Sequitur de missi obedientia :

" Et venit in omnem regionem Jordanis, praedicans baptismum paenitentiae in remissionem peccatorum. "

Tangit hic tria: locum praedicationis, rem praedicatam, et finem.

Locum praedicationis, quia " venit, " a Domino missus, " in omnem regionem, " non simul, sed successive: ad unum prius, et ad alterum postea. " Jordanis: " quia ibi erant aquae multae ,ut haberetur aqua ad baptismum tot millium hominum. Tamen probabile erat, quod locus expressus sibi fuerit in voce injungentis officium : quia ibi praecesserat figura baptismi, in transitu Aliorum Israel per Jordanem , et in divisione Jordanis per Eliam et Eliseum , et per ablutionem Naamam Syri . Et ideo istis de causis venit in regionem Jordanis. Adhuc autem quia Isaias dixerat ibi primo esse praedicandum, Isa. IX, 1 : Primo tempore alleviata est terra Zabulon, et terra Nephtali : et novissimo aggravata est via maris trans Jordanem Galilaeae gentium. Expressio ergo loci in sermone injungentis obedientiam, Jordanis abundantia aquarum, figura baptismatis, in Prophetis similitudo curationis, praedictio prophetiae, fecerunt eum venire ad loca illa.

" Praedicans. "

Ecce actus praedicandi. Est autem praedicatio dicatio rerum divinarum antequam fiant. Joel, II, 15 et 16: Praedicate jejunium, vocate caetum,... coadunate senes, congregate parvulos, et sugentes ubera. Marc.XVI, 15 : Praedicate Evangelium omni creaturae.

" Baptismum paenitentiae. "

Ecce res praedicata. Baptismus autem Joannis, sicut super Matthaeum diximus , in nomine venturi dabatur : nec conferebat gratiam, sed in convenientia materiae et actus, et vicinitate formae, assuefecit ad baptismum Christi. Et qua non conferebat gratiam, ideo dicitur baptismus Joannis : quia nihil fuit ibi, nisi operatio Joannis. Cum autem Paulus, vel Petrus, vel alius discipulus Christi baptizavit, dicitur baptismus Christi, non Pauli, vel Petri: quia ille conferebatur in forma invocationis Trinitatis, et conferebat gratiam : quae operatio Christi est, non Pauli, vel Petri. De tali baptismo, quod figura est baptismatis Christi dicitur, 1 ad Corinth. x, 1 et 2 : Patres nostri omnes sub nube fuerunt:... et omnes a Moyse baptizati sunt in nube, et in mari, scilicet paenitentiae, hoc est, docens paenitere antequam baptizentur : quia licet baptismus non exigat exteriorem planctum et lamentum, tamen exigit interiorem, quia aliter poneretur obex Spiritui sancto. Sapient.I, 5 : Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum. Vere enim Joannes paenitere docuit: sed non cum effectu baptizavit. Et ideo ad baptismum Christi assuefecit.

" In remissionem peccatorum. "

Ecce finis paenitentiae. Baptismus enim suus, non in remissionem peccatorum fuit, sed in baptismum Christi. Sed paenitentia quam docuit, fuit in remissionem peccatorum: quia in ista remittebantur per gratiam. Matth, iii, 2 : Paenitentiam agite : appropinquavit enim regnum caelorum. Haec autem paenitentia est paenae tenentia: ut perseveret homo in paena pro peccatis assumpta. Tunc enim peccata solvuntur : quia paenitentia est secunda tabula post naufragium. Quid autem sit haec paenitentia, et qualiter sacramentum, et qualiter virtus, notatum est sub compendio super Matthaeum, III, 2 . Joel, ii, 12 et 13 : Convertimini ad me in toto corde vestro, in jejunio, et in fletu, et in planctu : et scindite corda vestra, et non vestimenta vestra.

" Sicut scriptum est in libro sermonum Isaiae Prophetae: Vox clamantis in deserto : Parate viam Domini : rectas facite semitas ejus. "

" Sicut scriptum est. " Quod dictum est, non est scriptum in Isaia, sed quod sequitur. Et ideo necesse est hoc ad sequens referri.

Et ideo incipit hic doctrina Joannis : Et habet duas particulas : in quarum prima ponit thema, ex quo extrahit doctrinam : et in secunda, secundum regulam praescriptam docet, praedicans multitudini.

Dicit ergo : " Sicut scriptum est. " Incipit Praedicator veritatis a Scriptura veritatis. Scriptura enim de libro vitae in cor Sanctorum descendit: et de corde Sanctorum e+emplata a libro vitae, apicibus formata est in libris, ob utilitatem posteritatis, ut in memoria habeatur. De libro vitae dicitur, Exod. XXXII, 31 et 32: Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facis,dele me de libro tuo quem scripsisti. De libro, qui est intellectus Sanctorum exemplatus a libro vitae, dicitur, Daniel. VII, 10 : Libri aperti sunt, hoc est, corda Sanctorum. De libris scriptis, Isa. VIII, 1 : Sume tibi librum grandem, et scribe in eo stylo hominis. In hoc ergo libro testimonia sunt veritatis : quia aquae salutaris doctrinae egredientur de medio montium, legis scilicet, et Prophetarum. Psal. CIII, 10 : Inter medium montium pertransibunt aquae.

" In libro. " Habacuc, II, 2 : Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percurrat qui legerit eum.

"Sermonum " dicit, quia multiplex est prophetia, comminationis, consolationis, praedestinationis, et aliquando historialis.

" Isaiae, " de quo, Eccli. xlviii, 27 : Spiritu magno vidit ultima, et consolatus est lugentes Sion. Et ideo quae spiritu magno vidit, vera fuerunt. " Prophetae, " et ideo immobilis veritatis. Supra, I, 70 : Sicut locutus est per os Sanctorum, qui a saeculo sunt, prophetarum ejus. Propheta enim os Domini est. Etideo, sicut os Domini non mentitur, ita nec .Propheta. Deuter. xviii, 15 : Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies.

" Vox clamantis. "

Ecce thema. Et dicit duo. Primo enim thema proponit. Secundo, secundum thema procedit ad doctrinam.

In themate facit duo : in primo quorum ponit titulum: secundo autem, recitat id quod est intitulatum.

Titulus est : " Vox clamantis. " Quasi dicat : Haec est vox clamantis. Et potest legi transitive, vel intransitive. Transitive, tunc ad diversa pertinent vox, et clamantis : ut sit sensus : Haec est vox mea clamantis Dei de caelo. Quasi dicat: Ego quidem sum vox, sed clamans in voce mea Dominus est de caelo. Et sic per clamantis importatur auctoritas vocis. II ad Corinth, xiii, 3 : An experimentum quaeritis ejus, qui in me loquitur Christus ? Cantic. II, 10 : Dilectus meus loquitur mihi.

Si autem legitur intransitive, tunc est sensus : " Vox clamantis, " hoc est, vox clamoris, hoc est, vox quae est clamor. Et tunc clamor notat intensionem devotionis, et intensionis in voce: quia non tam iste clamor sonat exterius quam interius. Isa. xl, 6 : Vox dicentis: Clama. Et dixi: Quid clamabo ? Isa. lviii, 1 : Clama, ne cesses :... annuntia populo meo peccata eorum.

Dicitur autem Joannes " vox, " quia est vehiculum verbi. Verbi autem non potest esse vehiculum, nisi spiritu attracto, tento, et formato, et emisso ad alterum. Sic ergo Verbum increatum non fit, nisi Spiritu attracto. Psal. CXVIII, 131 : Os meum aperui, et attraxi Spiri-tum. Oportet etiam quod teneatur attractus et confortetur. Supra, i, 80 : Puer autem crescebat, et confortabatur Spiritu. Oportet eliam quod formetur et articuletur : quia aliter verbi non habebit intensionem. Sapient. I, 7 : Spiritus Domini replevit orbem terrarum: et hoc quod continet omnia, scientiam habet vocis, hoc est, habet formatae vocis intensionem et significationem. Et tunc demum emittitur ad alterum, et ibi proferentis ereat intellectum. Psal. CIII, 30 : Emittes Spiritum tuum, et creabuntur. Et de his quatuor dicitur in Psalmo lxvii, 34, quod dabit voci suae vocem virtutis. Sic Deus majestatis in Joanne intonuit super aquas multas in praedicatione baptismatis.

Subjungit autem quaenam sit haec vox, dicens :

" In deserto parate viam Domini. "

Hoc autem quod dicit, "in deserto, " non refertur ad hoc quod dicit in deserto secundum litteralem sensum : quia nec Joannes clamavit in deserto. Joan. I, 28 : Haec in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Joannes baptizans. Neque etiam secundum litteram, vox clamantium ad redeundum de Babylonica captivitate facta est in deserto, sed in Babylone. Et praeterea similis modus loquendi in sequentibus docet, quia hoc quod dicit, " in deserto, " referendum est ad vias : quia sequitur, Isa. xl, 3 : Rectas facite in solitudine semitas Dei nostri.

His ergo praelibatis, dicimus quod in themate isto tria praemittit, scilicet, quod parandae sunt viae et semitae, et qualiter parandae, et quis sit effectus praeparationis.

Et cum dicit, quod parandae sunt viae, dicit duo : unum quod est necessarium ad salutem, quod pertinet ad omnes communiter : aliud autem quod est perfectionis, quod pertinet ad perfectos specialiter.

De primo dicit tria : quod via est paranda, qua necessitate, et quanto studio.

Quod paranda sit via, dicit :

" Parate, " hoc est, praeparate " viam," hoc est, mandatorum observantiam. Psal. XXIV, 4 : Vias tuas, Domine, demonstra mihi. Praeparatur autem haec via per remotionem impedientium peccatorum. I Reg. VII, 3 : Praeparate corda vestra Domino, et servite ei soli. Praeparatur etiam per confortationem ad currendum. Et hoc fit fervore devotionis, et latitudine charitatis. Psal. CXVIIII, 32 : Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Praeparatur eliam via, cum sternitur exemplis bonorum operum. Marc. XI, 8 : Multi vestimenta sua straverunt in via Necessitas autem est, quia est in deserto quod invium est : quia licet lex data fuerit, tamen gratiam non contulit, et ideo invia remansit. Psal. lxii, 3 : In terra deserla,et invia, et inaquosa, sic in sancto apparui tibi. Deuter.XXXII, 10 : Invenit eum in terra deserta, in loco horroris et vastae solitudinis.

Studium vero indicitur, quando dicitur : " Domini, " qui non ambulat nisi per vias decoras et pulchras. Proverb. III, 17 : Viae ejus viae pulchrae, et omnes semitae illius pacificae. Propter hoc dicitur, I Reg. XXI, 5 : Via haec polluta est, sed et ipsa hodie sanctificabitur in vasis, hoc est, in cordibus nostris. Sic ergo parantur viae in deserto, ut Christo placeat ambulare per eas, et venire ad nos, sicut dictum est, Supra, I, 76 : Tu, puer, propheta Altissimi vocaberis : praeibis enim ante faciem Domini parare vias ejus.

Sequitur hoc quod pertinet ad perfectos :

" Rectas facite semitas. "

Et dicit in hoc duo, scilicet, quod re- ctificentur semitae, et causam subjungit per hoc quod dicit : " Ejus. " Quia enim Dei sunt, ideo debent rectificari. Rectum autem, ut dicit Plato, brevissimum est inter duos terminos : ita consilium brevissimum inter Deum et hominem. Matth. XIX, 21 : Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes,... et veni, sequere me. Et similiter de aliis consiliis. Isa. XXVI, 7 : Semita justi recta est: rectus callis justi ad ambulandum. Ibidem, v. 8 : In semita judiciorum tuorum, Domine, sustinuimus te: nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae meae. Causa autem indicitur, quia Dei sunt semitae. Unde petit Psalmista, Psal. XVI, 5 : Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia mea. Toto enim nisu satagendum est, ut pulchrae sint consiliorum semitae : ne forte speciosus prae filiis hominum gressum ponens veniendo ad nos, retrahat polluta semita pedem, et tardet venire : lavit enim pedes suos, et quomodo inquinabit illos ?

" Omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis humiliabitur, et erunt prava in directa, et aspera in vias planas :

Et videbit omnis caro salutare Dei."

Ecce docet qualiter viae et semitae sunt parandae, ponens pravae viae quinque differentias : dicens valliculosa esse implenda, cum dicit : " Omnis vallis implebitur. " Valliculosum autem est suffossum ex timore male humiliante. Psal. lxxix, 17 : Incensa igni et suffossa, ab increpatione vultus tui peribunt. Isa: XXIV, 17 : Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terrae, hoc est, cordis suffossio per timorem in desperationem inclinantem, hoc est, implenda

Dei misericordia, et promissis quod quacumque die ingemuerit peccator, omnium iniquitatum ejus non recordabor . Hoc enim fecit in David, in Manasse , in Magdalena , et in aliis multis. Et tunc vallis impleta est, et fovea. Unde, Tob. viii, 20, salvatis Tobia et Sara a daemone, praecepit Raguel impleri fossas, quae fossae fuerant. Deinde tangit duas simul:

" Et omnis mons et collis humiliabitur. "

Montuosa sunt elevata per ambitionem dignitatum. Colliculosa sunt lumorosa per tumores jactantiarum, et inanium gloriarum. Et haec sunt humilianda. Zachar. IV, 7 : Quis tu, mons magne, coram Zorobabel ? in planum, hoc est, in planum deduceris per humilitatem. Luc. XIV, 11 : Qui se exaltat, humiliabitur.

De colle, Psal. XIV, 11 : Hermoniim a monte modico. Hermoniim interpretatur anathema : quia talis tumor cordis anathema est. Job, xv, 13 : Quid tumet contra Deum spiritus tuus ? Ezechiel. xxxii, 19 : Quo pulchrior es, descende. Luc. XIV, 10 : Recumbe in novissimo loco.

Quarta differentia est quod dicit:

" Et erunt prava, "

Hoc est, distorta in moribus. Distortum enim nulli recto commensuratur, sed undique in angulo pungens recedit. Ita distorti in moribus, bonis sunt infesti, et recedunt ab eorum similitudine et quiete : sicut spina quae distorta est, et undique acutis angulis secat manum tangentis. Cantic. II, 2 : Sicut Ulium inter spinas, sic amica mea inter filias.

Haec igitur erunt " in directa, " hoc est, rectificata. Psal. v, 9 : Dirige in con-spectu tuo viam meam. Osee, XII, 3 : In fortitudine sua directus est cum Angelo. Multum enim rectificatis est, qui ad Angeli rectitudinem se direxit.

" Et aspera in vias planas. "

Quinta est differentia. Et sunt aspera, lapidibus inaequaliter porlionatis complanata, et scandalosa, et scopulosa : in quibus undique pes euntis impingit. Et significant eos, quorum vita plena est scandalis, apertis scilicet peccatis. Eccli. XXI, 11 : Via peccantium complanata lapidibus, supple, est, et in fine illorum inferi, et tenebrae, et paenae. Psal. CXXXIX, 6 : Juxta iter scandalum posuerunt mihi. Haec est planando, ad aequalitatem justitiae deducenda. Luc. I, 6 : Incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela.

" Et videbit omnis caro salutare Dei. "

Ecce praedicationis finis, qui continetur in themate : quia hoc facto, " omnis caro, " hoc est, omnis homo. Isa. xl, 6 : Omnis caro faenum, et omnis gloria ejus quasi flos agri. Dicitur autem caro homo, quia inter tot paries hominis, quae actu sunt partes, nulla habet tantum de anima sicut caro, quae est sensibilis et animata. Haec igitur caro licet deformalis sit, videbit corporeis oculis. Job, XIX, 26 : In carne mea videbo Deum Salvatorem meum. Et in hoc innuit, quia Salvator Verbum caro factum est, et habitavit in nobis : quia aliter corporeis oculis non videretur. Unde sequitur, Joan. I, 14 : Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre.

Et hoc innuit quod dicit : " Salutare Dei. " Luc. II, 30 et 31 : Viderunt oculi mei salutare tuum, quod parasti antefaciem omnium populorum. Et hoc modo distributio distribuit pro generibus singulorum, et non pro singulis generum. Videbit enim masculus et femina, nobilis et ignobilis, servus et liber, dives et pauper, Judaeus et Gentilis, bonus et malus.

Glossa tamen quaedam, haec omnia exponit de secundo adventu. Dicit enim Hieronymus in libro de Quindecim signis praecedentibus diem judicii, quod unum illorum signorum erit, quod montes cadent in valles, et distorta erunt recta, et prava erunt plana : et tunc omnis homo, bonus et malus, videbit Christum in majestate sua venientem. Apocal. I, 7 : Ecce venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Sed boni videbunt eum in gloria deitatis cum gaudio : mali autem in eo non videbunt nisi faciem servi, in qua crucifixus est. Et hoc est quod dicitur, Isa. XXVI, 10 : Misereamur impio,... et non videbit gloriam Domini, hoc est, non videbit eum in forma gloriosa, quia illam nemo sine gaudio videre potest, ut dicit Augustinus.

Haec igitur est expositio thematis Joannis.

" Dicebat ergo ad turbas quae exibant ut baptizarentur ab ipso: Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira? "

Hic incipit ponere processum super thema inductum. Habet autem duas partes : in prima quarum praedicat baptismum paenitentiae, docens paenitere : in secunda autem, reddit testimonium Christo, dirigens ad baptismum ipsius, in quo gratia remissionis invenitur.

Adhuc autem in prima duo facit: primo enim instruit generaliter turbas, et secundo, specialiter instruit diversas hominum differentias.

In prima harum ponit quatuor paragraphos : malos enim et indevotos acerrime increpat: paenitentibus viam paenitendi parat : quaerentibus excusationem, rationem excusationis amputat : et tandem sententiam condemnationis jam impendentem et imminentem significat.

In primo horum paragraphorum (quia sermones secundum materiam inquirendi sunt) primo ostendit quibus increpationes ponit : secundo, ponit increpationem : et tertio, judicii cito imminentis comminationem.

De primo dicit sic :

" Dicebat ergo ad turbas. "

Bene turbas, quia turbata multitudo fuit coram ipso : turbata quidem varietate cultus, quia Gentiles, et Judaei. Romani e+nim milites, Gentiles fuerunt, et alii Judaei. Judaei autem intra se turbati, diversitate sectarum : sicut dicitur, Act. xxiii, 7 et 8, quidam fuerunt Pharisaei de sua falsa justitia praesumentes : quidam Sadducaei; qui resurrectionem dicebant non esse : quidam Essaei , nec spiritum nec Angelum esse dicentes. In moribus etiam discrepabant : quidam publicani existentes : et quidam peccatores : et quidam hypocritae demonstrantes in vestimentis ovium, et intrinsecus erant lupi rapaces, potius ad tentandum et explorandum venientes, quam propter devotionem. Quorum omnium, ut dicit Glossa, corda non spiritu suo, sed Spiritu sancto vidit Joannes. Omnes tamen veniebant propter stupendam vitam, quae fuit in austeritate Joannis : qui ignotus omnibus exivit de deserto, novae gratiae mediator et annuntiator : et ideo omnes currebant. Isa. II, 2 : Fluent ad eum omnes gentes. Isa. lx, 3 : Ambulabunt gentes in lumine tuo.

" Quae exibant, "

Relinquentes domicilia propria, aviditate videndi tantum prodigium. Significat autem iste exitus exitum de amore sui et suorum, ut veniamus ad viam Christi, quam nuntiat praedicator veritatis et praeco. Genes. xii, 1 : Egredere de terra tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni in terram quam monstrabo tibi. Psal. xliv, 7 : Obliviscere populum tuum, et domum patris tui: et concupiscet rex decorem tuum. Ad Hebr. xiii, 13 : Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium ejus portantes. Apocal. xviii, 4 : Exile de illa, populus meus, ut ne participes sitis delictorum ejus.

Sic igitur exitur de mundo.

Ad quid autem exibant, subjungit dicens :

" Ut baptizarentur ab eo "

Baptismo, quo non exhibuit nisi officium exterius, assuefaciendo ad baptismum Christi. Tamen moraliter loquendo, volebant baptizari ad emendationem. Ad hoc enim exeundum est, ut a Joanne gratia Dei baptizemur. I ad Corinth. x, 1 et 2 : Nolo vos ignorare, fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube, et in mari. Act. II, 38 : Paenitentiam agile, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi." Genimina viperarum. "

Ecce increpatio durissima inde votorum et non credentium. Vipera dicitur vi pariens, et est serpens ad pectus strictus, et inferius ad ventrem amplus : et ideo primo concipit ovum in stricto sub pectore, quod descendens ad latiorem alvum erumpit in animal : et tunc maturato animali parit testam pullum animalis, quod est serpens. Et ideo dicitur vi pariens, quod violentia quadam primo deprimit ovum, et postea enititur et testam, et animal. Quod autem quidam potius trufatores quam philosophi dicunt, quod in conceptu illius masculus ponat caput in os faeminae, et foemina concipiat ex capite masculi morso : et cum pariat foemina, pulli mordendo lacerant uterum matris : et sic pater in conceptu, mater autem in partu moriatur : contra naturam est, et falsum : nec indiget Deus nostro mendacio, ut pro illius mysteriis fingamus mendacia. Sed primus modus est verus, et a nobis in libris Animalium explanatus .

Isti ergo venenati venenatorum filii venerunt ad Joannem Pharisaei, et Sadducaei. Et sic ideo vocantur, Isa. lix, 5 : Ova aspidum ruperunt, et telas araneae texuerunt : qui comederit de ovis eorum, morietur : ei quod confotum est, erumpet in regulum. Isa XIV, 29 : De radice colubri egredietur regulus, et semen ejus absorbens volucrem. Psal. lvii, 5 et 6 : Sicut aspidis surdae et obturantis aures suas, quae non exaudiet vocem incantantium. Ita enim venerunt ad Joannem, non ut incantarentur, hoc est, converterentur ab ipso, sed ut inficerent credere volentes : et ideo sic increpantur. Deuter. xxxii, 33 : Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile.

Sic ergo sunt genimina viperarum.

Excusabant tamen hoc per hypocrisim, loquentes mendacium. Matth. xxiii, 30 et seq. : Si fuissemus in tempore patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine Prophetarum. Et respondet eis Dominus, dicens : Itaque testimonio estis vobismetipsis, quia filii estis eorum qui Prophetas occiderunt. Et vos implete mensuram patrum vestrorum.

Sequitur judicii comminatio : " Quis ostendit vobis ? "

Quasi dicat : Nullus ostendere potest: quia Pharisaei praesumentes de sua justitia, judicium futurum non timebant: et ideo non fugerunt. Sadducaei autem judicium futurum non credebant: et ideo nec illi fugerunt. Istis autem duabus sectis, fere tota innitebatur Synagoga: et ideo non fugit, sed incidit in judicium excisionis et destructionis totius patriae, et perditionis loci. Quod Dominus describit, Matth. XXIV, per totum. Et in hoc periculum praecipitaverunt eos Pharisaei et Sadducaei. Etenim, caseus si caeco ducatum praestet, ambo in foveam cadunt .

Et hoc est quod dicit: " Quis ostendit ? " Nullus enim digitus adeo directus est, qui solem ostendere possit oculos non habenti. " Fugere, " hoc est, vos subducere, " a ventura ira, "judicii divini, quam incurritis Christum per fidei devotionem non suscipiendo : et temporaliter per Romanos, et aeternaliter per condemnationem Dei. Job, XIX, 29 : Fugite a facie gladii,... et scitote esse judicium. Dies autem judicii dicitur dies irae, quia tunc ut iratus Dominus condemnabit. Isa. x, 3 : Ad cujus confugietis auxilium ? et ubi derelinquetis gloriam vestram ? Joel, ii, 11 : Magnus enim dies Domini, et terribilis valde: et quis sustinebit eum ? Isa. xxx, 27 : Ardens furor ejus, et gravis ad portandum.

Ambrosius tamen istud legit, non increpative, sic : " Genimina viperarum, " supple, estis, non tamen venenati. Et hoc commendabile, quod filius venenati non sit venenatus, sed sit serpens prudentia, non veneno. Matth. x, 16: Estote prudentes sicut serpentes, providendo judicium imminens futurum. Et secundum hoc, loquitur devotis qui fuerunt ante eum : " Quis ostendit vobis fugere a ventura ira ? " supple, nisi ego, qui a Deo revelationem accepi, ut vos ad Christum dirigam, qui serpens est non venenatus, sed morsus venenatorum curans. Numer. XXI, 8 : Fac serpentem aeneum, et pone eum pro signo: qui percussus adspexerit eum, vivet. Joan. iii, 14 et 15 : Sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis qui credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam aeternam. Adspicite igitur ad ipsum, et curabimini a veneno patrum venenatorum.

Hoc igitur est quod dicit secundum Ambrosium.

Attende autem, quod nullus effugiet judicium futurum, nisi prius fugiat consortia venenatorum, et ipsa venena. Venenati sunt peccatores mundi. Jerem. LI, 6 : Fugite de medio Babylonis, et salvet unusquisque animam suam. Venena autem sunt mundi tentationes per vanitates temporalium, per illecebras carnalium, per divitias temporalium, per delectationes rememorationis peccatorum, per turpes circumstantias pessimorum actuum. Vanitates temporalium significantur per Laban, qui candidatio interpretatur : et fuit situs sublimis in illis, quem fugit Jacob luctator bonus ?. Illecebrae voluptatum carnalium significantur per lascivam mulierem Putiphari, quam foras fugit Joseph . Eccli. IX, 8 : Averte faciem tuam a muliere compta. Divitiae autem temporalium a Domino contemptae sunt, cum a diabolo ostenderentur, Matth. IV, 9, et Luc. IV, 6 et 7: Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. Et ideo, Joan. VI, 15, cum quaereretur ut constituerent eum regem, fugit in montem. Delectationes autem praeteritarum culparum fugiendae sunt, sicut dicitur, Eccli. XXI, 2 : Quasi a fa-

de colubri fuge peccata: et si accesseris ad illa, suscipient te. Circumstantiae etiam fugiendae sunt, sicut dicitur, Genes. XIX, 17 : Non stes in omni circa regione, sed in monte salvum te fac.

Sic ergo effugietis venturam iram.