Unde dicit: " Haec, " scilicet quae sequuntur, " dicit, " id est, mandat, " Sanctus, " in se, et alios sanctificans per suam misericordiam. Levit. XIX, 2 : Sancti estote.

" Et Verus, " per justitiam. Joan. XIV, 6: Ego sum via, et veritas, et vita. Vel, " Sanctus, " tentatos roborando: " Verus, " promissa reddendo. Vel, " Sanctus, " per misericordiam in donis gratiae : " et Verus, " per justitiam in donis gloriae.

" Qui habet clavem David : qui aperit, " id est, potestatem aperiendi corda ad fidem et Scripturarum intelligentiam. Unde sensus est: " Qui habet clavem David, " id est, potestatem per quam aperitur David. Illa clavis fuit crux: quia per crucem aperuit nobis sacramenta Scripturarum et mysteriorum quae prius latebant sub figuris. Isa. XXII, 22: Dabo clavem domus David super humerum ejus: et aperiet, et non erit qui claudat. Quia aperit corda ad gratiam.

" Et nemo claudit, " subtrahendo gratiam. Vel, " Aperit " intellectum ad credendum, et affectum ad diligendum.

Vel, " Qui aperit " Scripturam Praedicatori ad intelligendum, et corda fidelium ad audiendum et suscipiendum.

" Et nemo claudit. " Haec dicit, quia haeretici resistebant ei, volentes impedire conversionem peccatorum : sed non poterant claudere aures eorum quin audirent, nec corda quin crederent, nec Scripturas quin intelligerentur.

" Claudit, " non impartiendo gratiam, a et nemo aperit " cor ad intelligentiam. Vel, " Claudit " infidelibus, " et nemo aperit " talibus. Job, xii, 14: Si incluserit hominem, nullus est qui aperiat.

Nota : Tria dicit quae possunt appropriari tribus personis. Quod dicit: " Sanctus, " pertinet ad Patrem : " Verus, " pertinet ad Filium: " Qui habet clavem David, " hoc pertinet ad Spiritum sanctum: quia ex ejus benignitate raperiuntu Scripturae, et habetur usus clavium. Joan. xx, 23: Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, etc. Judaei dicunt, quod in templo erat quaedam clavis aurea quam portabat Pontifex super humerum in festis, et secundum hoc exponunt illud Isaiae, XXII, 22: Et dabo clavem domus David, etc.

" Nemo claudit. " Contra : Matth. XXIII, 13: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui clauditis regnum caelorum ante homines,

Responsio. Deus claudit per se, non dando gratiam infidelibus : sed mali per accidens, quia mali videntur in se et respectu aliorum, quia bonum exemplum non ostendunt, nec bonam exhortationem faciunt.

Nota : Secundum Haymonem, clavis David appellatur hic humanitas quam de stirpe David assumpsit. Ostium quod aperit ista clavis, est ipse Christus, qui est ostium per quod ad vitam intramus. Joan. x, 9: Ego sum ostium, etc. Et sic ipse est clavis et ostium. Unde cum clavis David aperit ostium, ipse aperit seipsum. Hoc ostium nemo aperit nisi ipse. Nec sic excluditur Pater et Spiritus san- ctus, quia opera Trinitatis sunt inseparabilia.

Nota : Crux Christi comparatur fonti: quia peccata nostra lavit. Zachar. XIII, 1 : Erit fons patens domui David. Item, navi : quia submersos in mari inferni per eam liberavit. Sapient. XIV, 5 : Transeuntes mare per ratem liberali sunt. Proverb. XXXI, 14 : Facta est quasi navis institoris. Item, comparatur baculo : quia oves a morsibus luporum defendit. I Regum, XVII, 43 : Numquid canis ego sum, quod tu venis ad me cum baculo ? Item, comparatur arbori : quia tentatis refrigerium tribuit. Cantic. II, 3 : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi, etc. Ecclesia est arbor decora, et fulgida. Item, horto quem Christus diligentissime excoluit. Joan. xx, 15 : Illa existimans quia hortulanus esset. Eccli. XXIV, 18 : Quasi plantatio rosae in Jericho. Item, cathedrae : quia in ea docuit. II Regum, xxiii, 8 : David sedens in cathedra sapientissimus princeps inter tres : quia duo fuerunt latrones, et ipse tertius inter eos. In hac cathedra docuit exemplo septem : castitatem, quia accinctus renes, contra luxuriam : sobrietatem, quando potatus fuit aceto, et noluit bibere, contra gulam : paupertatem, quia nudus in cruce, contra avaritiam : fortitudinem, quia perseveravit usque ad mortem, contra acediam : charitatem, quia bona sua communicavit, quando dixit latroni, Luc. xxiii, 43 : Hodie mecum eris in paradiso, contra invidiam : mansuetudinem, quia non murmuravit, contra iram. Isa. LIII, 7: Coram tondente se obmutescet, et non aperiet os suum. Humilitatem, quia inclinando caput emisit spiritum, contra superbiam.

Nota etiam quod plura docuit verbo in illa cruce quae in Evangelio continentur.

" Scio opera tua. "

Hic ponitur narratio Epistolae.

Et dicuntur quinque. Primo, ponitur illius Episcopi commendatio. Secundo, subditur gratiae praedicationis et intelligentiae Scripturarum collatio, ibi, " Ecce dedi coram te. " Tertio, promittitur infidelium conversio, ibi, v. 9 : " Ecce dabo tibi. " Quarto, in persecutione protectio, ibi,v. 10 : " Quoniam servasti. " Quinto, ad perseverantiam invitatio, ibi, v. 11 : " Ecce venio cito. "