(CAPITULUM X.)

De admonitione et correctione FRatbum.

Fratres, qui sunt Ministri et servi aliorum Fratrum, visitent et moneant Fratres suos et humiliter et caritative corrigant eos, non praecipientes eis aliquid, quod sit contra animam suam et Regulam nostram. Fratres vero, qui sunt subditi, recordentur, quod propter Deum abnegaverunt proprias voluntates. Unde firmiter praecipio eis, ut obediant suis Ministris in omnibus, quae promiserunt Domino observare, et non sunt contraria animae et Regulae nostrae. Et ubicumque sunt Fratres, qui scirent et cognoscerent , se non posse Regulam spiritualiter observare, ad suos Ministros debeant et possint recurrere. Ministri vero caritative et benigne eos recipiant et tantam familiaritatem habeant circa ipsos, ut dicere possint eis et fecere sicut domini servis suis. Nam ita debet esse , quod Ministri sint servi omnium Fratrum. Moneo vero et exhortor in Domino Iesu Christo, ut caveant Fratres ab omni superbia, vana gloria, invidia, avaritia, cura et sollicitudine huius saeculi, detractione et murmuratione; et non curent nescientes litteras litteras discere: sed attendant, quod super omnia desiderare debent habere spiritum Domini et sanctam eius operationem, orare semper ad eum puro corde et habere humilitatem, patientiam in persecutione et infirmitate et diligere eos qui nos persequuntur et reprehendunt et arguunt, quia dicit Dominus: Diligite inimicos vestros et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.

EXPOSITIO.

1. Fratres, qui sunt Ministri et servi aliorum Fratrum. Descriptis tribus huius civitatis lateribus, hic describit latus quartum totum vergens ad austrum et etiam ad interiora austri . Et haec pars habet tres, quia prima pars docet servare omnem virtutum perfectionem, praecipue caritatis. Secunda docet servare famae sinceritatem a maculis, praecipue foeditatis. Tertia sitientibus martyrium aperit aditum, docens infidelibus se iungere, domesticis abdicatis.

Prima pars habet octo, quia primo imponit Ministris provincialibus diligentiam curae. Secundo imponit subditis districtionem obedientiae, ibi: Fratres vero, qui sunt subditi. Tertio Fratribus gravatis dat remedium, ibi: Et ubicumque sunt Fratres, qui scirent. Quarto circa hoc subdit informationem Ministrorum, ibi: Ministri vero caritative et benigne. Quinto subdit informationem omnium Fratrum ad vitationem peccatorum, praecipue spiritualium, ibi: Moneo vero. Sexto informat eos ad devotionis spiritum et orationis exercitium, ibi: Sed attendant. Septimo, ad tolerantiam iniuriarum et aliorum gravaminum, ibi: Et habere humilitatem. Octavo, ad caritatis complementum , ibi: Ei diligere eos qui nos persequuntur.

2. Dicit ergo pro primo: Fratres, qui sunt Ministri et servi aliorum Fratrum: Ministri in spiritualibus et sem in temporalibus: visitent, socialiter et iudicialiter, Lucae vigesimo secundo : Et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos. Et moneant, antequam praecipiant, Fratres suos, et hoc ad bene faciendum; et humiliter, non imperiose, et caritative, non contumeliose: econtra dicitur Ezechielis trigesimo quarto : Lateribus et humeris impingebatis ei cornibus vestris ventilabatis omnia infirma pecora, donec dispergerentur foras. Humiliter ergo et caritative corrigant eos, exemplo Domini dicentis Maltbaei vigesimo tertio : Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas !

Ipse tamen Dominus asperae correctionis dedit exemplum aliquando: unde facto flagello de funiculis, expulit ementes et vendentes de templo, Ioannis secundo: et qui Petro carnali sensu ducto dixit: Vade retro, satana, Matthaei decimo sexto, durissime etiam Pharisaeos hypocritas increpavit, ut patet Matthaei vigesimo tertio et Lucae undecimo.

Non praecipientes eis aliquid, quod sit contra animam suam, utpote inhibitum lege divina, et Regulam nostram, inhibitum lege disciplinae .

3. Pro secunda parte rubricae subdit: Fratres vero, qui sunt subditi, recordentur, quod propter Deum abnegauerunt proprias voluntates. Et est propria voluntas omnis illa, quae divino imperio non ligatur, vel superiori regulae non adhaeret . Unde firmiter praecipio eis, ut obediant suis Ministris, id est omnibus praelatis Ordinis; et dicit: suis, ut de Provincialibus et aliis praelatis immediatis se loqui ostendat, qui supra de obedientia ad generalem Ministrum in primo capitulo est locutus. In omnibus, quae promiserunt Domino observare, supple: explicite vel implicite. Unde subdit: Et non sunt contraria animae suae et Regulae nostrae, hoc supra expositum est.

4. Sequitur pro tertia parte: Et ubicumque sunt Fratres, qui scirent, per experimentum, et cognoscerent, per rectum iudicium, se non posse Regulam spiritualiter observare, hoc est in his praecipue, quae spiritualia sunt, ut tranquillitas cordis et puritas conscientiae. Non posse, inquit, vel propter tentationum gravitatem periculosam, ut in consortio mulierum, vel non posse propter inquietudinem familiarum aut negotiorum, vel non posse, quantum ad corporis necessaria, si non possent habere alicubi, salva Ordinis puritate, vel propter similia . Ad suos Ministros debeant et possint recurrere, qui debent esse refugium afflictorum vice Domini dicentis Matthaei undecimo : Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos: recurrere, inquam, vel per se, vel per nuntium, forma statutorum Ordinis observata in eundo, quia istud debitum non est exemptum ab obedientia statutorum .

5. Sequitur pro quarta parte: Ministri vero caritative, in corde, et benigne, in vultu et sermone, eos recipiant et tantam familiaritatem habeant circa ipsos, hoc est, tam familiares se ipsis exhibeant, ut dicere possint eis, Fratres ad eos recurrentes, et facere sicut domini servis suis. In hoc verbo sic Ministri informantur ad humilitatem, ut se quasi servos esse imaginentur Fratrum aliorum , et omnia verba sileant resonantia imperium et facta penitus deserant dominatum praetendentia, exemplo illius qui dixit Lucae vigesimo secundo : Qui maior est in vobis fiat sicut minor, et qui praecessor est, sicut ministrator. Cum igitur dicitur: ut dicere possint eis et facere, informatio est Ministrorum, ne facto, aut verbo praetendant fastum, qui possit repellere subditos a fiducia ad Ministros in necessitatibus recurrendi.

Non est autem intellectus verbi, quod subditis detur occasio superbiendi per nimiam Ministrorum humilitatem, ne, sicut dicit Gregorius , dum nimis servatur humilitas, regendi frangatur auctoritas. Unde qui dixit: Qui maior est vestrum fiat sicut minor, non dixit, ut qui minor est fiat sicut maior.

Nam ita debet esse, quod Ministri sint servi omnium Fratrum, servi quidem in his praecipue, quae ad salutem pertinent animarum ; Lucae vigesimo secundo : Ego in medio vestrum sum sicut qui ministrat.

6. Sequitur pro quinta parte, in qua tangit octo genera peccatorum, dicens: Moneo vero et exhortor in Domino Iesu Christo, ut caveant Fratres ab omni superbia, quia, ut dicit Augustinus super illud Psalmi : In ira consummationis, " alia vitia in male factis timenda sunt, superbia in bene factis plus metuenda est ". Ab omni, inquam, superbia, cordis, conversationis, operis et sermonis. Vana gloria, quae oritur ex superbia ; hoc est Fratribus necessarium ; unde Hieronymus super Matthaeum : " Eleganter in quodam volumine scriptum legimus: Ne quaeras gloriam, et non dolebis, cum inglorius fueris ". Invidia, quae infallibiliter superbiam comitatur; unde Augustinus super Psalmum quinquagesimum octavum : " Snperbiae comes est invidentia, fieri enim non potest, ut superbus non invideat ". Avaritia, quae consistit in cupiditate rerum terrenarum non habitarum, item consistit in tenacitate rerum obtentarum quarumcumque in usura venientium ; pro qua ulterius excludenda subdit: Cura et sollicitudine huius saeculi, quae ex avaritia proveniunt ; Matthaei sexto : Nolite solliciti esse, dicentes: Quid manducabimus, aut quid bibemus etc. Dicendo autem : sollicitudine huius saeculi, sic sollicitudinem saecularem perimit, ut spiritualem sollicitudinem non excludat, quae in procuranda animarum salute praecipue exercetur. Inhibendo etiam sollicitudinem saeculi, curiositatem percutit illorum qui immoderate student in sapientia saeculari. In culpam autem avaritiae et sollicitudinis nimiae incidunt omnes superfluitates librorum aut vestium aut arearum aut aedificiorum aut similium. Quae avaritia tunc est damnabilis, cum in gravamen aliorum pauperum in talibus eleemosynae supervacuae consumuntur. Detractione, quae oritur praecipue ex invidia et odio; unde excludendo detractionem odium etiam excludit et iram. Et murmuratione, quae ex impatientia et iudiciorum temeritate procedit. Omnia vitia spiritualia, quae Religiosos fragiles comitari solent, hic excludit, excepta accidia, quam in suo consequenter opposito dissuadet.

Curiositatem etiam laicorum cohibet, dicens: Et non curent nescientes litteras, id est laici, litteras discere. In quo verbo curiositatem cohibet, non tamen inhibet, quin ipsi teneantur litteras discere, si eis fuerit imperatum. 7. Sed cum ista sint mortalia peccata in lege Dei prohibita, qualiter hic ea monitorie exhortatur ?

Ad quod dicendum, quod in omni genere capitalium peccatorum aliquid est mortale et aliquid veniale. Mortale est omne peccatum, quo aliquid appetitur supra Deum. Hoc autem supra Deum appetitur, quando aliquis pro re temporali desiderata obtinenda vellet aliquod peccatum mortale committere, quando eam aliter non posset obtinere, vel pro re iam obtenta non amittenda prius vellet peccatum mortale committere quam ipsa carere. Haec autem docet sanctus Augustinus de Civitate Dei vigesimo primo, capitulo vigesimo sexto : " Hoc est enim habere Christum in fundamento, nihil Christo praeponere, sed in omnibus eius praeponere praeceptoriam voluntatem ".

Qui igitur excellentiam vel vanam gloriam inordinate appetit, ita tamen quod Deum sibi in corde praeponit nec aliquid contra Deum faceret pro gloria assequenda, superbus est, sed non criminaliter ; et istam hic deserere admonemur, omne etiam signum superbiae in gestu, habitu et sermone: et ita de aliis intellige consequenter. Qui ergo sollicitus est de saeculo contra Regulae honestatem, vel in tantum, ut illa dimittat , ad quae ex lege Dei vel voto Regulae tenetur, peccat mortaliter.

8. De detractione autem est difficilius explicare. Circa quod sciendum, quod detractor est qui verbo laedil alium, praecipue in absentia . Talis ergo aut mentitur, ut laedat, et hoc est generaliter mortale peccatum, cum sit perniciosum mendacium; aut dicit verum, licet malum, et hoc potest esse tripliciter : aut enim homo dicit malum de alio zelo iustitiae, quando et ubi dicendum est ; et hoc non est malum, sed bonum. Aut dicit malum desiderio et libidine vindictae vel odio personae, et hoc principali intentione ; et talis peccat mortaliter. Aut dicit malum scitum ex lubricitate linguae, et hoc non est mortale, nisi ita contra prudentiam dicatur, ut possit in scandalum redundare. Zelo autem iustitiae potest quis dicere malum dupliciter: vel ut corrigatur, vel ut caveatur.

Murmuratio etiam est peccatum mortale, cum impugnat scienter Dei iudicia,

vel superioris auctoritatem, vel cum ordinatur ad scandalum suscitandum.

9. Pro sexta parte subdit: Sed attendant, quod super omnia desiderare debent habere spiritum Domini, quem supra dixit spiritum sanctae devotionis. Ista " devotio est pius et humilis affectus in Deum ", qui ex compunctione generatur. Et sanctam eius operationem. Oratio enim dicit Spiritus operationem, quia dicitur ad Romanos octavo : Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus.

Orare semper ad Deum puro corde: Lucae decimo octavo: Oportet semper orare et non deficere: et primae ad Thessalonicenses quinto: Sine intermissione orate. Hoc autem triplicem habet sensum , quorum duo tanguntur in Glossa Lucae decimo octavo : " Quia semper orare est canonicas horas quotidie debito modo dicere. Item, semper orat qui semper bene agit ". Tertio modo, semper orare est spiritum devotionis semper inviolabiliter observare, quae habita inter quascumque occupationes solet gemitibus et suspiriis inenarrabilibus Christi clementiam implorare imperceptibiliter . Et ad hoc hic Regula, ut existimo, manuducit. Fratres igitur semper orantes accidiam a se excludunt et per ieiunium gaudii omne carnale solatium procul pellunt, ubi cavenda est haeresis Massalianorum, quae habetur libro de Haeresibus .

10. Pro septima parte addit: Et habere humililutem et patientiam. Praemittit humilitatem patientiae, quia fundamentum eius est, sicut econtra superbia est fundamentum impatientiae: Proverbiorum decimo tertio: Inter superbos semper iurgia sunt. In persecutione, quae est adversitas ab extra, et in infirmitate, quae est adversitas 06 intra. Et dicit in persecutione, quia, secundae ad Timotheum tertio, omnes, qui pie volunt vivere in Christo Iesu, persecutionem patientur. Item, primae ad Corinthios quarto: Usque in hanc horam esurimus et sitimus: ibi Glossa : Libere et sine adulatione veritatem praedicantes et gesta pravae vitae arguentes gratiam non habent apud homines ".

Ad patientiam in infirmitate pertinet, paucis obsequiis paucisque remediis contentum esse, iuxta exigentiam paupertatis, ut memores sint Fratres, quomodo olim monachi languentes aqua frigida vix ad sufficientiam utebantur .

11. In ultima parte subdit: Et diligere eos qui nos persequuntur, facto, et reprehendunt, irrationabiliter, et arguunt, rationabiliter. Quia dicit Dominus, Matthaei quinto : Diligite inimicos vestros,

quanto magis amicos, et orate pro persequentibus, in facto, et calumniantibus vos, in falsi criminis impositione. Caius rationem subdit, dicens: Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum . Qui autem perseveraverit usque in finem hic salvus erit.