Dicit igitur :

" Et omnes testimonium illi dabant. "

" Omnes, " inquam, de populo simplici et devoto, " dabant ei testimonium, " quia ipse esset ille de quo Propheta hoc dixerat. Joan. I, 49 : Rabbi, tu es Filius Dei, tu es Rex Israel. Luc. vii, 16 : Magnificabant Deum, dicentes : Quia Propheta magnus surrexit in nobis, et quia Deus visitavit plebem sitam . Act. I, 8: Eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judaea et Samaria, et usque ad ultimum terrae. Sic ergo dabant ei testimonium veritatis prophetiae.

In aliis autem dictis ejus, " et mirabantur " de altitudine dictorum. Esther, xv, 17: Valde mirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum.

" In verbis gratiae, " hoc est, efficientibus gratiam in cordibus audientium. Eccli. xx, 13 : Sapietis in verbis seipsum amabilem facit: gratiae autem fatuorum effundentur. Ad Ephes. IV, 29: Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat, sed si quis bonus ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus.

" Quae procedebant, " hoc est, ordinate cedebaat et procul in corda : processio enim ordinata est: " de ore ejus. " Deuter. xxxii, 2 : Concrescat ut pluvia doctrina mea, fluat ut ros eloquium meum, quasi imber super herbam, et quasi stillae super gramina.

Sunt autem quidam qui non habent verba gratiae, sed gratiam verborum loquendi facete, et oratione lepida multa dicentes, et gratiam in cordibus auditorum non excitantes, sed contentiones et rixas. I ad Corinth. II, 1 et 2 : Veni non in sublimitate sermonis aut sapientiae, annuntians vobis testimonium Christi. Non enim judicavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum. Et, ibidem, v. 4 : Sermo meus, et praedicatio mea, non in persuasibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostensione spiritus et virtutis. Quidam sunt qui verba projiciunt, de quorum ore non procedunt : sed jactant ea incaute in spiritu indignationis, homines non emendantes, sed confundentes. Proverb. xxx, 14 : Est generatio quae pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra, et pauperes ex hominibus. Alii sunt etiam quibus verba cadunt in terram, vel terreno pulvere per inanem gloriam tecti, vel per spem quaestus terreni obruti : contra quos dicitur in Psalmo I, 3 : Folium ejus non defluet, et omnia quaecumque faciet, prosperabuntur. Folia enim sunt verba. Ezechiel. xlvii, 12: Folia ejus erunt ad medicinam. Verbum enim Domini debet procedere mature et ordinate, sicut decet verbum Dei, et sicut procedit de ore Dei. Eccli. XXIV,5 : Ego ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam.

" Et dicebant: Nonne hic est filius Joseph ? "

Ecce hic secundum Chiysostomum tangitur effectus Verbi Dei in indevotis Scribis et Pharisaeis. Omnes enim de po- pulo sanctificabant eum, et testimonium illi dabant. Soli autem Scribae et Pharisaei, ut dicit Chrysostomus, similes sunt terrae arenosae, quae quanto plus pluit, tanto magis aret. Et ideo maledicti sunt : sicut dicit Apostolus, ad Hebr. VI, 7 et 8 : Terra saepe venientem super se bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo : proferens autem spinas ac tribulos, reproba est, et maledictioni proxima : cujus consummatio in combustionem ignis.

Dividitur autem haec pars in tres partes : in quarum prima Scribarum et Pharisaeorum in paucis verbis innuit contemptum : in secunda autem Christus excludit ipsorum tacitam objectionem quam fecerunt, populum a fide concepta volentes avertere: in tertia autem aperta eorum ponitur malignitas, ad quam induxerunt populum, et quam volebant Domino violenter inferre.

Primum horum est valde parvum, sed praegnans magna malignitate :

" Et dicebant, "

Supple, Scribae et Pharisaei ad populum qui jam fidem et devotionem conceperat : " Nonne hic est. " Despectionis nota est demonstratio ejus, quem nominare non sunt dignati. Sapient. II, 15 : Gravis est nobis etiam ad videndum. Psal. xv, 4 : Nec memor ero nominum eorum per labia mea.

" Filius Joseph. "

Minus hic dicit Evangelista quod tam a Matthaeo quam a Marco plenius sciverat esse positum. Matth.XIII ,55 et 56 : Nonnehic est fabri filius ? Nonne mater ejus dicitur Maria,et fratres ejus, Jacobus, et Joseph, et Simon, et Judas: et sorores ejus, nonne omnes apud nos sunt ? Marc. VI, 3 : Nonne hic est faber, filius Mariae, frater Jacobi, et Joseph, et Judae, et Simonis ? Haec omnia despective dicta sunt. Faber enim lignarius dicitur fuisse Joseph, arte et usu manuum victum quaerens, et non in otio et deliciis panem manducans, sicut Scribae et Pharisaei fecerunt. Maria etiam quam objiciunt ei quaestuaria fuit, ut dicit Hieronymus, colo et consilio manuum victum quaerens. Fratres autem vocant hic consobrinos ejus, filios sororis Beatae Virginis ex Cleopha patre, tres Apostolos Simonem, et Judam, et Jacobum minorem. Quartus autem Joseph fuit qui justus cognominabatur : qui cum Matthia sortes habuit quis eorum in locum Judae substitueretur. Et est sensus : Hic despectae et pauperrimae nativitatis faber lignarius vocatione, non potest esse Christus Dominus quem unxit Deus. Et ideo sibi non est credendum tam rusticano et tam vili.

Faber tamen erat Dominus : quia Propheta dicit de ipso : Tu fabricatus es auroram, et solem . Similis modus despectivae locutionis est in I Reg. x, 11, ubi Saul promoto in regnum suum, dixerunt : Videntes autem omnes qui noverant eum heri et nudiustertius, quod esset cum Prophetis, et prophetaret, dixerunt ad invicem : Quaenam res accidit filio Cis ? Num et Saul inter Prophetas est?

Parva ergo locutio eorum magnum importat despectum.

" Et ait illis: Utique dicetis mihi hanc similitudinem : Medice, cura teipsum : quanta audivimus facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua. "

Hic ponitur istorum verborum aptissima responsio.

Et dicit tria. Primo enim ante responsionem ponit objectionem cordium ipsorum, quam populo susurrando fecerunt : et secundo, verbis despectivis respondet : et tertio, solvit objectio- nem quam ex cordibus eorum induxit. Objectio autem talis fuit, quod dixerunt contra famam miraculorum quae in terram exivit, quod non esset vera. Quia si miracula posset facere, magis ex ordine charitatis fecisset tales curationes suis quam alienis : sed suis non fecisset: ergo nec alienis. Falsa ergo esset fama quae de eo exivisset. Et hoc est :

" Et ait illis, "

Antipophorans ex cogitationibus eorum : " Utique, " vos famae miraculorum contradicentes, " dicetis mihi, " objicientes, " hanc similitudinem, " et me arguere putantes per illam :

" Medice, cura teipsum. "

Si enim facis curationes verbo, quare latera doles ? Tibi enim plus debes quam aliis. Denique, Qui sibi nequam, cui bonus? Eccli. xxx, 24 : Miserere animae tuae placens Deo.

Et explanat quid intendit per similitudinem dicens :

" Quanta audivimus facta in Capharnaum, "

Apud extraneos. Si habes ordinatam charitatem, " fac et hic in patria tua, " circa teipsum. Tui enim quos debes reputare ut teipsum, multis subjacent defectibus, et indigent beneficiis tuis. Si haec ergo facis, primo fac circa tuos. Ecce objectio. Tamen Dominus vere fuit spiritualis medicus, et sui discipuli et sacerdotes spirituales sunt medici. Psal. lxxxvii, 11: Numquid medici suscitabunt ? Eccli. xxxviii, 1 : Honora medicum propter necessitatem : etenim illum creavit Altissimus. Vasa autem sua medicinalia sunt sacramenta, quibus et humores malos, hoc est, malos mores ex- pellit, et sanitatem inducit. Jerem. viii, 22 : Numquid resina non est in Galaad ? aut medicus non est ibi ? quare ergo non est obducta cicatrix filiae populi mei ? Sic enim purgat. Malach. iii, 3 : Purgabit filios Levi,... et erunt Domino offerentes sacrificia in justitia. Sic dicit, Matth. IX, 12 : Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Augustinus : " Ne-" cesse fuit ut magnus veniret medicus, " quia magnus ubique jacebat aegrotus. "

" Ait autem : Amen dico vobis, quia nemo propheta acceptus est in patria sua. "

Haec est pars in qua ponitur responsio. Et sunt duae responsiones, ut diximus, in quarum prima respondet ad verba despectus : in secunda autem ad objectionem.

Ad despectum dicit: " Amen dico vobis, " hoc est, vere dico vobis cum confirmatione : quia omne quod dicit, vere dicit: quia mentiri non poterit. Ad Roman. iii, 4 : Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax. Ad Tit. I, 2 : Non mentitur Deus.

" Quia nemo propheta acceptus est in patria sua. "

Non propheta enim in illa, nisi haec exhibens, potest esse acceptus in patria sua : quia per illa est similis omnibus compatriotis : et quod magnificant in ipsis, magnificant etiam in illo. Propheta autem quia dissimilis est aliis, aestimatur secundum principia suae generationis, aut secundum ea quae visa sunt in eo in pueritia : et quando magna quae videntur, parvis comparantur principiis, vilescunt. Alia etiam causa est quae in Glossa ponitur, quod quasi naturale est cives civibus sibi invicem invidere : et ideo facta sua ubi possunt denigrant.

Haec ergo est causa ejus quod dixit Dominus, loquens ut in pluribus, et secundum consuetudinem saecularem.

Se autem prophetam hic dicit Dominus ratione ejus quod dicitur, Deuter. XVIII, 15 : Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies. Est autem Propheta ab actu prophetandi, et non ab inspiratione prophetica. Ipse enim cui omnia per divinitatem nola sunt, nullam penitus recipit inspirationis revelationem. Ad Coloss. II, 3 : In quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae, scilicet Dei, absconditi.

Patriam autem suam vocat hic stricte locum conceptionis et nutritionis, et non totam provinciam Galilaeae : quia Capharnaum est etiam in Galilaea ubi pluribus valde fuit acceptus. Suis autem convicaneis qui invidia incitabantur ad ipsum, non fuit acceptus. Joan. VI, 5 : Neque enim fratres ejus credebant in eum. Hinc, I Reg. xxv, 10 : Quis est David ? et quis est filius Isai ? Genes. XXXVII, 23 et seq., Joseph in terra sua a suis affligitur, apud extraneos in exsilio exaltatur . Propter hoc dicitur Abrahae, Genes. XII, 1 et 2 : Egredere de terra tua, et de cognatione tua,... faciamque te in gentem magnam. Numer. XII, 1 et seq., Maria et Aaron contra Moysen jurgantur, cui obedierunt extranei. Numer. XVI, 1 et seq., Dathan et Abiron insurgunt contra Moysen et Aaron, quos alii cum reverentia sequuntur.

Quod autem dicit quod in patria signa non fecit, Marc. VI, 5, causa redditur, ubi sic dicitur : Non poterat ibi virtutem ullam facere, nisi paucos infirmos impositis manibus curavit. Haec autem impotentia, sicut patebit ex sequentibus, non fuit in Domino, sed in ipsis. Impedivit enim hoc eorum incredulitas, et indevotio : quia in fide devote non petebant. Et ideo quod Dominus poterat de potentia absoluta, non poterat de justi- tia. " Non enim, ut dicit Augustinus super Joannem, aliquem sanabat Dominus in corpore quem prius non sanaret in anima. " Et ideo dicitur, Joan. VII, 23, quod totum hominem sanum fecit. Et quia interius sanari ab ipso noluerunt, ideo indigni fuerunt quod exterior sanitas praestaretur eis. Haec ergo est causa quod apud alios etiam Gentiles multas perfecit sanitates, et paucas apud suos.

Hoc autem quod nunc dictum est, intendit instruere duobus exemplis, dicens :

In veritate dico vobis, multae viduae erant in diebus Eliae in Israel, quando clausum est caelum annis tribus et mensibus sex, cum facta esset fames magna in omni terra :

Et ad nullam illarum missus est Elias, nisi in Sarepta Sidoniae, ad mulierem viduam.

Et multi leprosi erant in Israel sub Eliseo propheta : et nemo eorum mundatus est, nisi Naaman Syrus.

Hic enim incipit respondere inductae objectioni. Et dividitur in duo : in solutionem objectionis, et indignationem eorum ortam ex solutione.

Solvit autem per duo exempla. Et hoc habet partes duas.

Primum est de vidua Sareptana et Elia.

Et circa hoc dicit quatuor. Primum tangit multitudinem viduarum Israeliticarum indevotarum. Secundum est, necessitas Eliae (quae omnibus fuit necessaria) ex fame omnes aequaliter opprimente : cui fami solus Elias subvenire potuit. Tertium est, de missione Eliae ad subveniendum uni devotae. Quartum innuit devotionem viduae, hospitio reci-

pientis Eliam, salvantem eam et filium a famis oppressione. De primo ergo dicit:

" In veritate dico vobis. "

Hoc est idem quod Amen. Sed hic tangit Scripturae veritatem. Ad Roman. IX, 1 : Veritatem dico in Christo, non mentior. II ad Corinth. I, 18 et 19 : Non est in illo : Est, et Non:... sed Est in illo fuit.

" Multae viduae, " a viris suis viduae, hoc est, per mortem divisae, " erant " solatio indigentes, " in diebus Eliae, " quando Elias claruit sermone et operibus signorum. Et bene dicit: " In diebus, " quia omnia erant in luce quae fecit Elias. Sapient. XVIII, 1 : Sanctis tuis maxima erat lux.

" In Israel, " doctrinam Dei habentes ex lege, et ex lumine Eliae illuminationem doctrinae : et tamen indevote ad Eliam.

" Quando clausum est caelum. "

In hoc tria notantur secundum litteram, et unum quartum secundum spiritum. Caelum enim dicitur aereum quod ex vaporibus conceptis et ex mutatione sui in aquam materialiter habet distillare in guttas pluviae. Psal. lxvii, 9 : Terra mota est : etenim caeli distillaverunt. Isa. xlv, 8 : Rorate, caeli, desuper, et nubes pluant justum : aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Alii caeli sunt caeli stellarum quae ortibus suis et occasibus faciunt pluvias. Job, IX, 9 : Qui facit Arcturum, et Oriona, et Hyadas, et interiora Austri. Arcturus enim frigiditate constare facit nubes et aerem in aquam. Orion autem tempestatem commovet, agitantem nubes. Hyadae autem eliciunt pluvias. Et ideo dicuntur hyades a graeco AdminBookmark , quod est humor. Job, xxxviii, 31 : Numquid conjungere vale-

bis micantes stellas Pleiadas ? Gregorius : " Pleiades dicuntur quasi pluviales, " quia pluvias faciunt. " Tertium est caelum caeli quod est Domini, cujus imperium super secundum caelum quod est stellatum : ut primo vel producat, vel non producat pluvias. Psal. CXIII, 16: Caelum caeli Domino, terram autem dedit filiis hominum. Quartum est caelum gratiae Dei, quod clauditur ne pluat in corda hominum propter indevotionem eorum. Joan. I, 51 : Videbitis caelum apertum, et Angelos Dei ascendentes et descendentes supra Filium hominis. De omnibus his simul dicitur, Job, xxxviii, 33 : Numquid nosti ordinem caeli, et pones rationem ejus in terra ? Ratio enim caeli in terra ponitur, quando terra per rationem justam, vel beneficia caeli consequitur, vel eisdem justitia Dei privatur. Levit. XXVI, 18 et 19 : Si non obedieritis mihi, addam correptiones vestras septuplum propter peccata vestra, et conteram superbiam duritiae vestrae. Daboque vobis caelum desuper sicut ferrum, et terram aeneam. Deuter. xxviii, 23 : Sit caelum quod supra te est, aeneum, et terra quam calcas, ferrea. Sic ergo clauditur caelum a stillicidio beneficii caelestis propter peccata habitantium in terra.

" Annis tribus. "

Quia in tanto tempore germen praesens exstinguitur. Clausura enim unius anni fructus laboris illius anni destituto humore caelesti, exsiccat : sed annus ex praecedenti fertilitate communiter abundat. Secundus autem annus abundantiam pristinam tollit, et devorat: et tertius pestilentia famis laborat. Genes. xlv, 6 : Biennium est enim ex quo fames coepit esse. Quasi dicat: Jam consumptum est quidquid habebatur de superfluo aliorum annorum.

Dicit autem : " Et mensibus sex, " quia illi propter intemperiem non valent seminationi. Et quidem illi in terris ca- lidis, sunt menses aestatis, et autumni in parte, et veris in parte. Medietas enim autumni et medietas veris non prosunt seminationi. Haec ergo est causa litteralis.

Mystice autem sunt tres status qui gratiam non stillaverunt. Status videlicet ante diluvium, quando peccatum inundavit: et status Patriarcharum, quando notitia Dei non perfecta fuit in lege naturali: et status legis, quando peccatum ostendebatur, sed non curabatur. Sex autem menses fuerunt, sex legis revolutiones, et imperfectae illuminationes in caeremoniis, sacramentis, judiciis, moralibus, regno, et sacerdotio : in quibus nihil gratiae fundebatur quantumcumque tonaret verbis Legislatoris et Prophetarum. Isa. v, 6 : Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. Jerem. III, 2 et 3 : In malitiis tuis... prohibitae sunt stillae pluviarum, et serotinus imber non fuit.

Tangit autem effectum siccitatis, famem dicens : et tangit famem, et famis magnitudinem, et famis generalitatem.

De fame dicit:

" Cum facta esse fames, "

Ex siccitate materiali et spirituali. Amos, VIII, 11 : Mittam famem in terram, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbum Domini. Thren. IV, 4 : Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Magna fames enim est defectus intellectus verbi Dei. Magna eliam est cum nec verbum Dei habetur : sicut nec granum in cortice. Cum enim deest panis, fames est. Cum etiam desunt alia cibaria, magna fames est. Sic in spiritualibus cum deest mysticus intellectus, fames est: quando vero etiam littera deficit, fames magna est. Pulli enim asinorum, hoc est, simplices ciharentur migmate, si granum non haberent. Isa. xxx, 24: Pulli asinorum... commistum migma comedent sicut in area ventilatum est.

" In omni terra. " Ecce famis generalitas : et haec spiritualiter est, quando apud nullum invenitur pluvia doctrinae, neque praelatum, neque subditum, nec religiosum, neque saecularem. Jerem. XIV, 2 et 3 : Luxit Judaea, et portae ejus corruerunt, et obscuratae sunt in terra, et clamor Jerusalem ascendit. Majores miserunt minores suos ad aquam : venerunt ad hauriendum, non invenerunt aquam, reportaverunt vasa sua vacua : confusi sunt et afflicti, et operuerunt capita sua. Genes. xlvii, 13 : Oppresserat fames terram, maxime aegypti et Chanaan, hoc est, saeculares laicos, et clericos, qui per aegyptum : et Chanaan, quae interpretatur transmutata, et significat religiosos.