His igitur de causis baptizari voluit Dominus. Sequitur :

" Et orante. "

Instruit Dominus in qua devotione accipiendus est baptismus. Oratio enim, ut dicit Augustinus, est pius allectus mentis in Deum directus. Et in hoc pio affectu suscipi debet et conservari : quia cum indevotus accedit, obicem Spiritui sancto ponit: et licet sacramentum consequatur, tamen rem sacramenti non suscipit. Sapient. 1, 5 : Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus quae sunt sine intellectu, et corripietur a superveniente iniquitate. Sic ergo per orationem pietas monstranda et exercenda est: ut virtutem suam faciat baptismus. Sequitur de effectu baptismi :

" Apertum est caelum. "

Non quod divisum fuerit, sed quia secreta caeli patuerunt. Caelum enim a celando est dictum, et usque ad illud tempus, quamvis aliquando alicui Sanctorum aliquid de secretis caeli revelatum fuerit ad sciendum : tamen secreta caeli non sunt aperta ad dandum, et exhibendum communiter. Et sic aperti sunt caeli in baptismo. Ad litteram autem lanius spendor super Christum emicuit, quasi inferiori caelo cedente per modum quo nubes a caelo recedunt, totum caelum empyreum revelaretur, et totum splendorem suum in Christum super terram dirigeret, et terram lumine repleret, facto dicens hoc quod dicitur de illo, ad Hebr. I, 3, quod Christus est splendor gloriae et figura substantiae aeterni solis, hoc est, Patris. Sapient. vii, 26 : Candor est lucis aeternae, et speculum sine macula Dei majestatis. Figurabatur mystice baptizatis Christi baptismate caelum aperiri. Baptismus enim caelum aperit per hoc quod aufert impedimentum ascendendi in caelum. Passio autem Christi aperit per pretii solutionem, et Ascensio Domini aperit per loci adeptionem et mansionis praeparationem. Unde baptismus removet repagulum, Psal. CVI, 16 et 17 : Contrivit portas aereas, et vectes ferreos confregit : suscepit eos de via iniquitatis eorum. Passio autem solvit pretium de emenda mansione. Genes. XXXI, 39 : Ego damnum omne reddebam : quidquid furto peribat, a me exigebas. Ascensio autem in redemptum per passionem intrat locum, Joan. XIV, 2 et 3 : Vado parare vobis locum... Iterum venio, et accipiam vos ad meipsum : ut ubi sum ego, et vos sitis, scilicet mecum.

" Et descendit Spiritus sanctus, etc. "

Sequitur de sanctificantibus baptismum. Haec autem sunt, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus : Pater in voce, Filius in carne, Spiritus sanctus in columba. Et ideo sine invocatione Trinitatis per propria nomina, baptismus non sanctificatur : quia tres personae per sibi propria ibi apparuerunt sanctificantes. Matth. XXVIII, 19 : Baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.

Quia autem in sanctificando, ut dicit Augustinus, Spiritus sanctus persona vicinior nobis est, ideo incipit a Spiritu, dicens tria : descensum, et descendentem, et descendendi modum.

Descensum tangit cum dicit : " Et descendit, " descensione sua declarans sanctificationis infusionem in baptismum. Isa. lxvi, 12 : Ecce ego declinabo super eam quasi fluvium pacis, et quasi torrentem inundantem gloriam Gentium. Flumen pacis significatio est Spiritus. Et quia nescit tarda molimina Spiritus sancti gratia, ideo appropriatur torrenti inundanti. Torridus quidem calore charitatis : inundans autem abundantia cha- risraatis. Et haec est gloria gentium quae veniunt cum devotione ad baptismum.

Descendentem autem tangit Spiritum sanctum:

" Et descendit Spiritus sanctus, " per spirationem renatis ferens spiritum vitae, et per sanctitatem expellens peccatum quod fuit causa mortis. Facit autem haec duo septem quibusdam appropriatis sibi effectibus. Primo enim munditia creat cor novum, Psal. l, 12: Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. Secundo, creatum autem et mundatum et rectificatum renovat virtute, Psal. CIII, 30 : Emittes Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. Ezechiel. XXXVI, 26 et 23 : Dabo vobis Spiritum novum,... et effundam super vos aquam mundam. Tertio, renovatum eripiens de servitute facit liberum, II ad Corinth. III, 17 : Ubi Spiritus Domini, ibi libertas, Quarto, liberum facit Deo reconciliatum amicum, Genes. viii, 11, Columba retulit ramum virentis olivae, reconciliatum et propinatum ostendens Deum. Quinto, reconciliatum adhuc infirmum adjuvat ad bonum, ad Roman. viii, 26 : Spiritus adjuvat infirmitatem nostram. Sexto, adjutum et confortatum suspirare facit de exsilio ad patriam, ad Roman. viii, 26 : Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Septimo, suspirantem pennis desideriorum et contemplationum elevat in requiem beatorum in caelum, Psal. LIV, 7 : Quis dabit mihi pennas sicut columbae ? et volabo, et requiescam. Sic ergo descendit Spiritus sanctus.

Descendendi autem modum tangit in duobus, scilicet, in genere, et in specie. . In genere quidem, quia descendit

" Corporali specie. "

Haec autem species fuit verum corpus oculis hominum quibus Deus revelari voluit visibiliter apparens. Tamen species vocatur, quia Spiritui sancto corpus il- lud non fuit Unitum, sicut Filio fuit unitum corpus hominis quod assumpsit. Haec igitur est causa quod dicitur, non corpore, sed corporali specie : quia in eo Spiritus sanctus fuit ad expletionem operis quod exercuit, et non ad esse unionis in persona. Et in specie tangit modum cum dicit :

" Sicut columba, "

Quae quidem vera columba fuit : quia pura veritas nescit uti figmentis phantasticis. Joan. IV, 24 : Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu ei veritate oportet adorare.

Proprietatibus autem decem mirabiliter columbae convenientibus, voluit potius uti columba quam alia specie corporali : quarum una est, quod non habet fel in hepate, in quo secundum Platonem est vis appetitiva : quod signat nihil fellitum et amarum secundum indignationem, vel iram, vel odium, vel invidiam, communicationem habere cum Spiritu sancto. Ad Hebr. XII, 15 : Ne qua radix amaritudinis sursum germinans impediat, et per illam inquinentur multi.

Secunda est, quia avis est innocua ore, non mordax : et si mordeat, non dat laesuram, signans nihil mali in ore habere qui habet Spiritum sanctum. Ad Ephes. IV, 29 : Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat : sed si quis bonus ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus.

Tertia est, quia est avis innocua unguibus, nihil lacerans pede vel ungue. Psal. XXXVI, 37 : Custodi innocentiam, et vide aequitatem.

Quarta est, quod est avis cibata nudo grano, et tectum pede non eruit vertendo sicut gallina, vel rostro fodiendo sicut corvus : in quo notatur frugalitas parsimoniae. Eccli. XXXI, 19 : Utere quasi homo frugi his quae tibi apponuntur.

Quinta est, quod est avis osculativa sui generis, significans in hoc dulcedi- nem Spiritus. Et, sicut dicit Augustinus, etiam cum mordens est, dulciter quasi osculando et non laedendo mordet, significans quoniam reprehensio et correctio est dulcis et non dente canino illata. Unde Augustinus : " Gratanter recipit " osculum columbinum benignissima " charitas : dentem autem caninum vel " evitat cautissima humilitas, vel retun-" dit solidissima charitas. " Eccli. XXIV, 27 : Spiritus meus super mel dulcis, et haereditas mea super mel et favum.

Sexta proprietas est, quod mirabili sagacitate cavet accipitrem. Si enim videat falconem qui non accipit eam nisi ictum dando in aere, fugit vel ad terram vel ad arborem. Si autem videat aquilam quae accipit in terra, statim declinat ad aerem vel ad arborem. Et si videat larum accipientem in arbore, declinat ad terram vel ad aerem. Et ideo sedet super aquas : ut si forte per negligentiam non consideret rapacem venientem, saltem umbram ejus in aqua perpendat : significans quam sagaciter tentator est declinandus, et per veritatem vel in fluentis Scripturae considerandus. Cantic. v, 12: Oculi ejus sicut columbae super rivulos aquarum.

Septima esse dicitur, quod pullos alienos nutrit et fovet sicut suos: et commendat dilectionem proximi. Levit. XIX, 18 : Diliges amicum tuum sicut teipsum.

Octava est, quod gemitum habet pro cantu. Proverb. XIV, 10 : Cor quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio ejus non miscebitur extraneus.

Nona est, quod gregatim volat, concordiam et socialem civilitatem custodiens. Eccli. xxv, 1 et 2: In tribus placitum est spiritui meo, quae sunt probata coram Deo et hominibus : concordia fratrum, amor proximorum, et vir et mulier bene sibi consentientes. Decima est, quod in petra nidum suum collocat vel alio tuto loco, propter animalia nido insidiantia. Petra autem est Christus : et foramina nidis nostris apta, aperturae vulnerum ipsius: in quibus abscondit cordis sui partum per memoriam passionis quisquis tutus esse desiderat. Jerem. xlviii, 28: Estote quasi columba nidificans in summo ore foraminis. Isa. ii, 10: Ingredere in petram, et abscondere in fossa humo.

His ergo proprietatibus elegit columbam : non quidem quod esset illi columbae unitus, sive incolumbatus : sicut Christus incarnatus, et humanatus: sed quod vera et viva sit columba, tunc ad usum Spiritus creata, et post peractum officium in pristinam materiam resoluta. Noluit enim manere eam adorandam, sicut Christi caro adoratur: quia non erat sibi unita: sicut et confringi et comburi pulverem serpentis, quem Moyses fecerat, voluit per Ezechiam , ne a populo adoraretur, et sic in idololatriam induceret. Apparuit autem super Apostolos in igne : quia eos ad charitatem accendit, et peccatum consumpsit, quod non erat opus in Christo.

Sic igitur Spiritus sanctus corporali specie descendit sicut columba " in ipsum, " ita quod Spiritus descendit in ipsum: columba autem mansit super eum usque post baptismum, et tunc desiit. Joan. I, 33: Super quem videris Spiritum descendentem, et manentem super eum, hic est qui baptizat.

" Et vox de caelo facta est. "

Et in hac voce apparuit Pater in suae proprietate personae. Sicut, enim columba inter omnia corporalia, sola propria Spiritus sancti, non Filii, neque Patris: ita vox ista sola inter omnia corporalia, propria est solius Patris, non Spiritus sancti, nequo Filii. Et ita caro assumpta sola est propria Filii, non Patris, nec

Spiritus sancti. Omnia enim alia corporalia communiter sunt trium: licet per aliquam convenientiam attribuantur aliquando uni personae, sicut ignis, Spiritui sancto, cum tamen sit communis trium. Et hoc est quod dicit Psalmista, Psal. xxviii, 3 : Deus majestatis intonuit, Dominus super aquas multas. Psal. lxvii, 34: Dabit voci suae vocem virtutis.

Sonuit autem tribus vicibus vox de caelo : vox Patris in baptismo quidem ad sanctificandum : in transfiguratione ad beatificandum : in passione autem ad reconciliandum . In baptismo acceptat sacramentum : et ideo dicit : In quo mihi complacui. In transfiguratione beatificandos invitat ad obediendum : et ideo dicit: Ipsum audite. In tempore passionis ad purificandum, ut aptus sit homo splendori gloriae : et ideo dicit: Clarificavi, et iterum clarificabo.

Quid autem dicit vox, subjungit cum dicit :

" Tu es filius, etc. "

Tria dicit: discretionem Filii ab aliis, professionem dilectionis, et acceptationem sui operis.

Discretionem quando dicit: " Tu es Filius meus, " ab aliis discretus in hoc quod tu per naturam, alii autem per adoptionis gratiam. Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre. In hoc autem quod est Filius naturalis et proprius, adoptamur nos in filios. Ad Coloss. I, 14: Transtulit nos in regnum Filii dilectionis suae.

Professionem dilectionis in hoc quod dicit: " Dilectus, " qui nihil habet non dilectum: quia non nascitur filius irae sicut caeteri : quia ipse principium est suae dilectionis, hoc est, Spiritus sancti : sicut et Pater. Et hanc dilectionem in- fundit fidelibus, ad Roman. v, 5: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Placitum operis Filii dicit:

" In quo complacui mihi. "

Quia mea omnia tua sunt, et tua mea sunt. Et clarificatus sum in eis . Et ideo quia mea in te sunt: sicut placeo mihi in meis nihil displicentiae inveniens, ita placeo mihi in tuis nihil inveniens displicentiae. Et haec est lectura Ambrosii. Beda autem legit: " In te complacuit mihi, " hoc est, in te simul placitum meum resedit: quia per te placet totum quod prius displicuit. Genes. VI, 7: Paenitet me fecisse eos, scilicet homines. Sed modo complacet in te reparare : et ideo totum meum placitum, hoc est, pascens in volito voluntas, est in te : et ideo acceptabo pro redemptione hoc quod feceris. Psal. l, 21: Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta. Sic ergo Pater in voce apparuit sibi, et non alii personae propria.

" Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, ut putabatur filius Joseph, qui fuit Heli, qui fuit Mathat,

Qui fuit Levi, qui fuit Melchi, qui fuit Janne, qui fuit Joseph,

Qui fuit Mathathiae, qui fuit Amos, qui fuit Nahum, qui fuit Hesli, qui fuit Nagge,

Qui fuit Mahath, qui fuit Mathathiae, qui fuit Semei, qui fuit Joseph, qui fuit Juda,

Qui fuit Joanna, qui fuit Resa, qui fuit Zorobabel, qui fuit Salathiel, qui fuit Neri,

Qui fuit Melchi, qui fuit Addi, qui fuit Cosan, qui fuit Elmadan, qui fuit Her,

Qui fuit Jesu, qui fuit Eliezer, qui fuit Jorim, qui fuit Mathat, qui fuit Levi,

Qui fuit Simeon, qui fuit Juda, qui fuit Joseph, qui fuit Jona, qui fuit Eliakim,

Qui fuit Melea, qui fuit Menna, qui fuit Mathatha, qui fuit Nathan, qui fuit David,

Qui fuit Jesse, qui fuit Obed, quifuit Booz, qui fuit Salmon, qui fuit Naasson,

Qui fuit Aminadab, qui fuit Aram, qui fuit Esron, qui fuit Phares, qui fuit Judae,

Qui fuit Jacob, qui fuit Isaac, qui fuit Abrahae, qui fuit Thare, qui fuit Nachor,

Qui fuit Sarug, qui fuit Ragau, qui fuit Phaleg, qui fuit Heber, qui fuit Sale,

Qui fuit Cainan, qui fuit Arphaxad, qui fuit Sem, qui fuit Noe, qui fuit Lamech,

Qui fuit Mathusale, qui fuit Henoch, qui fuit Jared, qui fuit Malaleel, qui fuit Cainan,

Qui fuit Henos, qui fuit Seth, qui fuit Adam, qui fuit Dei. "

Hic tangit duo : praesentiam Filii tactu suae mundissimae carnis sanctificantis aquam baptismalis, et genealogiam.

Praesentiam filii tangens, innuit praesentiam, et determinat aetatem.

Praesentiam innuens, dicit: " Et ipseJesus. " Quasi dicat: Cum Spiritu et Patre erat ipse Jesus. Joan. XIV, 9 et 10 : Qui videt me, videt et Patrem :... Non creditis quia ego in Patre, et Pater in me est ? Tres ergo sic baptismum sanctificant, significantes quod oportet esse baptismum in nomine Trinitatis: quia una est sanctificatio trium, et una est operatio trium.

Hic ergo Jesus " erat incipiens " facere, et docere, et Ecclesiam in unum congregare. Act. 1, 1 : Caepit Jesus facere, et docere. Matth. IV, 17: Exinde caepit Jesus praedicare, et dicere: Paenitentiam agite.

" Quasi annorum triginta. "

Vera lectura est: quia Jesus erat incipiens aperte docere, et praedicare: cum esset " quasi annorum triginta, " hoc est, circa triginta annos : quia habuit triginta annos et tredecim dies. Isto enim tempore, sicut dicit Glossa, Joseph recepit aegypti gubernacula : David regalem accepit dignitatem : Ezechiel prophetare exorsus est . Et quod a Patriarchis voluit praefigurari, a Prophetis praedici, a Regibus observari : et ipse post alios voluit confirmare, ne aliquis exemplum sumens ab ipso, praesumeret ante aetatem legitimam publicum regimen assumere, vel officium docendi. Propter quod Apostolus, I ad Timoth. iii, 6, dicit: Non neophytum, ne in superbiam elatus, in judicium incidat diaboli. Paucissimis tamen et non sine aperto judicio revelationis divinae, concessum est ante judicare et prophetare, sicut Jeremiae et Daniel . Et si ab his locis rationem dispensandi accipiunt summi nostri Pontifices et Cardinales cum suis nepotibus, quos pueros in dignitatibus et Prophetarum officiis constituunt, ostendant saltem ab utero sanctificatos, sicut Jere- miam : et quod Deus eis honorem contulerit senectutis, sicut in Daniele. Alioquin pro certo sua abutuntur potestate.

Quidam autem aliter legunt sic : " Ipse Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, " hoc est, annum trigesimum, quia de trigesimo anno habuit tredecim dies : et ideo annum trigesimum inceperat. Sed haec lectura nihil penitus valet, et de littera extrahi non potest: quia tunc non esset ut annorum triginta, sed ut incipiens trigesimum : nisi vellet aliquis dicere, quia sapientia in eo et gratia erat sicut esset annorum triginta. Sed hoc nihil est: quia tunc etiam in primo anno erat sicut esset centum annorum. Unde prima lectura sola est vera.

"Erat autem incipiens quasi esset annorum triginta, " secundum illum modum aetatis humanae, " ut putabatur filius Joseph, " hoc est, secundum quod erat homo, et non Deus : quia secundum quod Deus erat, non erat incipiens triginta annorum, sed ab aeterno. Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego operor.

Et ab hinc texit genealogiam, in qua in tribus differt a Matthaeo.

Primum est, quod Matthaeus genealogiam texit descendendo, Lucas autem ascendendo. Secundum est, quod Matthaeus ponit genealogiam in principio suae narrationis, Lucas autem post baptismum. Tertium autem, quod Matthaeus ponit quadraginta duas generalionnes, si Christus simul, et Jechonias sicut in Evangelio positus bis computetur. Alioquin si Christus non computetur, et Jechonias tantum semel computetur, tunc non ponit nisi quadraginta. Lucas autem texit septuaginta septem.

Causa autem istarum differentiarum est, quod Matthaeus quidem carnalem describit generationem, per quam Christus per corpulentam substantiam descendit ad nos : et ideo descendendo describit. Lucas autem spiritualem magis describit adoptionem, per quam in filios adoptamur: et ideo describit ascendendo : quia sic filii Dei efficimur. Joan. I, 12 : Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Causa secundae differentiae est eadem : quia cum Matthaeus corporalem in Christo generationem describat, a principio inchoare debuit: quia illa prima est secundum processum temporis. Cum autem Lucas spiritualem generationem filiorum Dei per Christum factam describat, quae a baptismo incepit, post baptismum illam ascendendo texuit usque in Deum.

Quod autem Matthaeus quadraginta vel quadraginta duas ponit generationes, Lucas vero septuaginta septem, causa est, quia Matthaeus describit ea quibus militatur in hac vita: quia quaternarius pertinet ad quatuor mundi climata, vel quatuor anni tempora : et ideo significat hoc quod in hoc mundo est ubique et semper faciendum. Denarius autem ad praecepta refertur quibus militatur. Quadraginta autem ex quater decem componitur. Si autem duo addantur : opera duo dilectionis (quibus praecepta implentur) significant+ur. Et sic numerus militis Christianae quadragenario numero significatur. Et similiter per quadraginta duo : qui numerus mansionibus filiorum Israel significatur. Et sicut quadragesima mansione, diviso Jordane, terra promissionis intratur, ita per quadragenarii numeri partes ad quinquaginta pervenitur : qui numerus est remissionis et libertatis : sicut dicunt Sancti. Sed septuagesimus septimus est annus remissionis, quia constat ex septies undecim. Et numerus undecim quidem (quia denarium excedit, et ad duodenarium non pervenit) signat transgressionem. Septenarius autem ad tempus universale refertur quo illa transgressio perpetratur. Septenarius autem qui remanet, significat septem remissiva, quae sunt septem sacramenta, vel septem Spiritus dona, vel etiam septem quae remittuntur vilia. Et ideo ad universalem pertinet remissionem. Matth.

xviii, 22 : Non dico tibi, Petre, dimittendi usque septies, sed usque septuagies septies. Et haec omnia sunt in Glossa.

Adhuc autem, Matthaeus utitur hoc verbo, " Genuit: " Lucas autem verbo, a Qui fuit. "

Item, Matthaeus non ponit nisi filios naturales : Lucas autem etiam ponit adoptivos et legales.

Item, Matthaeus in regali progenie a David descendit per Salomonem : Lucas autem tacito Salomone, per Nathan ascendit ad David.

Adhuc autem, Matthaeus patrem Joseph dicit fuisse Jacob : Lucas autem patrem Joseph, sponsi Mariae, dicit fuisse Heli.

Ad haec autem respondent Sancti, quod quia Matthaeus texit veram genealogiam, ideo utitur verbo verae generationis : Lucas autem cum texit magis adoptionis genealogiam, non ponit, " Genuit, " sed, " Qui fuit. ".Adoptivus enim filius et legalis sunt filii : et tamen non generantur ab eo cujus sunt filii. Alii etiam dicunt quod adoptio confert verum esse : de quo dicit Boetius : " Esse, " est quod ordinem retinet, servatque " naturam. " Et ideo utitur verbo pertinente ad esse. Matthaeus autem quia carnalem texit propinquitatem, quae non multum confert, non utitur verbo essendi, sed generandi.

Quod autem Matthaeus non ponit nisi filios naturales, causa est, quia carnalem texit generationem. Et quod Lucas ponit adoptivos et legales, causa est, quia texit spiritualem generationem.

Quod autem Matthaeus descendendo genealogiam texit a David per Salomonem, causa est, quia regalem secundum carnem in Christo vult ostendere dignitatem. Lucas autem connectit genere sacerdotali, potius in Christo ostendens quod hostia est quam rex : et ideo per Nathan qui Propheta fuit, David redarguens de peccato quod in Bethsabee commiserat, et annuntians quod remissum fuit sibi peccatum . Et ideo a David (eumdem Nathan adoptante in filium) ascendendo per Nathan filium gratiae, ascendit ad David : Salomone tacito, qui secundum naturam natus est de peccatrice, et adultera : et ab adultero, et homicida, et proditore.

Quod autem Matthaeus patrem Joseph, sponsi Beatae Mariae Virginis, dicit esse Jacob, cujus patrem Lucas dicit esse Heli, causam dicit Africanus in expositione Lucae, quod Jacob pater carnalis fuit Joseph, et hoc ponit Matthaeus : legalis autem fuit Heli, et hoc ponit Lucas. Cujus modum ponit talem, et est in Glossa. Dicit enim quod Mathan et Mathat fuerunt fratres uterini : Mathan autem descendit per Salomonem, et duxit uxorem nomine Hastra, et ex ea genuit filium Jacob nomine : et defunctus est. Quia autem sine liberis prolibus defunctus est, ideo eamdem Hastram post Mathan, duxit frater ejus Mathat, et genuit ex ea Heli : et ita Jacob et Heli fuerunt fratres uterini ex duobus patribus et una matre. Heli autem accepta uxore moritur sine semine, cujus uxorem duxit Jacob, et genuit Joseph. Et ita Joseph carnalis fuit filius Jacob, et legalis Heli: quia Jacob eum genuit de uxore Heli, ipsi Heli fratri suo semen suscitando. Hoc est ergo quod dicit in littera. Et sic fere per totum patet genealogia. Adhuc ergo attendendum est, quod Augustinus in Libro Quaestionum Vestris et Novi Testamenti, dicit ubique Qui, articulare nomen, referri ad Christum : eo quod attendit interpretationes nominum, et quod secundum virtutes quas interpretationes nominum indicant generati vel adoptati pertinent ad Christum : sicut membra ad caput. Ambrosius autem accipiens personas numeratas quoad esse naturale dicit, quod " Qui fuit, " refertur semper ad immediate praecedentem. Ut sit sensus : Putabatur Christus

filius Joseph, qui Joseph fuit Heli filius, qui Heli fuit filius Mathat. Et sic de omnibus aliis.

His praelibatis, attendendum est ad litteram quae jam patet fere per totum.

Colligamus enim primos decem patres, qui sunt Joseph, Heli, Mathat, Levi, Melchi, Janne, Joseph, Mathathias, Amos, Nahum : et dicemus, quod Joseph appositio interpretetur, Heli fortis vel ascendens, Mathat autem donans peccatum, Levi autem additus, Melchi rex meus, Janne dextra, Joseph augmentum, donum Domini vero interpretetur Mathatias, Amos autem onerans, Nahum vero consolator. Et isti decem significant deceni gratias in adoptionis generatione extrahentes hominem de peccato.

Primum est, quod extrahit gratia libero arbitrio apposita : quia homo est spiritus vadens et non rediens . Per se quidem vadit in peccatum : non autem redit de peccato nisi gratia apposita. Nisi autem fortis sit contra peccatum, iterum relabitur : ideo " Heli, " qui fortis interpretatur, ex appositione gratiae nascitur. Josue, I, 6 : Confortare, et esto robustus. Heli autem pater est " Mathat, " qui donans peccatum interpretatur : quia in tali fortitudine, peccati vires salvantur, et quoad illas vires peccatum condonatur. Ad Roman. VI, 14 : Peccatum vobis non dominabitur. Ex destructo autem peccati dominio, " Levi, " qui additus interpretatur, nascitur : quia tunc virtus bene operandi homini additur ad eam quam prius habuit gratiam. Matth. xxv, 29 : Omni habenti dabitur, et abundabit. Tali autem additione facta, " Melchi " nascitur, qui rex meus interpretatur : quia tunc homo regere se sufficit, et per justitiam gubernare. Isa. XXXII, 1 : Ecce in justitia regnabit rex, et principes in judicio praeerunt. Ab hoc " Janne, " qui dextra interpretatur, oritur : quia tunc in potestate constitutus, fortia operatur: sicut dicit Psalmus CXVII, 16 : DexteraDomini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me. Ab hoc item iterato, " Joseph, " hoc est, auctus oritur : quia tunc victoriae contra insidias peccatorum frequentes obtinentur : ex quibus homo auctus in bonis spiritualibus inclytus efficitur. Genes. XXXI, 1: Tulit Jacob omnia quae fuerunt patris nostri, et de illius facultatibus dilatus, factus est inclytus. Ab hoc autem " Mathathias " nascitur, qui et ipse donum Dei interpretatur : quia cum homo crebris victoriis gratiam adjutricem sensit, quid aliud nisi qualibet victoria semper nova Dei cognoscit ? Jacob. I, 5 : Dat omnibus affluenter, et non improperat. Ab hoc autem " Amos " nascitur, qui onerans interpretatur : quia quanto plura dona Dei recipiuntur, tanto plus ipse qui recipit, ad rationem oneratur : quia, ut dicit Gregorius, cui plus committitur, ab eo plus exigitur : et cum crescunt dona, rationes etiam crescunt donorum. Matth. xviii, 23: Assimilatum est regnum caelorum homini regi qui voluit rationem ponere cum servis suis. Ab Amos autem tandem " Nahum " nascitur, qui consolator interpretatur : qui cum misericorde Domino rationem ponimus, qui cum non habemus unde solvamus, si devoti sumus, totum dimittit. Luc. VII, 42 : Non habentibus illis unde redderent, donavit utrisque. Matth. XVIII, 27 : Miserius dominus servi illius, dimisit eum, et debitum dimisit ei.

Sic ergo per istos decem effectus gratiae perfecte receditur a peccato in bonum.

Consequentes autem decem sunt, Hesli, Nagge, Mahath, Mathathias, Semei, Joseph, Juda, Joanna, Resa, Zorobabel.

Hi autem, decem virtutibus perficiunt hominem secundum animae vires. "Hesli " enim qui interpretatur adjuva me: " Nagge, " qui interpretatur meridianum : et Mahath, " qui donatio temporis: " Mathathia, " qui " donum " Dei : Semei, qui obediens: " Joseph, " qui accrescens, et " Juda, " qui confitens, significant rationis perfectionem secundum suos actus. Haec enim septem ad perfectionem ejus exiguntur.

Secundo etiam oportet quod a Deo tenebrae ejus in quibus nascitur, lumine suo pellantur : et hoc fit per " Nagge, " qui meridies interpretatur. Isa. lviii, 10 " Orietur in tenebris lux tua : et tenebrae tuae erunt sicut meridies. Haec autem lux non datur nisi quaerenti adjutorium ab eo qui habitat lucem inaccessibilem. Et hoc adjutorium fit per " Hesli, " qui adjuva me interpretatur. Non autem fit illuminatio rationis solum per donum divinum, sed etiam per studium Scripturarum. Unde tertius, " Mahath " accedit, qui donatio temporis dicitur, in quo homo per Scripturarum studium illuminatur et per experimentum. Unde Gregorius : " Intellectum dat, dum de audi-" tis mentem illuminat. " Psal. CXVIII, 105 : Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. Dicunt enim Philosophi, quod ideo datur homini tempus vivendi, ut intellectum lumine scientiae per studium perficiat. Sed omnem intellectum in captivitatem oportet redigere sub articulis fidei, sicut dicitur, II ad Corinth. x, 5. Ideo oportet rationem obedientem esse fidei. Oportet enim discentem, credere, ut dicit Philosophus. Et hoc facit " Semei, " qui obediens interpretatur. Psal. XVII, 45 : In auditu auris obedivit mihi. Isa. l, 5 : Dominus Deus aperuit mihi aurem : ego autem non contradico, retrorsum non abii. Talis autem crescit sapientia et scientia tam dono Dei quam etiam studio : et hoc incrementum est " Joseph, " sicut supra, II, 52, habitum est, quod puer Jesus proficiebat sapientia, et aetate, etc. Sic autem accepto incremento scientiae fidei, ore confitetur quod intus intelligit: et hoc est " Judas. " Ad Roman. x. 10 : Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem.

Concupiscibilis autem perficitur per specialem gratiam : ipsa est corrupta et infecta, et gratia magna indiget ut corruptioni et infectioni possit resistere. Unde " Joanna " gratia interpretatur. Sapient. viii, 21 : Scivi quoniam aliter non possem esse continens, nisi Deus det : et hoc ipsum erat sapientiae, scire cujus esset hoc donum. Per gratiam igitur perficitur sic contra malum inflictum sibi ex peccato. Ejusdem autem est esse benignam et misericordem ad proximum : et hoc est " Resa, " qui misericors interpretatur. Luc. VI, 36 : Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est. Irascibilis autem p+rficitur dominali insurrectione, contra omnia confusionem inducentia. Et hoc est " Zorobabel, " qui dominus vel magister, vel dominus Rabylonis vel confusionis interpretatur.

Sequentes autem in tertio denario perficiunt hominem ad tres theologicas virtutes, qui sunt Salathiel, Neri, Melchi, Addi, Cosan, Elmadam, Her, Jesu, Eliezer, Jorim. Et novem quidem antecedentes perficiunt tres virtutes ad suos actus. Decimus autem qui sequitur, respicit omnes tres quoad effectum quem faciunt in anima.

Habet enim charitas actum primum qui est desiderare : et quoad hunc ex desiderio multa petit, et quoad hunc actum perficitur per " Salathiel, " qui petitio mea Deus interpretatur. Psal. lxxii, 25 : Quid enim mihi est in caelo, et a te quid volui super terram ? Hoc enim est verbum charitatis, quod omnis petitio sua Deus est, ad quem suspirat. Actus autem primus fidei est, quod illuminat ad credenda : et hoc perficitur per " Neri, " qui lucerna interpretatur. Psal. CXXXI, 17 : Paravi lucernam Christo meo. Primus autem actus spei est exspectatio regni Dei et non alterius : et hoc perficitur per " Melchi, " qui regnum meum interpretatur : quia spes est certa exspectatio futurae beatitudinis ex meritis et gratia proveniens : per quae merita et gratiam, regnum exspectat. Per spem efficitur suum. Psal. XXVI, 14 : Exspecta Dominum, viriliter age : et confortetur

cor tuum, et sustine Dominum. Secundus actus spei est, tutare et confortare animam : sicut dicitur, ad Hebr. VI, 19 : Spem sicut anchoram habemus animae tutam ac firmam. Et sic confortatur per " Addi, " qui robustus vel violentus interpretatur : quia sic robore per conscientiam meritorum confortat animam, quod non fluctuat. Ad Roman. v, 5 : Spes non confundit. Psal. XXXI, 10 : Sperantem in Domino misericordia circumdabit. Fides autem secundum actum habet, quod est argumentum rerum non apparentium : et quoad hoc divinat de occultis Dei, et perticiturper " Cosan, " qui divinans interpretatur. Ad Hebr. XI, 1: Est fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. Charitas autem secundum actum habet, quod ipsa est mensura meritorum, et sic per " Elmadam " perficitur, qui dimensum interpretatur. Luc. VI, 38 : Eadem mensura qua mensi fueritis, remetietur vobis. Quantum enim diligis, tantum mercedis habebis. Luc. vii, 47 : Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Tertius actus fidei est, vigilare semper ad Deum, et contra diabolum, per considerationem eorum quae credidit, et sic perficitur per " Her, " qui vigilans interpretatur. Cantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. Tertius autem actus spei est, salvare per certitudinem exspectati: et sic perficitur per " Jesum, " qui savaltor interpretatur. Joan. XVI, 33 : Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. In mundo pressuram habebitis : sed confidite, ego vici mundum. Confidere enim est proprium certae spei. Tertius autem actus charitatis est, destitui amore dilecti, et nullo posse jurari nisi Domino, et sic perficitur per " Eliezer, " qui Deus metus adjutor interpretatur. Cantic. v, 8 : Nuntiate dilecto, quia amore langueo. Hos autem omnes sequitur gaudium in anima de tot bonorum adeptione : quia quasi regnum Christi in tali anima convaluit : et hoc perficit " Jorim, " qui Dominus exsultans interpretatur. Ad Roman. XIV, 17 : Non est regnum Dei esca et polus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto.

Sequentes decem qui sunt in quarto denario sunt, Mathat, Levi, Simeon, Juda, Joseph, Jona, Eliakim, Melcha, Menna, Mathatha. Et faciunt ad perfectionem virtutis consuetudinalis secundum suum genus. Haec enim virtus est, ut dicit Augustinus, bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus operatur in nobis sine nobis. Unde non dicitur consuetudinalis, quod consuetudine acquiratur, sed quia consuetudine radicatur et confirmatur. Et sic ex diffinitione sua habet quatuor, et quintum habet ex nomine. Ex diffinitione enim habet, quod Deus eam sine nobis per modum doni operatur in nobis. Habet etiam, quod est bona qualitas menti addita. Et habet, quod ea recte vivitur. Et habet, quod ea nemo male utitur. Ex nomine autem habet quod consuetudine crescit, et confirmatur.

Ex hoc autem, quod Deus operatur eam in nobis sine nobis, donatur et perficitur per " Mathat, " qui donatio interpretatur. Jacob. l, 5 : Dat omnibus affluenter, et non improperat. Ex hoc autem quod est bona qualitas mentis, mentem bonificans, ut ita dicam, perficitur " Levi, " qui additus interpretatur. Matth. xxv, 29 : Omni habenti dabitur, et abundabit. II Reg. XII, 8 : Si parva sunt ista, adjiciam Ubi multo majora. Ex hoc autem quod ea recte vivitur, quod est gloriosum in exemplo extra, perficitur per " Judam, " qui glorificans interpretatur. Matth. v, 16 : Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in caelis est. Et per hoc quod ea nemo male uti potest, perficitur per " Simeon, " qui signum interpretatur. Signum enim non potest esse in usu nisi signati. Joan. iii, 33 : Qui accepit ejus testimonium, signavit quia Deus verax est. Non enim vincitur virtus in signando bonum. In hoc autem quod consuetudine confirmatur et radicatur, perficitur per " Joseph, " qui augmentum interpretatur. Ad Hebr. VI, 14 : Benedicens benedicam te, et multiplicans multiplicabo te .

Haec autem virtus duo sibi praesupponit in subjecto : unum autem statim facit infusa in anima, et per hoc distribuitur partibus animae, et unum relinquit suo possessori quando in omnibus est perfecta. Primum autem quod praeexigit in subjecto, est dolor de bono amisso, et quoad hoc perficitur per " Jonam, " qui dolens vel columba interpretatur, et significat columbinum dolorem, et gemitum pro donis columbae amissis. Psal. lxviii, 30 : Ego sum pauper et dolens : salus tua, Deus, suscepit me. Secundum quod praeexigit in subjecto, est quod non desperet de acquisitione virtutis, sed mente in altum surgente, sollicite quaerat eam, et sic perficitur per " Eliakim, " qui resurrectio Domini interpretatur. Psal. III, 6 : Exsurrexi, quia Dominus suscepit me. Ad Coloss. III, 1 : Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sederis. Glossa ibidem : " Sursum sunt virtutes. " Quod autem facit statim cum infunditur in anima, est quod rectificat eam in omnibus, et sic significatur per " Melea, " qui rex meus interpretatur. Psal. xliv, 7 : Virga directionis virga regni tui. Haec enim virga rectitudo est virtutis. Haec autem rectitudo distribuitur in omnibus animae intimis, et sic per " Mennam " significatur, qui viscera interpretatur. Ezechiel. iii, 3 : Viscera tua complebuntur volumine isto, quod ego do tibi : hoc enim est, volumine virtutis. Quod autem relinquit possessori, sicut dicit Ambrosius, est quod delectat sancta et sincera delectatione, et sic significatur per " Mathatha, " qui dulcedo saturitatis interpretatur. Cantic II, 3 : Fructus ejus dulcisgutturi meo. Ezechiel. iii, 3 : Factum est in ore meo sicut mel dulce.

Quatuor autem sunt virtutes cardinales,I ad quarum perfectionem referuntur viginti qui sequuntur. Sunt enim quatuor praeparatoria ad particulares virtutes, et sunt ipsae quatuor virtutes, et sunt quatuor actus substantiales virtutum, et sunt quatuor propria virtutes illas habentia, et sunt quatuor consequentia illas virtutes.

Quatuor quidem praeparatoria sunt quasi causae earum. Quatuor autem sunt effecta per illas virtutes, scilicet, actus quatuor sunt quos eliciunt. Et quatuor propria quae ex ipsis fluunt. Et quatuor consequentia sunt quae ipsas semper consequuntur. Et in his est homo perfectus in virtute.

Praeparatoria autem sunt ad dona Dei patens et idoneum desiderium, robur animae ad difficile bonum et non esse remissum, fervor cordis ad contendendum ab bonum, et continua perseverantia in bonis operandis. Et quoad primum quidem significatur per " Nathan, " qui donans gratiae interpretatur. Ad Ephes. IV, 8 : Dedit dona hominibus. Quae non dat nisi idoneis : qui si etiam daret non idoneo pigro, auferretur ab eo . Quoad secundum autem significatur per " David, " qui manu fortis interpretatur. Josue, I, 6 : Confortare, et esto robustus. Quoad tertium significatur per " Jesse, " qui interpretatur incendium vel incensum. Psal. xxxviii, 4 : Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis. Quoad quartum autem significatur per " Obed, " qui servitus interpretatur. Servit enim semper in frequenti opere, ut tandem virtutem accipiat in munere. Genes. XXIX, 20 : Videbantur illi pauci dies prae amoris magnitudine.

Virtutes autem ipsae significantur per quatuor sequentes. Fortitudo enim quae secundum nomen suum prima est, si- enificatur per " Booz, " qui fortis interpretatur. Proverb. XXXI, 17 : Accinxit fortitudine lumbos suos, et roboravit brachium suum. Temperantia autem quae pax est in delectationibus sensibilibus, significatur per " Salmon, " qui sensibilis et pacificus interpretatur. Job, v, 24 et 23 : Scies quod pacem habeat tabernaculum tuum, hoc est, corpus tuum,... et bestiae terrae pacificae erunt tibi, hoc est, motus bestialis concupiscentiae in corpore. Prudentia vero quae serpentium est, significatur per " Naasson, " qui serpentinus interpretatur. Matth. x, 16 : Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae. Justitia vero quae remanet, et libera voluntate reddit unicuique quod suum est, significatur per " Aminadab, " qui populus voluntarius interpretatur. I Machab. II, 26 et seq., Omnis voluntarius in lege, et omnes qui fugiebant a malis, additi sunt Mathathiae zelatori legis. Voluntarius autem in lege justus est, quia justitia congruentia legum est.

Propria autem opera istarum virtutum sunt: fortitudinis quidem contra malum insurgere, temperantiae autem in delectationibus modum et medium tenere, prudentiae autem ea quae ad vitam conferunt sagaciter eligere, justitiae autem secundum aequale damni et lucri unicuique quod suum est distribuere. Actus igitur fortitudinis qui est insurgere, significatur per " Aram, " qui erectus vel excelsus interpretatur : quia non insurgit nisi erectus et excelsus, de robore fortitudinis confidens. Unde isti parati sunt ad suscitandum contra se adversarium. Job, III, 8 : Qui parati sunt suscitare Leviathan. Proprius autem actus temperantiae, est mediare in delectabilibus innatis : sicut in his quae faciunt delectationem in cibis et in venereis : et hanc oportet esse valde velocem, ne praeoccupetur a concupiscentia : et quasi sagittam esse convulnerantem concupiscentiam, ut infra terminos eorum quae necessaria sunt et rationabilia et ho-

nesta possit teneri. Semper enim dolosa lingua loquitur concupiscentia, quasi sub pallio necessitatis, volens obtinere quod necessitatis est. Et ideo significatur istud moderamen per " Esron, " qui interpretatur sagitta. Psal. CXIX, 3 et 4: Quid detur tibi, aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam ? Sagittae potentis acutae, cum carbonibus desolatoriis. Actus autem prudentiae qui est eligere quod utile est ad vitam, significatur per " Phares, " qui divisio interpretatur : quia non fit electio nisi per multam eligendorum divisionem. I ad Corinth. II, 15 : Spiritualis judicat omnia, et ipse a nemine judicatur : quia spiritualiter examinatur, hoc est, examinatio fit et divisio judicandorum per spiritum rationis. Actus autem justitiae proprius, ut dictum est, secundum aequale damni et lucri unicuique quod suum est tribuere : quod significatur per " Judam, " qui interpretatur confessio : quia in tali judicio per aequiliberum veritatem confitetur : dans unicuique quod sibi debetur, dignitate propria distributa. Et ideo justitia non sine ratione facit quod facit (Genes. xlix, 8 : Juda, te laudabunt fratres tui) eo quod unicuique debita distribuit, et injuriam non patitur fieri.

Propria autem harum virtutum sunt quae manant ex ipsis. Fortis enim proprium est, confidentem et impei territum esse. Temperati autem proprium est, ipsum quidem modestum esse in omnibus. Prudentis autem, in his quae agit circumspectum esse. Justi autem, in omnibus esse directum et rectum. Quae aptissime significantur per quatuor, qui sequuntur. Imperterritus enim et confidens est quasi " Jacob " luctator, cui dictum est, Genes. xxxii, 28 : Si contra Deum fortuis fuisti, quanto magis contra homines praevalebis ? Modestus autem cui numquam ex intemperantia ingeritur tristitia, significatur per "Isaac, " qui risus vel gaudium interpretatur, dicente matre in conceptu, Genes. XXI, 6 : Risum fecit mihi Deus : cum tamen omnem voluptatem abominaretur. Unde dicit, ibidem, xviii, 12 : Postquam consenui, et Dominus meus vetulus est, voluptati operam dabo ? Quasi dicat : Voluptatem quam in juventute abominata sum, in senectute non exercebo. Proprium autem justitiae quae bic prudentiae praeponitur, significatur per " Abraham, " qui pater multarum gentium interpretatur, inter quas quod justum est distribuit. Genes. xvii, 5 : Patrem multarum gentium constitui te, scilicet ante Deum cui credidisti. Unde iste est qui divisit inter filios liberae haereditatem, filiis autem concubinarum largitus est munera . Proprium autem prudentis qui hic in ultimo ponitur, per " Thare " significatur, qui exploratio interpretatur : quia circumspectus omne quod agendum est, prius explorat si vere sit vel non sit agendum. Unde Josue exploratores misit, qui viam et terram quam intraturus erat explorarent .

Consequentia autem harum virtutum sunt quatuor : fortitudinis quidem consequens est audacia ex frequentibus victoriis. Temperantiae autem frugalitas vel parsimonia ex delectabilium abstinentiis. Prudentiae autem cautela magna in faciendis. Justitiae vero indeflexibilis rectitudo veritatis et aequitatis. Et ista non eodem ordine quo dicta sunt, significantur per quatuor sequentes patres. Cautela enim prudentiae significatur per " Nachor, " qui requievit lux interpretatur : quia in eo jam lux cautelae per multam requievit circumspectionem. Daniel. I, 4 : Eruditos omni sapientia, cautos scientia, et doctos disciplina. Frugalitas autem temperantiae significatur per " Sarug, " qui lorum vel corrigia interpretatur, quo concupiscentia ligatur. Ad Hebr. XII, 16 : Ne quis fornicator, aut profanus ut Esau, qui propter unam escam vendidit primitiva sua. Eccli. XXXI, 10 : Utere quasi homo frugi his quae tibi apponuntur. Audacia autem

fortis significatur per " Ragau, " qui pascens interpretatur : quia dum multis victoriis spolia diripit, spoliis inimicorum domesticos pascit, et audaciae coacuit ex sapore spoliorum. Proverb. XXXI, 15, de forti muliere : De nocte surrexit, deditque praedam domesticis suis, et cibaria ancillis suis. Inflexibilis autem aequitatis rectitudo justitiae per " Phaleg " significatur, qui dividens vel divisum interpretatur. Haec enim omnia aequi libertate justitia dividit, et numquam quod rectum est dimittit, unicuique dicens illud. Matthaei, xx, 14 : Tolle quod tuum est, et vade.

Post harum autem omnium virtutum habitum, sequitur status perfectionis, ad quem decem exiguntur, quae per decem subsequentes positos patres intelliguntur. Horum autem tria sunt: consideratio praesentis peregrinationis, quae facit non attendere praesentibus. Secundum autem, sublevatio desiderii in caelestia, quae facit gustare aeterna. Tertium autem, planctus incolatus praesentis qui quasi stimulus pungit ad fugiendum de ista miseria. Et haec tria tribus primis significantur. Consideratio quidem peregrinationis significatur per " Heber, " qui transiens interpretatur. II ad Corinth. v, 6 et 8 : Scientes quoniam dum sumus in corpore,peregrinamur a Domino.... Addemus autem, et bonam voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, et praesentes esse ad Dominum. Sublevatio autem desiderii in caelestia significatur per " Sale, " qui attollens interpretatur) Ad Philip. III, 20 : Nostra conversatio in caelis est : unde etiam Salvatorem exspectamus. Planctus incolatus praesentis per " Cainan " significatur, qui lamentatio interpretatur. Psal. CXIX, 5 : Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est !

Tria alia quae ad statum perfectionis exiguntur, sunt sanare primo omnia quae ante fuerunt saucia : hoc enim exigit pro- pinquus finis. Secundum, famositas ex nomine sanctitatis. Tertium autem, requies perfecta cordis ex tranquillitate conscientiae proveniens. Et haec tria per sequentes tres significantur. Sanatio quidem significatur per " Arphaxad, " qui sanans interpretatur. Jerem. XVII, 14 : Sana me, Domine, et sanabor : salvum me fac, et salvus ero : quoniam laus mea tu es. Famositas autem sanctitatis longa perfectione acquisita, significatur per " Sem, " qui famosus vel nominatus interpretatur. Eccli. xliv, 7 : Omnes isti in generationibus gentis suae gloriam adepti sunt, et in diebus suis habentur in laudibus. Tertium autem quod est conscientiae requies, significatur per " Noe, " qui requies interpretatur. Deuter. XXXIII, 12 : Amantissimus Domini habitabit confidenter in eo : quasi in thalamo tota die morabitur, et inter humeros illius requiescet. Isa. XI, 2 : Requiescet super eum Spiritus Domini.

Tres autem alii significant tres virtutes jam perfecti et ad plenum consummati : quorum primus, status perfectae humilitatis. Secundus, status perfectae charitatis. Tertius autem, status perfectae sanctitatis. Perfecta humilitas se sub omnibus humiliat : et hoc per " Lamech " significatur, qui percussus et humiliatus interpretatur. Isa. liii, 4 : Putavimus eum quasi leprosum, percussum a Deo et humiliatum. Status autem perfectae charitatis, cum per mortem transitur ad Christum : et hoc per " Mathusalem " significatur, qui mortis emissio interpretatur. Ad Philip. l, 23 : Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo. Perfectio autem sanctitatis per " Henoch " significatur, qui dedicatus Deo interpretatur. Eccli. xxiv, 16 : In plenitudine sanctorum detentio mea.

Post has novem perfectiones continentiae virtus additur, non ea quae est castitatis, sed illa quam Aristoteles heroicam sive dominalem vocat virtutem, quae est idem quod mora in mente, quan- do nihil penitus humanorum in cogitatu vel dicto vel facto evadit, cui mens non immoretur, et limites imponat rationis et sapientiae : et hoc significatur per septuagesimum, qui est " Jared, " qui continens interpretatur. Eccli. xv, 1 et 2 : Qui continens est justitiae apprehendet illam : et obviabit illi quasi mater honorificata.

Restant autem adhuc soli quinque, qui cum Joseph primo putativo patre, et cum Deo vero Christi patre faciunt septuaginta septem. Sed Joseph illius genealogiae principium et truncus : Deus autem Pater est finis, et in quem porrigitur terminus. Hi autem quinque significant quinque in quibus vita Sanctorum in quolibet statu semper agitur, et per quae continuo revolvitur : quae sunt quatuor passiones, quae ordinatae, semen sunt virtutis : et inordinatae, sunt semen vitiorum : quae sunt semen vitiorum : quae sunt gaudium, tristitia, spes, et timor. Quorum primum quidem, scilicet gaudium, significatur per " Malaleel, " qui laudans Deum interpretatur : et hoc fit in gaudio cordis. Isa. lxi, 10 : Gaudens gaudebo in Domino, et exsultabit anima mea in Deo meo. Est enim quaedam repraesentatio caelestis patriae, alacritas laudantium Deum. Secundum autem quod est tristitia per " Cainan, " qui lamentatio interpretatur, significatur. Quia dum seipsum vir factus recogitat, continuo lamentatur. Thren. I, 2 : Plorans ploravit in nocte, et lacrgmae ejus in maxillis ejus : non est qui consoletur eam ex omnibus charis ejus. Spes autem per " Henos " significatur, qui desperatus et invocatus interpretatur. Ex parte enim sua desperat: ex parte Dei auxilium invocat: quod et non invocaret, nisi speraret. Psal. XXXVI, 3 et seq.: Spera in Domino, et fac bonitatem, etc. Timor autem qui primum semen est bonae vitae per " Seth, " qui semen interpretatur, intelligitur. Psal. ex, 10 : Initium sapientiae timor Domini, intellectus bonus omnibus facienti-bus eum. In his autem passionibus omnis terrenus homo volvitur : quod per " Adam " significatur, qui terrenus interpretatur.

Haec autem omnia bona a " Joseph " incipiunt, qui pater secundum carnem Christi est putativus : secundum spiritum autem incrementum gratiae significat, quae Christum in corde ut pater format. Ad Galat. IV, 19 : Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. Haec autem corda sicut funis in Deum verum Patrem colligata sublevat, ut vere Chritus dicat, Joan. xx, 17 : Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. Et, illud Osee, XI, 4 : In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis.

Haec igitur sunt quae de genealogia Christi mystice sunt dicenda.

Attende autem, quod quaestio est Augustini in libro de Quaestionibus Veleris et Novi testamenti, Ad quid referatur Qui? Et dicit, quod ad Christum in omnibus. Ut sit sensus : Qui Christus fuit Heli. Qui Christus fuit Mathat. Et sic de aliis ubique. Et hoc ideo facit, quia nominum ut diximus attendit interpretationes. Non enim secundum legem concupiscentiae a patribus descendit Christus, sed secundum corpulentam substantiam, perficiens in eis gratiam quam nomina praesignant. Alii autem Sancti dicunt, quod refertur semper ad proximum, ut sit sensus : Qui Joseph fuit filius Heli. Qui Heli fuit filius Mathat. Et sic de aliis per totum.

His autem habitis, tota patet littera, nisi in hoc quod hic dicitur de Mathusale, quod anni ejus computantur ultra diluvium per duodecim annos. Quod esse non potest, cum non legatur salvatus in arca. Et ad hoc dicendum, quod in veritate multus error est in computatione annorum secundum hebraicam veritatem, et secundum Septuaginta. Et ita credo, quod Mathusale ante diluvium mortuus est, quia in computatione annorum est erratum.

Adhuc autem hic dicitur, quod Sale genuit Cainan. Cainan autem genuit Arphaxad. Et hoc non invenitur in Genesi , neque in I Paralipomenon : imo in utrisque libris legitur secundum hebraicam veritatem, quod Sale genuit Arphaxad. Et nulla fit mentio de Cainan. Ad hoc autem dicit Glossa, quod in veritate in quibusdam exemplaribus antiquis inveniebatur quod Sale genuit Cainan : Cainan autem Arphaxad. Et ab his transtulerunt Septuaginta, et ita posuerunt. Et hos secutus est Lucas. Quaedam autem posteriora a quibus transtulit Hieronymus, non habuerunt Cainan : sed quod Arphaxad sit filius Sale. Quid autem horum sit verius, Deus utique novit.

Quaerunt etiam aliqui, Qualiter plures ponat Lucas quam Matthaeus ? Et dicunt, quod potuit esse quod illi quos ponit Matthaeus tardius genuerunt, et diutius vixerunt : illi autem quos ponit Lucas citius genuerunt, et citius mortui sunt. Et ita paucorum vita secundum tempus coaequatur vitae plurium. Sed hoc nihil est : quia vera causa est, quod tam naturales quam multos legales et adoptivos patres ponit Lucas. Et ideo multo plures efficiuntur quam Matthaeus ponat, qui non ponit nisi naturales patres. Et causa hujus jam ante dicta est.

Ex his satis patet littera.