Lectio 1

Supra ostensum est quomodo veniendum est ad vitam aeternam per communem viam; hic docet quomodo veniendum est per viam perfectionis, quae tangitur quantum ad duo: quantum ad continentiam, et quantum ad paupertatem voluntariam.

Circa duo primum facit.

Primo agit de adventu; secundo de continentia, ibi dicunt ei discipuli eius etc..

Circa primum tria facit.

Primo ponitur tentatio Pharisaeorum; secundo solutio christi; tertio obiectio contra solutionem.

Secunda qui respondens ait eis; tertia quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii? circa primum tria: primo describitur locus; secundo occasio ad tentandum; tertio tentatio.

Dicit ergo et factum est, quia dictum eius est factum. Ipse enim dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt, ps.

XXXII, 9. Cum consummasset sermones istos, scilicet de vitando scandalum, migravit a Galilaea in fines Iudaeae trans iordanem. Iudaea aliquando sumitur pro tota terra, quam habitant Iudaei: aliquando pro terra, quae in dotem tribus Iudae cessit, et sic dividitur contra alias, et sic hic accipitur. Oportebat enim transire per Iudaeam, qui volebat ire in ierusalem, quae erat in tribu beniamin in finibus Iudaeae.

Sed quare migravit a Galilaea? propter tria. Ut daret praedicatoribus exemplum, quod non est solum in uno loco praedicandum, sed in multis; unde Lc. IV, 43: quia aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum dei. Item quia iam imminebat tempus passionis, ideo accedere volebat ad locum ubi pati debebat. Ad Eph. V, 2: tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam deo in odorem suavitatis etc.. Vel voluit redire ad Iudaeos, ut significaret quod in fine convertetur ad convertendum Iudaeos.

Et secutae sunt eum turbae. Signum est devotionis turbarum, quia secutae sunt eum, sicut filii patrem peregrinantem.

Io. X, 27: oves meae vocem meam audiunt et curavit eos. Osee I, 2: percutiet et sanabit nos. Aliquando dominus curabat, aliquando signa faciebat. Signa ut confortaret, in act.

C. I, 1: coepit iesus facere et docere.

Posset aliquis credere, quia transivit ad Iudaeos, quod dereliquerit gentes; ideo ad designandum, quod non dereliquit, dicit secutae sunt eum turbae, idest ad salutem, quia cum essent oleaster, inserti sunt et facti sunt olivae, ad Rom. XI, 17. Vel quod sunt secutae trans iordanem, significatur quod per baptismum peccata remittuntur.

Et accesserunt ad eum Pharisaei tentantes. Et in hoc reprehenduntur: quia cum turbae sequerentur, Pharisaei insidiabantur.

Ier. V, 5: ibo ad optimates, et loquar eis.

Unde accesserunt dicentes si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? apparet in istis primo malitiosa astutia, quia venerunt ad christum, ut christo calumniam inferrent; quia aut diceret quod esset dimittenda, aut non. Si diceret quod sic, videretur sibi contrarius, quia ipse erat praedicator castitatis.

Si diceret quod non, accusabimus eum, quia hoc est contra Moysen legislatorem. Sicut dicit chrysostomus, arguuntur, de incontinentia, quia si aliquis libenter audiat loqui de separatione uxori incontinens est. Unde quia isti de divortio loquebantur, ostendebant se incontinentes. Dominus dederat causam propter quam dimitteretur, scilicet propter turpitudinem; sed isti non solum ex hac causa petebant, sed utrum ex quacumque causa. Unde volebant habere potestatem liberam dimittendi uxorem.

Ideo sequitur responsio qui respondens ait eis. Dominus dat optimum modum respondendi: quia quando quaerit aliquis ut addiscat, statim dicenda est veritas; sed ei qui quaerit ut calumnietur, non statim dicenda est veritas, sed primo dicenda sunt aliqua quae negari non possunt. Ideo primo dominus interrogat de lege; unde primo assumit verba Scripturae; secundo dicit, quomodo ad propositum facit; tertio principale propositum concludit.

Et circa primum tria facit.

Primo ostendit societatem maris et foeminae, quam deus instituit; secundo affectum quem indidit; tertio modum quo coniunxit.

Intendit probare quod coniunctio maris et foeminae est a deo instituta. Non legistis quod qui fecit hominem, ab initio masculum et foeminam fecit eos? hoc enim legitur Gen. I, 27: et creavit deus hominem ad imaginem et similitudinem suam. Non est hoc intelligendum, ut aliqui intellexerunt quod primo fecerit hominem masculum, et post foeminam, et post separavit eos; sed primo fecit unum hominem, et in illo fecit unde fieret mulier.

Sed quare voluit dominus sic fieri, scilicet ex viro et muliere multitudinem hominum? respondeo, ut significatur quod forma matrimonii ex deo esset. Item ut magis se diligerent.

Sed tunc quaerit chrysostomus, quare non semper sic facit, ut simul nascatur vir et mulier.

Respondet, quia si ita esset, videretur necessitas utendi matrimonio. Et quia dominus vult esse licitum uti matrimonio, vel non uti, et non esse necessarium, primo creavit masculum et foeminam, ad significandum quod licitum erat matrimonium; post, vero ut sine muliere nasceretur masculus, et e converso, ut liberam habeant facultatem et utendi matrimonio, et non utendi.

Secundum hoc excluditur duplex error. Quidam enim dicebant matrimonium non esse a deo: et hoc excludit, quia si masculum et foeminam fecit eos, et constat quod nihil frustra fecit: ergo nec aliquid horum, et non nisi ad societatem matrimonii.

Alii dixerunt quod si non peccasset homo, deus foeminam non fecisset, immo alio modo multiplicarentur homines; sed hoc nihil est, quia ante peccatum creati sunt. Et singulariter dicit masculum et foeminam, ut unus unam habeat.

Propter quod relinquit homo patrem et matrem. Hic ponitur quem affectum indidit. Et dixit. Quis dixit? ille qui fecit. Sed hoc non videtur, quia videtur quod Adam dixerit.

Augustinus dicit quod immisit dominus soporem in Adam, et tulit unam de costis eius.

Sopor iste fuit extasis; unde ibi revelavit multa bona; unde dominus ei revelavit etiam quod hic dicitur; unde supra X, 20 dictum est: non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri qui loquitur in vobis.

Quia ergo Adam dixit, deo imperante, ideo dicitur quod deus dixerit; unde esdrae II, 4: homo reliquit patrem, qui nutrivit eum.

Et adhaeret uxori.

Quae est ratio? frater et soror nascuntur ex uno, et dividunt se; sed vir et uxor ex diversis, et tamen non dividunt se.

Dicit chrysostomus, quod hoc est ex ordinatione divina. Item, naturaliter omnis causa habet reductionem ad effectum, ut succus a radice ad ramos, unde patres magis diligunt filios, quam e converso; ideo vir et uxor, etsi sint ex diversis, uniuntur tamen in effectum unum.

Et erunt duo in carne una. Hieronymus: scilicet in carne prolis. Et hic est fructus matrimonii. Chrysostomus exponit: in una carne, idest in uno carnali affectu, sicut et in spirituali affectu fit unitas, ut in Act. IV, V. 32: erat autem credentium cor unum et anima una. Vel erunt duo in carne una, idest in uno carnali opere. Philosophus dicit quod homo et mulier in opere illo sic semper se habent, quod sicut virtus activa et passiva semper in effectum coniunguntur, sic in actu illo actio et passio coniunguntur. Itaque iam non sunt duo, sed una caro.

Deinde principale intentum concludit quod ergo deus coniunxit, homo non separet, quia ex dei voluntate actum est. Si est ex deo, non potest homo separare; quia si deus coniunxit, deus separet. Potest enim separatio fieri a deo, vel ab homine: et hoc vel propter voluptatem, vel ut aliquam aliam habeat, et non valet: vel propter consensum mutuum, ut deo liberius serviat, et sic est a deo.

Dicunt illi: quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii et dimittere? hic ponitur obiectio eorum contra generalem legem: aperiunt enim quod erat in mente.

Quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii et dimittere? non mandavit Moyses dimittere, sed indirecte prohibere voluit, quia Moyses voluit quod non dimitteretur, nisi daretur libellus repudii. Et hoc magis pertinebat ad prohibitionem, quia libellus non fiebat nisi per manum communem; unde remittebat ad sapientes, ut viderent si haberent causam, quare deberent dimittere eas.

Et ait illis. Hic obiectioni respondet.

Et primo ponit responsionem; secundo confirmationem quia dominus probat non esse dimittendam ex auctoritate dei quae maior est; ideo contra dei auctoritatem non est auctoritas Moysi.

Sed contra. Nonne dominus dedit legem per Moysen? videte, sicut dicit apostolus I ad Cor. VII, 25: de virginibus praeceptum domini non habeo, consilium autem do. Unde aliquando dicebat quod a domino acceperat, aliquando ex industria sibi inspirata: sic et Moyses.

Istud autem permisit, non quod audisset a domino, sed ab inspiratione divina, non tamen auctoritate firmata.

Ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras. Ipsi dixerant quod Moyses mandavit; sed non mandavit, sed permisit. De duritia eorum habetur Act. VII, 51: dura cervice, et incircumcisis cordibus et auribus, vos semper spiritui sancto restitistis.

Hic solet esse quaestio, utrum illi peccent mortaliter, qui uxores dimittunt.

Quidam dixerunt quod dimittentes peccabant mortaliter. Permissio enim quatuor modis accipitur. Dicitur permitti aliquid, quando contrarium non praecipitur, ut minus bonum permittitur, quia maius bonum non praecipitur, ut apostolus dicit I Cor. VII, 6: secundum indulgentiam dico vobis. Item quandoque per privationem prohibitionis; et sic peccata venialia sunt permissa. Quandoque autem per privationem impedimenti: et sic omnia mala, quae fiunt in praesenti, dicuntur aliquando etiam permissa, quia poena non adhibetur. Ideo Iudaeis quaedam permissa fuerunt, quae erant mortalia peccata, quia poena non fuit eis inflicta.

Sed istud habet locum in mundanis rebus: sic enim videmus, quod secundum leges humanas non punitur fornicatio simplex; unde si lex vetus solum inspiciat ad vitam praesentem, sic solutio est bona. Sed quia quamvis secundum corticem ad vitam pertineat praesentem, tamen secundum medullam pertinet etiam ad vitam aeternam Ex. XV, 25: dedi eis praecepta mea; et dominus dicit iuveni, infra eodem: si vis ad vitam ingredi, serva mandata ideo dicunt alii quod male provisum esset populo illi, si quod esset peccatum ignoraret, cum tamen scriptum sit, Is. LVIII, 1: nuntia populo peccata eorum.

Ideo dicit chrysostomus, quod a peccato abstulit peccati culpam. Et licet inordinatum quid esset, noluit tamen quod eis imputaretur ad culpam, ut dominus Osee praecepit, ut faceret filios fornicationis: unde permissio non fuit ex praecepto, sed ad vitandum maius malum.

Ab initio autem non fuit sic. Unde actuale fuit, non ab initio institutum: unde post multos annos nullus dimisit uxorem.

Dico autem vobis etc.. Hic inducit legem.

Primo pro viro; secundo pro muliere.

Dicit ergo quicumque dimiserit uxorem suam etc.. Sed excipitur fornicatio.

Sed videte quod duplex est fornicatio, scilicet corporalis et spiritualis. Unde propter utrumque potest dimittere, ut habetur I ad Cor. VII, 11: si unus infidelis, alter fidelis, potest dimittere fidelis infidelem.

Notandum, quod per nullum impedimentum sequens potest dissolvi vinculum matrimonii, quia significat unionem christi et ecclesiae: unde cum unio christi et ecclesiae dissolvi non possit, nec unio matrimonii. Sed propter fornicationem potest a consortio separari, et non debet eam secum retinere, ne videatur esse conscius turpitudinis; sed pro aliis turpitudinibus non potest, ut pro ebrietate. Item si vult hominem inducere ad infidelitatem, potest dimittere eam.

Sed quare fit mentio magis de fornicatione corporali, quam de spirituali? quia est contra fidem matrimonii: et fidem frangenti fides non est servanda. Alia ratio est quam ponit Origenes, quia supra V, 32 dixit dominus qui dimiserit uxorem, excepta causa fornicationis, facit eam moechari, et ideo dat ei occasionem moechandi; sed postquam ipsa peccavit, non dat ei occasionem moechandi, ideo post potest dimittere, non ante.

Et qui aliam duxerit, moechatur.

Sed quare non, nisi aliam ducat? quia eadem res per ea quae solvitur, ligatur. Unde quando homo habet uxorem separatam, et non aliam, adhuc spes remanet quod uniri possint, vel per consimile peccatum, vel per animorum consensum; sed quando aliam duxit, tunc cor totaliter separavit, et assensum ab ea.

Alia ratio, quia si praeter fornicationem posset dimittere uxorem suam, aliquando accideret quod homo imponeret uxori suae crimen, ut ab ea separaretur, et alii coniungeretur; ideo dominus voluit quod non haberet aliam.

Unde expresse prohibet, quod non habeat homo diversas uxores, quia, una dimissa, et alia accepta, moechatur.

Et qui dimissam duxerit, moechatur.

Hic ponit legem quantum ad mulierem: unde non vult quod uxor dimissa habeat virum.

Sed quare prohibet viro ne contrahat cum ea, et non mulieri? respondeo, quod mulieres magis ad malum praecipites sunt. Ier. III, 3: frons mulieris meretricis facta est tibi. Ideo per istam prohibitionem praecipitaretur ad mala maiora. Ideo praecipit viro, quod non contrahat, non autem prohibet mulieri.

Sed quid? nonne licebat ei, quae repudiata erat, accipere alium? dicunt quidam quod non, quia adhuc manebat vinculum: et inducunt illud quod habetur Deut. XXIV, quod non poterit reverti ad priorem, quia polluta est; sed nisi peccasset, redire posset. Alii dicunt quod poterat alteri nubere, sed non isti, quia si posset ad eum redire, facilius repudiaret eam.

Quid ergo dicis, quod polluta est? dico quod est polluta isti, quia ad eum redire non potest. Vel potest intelligi de immunditia legis, quia sacerdos non poterat eam habere.

Dixerunt ei discipuli: si ita est causa hominis cum uxore, non expedit nubere. Postquam dominus egit de insolutione matrimonii, hic tractat de perfectione continentium: et circa hoc duo facit.

Primo ponit sententiam discipulorum; secundo sententiam christi, ibi qui dixit illis etc..

Dicit ergo dixerunt discipuli: si ita est causa hominis cum uxore, non expedit nubere. Moti sunt ad hoc dicendum, quia audierant quod non poterat uxor dimitti nisi ob unam causam, cum tamen multae aliae causae reddant matrimonium onerosum, ut aliqua immunditia, ut lepra et huiusmodi; ita quod impleatur illud quod in Eccli. XXV, V. 23 dicitur: commorari leoni et urso melius est quam cum muliere nequam. Item multam affert sollicitudinem; I Cor. VII, 34: si virgo nubat, cogitat quae sunt mundi. Ideo ex hoc arguunt quod expedit cuilibet homini non nubere; ideo dominus temperat, quia contingit esse aliquid melius dupliciter: vel simpliciter, vel secundum quid; sic continere aliquibus competit, aliquibus non: quia, ut dicit apostolus I ad Cor. VII, 9, melius est nubere, quam uri.

Qui dixit illis approbat sententiam discipulorum. Et primo dictis; secundo factis, ibi tunc oblati sunt ei parvuli. Et primo approbat continentiam; secundo assignat differentias continentium ibi sunt enim eunuchi etc.; tertio difficultatem, ibi qui potest capere capiat.

Dicit ergo qui dixit illis: non omnes capiunt istud verbum. Ita dicitis quod non expedit nubere: verum est aliquibus, sed non est verum quoad omnes, quia non omnes, habent tantam virtutem, quod abstineant; sed quibus datum est, quia aliquibus datum est non ex proprio facto, sed dono gratiae. Sap.

C. VIII, 21: scivi quod aliter non possum esse continens, nisi deus det. Quod enim homo in carne vivat praeter carnem, non hominis est, sed dei; I ad Cor. VII, 7: volo omnes homines esse sicut meipsum, sed unusquisque proprium donum habet ex deo, alius quidem sic, alius vero sic.

Et quia possent credere quod omnes continere possent, ideo dicit sunt enim eunuchi etc.. Unde distinguit, quod est continentia in aliquibus ex natura, aliquando ex violentia, aliquando ex voluntate. Ideo tria genera eunuchorum tangit: quia quidam per naturam qui a matris utero sic nati sunt.

Sicut aliqui monstruose nascuntur propter defectum manus, sic et aliqui sine genitalibus: et hoc ex dei providentia, quia si omnia secundum communem cursum naturae acciderent, attribueretur totum naturae, et non divinae providentiae; unde Sap. VIII, 8: signa et monstra scit antequam fiant.

Item quidam per violentiam, ut illi qui castrantur a tyrannis vel barbaris, vel qui castrantur propter custodiam mulierum.

Qui sunt facti ab hominibus, quos scilicet vel crudelitas hominum castravit, vel conservantia mulierum. Et hoc dicit Hieronymus quod scit, quia pueri acciperentur, et castrarentur, et ponerentur in domo Nabuchodonosor.

Quidam vero voluntate, ut dicit et sunt eunuchi, qui castraverunt seipsos propter regnum caelorum. Quidam male intellexerunt verbum istud, dicentes scindenda esse genitalia, et leguntur hoc quidam fecisse, de quibus dicitur fuisse Origenes. Sed istud reprobatum est, et separari debent a clero, capit.

Ex parte, et capitul. Significavit, extra de corp. Vit..

Unde datur occasio errori Manichaeorum, qui creaturam corporalem dixerunt esse causam mali. Item datur occasio errori gentilium, quia quidam in sacrificiis suis eunuchantur.

Item hoc factum non est in utilitatem, quia tales, etsi actum non habent, a concupiscentia tamen non sunt immunes. Unde Eccli. XX, V. 2. Concupiscentia spadonis devirginabit iuvenculam.

Ideo melius est quod homo sibi fraenum imponat, quam membrum abscindat, ut malas cogitationes et desideria refraenet.

Is. I, 16: auferte malas cogitationes a cordibus vestris.

Qui castraverunt seipsos, continuae castitati se dederunt, et hoc propter regnum caelorum. Aliquando enim membrum per actum intelligitur, ut supra c. XVIII, 9: si oculus tuus scandalizat te, erue eum, et proiice abs te. Sic hic membra genitalia pro actu accipiuntur. Unde ille se castrat, qui castitati se dedicat. Vel, secundum Hieronymum, quod continentiam servantes sic nati sunt frigiditate, scilicet naturae, ita quod non moventur ad actum illum. Unde dicuntur eunuchi propter actum eunuchorum, quem habent propter naturam quam ex utero habent. Quia aliqui habent aliquam dispositionem ad aliquam virtutem naturaliter, sicut iob ad misericordiam, qui dicit cap. XXXI, 18: ab infantia mecum crevit miseratio. Quidam vero ex voluntate, vel propter simulationem; vel doctus ab haereticis, est factus ab hominibus.

II Tim. III, 5: habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes. Quidam vero propter praemium vitae aeternae.

Primi duo, scilicet qui vel naturaliter, vel violenter castrantur, non habent meritum vitae aeternae, sed solum tertii.

Sed numquid est verum de primis, quod non mereantur? dico quod merentur quantum ad voluntatem, licet non mereantur quantum ad actum; quia licet non possint facere, possunt tamen velle posse facere.

Qui potest capere capiat. Posita differentia continentiae, hic ponitur exhortatio, ut dicit Hieronymus. Facit dominus sicut facit dux in exercitu, qui quando est capienda civitas, dicit: qui intrabit civitatem, dabitur ei hoc, vel illud, sicut dicit David ioab. Sic qui potest capere et continere, capiat, et non retrahat se. Apostolus I Cor. XII, V. 31: aemulamini charismata meliora.

Sed quid est quod dicit? nonne tenetur quisque ad virginitatem servandam? videtur quod sic, quia homo ad meliora tenetur.

Dicendum, quod non est praeceptum, sed consilium, sicut dicit apostolus I ad cor.

C. VII, 25: de virginibus praeceptum domini non habeo, consilium autem do.

Sed quid est? nonne tenetur homo ad meliora? dico quod distinguendum est, quod melius est quantum ad actum, vel quantum ad affectum. Non tenetur ad meliora quoad actum, sed quoad affectum, quia omnis regula et omnis actus determinatur ad finitum et certum: et si tenetur ad melius, tenetur ad incertum. Unde quantum ad actus exteriores, quia non tenetur ad incertum, non tenetur ad meliora; sed quantum ad affectum, tenetur ad meliora. Unde qui non semper vellet esse melior, non posset sine contemptu velle.

Sed quid est quod dicit qui potest capere capiat? aut enim potentia naturali; et sic nullus potest: aut potentia gratiae; et sic quilibet potest, quia dicitur Lc. XI, V. 9: petite et accipietis. Item gratia dei omnia potest.

Dico quod ly potest includit potestatem voluntatis: est enim voluntas firma et infirma.

Constat autem quod homo cum habet voluntatem firmam, non timet multos impulsus; sed quando non, ex facili impulsu labitur.

Unde qui potest per firmitatem voluntatis capere, capiat, et non a natura, sed a deo. Unde qui hoc a deo habet, consulimus quod hoc capiat et contineat. Vel qui potest secundum opportunitatem temporis, vel conditionis temporis, ut Abraham: unde caelibatus ioannis non praefertur coniugio Abrahae. Item secundum conditionem; quia qui coniugatus est, non potest continere; unde excluduntur vel ratione temporis, vel conditionis.

Tunc oblati sunt ei parvuli. Hic ostendit quod dixit, facto. Et primo ponitur parvulorum oblatio; secundo zelus discipulorum; tertio satisfactio christi.

Secunda ibi discipuli autem increpabant eos; tertia ibi iesus autem ait eis etc..

Dicit ergo tunc oblati sunt ei parvuli. Dominus commendaverat castitatem, et quia in parvulis est castitas et puritas, ideo videntes quod puritas placeret ei, obtulerunt ei parvulos ut manus eis imponeret, et oraret.

Notandum quod consuetudo erat quod pueri offerebantur antiquis, et benedicebant, et orabant, in signum quod benedictio est a deo.

Item experti quod tactum haberet salutarem, quia leprosum curaverat et multos alios, ideo etc.. Item parvulos offerebant, quia credebant quod qui tangeretur ab eo, de caetero a Daemonibus non infestaretur; ideo ecclesia accepit in consuetudinem, quod parvulis exhibeantur sacramenta ecclesiae, ut magis confirmentur.

Discipuli autem increpabant eos.

Hic tangitur zelus discipulorum. Sed quare increpabant? quia credebant eum ut verum hominem fatigari ex frequentia hominum; ideo volentes parcere labori eius etc.. Alia ratio, quia magnam opinionem habebant de christo; ideo videbatur eis quod inhonestum erat quod parvuli accederent ad eum. Origenes: quia per hoc significatur, quod in ecclesia sunt quidam parvuli rudes. Per discipulos perfecti significantur; unde tales dedignantur cum vident parvulos, scilicet istos rudes, venire ad christum, ignorantes quod omnes homines vult salvos fieri. Apostolus, Rom. I, 14: Graecis et barbaris debitor sum.

Consequenter utrisque satisfacit.

Et primo zelo iustitiae; secundo satisfacit devotioni offerentium.

Dicit ergo sinite parvulos venire ad me, idest humiles, sive paucos; I ad Cor. XIV, 20: nolite parvuli esse sensibus, sed malitia parvuli estote. Et nolite prohibere, scilicet paucos propter innocentiam. Non enim sunt prohibendi imperfecti venire ad perfectionem.

Talium est enim regnum caelorum.

Dicit talium, non horum, scilicet qui ita sunt puri per innocentiam. Supra XVIII, 3: nisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum caelorum. Iob XXII, 29: qui humiliatus fuerit, erit in gloria.

Consequenter devotioni satisfacit cum imposuisset eis manus. Per quod virtutes confortat. Is. XL, 29: qui dat lasso virtutem.

Abiit inde. Aliquando christus apponit manus, et non abiit inde: aliquando apponit, et abiit, quia aliqui ita fortes sunt, quod non retrocedunt.

Et vocavit Petrum et Andream, et mansit cum eis, Io. I, 38 ss.. Quia igitur isti adhuc imperfecti erant, nec habiles ad sequendum, ideo abiit inde.

Et ecce unus accedens etc.. Hic agit de perfectione paupertatis; et quia duplex est via, via communis, et specialis, ut est continentia: via prima est via salutis, secunda perfectionis: ideo primo de prima, secundo de secunda.

Et primo ponitur interrogatio; secundo christi responsio; tertio responsionis expositio.

Interrogatio ponitur et ecce unus accedens ait illi: magister bone.

De isto diversa est opinio, quia Hieronymus dicit quod erat perversus corde: et hoc patet, quia abiit tristis; unde si bono corde accessisset, non abiisset tristis. Chrysostomus dicit quod a passione avaritiae detinebatur; ideo ferre non potuit: et hoc patet, quia non causa tentandi venit; quia quando aliqui veniebant ad iesum causa tentandi, dominus semper respondebat eorum malitiae: ut quid me tentatis? vel huiusmodi; sed nullum ponit hic. Unde patet, quod non tentator erat, sed imperfectus, qui ad deum accedebat, ut perficeretur; Ps. XXXIII, 6: accedite ad eum et illuminamini.

Magister bone etc.. Vocat eum magistrum, quasi scientem: talis enim debet esse magister, qui sciat. Item vocat bonum: de ratione boni est se communicare; unde Sap. VII, 13: sine invidia communico. Ipse enim vere bonus est; Ps. Cxviii, 68: bonus es tu, et in bonitate tua doce me iustificationes tuas. Quid boni faciam, ut habeam vitam aeternam? audierat multa de vita aeterna. Bene audierat, ps.

XXXVI, 27: declina a malo, et fac bonum; sed in lege non audierat promitti vitam aeternam, sed temporalia tantum. Is. I, 19: bona terrae comedetis.

Qui dicit ei, quid me interrogas? hic ponit responsionem. Primo respondet, ut in marco habetur, quid me dicis bonum? hic autem quid me interrogas? utrumque potest intelligi.

Sed quod matthaeus dicit quid me interrogas? non habet calumniam; secundum vero id quod dicit marcus, assumpserunt Ariani errorem, dicentes quod pater est bonus per essentiam, filius per participationem; ideo ponebant filium inaequalem patri.

Sed notandum quod dicit: unus est bonus deus. Sed nomine dei pater, et filius, et spiritus sanctus intelligitur: unde ab hoc excluditur alia creatura, quia non per essentiam bona est.

Sed quare respondet sic? dicit Hieronymus quod respondet ad mentem ipsius, qui illam bonitatem commendabat, quae solet esse in homine; quia magis adhaerebant traditionibus hominum quam dei, sicut supra XV, 6 dicitur: irritum fecistis mandatum dei propter traditiones vestras. Ideo reprehendit eum, quia petebat ab eo tamquam ab homine bono, non autem tamquam a deo.

Sed quid est quod dicit quid me interrogas de bono? hoc dicit tamquam cognoscens eius affectum, quia non habebat animum ad obediendum bono, et omne bonum temporale est imperfectum et umbra respectu boni divini; Is. Lxiv, 6: omnes iustitiae vestrae tamquam pannus menstruatae. Unde omnia ista bona sunt a deo; ideo si vis habere ea, pete ab eo: ipse enim solus est bonus; Ps. Cxxxv, V. 1: confitemini domino, quoniam bonus.

Ideo recurre ad deum.

Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Quidam enim habent vitam imperfectam, quidam perfectam et quidam totaliter extra vitam sunt, ut qui in peccato sunt, vel infideles, quia iustus ex fide vivit, Hebr. X, 38.

Quidam igitur habent vitam inchoatam et imperfectam, ut iusti in hoc mundo; illi vero perfectam, qui iam sunt in vita aeterna; unde si vis ad vitam ingredi, serva mandata, quia introducitur homo per mandata. Ez. XX, 11: dedi eis mandata mea, et iudicia mea ostendi eis.

Sed numquid mandata sufficiebant ad salutem? dico quod non, nisi ex fide mediatoris, et caritate; unde apostolus ad Gal. II, 21: si ex lege est iustitia, ergo frustra mortuus est christus. Item Prov. VII, 2: serva mandata mea, et vives.

Dicit illi, quae? sequitur responsionis expositio, in qua mandata replicat.

Et primo ponit mandata; secundo radicem, ibi diliges proximum tuum sicut teipsum.

Dicit ergo iesus autem dixit: non homicidium facies etc.. Et quare non facit mentionem de mandatis primae tabulae? quia pronum videbat ad dilectionem dei, ideo non fuit necesse. Item haec sunt praevia ad dilectionem.

Et primo ponit negativum; secundo affirmativum. Primo incipit a maiori non homicidium facies, quod est contra vitam in actu; non adulterabis, quod est contra vitam in potentia; non furtum facies, quod est contra bona personae; non falsum testimonium dices, quod est contra personam.

Item affirmativum ponit: honora patrem.

Deinde ponit radicem diliges proximum tuum sicut teipsum. Rom. XIII, 8: qui diligit proximum, legem implevit.