis, et est istud omnis diasyrmicum, ut possit dici omnis gratia, vel gratia omnis vitae, vel viae. Vel, omnis gratia, id est, omne id quod facit gratiosum. Vel, omnis gratia : quia Christo descendente in Virginem, descendit in eam omnis plenitudo charismatum. Et de illa plenitudine nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia . Cum enim super Christum requiesceret spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus , et Christus requiesceret in ea, sicut dicit de ipsa: Haec requies mea, etc., hic habitabo, etc. , constat, quod septem dona Spiritus sancti requieverunt in ea, et ipsam usquequaque repleverunt. Isa. lxvi, 2 : Ad quem respiciam, id est super quem requiescet Spiritus meus, nisi ad pauperculum, etc.

Viae et veritatis, id est, Christi qui est via et veritas 6.

Vel intransitive, omnis gratia, quae est vita et veritas. Vel, omnis gratia effectiva vitae et veritatis. Vel, omnis gratia vitae quae nunc est, et futurae. Et in hoc beviter omnia colligit, et in se nihil boni deesse ostendit ad hanc vitam futuram vel pertinens vel necessarium.

Vel, Viae et veritatis. Alia littera : verae, scilicet viae quae ducit ad vitam, et veritatis quae docet viam illam.

Vel moraliter : Omnis gratia vitae activae et contemplativae. Unde signatur per Martham et Mariani . Lege Anselmum quomodo utramque vitam implevit in se in illa homilia : Intravit Jesus in

quoddam castellum, etc. Vel, vitae innocentiae et paenitentiae, quibus duabus anima spiritualiter vivit. Vel, vitae triplicis : est enim triplex vita, vegetabilis, sensibilis, et rationabilis. Vita vegetabilis est incipientium vivere per fidem et charitatem : quia ipsi quasi plantae vivunt vita gratiae et crescunt, sed spiritualia nondum sentiunt : quia animalis homo non percipit, etc. . Simile, 1 Regum, iii, 7 : Samuel necdum sciebat Dominum. Vita sensibilis proficientium, qui gustant dona Dei, sed non discernendo quae sint illa bona. Genes. xlix, 14 et 15 : Issachar asinus fortis,... vidit requiem quod esset bona. Vita rationalis perfectorum, qui pro consuetudine excercitatos habent sensus . Qualis erat Jacob, Genes.XXXIX, 38, dicens : Vidi Deum facie ad faciem, etc. Omnes gratias istas habuit Maria semper excellenter.

Et veritatis. Triplex est veritas, cordis, oris, et operis, contra triplex vae, quod est vanitas, falsitas, simulatio. In ipsa autem fuit gratia omnis veritatis : quia habuit veritatem cordis sine vanitate, veritatem oris sine falsitate, veritatem operis sine simulatione.

Vel secundum illam litteram : In me omnis gratia viae. Et est istud omnis diasyrmicum. Quasi dicat : In me est gratia omnis viae, Est enim triplex via ad salutem, virginalis, conjugalis, vidualis. In prima virginitas cum sterilitate, in secunda faecunditas cum corruptione, in tertia pietas cum sollicitudine terrenorum. Sed in ista virgine fuit gratia omnis viae, quae adducit ad salutem : quia fuit virgo sine sterilitate, foecunda sine corruptione, pia sine sollicitudine terrenorum.

Vel ideo dicit: In me omnis gratia vitaeet veritatis, ut ostendat se immunem a gratia mortis et falsitatis, de qua dicitur, Proverb.XXXI, 30: Fallax imago , et vana est pulchritudo. Sic expone : Fallax imago, id est, gloria laudis humanae : quia nullus consequitur quod illa promittit : et vana est pulchritudo castitatis sine humilitate, vel exterior sine interiori, vel operis exterioris sine recta intentione et Dei timore, qui est initium sapientiae et custos virtutum. Aliqui libri habent: Fallax gratia, qua mundo gratiosi sumus. Non enim est nisi quaedam proditio, sicut osculum Judae, quo tradidit filium hominis .

Et nota, quod quidam calumniati sunt verbum istud : Maria mater gratiae, cum sola Trinitas sit mater gratiae. Quibus dici potest, quod humanitas Christi cujus ipsa est mater, appellatur gratia. Ad Hebr. ii, 9 : Gratia Dei, id est, filius humanatus, pro omnibus gustavit mortem. Et dicitur Christus gratia, vel quia gratis dat, vel quia gratis datus est nobis a Patre, Pro omnibus dicit, quia fuit pretium sufficiens, licet non efficiens.

Sequitur in auctoritate : In me omnis spes vitae ei virtutis . Petrus Manducator : " Nam sicut per illam accepimus gratiam vitae, quae nunc est, ita per illam habemus spem vitae quae futura est, et habituri sumus fructum gloriae quae semper duratura est. "

Item, Maria, mater vitae, scilicet Christi, qua vivunt universi, quam dum ex se genuit nimirum omnes qui ex ea victuri sunt, quodammodo regeneravit. Etsi enim carnaliter genuit unicum Filium, in eo tamen specialiter mater effecta est magnae multitudinis filiorum quorum primogenitus Christus . Unde significanter dictum est, Luc. ii, 7: Peperit Filium suum primogenitum. Ipsa est enim Anna, quae prius sterilis quoad propositum virginitatis peperit hoc modo plurimos. Ideo dicitur, Eccli, xxxvi, 14 : Israel, id est, fidelis populus Deum contemplans, quem coaequasti, id. est, per fidem unisti, vel cohaeredem fecisti primogenito tuo, id est, Christo, qui est primogenitus mortuorum, id est, resurrectio, et princeps regum terrae . Sicut enim Heva dicta est mater omnium viventium vita naturae : sic Maria mater omnium viventium vita gratiae. Heva enim interpretatur vita, aut mater viventium. Ipsa etiam propter hoc figurata est per Saram, quae licet non nisi unicum filium carnaliter peperit Abrahae, cui. dixit Dominus, Genes,XXI, 12 : In Isaac vocabitur tibi semen, tamen mater dicta est totius populi Israelitici. Unde, Isa. li, 2, dicitur Judaeis: Attendite ad Abraham, patrem vestrum, et ad Saram, quae peperit vos. ''Sic et Maria non peperit carnaliter nisi unum verum Isaac, id est, Christum qui est risus noster et gaudium nostrum, etc, ut supra.

Ipsa etiam mater vitae, sed Heva fuit mater mortis : quia per eam vita quam habuimus, nobis ablata, sed per Mariam restituta est. Nam Maria portavit vitam, et aperuit nobis portam vitae, et ad vitam viam novam ostendit vovens virginitatem, et hoc per exemplum. Unde ipsi convenit quod de Filio dicit Michaeas, ii, 13 : Ascendet pandens iter ante eos. Vita enim ejus semper fuit in ascensu, et ubi ipsa regnat cum Filio, suis orationibus introducit peccatores.

Item, Alio modo vita recta est Maria per exemplum, vita beata Filius ejus. Quia sicut de Maria natus est Christus, sic de vita recta per gratiam nascitur vita beata per gloriam. Praecedunt enim rectitudo, justitia, meritum : sequuntur beatitudo, gloria, praemium singula singulis.

Item, Maria mater nostra quam debent filii sui cognoscere, dictanle ipsis quadam naturali pietate fidei, ut ad invocationem nominis ejus primo vel maxime refugiant in omnibus necessitatibus et periculis, tamquam parvuli ad sinum matris. Et habet haec mater quasi duo ubera, quae petimus ad sugendum, cum dicimus :

Nos culpis solutos, etc.

Haec sunt mansuetudo cordis contra superbiam, et puritas carnis contra luxuriam.

Vel, Ubera ejus misericordia et oratio, quibus nutrit nos ut dici possit: Jacta cogitatum tuum in Domina nostra, et ipsa te enutriet .

Item, ipsa est mater surgentium a peccato : alioquin nisi prius a peccato surrexeris, numquam de hac matre poteris gloriari. Proverb. XXXI, 28 : Surrexerunt filii ejus, etc.