ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΛΟΓΟΙ ΑΠΟ∆ΕΙΚΤΙΚΟΙ ∆ΥΟ ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
διάνοιαν, καί ἐκ ἄλλου του ἐκπορεύεσθαι τό Πνεῦμα διά τήν σήν περί τοῦ μόνου ἄγνοιαν
τόν λόγον προήγαγεν. Ὅ δέ φησιν ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Πρός αὐτόν Εὐνόμιον, ὡς «ἔστι τάξεως εἶδος οὐ κατά
λέγεται καί οὐκ ἐξ ἐκείνου, ἀλλά σύν ἐκείνῳ, γεννηθέντι ἐκ τοῦ Πατρός, καί τό Πνεῦμα ἐκπορεύεται.
κατά μέρος ἐλλάμποντας Ἀλλ᾿ ὑπέρ οὗ νῦν ὁ λόγος, ἴδωμεν τήν ἐπαγγελίαν˙ τό δ᾿ «οὐ μετά πολλάς ταύτας
αὐτοῦ. Μετ᾿ αὐτόν τό ἅγιον πεφανέρωται Πνεῦμα, τό αὐτά τῆς αὐτῆς φύσεως αὐχήματα καί
Πνεῦμα τό ἅγιον. Οἱ δέ συνείροντες ἤ προφασιζόμενοι τό πρῶτον ἀνασκευάζουσιν ἑκάτερον,
Ἐπιγραφή ἕκτη. Ἐπειδή εἰσί τινες λέγοντες διαφέρειν ἀλλήλων τό 'πρόεισι' καί τό 'προχεῖται' καί τό
Ἀντεπιγραφή ὀγδόη Αἱ συνειλεγμέναι παροῦσαι γραφικαί χρήσεις καί διά παραδειγμάτων τό πρός τόν
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Α' ΠΡΟΣ ΑΚΙΝ∆ΥΝΟΝ (σελ.398)
φρονοῦντες Ταῦτα μέν δή ταύτῃ. Συλλογίζεσθαι δέ ἐπί τοῖς τοιούτοις ἔργῳ ὑπό τῶν πατέρων
∆ύο τοίνυν ἀπό τοῦ αὐτοῦ περί τοῦ αὐτοῦ κατά τό αὐτός δεικομίσθη μοι γράμματα, ἐναντίως ἔχοντα πρός ἄλληλα˙ τό μέν γάρ τοῖς μή καλῶς ἔχειν δόξασιν ἄριστά γέ φησιν ἀντιτετάχθαί με καί ὡς ἄν τις ἔχοι κρίνειν ἀνεπιφθόνως, τό δ᾿ ἕτερον τοῖς αὐτοῖς αὖθις κάκιστα˙ διαβάλλει γάρ ἅπαντας τούς πρός ἐκεῖνά μοι λόγους. Οὕτως οὖν τῶν πρός ἡμᾶς σου γραμμάτων ἀντικειμένων καί δι᾿ ἀλήλων ἀναιρουμένων, ὅ ταῦτα συγγεγραφώς τίνα δόξαν τοῖς ἐντυγχάνουσι τοῦ ἤθους ἑαυτοῦ παράσχοιτ᾿ ἄν χάριν; Ἀλλά τοῦτ᾿ ἐατέον μή καί βλασφημίας γραφήν αὖθις ἀποφερώμεθα.
Τά γοῦν ὑπ᾿ ἀλλήλων συντριβέντα τί φῄς, ὡς ἀχρεῖα (σελ. 448) σκεύη κεραμεοῦντα ρίψωμεν ἄμφω; Καί πῶς ἄν τοῦτο σύ γ᾿ ἀποφήναιο περί τῶν σῶν διαιτητής προκαθήμενος, ἀλλ᾿ οὐχί βιάσῃ τάς ψήφους θάτερον γοῦν περισώσασθαί σοι τοῖν γραμμάτοιν ποθῶν, μᾶλλον δ᾿ ἵνα μή τι πάλιν τῶν οὐ καλῶν σοῦ πέρι φωραθῶμεν εἰπόντες, οὐ τό δίκαιον ἐκκλίνων καί παραλογιζόμενος, ἀλλ᾿ οἷά τις λογικός ἀετός ὑψιπετής τήν διάνοιαν θάτερον περιποιήσῃ τῶν γεννημάτων; Τί γάρ, εἰ μή καί λογική σοι φήνη παρείη, τοῦ περιφρονηθέντος ἐπίκουρος ἕτοιμος, οὐδέ τοῖς ἀετοῖς τούτου μέλει; Ποῖον δ᾿ ἆρά σοι τῶν γραμμάτων οἰκειώσῃ σαυτῷ; Τό γενναῖον δήπουθεν καί μέγα καί μάλιστ᾿ ἔχον ἀντιβλέπειν ἡμῖν ᾧ τά κάκιστα σύνεστι. Τοῦτο δή σοι συνεπικρίνειν ἀναγκαιότατον, ὡς ἐπεί τῷ παρερριμένῳ τῶν ἐναντίων ἀνεπιφθόνως, ὡς ἔφης, κρίνοντι τά ἄριστα ἡμῖν μεμαρτύρηται, τό συνεστηκός ἔτι σοι τοῦτο πρός φθόνον ἅπαν συντεταγμένον ἐστίν.
Οὐ μήν ἀλλά καί τοῦ ἀντιταγμένου διεζευγμένον καθ᾿ ἑαυτό τοῦτ᾿ αὖθις τοῦ δικάζοντος δεῖται, μή συμβαῖνον ἑαυτῷ, μηδ᾿ ἀκολούθως ἑαυτῷ προσαγόμενον, ἀλλά πρός ἑαυτό παλλαχοῦ τε καί πολυτρόπως καί ὑπέρ τῶν μεγίστων μαχόμενον. Ὁ γάρ ἐν αὐτῷ λέγων «μηδέν ἄν ἑαυτῷ διαφέρειν εἴ τις ἀπεκάλει τούς ἐπί Λατίνους οἰκείους λόγους ἅπαντας λῆρον», πρός τόν μηδέν μέν ἕτερον τῶν λαβήν ἐχόντων προαγαγεῖν εἰς τοὐμφανές ἐθελήσαντα καί τ᾿ ἄλλ᾿ ἅπαντα προσεπῃνεκότα, πρός ἕν δέ καί τοῦτο μορίων σχεδόν τοὐλάχιστον οὐκ ἀντιτεταγμένον, ἀλλ᾿ ἠπορηκότα καί ἠρωτηκότα (τάς γάρ ἀντιθέσεις ἑτέροις ἀνεθέμεθα προσώποις) πρός τόν οὖν οὕτω μεθ᾿ ὅσης τῆς ἐπιεικείας αἰτοῦντα τήν λύσιν τῆς ἀπορίας, μακρούς καί πικρούς ἀντεπεξήγαγες λόγους, καί ταῦθ᾿ ὡς αὐτός ἀνωμολογηκώς τυγχάνεις, ἀποξέσας σοι (σελ. 450) τῶν λόγων τό παρ᾿ ἡμῖν ἐν ἐκείνοις ἀμφισβητήσιμον ὡς ἀναμφισβητήτως οὐκ ἀγαθόν.
Εἰ γάρ οὐδέν σοι διαφέρει, ὦ χρηστέ, εἴ τις λῆρον ἀποκαλεῖ σου τούς λόγους καί πρός τήν παρ᾿ ἀνθρώπων δόξαν δεινῶς οὕτως ἔχεις ἀνεπιστρόφως, τίνος ἕνεκεν, ὡς αὐτός φῄς, ἐκβέβληκάς σου τῶν λόγων ἐκεῖνο, εἰ μή τήν χείρω καί αὐτός περί αὐτοῦ δόξαν εἴληφας; Τί δ᾿ εἰ καί "σκανδάλου", καθάπερ αὐτός εἶναι φῄς, "αἴτιον"; Ἆρα τοῦτο μικρόν; Οὐκ ἄρ᾿ ἐκβεβλῆσθαι δίκαιον μόνον, ἀλλά καί «εἰς κῦμα ριφῆναι πολυφλοίσβοιο θαλάσσης», μᾶλλον δ᾿ ἵν᾿ ὡς «μόλυβδος καταδύση» μωσαϊκῶς εἰπεῖν «ἐν ὕδατι σφοδρῷ», εὐμεγέθει λίθῳ προσδεθέν πρότερον, ἔπειτα δοθῆναι τοῖς κύμασιν. Ἀλλ᾿ ὦ τήν σοφίαν εἶπερ τις περιττέ σύ, εἰ τοῦθ᾿ ὁπωσδηποτοῦν ἀφῄρηκάς σου τῶν λόγων ἐκείνων, τίς σοι χρεία τῆς ὑπέρ αὐτοῦ τοσαύτης ἔπειτα μακρηγορίας, ἀφ᾿ ἧς σοι συμβέβηκεν οὐκ ἔξω μόνον σκοποῦ κατά τήν παροιμίαν τοξεύειν, ἀλλ᾿ ἀσκόπως παντάπασιν; Ἤρθη γάρ, ὡς τούς πολυστίχους σοι λόγους τελευτῶν ἐξεκάλυψας μετά τά σκώμματα τῶν σκανδαλιζομένων καί τήν σήν διαπεπονημένην σκέψιν, πρός ὅ τείνουσιν ἐκ τοῦ μέσου παντάπασιν, ὡς ἀπερισκέπτως ἄρα πρότερον, οὕτως ὁ ἀσκόπως λογογραφῶν ματαιολογήσει.
Σύ δ᾿ οὐκ εἰς μάταια, μικρόν γάρ ἤδη σοι τοῦτο, ἀλλά καί πρός τἀναντία