CAPUT X.

In quo ostenditur per illam causam quietis terrae et figurae in medio solvitur eis quaestio de figura terrae mota.

Ex ista vero causa quietis in medio quam induximus, potest aliquis absolvere omnem quaestionem quaesitam de hujus sphaerae motu, scilicet terrae ad medium vel quietis ejus in medio : omnes enim hujusmodi quaestiones unius et ejusdem sunt speciei. Verbi gratia, quaeret enim forte aliquis an terra naturaliter locata sit in medio, et an figura ejus sit sphaerica ? Objiciet autem fortasse dicens, quod si ponamus terram generari In horizonte, et paulatim residere ad medium : tunc enim forte dicet esse possibile ut sub orbis semicirculo uno duplum quantitatis terrae generetur, quam est quod generatur sub altero horizontis semicirculo : et tunc descendit ab arcubus aequalibus horizontis de terra, et non erit aequale : ergo cum etiam istae partes terrae veniunt ad circulum parvum, qui est concavum aquae , quae est locus terrae, duae partes terrae erunt sub uno semicirculo concavi illius : et alia tertia residua erit sub alio semi- circulo : et tunc noverit medium terrae et modium mundi unum et idem, neque dimensionale eisdem lineis protractis a centro ad convexum terrae et ad concavum aquae : si ergo terra sic locatur, unum de duobus inconvenientibus sequitur necessario, scilicet quod aut non quiescit in medio mundi, quia medium terrae hoc modo non est medium mundi : aut si non concedatur quod non quiescit et stat in medio mundi, tunc possibile est quod removeatur a medio mundi : et sic non naturaliter movetur ad ipsum : et forte sequitur utrumque istorum si dicto modo terram figurari dicatur : hoc enim modo figurata non sphaericae est figurae cum duplum quantitatis ejus sub uno semicirculo horizontis et subduplum sub altero, quod nullo modo potest contingere in circulis diversis super idem centrum descriptis.

Dicimus autem, quod absolutio istius quaestionis non erit laboriosa, et nihil inconveniens omnino sequitur, si mens fuerit bene imbuta his quae in praehabitis dicta sunt : non enim dicimus terram casu venire ad medium, sed per naturam : ergo si etiam addi imaginetur in una parte horizontis et diminui in altera secundum modum dictum, cum in descensu ejus pars major extendit partem minorem ad medium mundi donec efficiatur medium terrae et medium mundi unum et idem : et ita provenit ad medium, et contingit ipsum, et format suum medium in medio mundi : eo quod de aptitudine naturae, et non per casum habet consequi hunc locum qui vocatur medium : et quia una natura est in. gleba una, et quacumque parte terrae, et terra tota, ideo talis consecutio medii aequaliter convenit toti terrae et cuilibet parti : et ideo pars addita in uno semicirculo terrae descendet inferius quantumcumque potest ad medium ultimum : et sic figurantur terra in sphaeram : jam enim

diximus quod talis descensus ad medium non accidit parvae terrae in quantum est parva, neque magnae in quantum est magna : sed accidit terrae in quantum est terra, et gravitati naturali terrae, et omni corpori terrestri : eo quod de aptitudine ipsius est descensus ad medium. Si ergo haec ita se habent, tunc etiamsi dicamus totam terram generatam esse in una parte horizontis, et descendere ab illo : tunc modo praedicto sequitur medium praedictum et pervenitur ad ipsum circumstando ipsum ex omnibus partibus sui convexi aequaliter. Nec est differentia aliqua in hoc, nisi quod pars majoris gravitatis movetur velocius, et pars minoris gravitatis movetur tardius : tamen

o quia major extendit minorem donec medium terrae sit in medio mundi, oportet quod sphaerica terra in medio figuretur. Si ergo dicamus, quod terra non est figurata nisi in medio, et non extra medium, sicut dixerunt quidam. Antiquorum, adhuc propter eamdem quam diximus causam, oportet ipsum sphaerice figurari : et si dicamus quod non est generata, nec in medio, neque in horizonte, adhuc ex causa dicta convincitur esse sphaerica, sive sit facta, sive non facta.

Si enim est secundum hanc dispositionem secundum quam generata est in primis, ut dicunt quidam, quod scilicet habeat additionem altiorem in una parte horizontis quam in alia : adhuc propter sermonem quem diximus, oportet quod sit sphaericae figurae et rotundae : quia omnia corpora habentia gravitatem, incedunt ad concavum sui loci ad angulos similes : quia geometrice probatum est, quod similium et aequalium arcuum in circumferentia sunt anguli similes et aequales in centro, qui continentur sub diametro, quae ab arcubus aequalibus ad centrum protrahuntur : et illi semidiametri sunt sicut viae per quas descendunt corpora gravia ad centrum : et quia sic

sub angulis similibus et aequalibus gravia in centro locantur, oportet necessario quod hoc sit signum infallibile, quod ipsae figurae sint sphaericae in centro, et locus eorum erit necessario sphaericae figurae : non enim descenderet hoc descensu terra in omnibus suis partibus, nisi ipsa naturaliter esset orbicularis et rotunda et non violenter, sicut dixerunt quidam : si enim ex tali causa corpus terrae esset orbiculare, tunc oporteret necessario ipsum naturaliter esse rotundae figurae. Oportet autem supponere in tota natura esse hoc verum, quod omnis res naturalis semper aut frequenter habens dispositionem aliquam et figuram, habet eam per naturam : eo quod casu alia et violenta neque frequenter sunt, neque semper.

Sed objiceret forte aliquis, quod etiam Vidimus figuras elementorum non esse semper manentes et stabiles ipsis elementis manentibus : quod autem aliquando adest, et aliquando non, non est naturale : ergo figurae elementorum non naturales esse videntur, praecipue cum supra in primo libro habitum sit elementa esse rectarum superficierum, et corpus coeleste rotundarum, et elementa figurari in rotundum nisi per accidens : quia scilicet in rotundo per motum suum locantur. Sed ad hoc dicit Averroes naturale esse aequivocum : quia videmus aliquid naturale inseparabile esse a natura, sicut sunt figurae coeli : aliquod autem separabile, ut figuras elementorum. Dicit etiam dici posse quod figura Inseparabilis est ab elemento, et separabilis : sicut etiam dicitur elementum secundum partes et secundum totum ingenerabile. Et huic secundae solutioni ego non derogo. Sed tamen melius dicendum videtur, quod natura dicitur dupliciter, a natura secundum rem praecedente, et natura rem consequente : praecedens enim corpus secundum naturam est superficies terminans : et ideo naturale quod accidit corpori a natura praecedente quae est principium ejus, est inseparabile a re :

et hoc modo figura naturalis est, quae respondet superficiei rectae vel rotundae : et hoc modo elementa sunt rectae figurae in omnibus suis diametris et superficiebus, sicut diximus In superficiebus : et corpora animata habent suas figuras ex dimensione secundarum superficierum, et similiter corpus coeli : motus autem est natura consequens rem quae movetur et potentia est secundum naturam quam natura ipsius rei motae : et ideo quod accidit rei per motum, separabile est ab ipsa re adhuc manente : et hoc modo naturale est elementis figurari sphaerice.