Sequitur :

" Et ad nullam earum "

Viduarum quae fuerunt in Israel, " missus est Elias, " ad salvandum a fame, quia indignae fuerunt: " nisi in Sareptam, " quae fuit villa, non in Israel, sed " Sidoniae, " quia sic vocabatur provincia in qua fuit Tyrus quasi metropolis. Et ista vidua fuit Gentilis, et significabat transitum Christi ad Gentes. Et de ista provincia fuit etiam vidua Syrophoenissa Chananaea quae, Matth. xv, 22-28, interpellavit Chritum pro filia, et de qua dixit : 0 mulier, magna est fides tua ! fiat tibi sicut vis.

Et devotionem hujus viduae significantis gentilitatem, colligit Glossa ex habitatione et actibus ejus. Sarepta enim incendium vel angustia panis interpretatur : Sidon autem venatio inutilis. Mulier ergo Gentilis in concupiscentia inflammata Gentilium, et angustia panis verbi Dei habitans, et dedita venationi inutili temporalium lucrorum, hoc devotione promeruit quod Israeliticis negatum fuit, quarum lex concupiscentiam inhibuit et pabulum verbi habuit. Haec enim duo ligna in modum crucis collegit et propheticum desiderium implevit . Et ita aestimate de vobis, quod ego sicut et Elias, cives diligo : sed indevotio vobis beneficia et stillicidium caelestis gratiae abstulit, sicut et in diebus Eliae. Et quod vos repulistis, Gentibus et extraneis propter devotionem datur. Act. xiii, 46 : Vobis oportebat primum loqui verbum Dei : sed quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis aeternae vitae, ecce convertimur ad Gentes.

" Et multi leprosi. "

Secundum est exemplum de eo qui etiam Gentilis fuit, in patria Prophetae exsul quaesivit Prophetam, et devotione sua sanitatem promeruit : cujus lepra concellaneo et concivi propter indevotionem adhaesit .

Et hoc est quod dicit: " Et multi leprosi erant in Israel, " concives Prophetae et vicini, " sub Eliseo. " Hoc notat quod virtutem curandi eos bene habuit Eliseus, " Et nemo eorum, " leprosorum Israeliticorum, " mundatus est nisi Naaman Syrus, " qui Gentilis fuit: quia sicut dicitur, Matth. viii, 10 : Non inveni tantam fidem in Israel, sicut in Naaman Syro.

Attende, quod lepra morbus est de hepatis vitio natus, cujus corruptio ad fontes membrorum pertingit : et ideo membra deformat, corrumpit, et aliquando amputat. Et significat haeresim quae ex vitio propriae voluntatis nascitur, et erronei intellectus : et pertingit ad fontes membrorum, qui sunt doctrina et praedicatio quibus membra corporis mystici infunduntur et nutriuntur : et ideo membra deformantur, et corrumpuntur, et abrumpuntur. Ezechiel. XXIII, 25 : Ponam zelum meum in te, quem exercebunt tecum in furore, scilicet Chaldaei : nasum tuum et aures tuas praecident. Matth. viii, 2 : Ecce leprosus ve-niens adorabat eum, dicens : Domine, si vis, potes me mundare. Ecce devotio quam cives et Israelitae non habuerunt. Significat enim etiam nomine suo Naaman devotos, qui decorus interpretatur. Psal. CIII, 1 et 2 : Confessionem et decorem induisti, amictus lumine sicut vestimento. Isa. xxxv, 2 : Gloria Libani data est ei, decor Carmeli, et Saron. Libanus candidatio, significat paenitentiam. Carmelus scientia circumcisionis, significat satisfactionem praecidentem concupiscentiam. Saron princeps maeroris, significat compunctionis gratiam.

" Et repleti sunt omnes in synagoga ira, haec audientes.

Et surrexerunt, et ejecerunt illum extra civitatem : et duxerunt illum usque ad supercilium montis supra quem civitas illorum erat aedificata, ut praecipitarent eum.

Ipse autem transiens per medium illorum, ibat. "

Hic tangitur ex solutione proposita, ostensio indevotionis per quam indigni sunt ad curationes sanitatum. Et dicuntur tria : indevotionis indignatio, periculi intentatio, et Jesu Christi liberatio.

Indevotionis indignatio tangitur cum dicit : " Repleti sunt omnes in synagoga ira, haec audientes. "

Tanguntur autem tria. Primum, quod repleti sunt indignatione. Repletio autem sonat impletionem pectus prementem : sic enim malitia et indignatio replevit eos, quod pectus sic pressit, quod continere non poterant ex multa amaritudine fellis. Act. viii, 23 : In felle amaritudinis, et obligatione iniquitatis video te esse. Indignationem habebant contra eum quem contemptui habebant. Ad Hebr. x, 29 : Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium Deiconculcaverit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit ?

Tangitur etiam communitas eorum, cum dicitur : " Omnes in synagoga. " Psal. XIII, 3 : Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Isa. I, 6: A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas.

" Ira. " Ira est vindictae appetitus ex exasperatione fellis,ut dicit Damascenus. Deuter. XXXII, 33 : Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile. Matth. XXVII, 34 : Dederunt ei vinum bibere cum felle mistum.

" Haec audientes. " Ecce tertium in quo ex verbis vitae mortem concipiunt. Proverb. xv, 12 : Non amat pestilens eum qui se corripit. Tullius in libro de Amicitia : " Veritas odium parit. " E contra dicitur, Eccli. xx, 24 : Quam bonum est correptum manifestare paenitentiam ! sic enim effugies voluntarium peccatum.

" Et surrexerunt, et ejecerunt illum. "

Ecce periculi intentatio. Et tangit tria: ejectionem, ad supercilium deductionem, et praecipitationis suae malam intentionem.

De ejectione dicit: a Et ejecerunt illum extra civitatem, " tamquam immundum quo civitas eorum pollui non deberet. Act. VII, 58 : Ejicientes eum extra civitatem, lapidabant. Luc. VI, 22 et 23 : Beati eritis cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium hominis : gaudete in illa die, et exsultate.

" Et duxerunt illum, " tamquam malefactorem. " Et duxerunt. " Modo flagellatum ducent ad crucifigendum : hic autem ad praecipitandum : " ad supercilium montis " praerupti in rupe alta, " super quem " montem, " civitas illorum erat aedificata. " In monte etiam superbiae diaboli aedificaverant isti. Abdiae, v. 3 : Superbia cordis tui extulit te, habitantem in scissuris petrarum, exaltantem solium tuum.

" Ut praecipitarent eum. " Ecce intentio pessimae voluntatis. Pejores in hoc daemone. Daemon enim dixit : Mitte te hinc deorsum , et manum non extendit. Sed isti sacrilegas manus extenderunt in Christum Domini. Psal. CIV, 15 : Nolite tangere christos meos, et in prophetis meis nolite malignari. Ne enim in eum manum extenderet diabolus, praecipit, Job, I, 12 : Tantum in eum ne extendas manum tuam.

" Ipse autem transiens. "

Ecce liberatio : quia nec hoc genus mortis elegerat, nec hoc tempus. De genere mortis, Joan. XII, 32 : Ego si exaltatus fuero a terra. De tempore, Joan. II, 4 : Nondum venit hora mea. Joan. VII, 6 : Tempus meum nondum advenit.

" Per medium illorum ibat, " invisibilis eis. Percussi enim sunt acrisia, sicut Sodomitae circa ostium Lot .

Dicitur autem, quod de monte descendens, mons cedens sinum fecit, et eum in se recepit : ita quod usque hodie vestigia vestimentorum et pedum apparent in lapide. Proverb. XII, 13 : Effugiet justus de angustia. Simile, Joan. VIII, 59 : Jesus abscondit se, et exivit de templo. Psal. XXXVII, 15 : Factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. Sic hodie multi Jesum in supercilium montis per dignitatem adeptam praecipitant: quia de eo non curant, sed contemnunt. Ad Hebr. VI, 6 : Rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et ostentui habentes.

" Et descendit in Capharnaum, civitatem Galilaeae, ibique docebat illos sabbatis.

Et stupebant in doctrina ejus, quia in potestate erat sermo ipsius. "

Post constructionem veritatis ecclesiasticae, tangit constructionem potestatis ejusdem Ecclesiae. Et hoc facit universaliter, et particulariter. Particulariter autem duobus modis, tam super spiritualem creaturam, quam super corporalem.

Et haec per ordinem in tribus verbis historicis jacent in littera, et sic etiam ista miracula introducuntur, et non secundum ordinem temporis, quem Matthaeus determinat . Ista autem Lucas hic tangit secundum quod faciunt ad probationem potestatis ecclesiasticae.

Tangit igitur primo potestatem ecclesiasticam super creaturam spiritualem, et tangit tria : primo enim potestatis ostensionem : secundo, ejusdem potestatis efficaciam super daemonis ejectionem : tertio, fidelium ex hoc ad devotionis excitationem.

Circa primum tria dicit. Primum est potestatis ostensio per verbi propositionem. Secundum est stupor audientium per eam quae fuit ad verbum auditum devotionem. Tertium autem est quod publice ecclesiasticam et divinam profitentur potestatem.

In primo horum dicit sex. Quorum primum est quod " descendit, " non quidem immediate a Nazareth, sed a Judaea ad quam a Nazareth ascenderat. Nunc autem de Judaea in Galilaeam descendit iterum. Et haec descensio suae humilitatis significat condescensionem. Isa. lxiv, 1 : Utinam dirumperes caelos, et descenderes, hoc est, ad nostra humilia te inclinares. Matth.viii, 1 : Cum descendisset jesus de monte, secutae sunteum turbae multae, quae, sicut dicit Chrysostomus, montem eminentiae intellectus sui ascendere non valebant. Descendit autem

" Capharnaum, "

Quae villa pulchritudinis, et villa pinguedinis interpretatur. Pulchritudinis quidem in actione, et pinguedinis in contemplatione. Pulchritudinem habet immaculationis per peccati immunitatem. Cantic. IV, 7 : Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te. Pulchritudinem etiam habet conversationis in virtute. Psal. xliv, 5 : Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede, et regna. Adhuc autem pulchritudinem splendoris in exempli ostensione, Judith, x, 4 : Cui eliam Dominus contulit splendorem : quoniam omnis ista compositio non ex libidine, sed ex virtute pendebat. Matth. v, 16 : Luceat lux vestra coram hominibus. Habet autem pinguedinem in orationis devotione, Psal. lxii, 6 : Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. Habet pinguedinem in sui spiritus quotidiana oblatione, Psal. XIX, 4 : Holocaustum tuum pingue fiat. Eccli. XXXVIII, 11 : Impingua oblationem. Habet pinguedinem in sacramenti susceptione, Genes. xlix, 20 : Aser, pinguis panis ejus. Habet pinguedinem in sancti Spiritus consolatione, Jerem. XXXI, 14 : Inebriabo animam sacerdotum pinguedine.

Sic ergo descendit in Capharnaum, " civitatem " praecipuam, quae significat devotorum unionem. Act. IV, 32 : Multitudinis credentium erat cor unum et anima una.

" Galilaeae, " quae est transmigratio facta: ut ostendat nos omnes esse hospites super terram. Ad Hebr. XI, 13 et 14: Confitentes, quia peregrini, et hospites sunt super terram. Qui haec dicunt, significant se patriam inquirere.

" Ibique docebat illos. "

Ecce suae potestatis manifestatio. Joel, II, 23 : Laetamini in Domino Deo vestro : quia dedit vobis doctorem justitiae, et descendere faciet ad vos imbrem matutinum et serotinum, hoc est, doctrinam potestatis primi adventus et secundi.

" Sabbatis. " Hoc est tempus. In sabbato enim docebat, quia tunc plures ad auditum confluebant: eo quod tunc vacabant a servilibus, et quieti cordis vacabant ut intelligere possent verbum Dei. Isa. II, 3 : Ibunt populi multi, et dicent: Venite et ascendamus ad montem Domini, ... et docebit nos vias suas.a Et stupebant. "

Ecce tangit devotionis auditum fidelium, quam concives sui Nazareni non habebant. Est autem stupor cordis insensibilitas in magna admiratione. Cor enim audiens magna et devota quae super ipsum sunt, stat et efficitur insensibile in seipso : cum nihil talium cognoscere possit neque facere. Luc. v, 9 : Stupor circumdederat eum, et omnes qui cum illo erant, hoc est, Petrum. Job, IX, 10 : Qui facit magna, et incomprehensibilia, et mirabilia quorum non est numerus." In doctrina ejus. " Supra, in eodem, v. 22 : Mirabantur in verbis gratiae, quae procedebant de ore ipsius.

" Quia in potestate erat sermo ipsius. "

Ecce professio divinae et ecclesiasticae potestatis : sicut statim patebit per effectum. Est autem sermo quadrupliciter in potestate. Est enim in potestate dicentis, in potestate sermonis, in potestate virtutis, et in potestate divinae operationis.

In potestate quidem dicentis : quando non per furorem, vel ambitionem, vel jactantiam est extortus : sed potius in mansuetudine, et pietate propositus. Non enim in potestate habuit sermonem, cum ex timore dixit, Job, IV, 2 : Conceptum sermonem tenere quis poterit ? Nec in potestate sermonem habuit qui ex impatientia dixit, Job, xxxii, 19 et 20 : En venter meus quasi mustum absque spiraculo, quod lagunculas novas dirumpit. Loquar et respirabo paululum. Sed in potestate Domini erat sermo, qui mansuete et sine clamore proposuit, potens addere et minuere, et silere et dicere sicut voluit. Et ideo dicitur de eo, Eccle. VIII, 4 : Sermo illius potestate plenus est. Econtra de stultis, Proverb. xxv, 28 : Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.

Aliter dicitur esse sermo in potestate sermonis et veritatis. Et hoc est, quando bene probatur, et bene exponitur, et bene adaptatur ad propositum. Proverb. xv, 23 : Laetatur homo in sententia oris sui, et sermo opportunus est optimus. Psal. cxl, 6 : Audient verba mea, quoniam potuerunt, hoc est, potestatem veritatis habuerunt.

Est etiam in potestate virtutis, quando virtute perficit omne quod ore suo dicit. Act. I, 1 : Coepit Jesus facere, et docere. Matth. VII, 29 : Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae eorum, et Pharisaei.

Iterum dicitur in potestate divinae operationis, quando verbo virtutem Dei per miracula ostendit, ad minus daemones ejiciendo de cordibus auditorum. Psal. LXVII, 34 : Dabit voci suae vocem virtutis. Deuter. XXXIII, 2 : In dextera ejus, hoc est, in potestate ejus, ignea lex, hoc est, verbum Spiritum sanctum diffundens. I ad Corinth. IV, 20 : Non in sermone est regnum Dei, sed in virtute.

" Et in synagoga erat homo habens daemonium immundum. "

Hic tangit potestatis dictae efficaciam.

Tangit autem duo : perfectionem miraculi, et fidelium aedificationem ex visa potestate Dei.

Perfectio miraculi est in tribus. Tangitur enim primo daemoniaci dispositio : secundo, daemonis voce, potestatis Domini protestatio : tertio autem, daemonis ejectio.

Per quinque autem daemoniaci ostenditur dispositio : per locum religionis, per naturam divinae imaginis, per culpam criminis, per modum daemonis, et per malitiam infestationis.

Per locum religionis : quia " erat in synagoga. " Illuc eum exagitans daemonium, plures ibi a cultu divino disturbavit. Unde legitur in Vitis Patrum, quod parvi aethiopes monachos a laudibus divinis retrahebant. Job, I, 6 : Quadam die, cum venissent filii Dei ut assisterent coram Domino, affuit inter eos etiam Satan. Zachar. III, 1 : Satan stabat a dextris Jesu, sacerdotis magni, ut adversaretur ei.

" Homo. "

Ecce tangit naturam ad imaginem Dei insignitam, cui misericordia est praestanda propter imaginis honorem quam daemon deturpare intendit. Semper enim usurpat Dei similitudinem. Et ideo quia Dominus miseretur imaginis, ejiciens daemones de hominibus, mittit in porcos, et illos dimittit perire. Luc. xiii, 16, Filiam Abrahae oportuit solvi a vinculo isto die sabbati quam alligavit Satanas. Similiter, Matth. xv, 28, salvavit filiam Chananaeae quae male a daemonio vexabatur. Et, Luc. IX, 43 : Erat ejiciens daemonium. Et sic semper videbis, quod curat eos quos ad suam formavit imaginem, eripiens suam similitudinem de potestate diaboli. Eccli. XVII, 1 : Deus creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum. Et ideo tangit hominem, quia Deus non vult homines esse in potestate diaboli.

Tangit etiam culpam criminis per quam datus est in potestatem diaboli, per hoc quod dicit :

" Habens. "

Non enim dicit habitus a daemone : quia tunc forte traditus esset sine culpa sua in potestatem daemonis. Job, I, 12 : Ecce, universa quae habet in manu tua sunt. Job, II, 6 : Ecce in manu tua est: verumtamen animam illus serva. Iste autem habuit daemonem perculpam quam commiserat, potius quam a daemone haberetur ex ordinatione divinae dispensationis. Joan. VI, 71 : Ex vobis unus diabolus est, scilicet per culpam quam commisit. 1 Reg. XVI, 14 : Spiritus Domini recessit a Saul, propter suum peccatum : et exagitabat eum spiritus nequam, a Domino." Daemonium. "

Remigius dicit, quod daemon est persona : daemonium autem collectio, sicut populus vel turba. Marc. v, 9 : Legio mihi nomen est, quia multi sumus. Idem est, Matth. XIII, 28, et Luc. viii, 30. Est autem AdminBookmark in graeco idem quod intelle-ctus vel stella. Unde etiam Athenienses dixerunt de Paulo, Act. XVII, 18 : Novorum daemoniorum videtur annuntiator esse, hoc est, substantiarum intellectualium quas nescimus. Et in usum venit accipere daemonium in mala significatione : quia Stoici dicebant cacodaemones esse qui in isto aere caliginoso circa nos principantur. Ad Ephes. VI, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed.... adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae, in caelestibus.

Hoc autem daemonium dicitur

" Immundum, "

Formaliter et effective. Formaliter enim immundum est per peccatum quod commisit: et effective, quia immundat et animam, et corpus. Matth. XII, 43 : Cum immundus spiritus exierit ab homine. Marc. I, 23 : Erat in synagoga eorum homo in spiritu immundo.

Immundat corpus, et immundat animam, et immundat instrumentum animae quo movet corpus, et immundat organa quibus utitur anima in corpore, et immundat operationes, et sic totus homo immundus efficitur.

Corpus enim immundat: quia humoribus, ut dicit Augustinus, se immiscet. Et maxime melancholiae et cholerae, et conturbat, quae turbatae et non receptae in vasis suis totum corpus inficiunt. Et sic dicitur, Job, ii, 7 et 8, quod Satan percussit Job ulcere pessimo, a planta pedis usque ad verticem ejus: qui testa saniem radebat, sedens in sterquilinio.

Immundat autem animam: quia in hac parte quae rationalis dicitur (secundum quod ratio large sumitur pro eo quod ordinabile ratione, quod dicitur aliqualiter participare rationem) facit quidem in ratione phantasias protervas : phantasias quidem, quia pura intelligibilia et rationabilia non praesentantur : protervas autem, quia veritas non consideratur, sed contra eam prolervitur. In concupiscibili autem facit concupiscentiam dementem : concupiscentiam quidem, quia ignit appetitum ad concupiscibile : dementem autem, quando nulla meta fraenatur honesti, ut coram hominibus non retracti inva- . dant feminas ad venerea, et non distinguant inter suas et alias, et matres et sorores. In irascibili autem facit ex fellis evaporatione furorem irrationalem : ita quod ira ferventi invadant homines et lacerent : sicut, Matth. VIII, 28, et Marc. v, 3, dicitur de his quae in monumentis habitabant, et exibant homines invadentia.

In instrumentis etiam animae faciunt immunditiam, hoc est, in spiritu naturali et sensibili: quia faciunt illos non claros: et ideo spumant et volutantur sicut epileptici Marc. I, 26 : Discerpens eum spiritus immundus,... exivit ab eo. Et talia daemonia erant in illo de quo dicitur, Marc. v, 13, quod exibant ab eo in porcos, et statim impetu magno praecipitaverunt se in mare.

Organa sensuum etiam tam interiorum quam exteriorum concludunt, sicut, Luc. XI, 14 : Erat Jesus ejiciens daemonium : et illud erat mutum. Et dicit Glossa, quod erat caecum et surdum.

Operationes etiam confundit : quia dum spiritus impedit et turbat, necesse est quod confusa sequatur operatio. Maxime quando calorem acuit : ut nubes et nigras evaporationes ex melancholia ad caput elevet. Tunc enim inordinatissimae operationes fiunt : quia tunc ad omne phantasma movetur, sicut ad rei veritatem, et aliquando irascitur, aliquando ridet, aliquando insurgit, aliquando placatur, et totus efficitur inordinatus. Tunc enim fit quod dicit Habacuc, I, 4 : Quia impius praevalet adversus justum, propterea egreditur judicium perversum, hoc est, quia praevalet daemon adversus justam ordinationem corporis et animae.

Sic ergo dicitur spiritus immundus.

" Et exclamavit voce magna. Dicens: Sine, quid nobis et tibi, Jesu Nazarene ? venisti perdere nos ? scio te quis sis, Sanctus Dei."

Hic tangitur daemonis manifestatio.

Et dicuntur quinque, quorum primum est inordinati clamoris excitatio. Secundum est, ut non compescatur a laesione, daemonis petitio. Tertium, contra Christum quaedam in possessione illius hominis, daemonis allegatio. Quartum, temporis permissi ad lentandum nondum finitio vel expletio. Quintum, virtutis divinae super spiritualem creaturam extorta et invita confessio.

De clamoris autem inordinati excitatione dicit Lucas: Exclamavit voce magna, dicens, " hoc est, extra vires et or- dinem clamorem hominis vi et vitio daemonis clamavit. Scelus enim clamorem exaltat, sicut et virtus. Genes. XVIII, 20 : Clamor Sodomorum et Gomorrhae multiplicatus est. Tamen " voce " clamavit quae est cum intellectu : quod coactus facit, quia confusos clamores excitare consuevit: " magna " autem voce clamavit, quia praesentiam magni sensit : et ideo se ejiciendum magno timore timuit. Job, xxxix, 25 : Procul odoratur bellum, exhortationem ducum, et ululatum exercitus. Iste enim est ululatus daemonum quem contemnit equus vehens contra daemonem Deum.

" Sine. "

Ecce, ne compescatur a laesione petitio. Intendit enim, " sine, " hoc est, permitte nos in potestate laedendi, sicut fuimus. Job, I, 11 : Extende paululum manum tuam, et tange cuncta quae possidet. Job, IX, 24 : Terra data est in manus impii. Et in hoc significatur, quod daemon non habet potestatem nisi in quantum permittitur ei. Joan. XIX, 11 : Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper.

" Quid nobis et tibi, Jesu Nazarene?

Ecce contra Christum sui juris in hominis illius possessione allegatio. Et est sensus : Si tuus fuisset, et non se nobis dedisset per peccatum, nihil haberemus in eo. Sed quia se nobis tradidit, nil tibi commune est in eo nobiscum. II ad Corinth. VI, 15 : Quae conventio Christi ad Belial? Eccli. XIII, 22: Quae communicatio sancto homini ad canem. Jerem. xxiii, 28 : Quid paleis ad triticum, dicit Dominus ?

Attende autem, quod hanc communicationem, " Jesu Nazarene, " primus in Evangelio fecisse legitur daemon : quae adeo bona et vera est, quod Dominus eam in cruce sua omnibus legendam scribi voluit . Et hoc quidem daemon fecit ut sub isto pallio veri et boni, multa falsa in absentia Domini intersereret, et sic induceret in errorem : et ideo compescitur taciturnitate sibi imposita a Domino. Sic etiam in Genesi, inter omnes creaturas inter se de Creatore loquentes, primus Deum nominavit, dicens, Genes. III, 1 : Cur praecepit vobis Deus, etc. Hoc autem ideo fecit, ut nominans Deum, citius a muliere audiretur, et melius sibi in falsis quae inserere voluit crederetur. Et haec est forma haereticorum.

" Venisti perdere nos ? "

Matth. VIII, 29, ponitur : Venisti ante tempus torquere nos. Et allegat nondum expletum esse tempus ad tentandum et vexandum concessum : et ideo injuriam sibi fieri.

Et attende, quod dicit se perdi si cogatur cessare a vexatione. Et in hoc perpenditur obstinatio dura suae pertinacis ad nocendum malignitatis. Isa. x, 7 : Ad conterendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non paucarum. Job,xli, 15: Cor ejus indurabitur tamquam lapis, et stringetur quasi malleatoris incus. Jerem. VI, 23 : Crudelis est, et non miserebitur.

" Sciote quis sis, Sanctus Dei. "

Ecce divinae potestatis confessio. Sanctus enim idem est hic quod fortis. Et est sensus : Scio quod sis ille fortis, qui nos fortes alligabit et vasa nostra distribuet in quibus confidebamus .

Sed qualiter dicit: Scio. " Contra, I ad Corinth. II, 8 : Quam nemo principum hujus saeculi cognovit: si enim cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent. Responsio. Scire hic dicitur vehementer opinari, et non falli per signa quidem. Unde expressam scientiam non habuit, sed vehementem opinionem. Sed in passione quando caelum et mundus dabat signa sursum, et infernus deorsum in mortuis, tunc vere scivit. Matth. XXVII, 54 : Vere Filius Dei erat iste. Act. II, 19: Dabo signa in caelo sursum, et prodigia in inferno deorsum .

" Et increpavit illum Jesus, dicens : Obmutesce, et exi ab eo. "

Hic tangitur de daemonis ejectione.

Et tanguntur tria, daemonis increpatio, daemonis per praeceptum Christi ejectio, et exitus ipsius.

De increpatione dicitur: " Et increpavit illum Jesus. " Et hic Dominus humiliter assumpsit actum et opus Exorcistarum. Luc. IV, 41: Increpans non sinebat ea loqui, quia sciebant ipsum esse Christum. Psal. CXVIII, 21 : Increpasti superbos : maledicti qui declinant a mandatis tuis.

" Dicens: Obmutesce, et exi ab eo."

Duo dat praecepta : primum quod a laude sua obmutescat : secundum, quod exeat.

Videtur quod Apostolus, ad Philip. 1, 18, contrarium hujus dicat, et sic veritati contradicat. Dicit enim : Sive per veritatem Christus annuntietur, et in hoc gaudeo, sed et gaudebo. Ad hoc dicendum, quod est per occasionem annuntiare Christum tripliciter. Uno quidem modo, quando aliquis vera praedicat et male vivit : sed tamen non est scandalum manifestum de vita ejus. Et ille permittendus est praedicare, et Joan. x, 12 et 13, vocatur mercenarius. Et de hoc dicitur, Luc. IX, 49 et 50, cum Joannes quibusdam non sequentibus Christum, et tamen praedicantibus eum, imponeret silentium, dixit Christus : Nolite prohi-bere: qui enim non est adversum vos, pro vobis est.

Secundo modo est de his qui vera praedicant, et cum scandalo malae vitae. Et illi sunt prohibendi non propter se, sed propter scandalum. Eccli. xv, 9 : Non est speciosa laus in ore peccatoris. Psal. xlix, 16 : Peccatori autem dixit Deus: Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum ?

Tertio modo aliqui vera praedicant qui multa falsa nituntur inserere sub pallio quorumdam verorum : sicut hypocrita haereticus. Et ille est omnino compescendus et praecidendus. Et in hujus rei significationem compescuit Christus daemones qui hoc idem intendebant. Daemon enim est mendax, et pater ejus . Et haec est causa, quod licet libri haereticorum quaedam vera contineant et auctoritates Evangelii et aliarum Scripturarum, tamen totum damnatur: quia totum et mala intentione, et in perverso sensu est inductum. Secundum praeceptum est:

" Exi ab eo. "

Et hoc est de ejectione. Dicitur autem exire, quando cessat a vexatione et impedimento operationum et immundatione qua immundat hominem. Isa. xlv, 2 : Ego ante te ibo, et gloriosos terrae humiliabo : portas aereas conteram, et vectes ferreos confringam. Juste enim ejicitur et obmutescit qui injusto dolo possedit hominem, et per ejus linguam serpentinam mors intravit in mundum. Sapient. XI, 17 : Per quae peccat quis, per haec et torquetur.

" Et cum projecisset illum daemonium in medium, exiit ab illo, nihilque illum nocuit. "

Ecce hic tangitur exitus daemonis.

Et tria tangit: afflictionem exeuntis, exitum, et salutem daemoniaci.

Circa afflictionem dicit duo: ipsam scilicet afflictionem, et afflictionis manifestationem.

De afflictione dicit: " Et cum projecisset illum. " In afflictione autem duo importantur. Unum quidem propter quod Deus afflictionem permisit, quod est peccatum praecedens daemonis qui delectatur in paenis. Thren. iii, 10 : Ursus insidians factus est mihi, leo in absconditis.

Publicum autem tangitur in hoc quod dicit : " In medium, " quia non tantum punire sicut leo desiderat daemon, sed etiam confundere. Jerem. XXXI, 19 : Confusus sum, et erubui: quoniam sustinui opprobrium adolescentiae meae. Tamen saepe contingit quod daemon intendit confundere per infamiam : et cum ille erubescit de infamia, emundat peccatum, et daemon exit ab eo : sicut hic exit a praecipitato in medium coram omnibus. Psal. lxxxii, 17 : Imple facies eorum ignominia, et quaerent nomen tuum, Domine. Mich. IV, 10 : Venies usque ad Babylonem, ibi liberaberis. Eccli. IV, 25 : Est confusio adducens peccatum.

" Exiit ab illo. " Reliquit obsidere eum. Infra, in eodem, v. 41 : Exibant daemonia a multis.

" Nihilque illum nocuit, " hoc est, nullum membrum ab eo avulsit : licet discerperet eum, sicut dicit Marcus, I, 26, sed tamen integram sanitatem recepit. Joan. vii, 23 : Totum hominem sanum feci in sabbato. Joan. v, 14 : Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat. Psal. CII, 3 : Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas.

" Et factus est pavor in omnibus, et colloquebantur ad invicem, dicentes :

Quod est hoc verbum, quia in potestate et virtute imperat immundis spiritibus, et exeunt ?

Et divulgabatur fama de illo in omnem locum regionis. "

Ecce excitatio devotionis ad manifestationem potestatis.

Et dicit duo : admirationem apud praesentes, et divulgationem famae apud absentes.

Admirationem autem apud praesentes magnificat in tribus : in pavore stuporis in corde, in admirationis ad invicem collocutione, in causa quae movet omnes in pavore et collocutione.

De admirationis pavore dicit : " Et factus est pavor in omnibus. " Pavor scilicet stuporis ex magnitudine facti. Psal. LIV, 6: Timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebrae. Quia non potui ut silerem, vel causam in tantis viderem factis. Job, IV, 14 et 15: Pavor tenuit me, et tremor :... et cum spiritus me praesente transiret, inhorruerunt pili carnis meae.

" Et colloquebantur ad invicem, dicentes. "

Omnes enim colloquebantur. Et naturale est in stupore quod unus ab alio de visis et auditis quaerat exempla. Isa. lxvi, 8 : Quis audivit umquam tale ? et quis vidit huic simile?

" Quod est hoc verbum ? " hoc est, res de qua est verbum. Joel, I, 2 et 3: Si factum est verbum istud in diebus vestris, aut in diebus patrum vestrorum, super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis, et filii eorum generationi alterae.

" Quia in potestate et virtute. " Ecce tangunt causam : quia sine exorcismis et adiurationibus, sola voluntatis potestate et virtute spiritus, " imperat immundis spiritibus, et exeunt. " Luc. XI, 20: Si in digito Dei ejicio daemonia, profectopervenit in vos regnum Dei, hoc est, in demonstratione potestatis et virtutis. Exod. viii, 19 : Digitus Dei est hic.

" Et divulgabatur fama de illo. "

Psal. XVIII, 5 : In omnem terram exivit sonus eorum.

Et hoc est: " In omnem locum regionis " illius. Isa. LII, 15 : Quibus non est narratum de eo, viderunt: et qui non audierunt, contemplati sunt. Proverb. xv, 30 : Fama bona impinguat ossa.

Hoc igitur est quod dicit de ejectione daemonis.

" Surgens autem Jesus de synagoga, introivit in domum Simonis: socrus autem Simonis tenebatur magnis febribus, et rogaverunt illum pro ea. "

Hic agitur de potestate ecclesiastica super corpus anima rationali animatum, cujus infirmitates saepe causantur a peccato : et ad illarum infirmitatum curas ordinatur potestas ecclesiastica in impositione manuum, et in unctione extrema, et in aliis multis ecclesiasticis sacramentis.

Dicit autem hic quatuor: quorum primum est visitatio aegrotantis. Secundum, dispositio infirmae mulieris. Tertium, deprecatio Sanctorum pro ea rogantium. Quartum autem, sanatio perfecta.

In primo horum tria dicuntur. Primo, praeparatio operantis potestatis, quam tangit cum dicit:

" Surgens autem Jesus. "

Surgit enim qui paratus est juvare, et erigere jacentem. Psal. xliii, 23 : Exsurge, quare obdormis, Domine? exsurge, et ne repellas in finem. Et infra, Psalmo eodem, v. 26: Exsurge, Domine, adjuva nos, et redime nos. Matth. VIII,

26: Surgens Jesus, imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna.

" De synagoga. "

Ecce secundum, synagogae (in qua praedicaverat) derelictio : quod significat relictionem indevotorum de circumcisione. Osee, IV, 17 et 18 : Particeps idolorum Ephraim dimitte eum. Separatum est convivium eorum. Jerem. XII, 7 : Reliqui domum meam, dimisi haereditatem meam. Matth. XXIII, 38 : Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. Synagoga enim sonat conductionem, quae sicut acervus lapidum conductorum est sine caemento gratiae et charitatis. Sic est collectio peccantium, vel Judaeorum, vel aliorum quorumcumque. Michaeae, III, 12: Jerusalem quasi acervus lapidum erit. Eccli. XXI, 10 : Stuppa collecta synagoga peccantium, et consummatio illorum flamma ignis. In tali autem conductione non est temperamentum liniens et continens : sed unum inordinate peremit, et alterum premitur: et unum trudit, et alterum truditur et retruditur. Sic unus supergreditur, et circumvenit, et supplantat alterum inter eos, qui nulla societate charitatis junguntur. I ad Thessal. IV, 6: Ne quis supergrediatur, neque circumveniat in negotio fratrem suum. Ezechiel. XIII, 11: Dic ad eos qui liniunt absque temperamento, quod casurus sit.

Hos ergo hac de causa dereliquit, et

" Introivit in domum Simonis. "

Ubi familia Simonis habitavit, et significat domum obedientiae : quia Simon obediens interpretatur, ubi praeceptis Christi et Apostolicis obeditur. Ad Hebr. XIII, 17: Obedite praepositis vestris, et subjacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri. Joan. IV, 34 : Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus.

Attende autem, quod tunc fuit sabbatum, in quo maxime Dominus perfecit gratias curationum propter duas causas: quarum una est, ut se Dominum ostenderet sabbati, Matth. XII, 8 : Dominus est Filius hominis etiam sabbati. Secunda est, ut se Patri conformaret. Pater enim ab exordio mundi creaturas corporales ad sabbatum terminavit, sanctificationem mentis, et quietem in sabbato inchoans. Et ita fecit Christus vetera terminans legalia opera quae in corporalibus operibus consistebant, spirituales sanctificationes et sanitates a sabbato inchoavit. Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. II ad Corinth. v, 17: Si qua in Christo nova creatura, vetera transierunt, et ecce facta sunt omnia nova. Unde domus Simonis novam de Gentibus et Judaeis collectam significat Ecclesiam. Matth. XVI, 18: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam.

" Socrus autem Simonis, "

Mater suae uxoris, " tenebatur, " ad impedimentum virium et operationum, amagnis, " vehementer aestuantibus " febribus. " Febris est calor extraneus in corde inflammatus, et per venas et arterias et spiritum et sanguinem procedens in totum corpus ad impedimentum operationum, et nocumentum substantiae et virtutum. Et haec erat dispositio infirmi. Quae socrus allegorice quidem synagoga. Filia autem uxor Petri est Ecclesia. Moraliter autem est caro contraria spiritui: febris autem ejus concupiscentia. Unde Glossa dicit, quod vir a daemonio liberatur, cum anima ab immunda cogitatione purgatur. Foemina a febribus curatur, cum caro a concupiscentiae fervore refraenatur. Eccli. XXIII, 22 : Anima calida quasi ignis ardens non exstinguetur, donec aliquid gluttiat. Osee, VII, 4 : Omnes adulterantes quasi clibanus succensus. Deuter. XXXII, 22: Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usquead inferni novissima. Hic calor est extraneus concupiscentiae. Levit. x, 1 et 2, cum ignem alienum offerrent filii Aaron in conspectu Domini, combusti sunt. Haec est ergo infirmi dispositio.

" Et rogaverunt eum pro ea. "

Ecce deprecatio Sanctorum et intercessio. Quia, ut dicit Gregorius, " quae " praedestinavit Deus facere, frequenter " sic praedestinavit ut fiant orationibus " Sanctorum. " Genes. xxv, 21 : Deprecatus est Isaac Dominum pro uxore sua, eo quod esset sterilis: qui exaudivit eum, et dedit conceptum Rebeccae. Ecce hic facit oratione Sanctorum, quod tamen se promiserat facturum, quando dixit, Genes. XXI, 12 : In Isaac vocabitur tibi semen. Jacob, v, 14 et 15 : Inducat presbyteros Ecclesiae, et orent super eum :... et oratio fidei salvabit infirmum :... et si in peccatis sit, remittentur ei. Tamen, Matth. viii, 15, et Marc. I, 30 et 31, non dicunt, quod aliquis rogaverit eum. Quia, ut dicit Glossa, " Salvator modo rogatus, modo non rogatus curat, ostendens se contra vitiorum quascumque passiones, et precibus fidelium se semper annuere : et ea nonnumquam quae ipsi in se non intelligunt, et ideo non rogant, vel intelligenda dare, vel pie petentibus etiam non intellecta dimittere. " Unde, Psal. xviii, 13 et 14: Delicta quis intelligit ? Ab ocultis meis munda me, et ab alienis parce servo tuo." Et stans super illam, imperavit febri: et dimisit illam. Et continuo surgens, ministrabat illis. "

Curatio est aegroti.

Et tangit tria : modum curationis, curationem, et virtutis integram restitutionem.

Modus curationis est in facto, et in verbo.

In facto quidem, quia " stans superillam. " Stando autem ostendit paratum illi adjutorium, et ostendit servandam rectitudinem. Psal. cxviii, 114 : Adjutor et susceptor meus es tu, Domine. De rectitudine autem, ad Ephes. v, 14: Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. Act. IX, 41: Dans illi manum, erexit eam, et cum vocasset sanctos et viduas, assignavit eam vivam.

De verbo dicit: " Imperavit febri. " Solo enim verbo fugavit, quod est Christo proprium. Sancti autem faciunt per imprecationes et exorcismos. Unde Christus non utebatur instrumentis clavium : quia super talia erat solo imperio solvens, et ligans. Psal. xxxii, 9 : Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt.

" Et dimisit illam. "

Ecce sanitas perfecta. Sapient. XVI, 12 : Neque herba, neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo qui sanat omnia. Act. III, 16 : Nomen ejus, et fides quae per eum est, dedit integram sanitatem istam in conspectu omnium vestrum.

" Et continuo surgens, "

Hoc est, corpore et mente in superiora se agens. Ad Coloss. iii, 2: Quae sursum sunt sapite, non quae super terram.

" Ministrabat eis, " hoc est, mensam parabat et necessaria, in signum restitutionis omnium virium et operationum. Hoc autem spiritualiter impletur : quando sicut servivimus peccando diabolo, ita curati servimus Deo. Ad Roman. VI, 19 : Sicut exhibuistis membra vestra servire immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire justitiae in sanctificationem.

" Cum autem sol occidisset, omnes qui habebant infirmos variis languo- ribus, ducebant illos ad eum. At ille singulis manus imponens, curabat eos. "

Idem quod ante de potestate ecclesiastica particulariter ostendit, nunc universaliter probat: tam universalitate infirmantium, quam varietate infirmitatum.

Et tangit tria: temporis congruitatem, infirmorum curationem, et daemonis ejectionem.

Temporis congruitatem per hoc quod dicit :

" Cum sol occidisset. "

Quia tota die per totum tempus in praedicatione secum fuerant. Nocte autem domi, virtutes ipsius vicinis nuntiabant: et ideo timentes ne in crastinum discederet, statim ipsa nocte cum infirmis veniebant. Spiritualiter autem sol est ipse Christus, qui sicut dicitur, Joan. I, 9, solus lucens illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Malach. IV, 2 : Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae : et sanitas in pennis ejus. Hic Sol multos curavit lumine suo, fulgens in vita : sed multo plures perfecit sanitates occumbens in morte. Luc. xxiii, 44 et 4b : Obscuratus est sol,... et tenebrae factae sunt. Et statim sequitur, Matth. xxvii, 52 : Et multa corpora sanctorum qui dormierant, surrexerunt. Statim enim infernus reddidit mortuos suos. Judic. XVI, 30, Samson, qui sol fortis interpretatur, multo plures Philisthaeos prostravit occumbens quam ante vivens fecerat. Philisthaei autem significant daemones aegritudines facientes.

" Omnes qui habebant infirmos, etc. "

Ecce infirmorum generalitas. Matth. XI, 28 : Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis.

" Variis languoribus. " Ecce infirmi- tatum diversitas. Languor autem dicitur quasi longus angor : quia etiam chronicas sanabat infirmitates, et ab inferis revocabat mortuos. Eccli. x, 11 et 12: Languor prolixior gravat medicum: brevem languorem praecidit medicus. Brevis autem languor improprie dicitur.

Et est oppositio in adjecto: " Ducebant eos ad eum. " Ducatus sonat motum voluntarium, quia manu ducebant eos. Propter quod etiam patrini et instructores in Ecclesia vocatur anadochi et manuduci: quia docendo ducunt, et inflectunt ad bonum voluntates eorum. Deuter. XXXII, 12 : Dominus solus dux ejus fuit, et non erat cum eo Deus alienus. Quia etiamsi alius adducat, tamen facit in Domino.

" At ille, etc. "

Tangitur sanitatum perfectio.

Tanguntur autem duo : modus curationis, et ipsa cura.

Curationis, quia " singulis manus imponens. " Manus autem impositio duo significat: potestatis traductionem, et manuum, hoc est, operum impressionem. Potestatis traductio significatur per porrectionem manuum. Manuum impressio significatur in impressione vestigiorum manuum. De traductione, Joan. xx, 22 et 23 : Accipite Spiritum sanctum : quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Manuum impressio, Exod. XXXIV, 29, Moyses portabat tabulas lapideas scriptas digito Dei. Scriptura enim est vestigium digitorum. Et ita traducit in eos spiritum in sanctificando, et imprimit digitos in observatione suorum mandatorum. Ethic est modus curationis.

Unde sequitur infallibilis cura: " Curabat eos. " In sanctitate enim spiritus, et in vestigiis mandatorum non potest esse infirmitas diaboli: sed ejicitur. Luc. XI, 20 : Si in digito Dei ejicio daemonia, profecto pervenit in vos regnum Dei.

" Exibant autem daemonia a multis, clamantia et dicentia: Quia tu es Filius Dei: et increpans non sinebat ea loqui, quia sciebant ipsum esse Christum. "

Et tangitur hic daemonum ejectio.

Et tanguntur hic tria: exitus daemoniorum, veritatis coacta confessio, et ipsorum a Domino increpatio.

Daemonum ejectio tangitur per hoc quod dixit: " Exibant autem daemonia a multis, " quae causam dederant infirmitatibus : sicut legitur in vita Beati Bartholomaei, quod inferebant laesiones : et haec Christus a potestate laedendi ejecit. Act. x, 38 : Pertransiit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo: quoniam Deus erat cum illo.

" Clamantia et dicentia, " in veritatis confessione, sed coacta : quia daemon de sua voluntate non loquitur nisi mendacium. Joan. VIII, 44 : Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur: quia mendax est, et pater ejus.

" Quia tu es Filius Dei: "

Et ideo tuo imperio compellis nos. Hoc autem non scientes dixerunt, sed vehementer opinantes, sicut in praehabitis dictum est. Tamen quaedam Glossa dicit, quod sciverunt esse Filium Dei: sed non credebant, quod sua crucifixione essent damnandi: et si hoc cognovissent, numquam eum crucifigi persuasissent. Anterior autem solutio verior est, quod scilicet eum non cognoverunt cognitione certa, sed opinabantur vehementer. Sapient. II, 13, 16 et 17: Filium Dei se nominat,... et gloriatur patrem se habere Deum: videamus ergo si sermones illius veri sint.

" Et increpans non sinebat ea loqui. "

Cujus causa jam dicta est, ne scilicet sub pallio quorumdam verorum multa falsa intersererent. Matth. XIII, 28 et 29: Nonne bonum semen seminasti in agro tuo ? unde ergo habet zizania ? Et ait illis: Inimicus homo hoc fecit. Et de his sub veris falsa introducentibus dicitur, Isa. I, 22 : Vinum tuum mistum est aqua. Joan. ii, 10: Omnis homo primum bonum vinum ponit, et cum inebriati fuerint, scilicet homines, tunc id quod deterius est.

" Quia sciebant, " hoc est, vehementer opinabantur, " ipsum esse Christum. " Act. x, 38 : Jesum a Nazareth, quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute. Christus enim unctus interpretatur. Cantic. I, 2: Oleum effusum nomen tuum.a Facta autem die, egressus ibat in desertum locum, et turbae requirebant eum, et venerunt usque ad ipsum : et detinebant illum, ne discederet ab eis.

Quibus ille ait: Quia et aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum Dei: quia ideo missus sum.

Et erat praedicans in synagogis Galilaeae. "

Hinc tangit tertium Ecclesiae fundamentum: et hoc est doctrina in praedicatione fidei et bonorum morum.

Et tangit quatuor: primum quidem, Domini a tumultu declinationem : secundum, audientium eum inquisitionem et devotionem: tertium, ad generalem praedicationem ministrorum obligationem : quartum autem, illius officii ad quod dicit esse ministros propriam operationem.

De primo dicit: " Facta autem die. " Quia nocte circa curationem infirmorum erat occupatus: et ideo in die ad desertum causa quietis et contemplationis declinavit.

" Egressus ibat in desertum locum. " Marc. VI, 31: Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum. Et hoc in " die, " hoc est, in claro sapientiae lumine. Sapient. vii, 29 : Est haecspeciosor sole, et super omnem dispositionem stellarum: luci comparata, invenitur prior.

" Et turbae requirebant eum. "

Ecce devote audientium eum inquisitio. Isa. lv, 6: Quaerite Dominum, dum inveniri potest : invocate eum, dum prope est.

" Et venerunt usque ad ipsum. " Tria faciunt. Quaerunt per devotionem. Veniunt usque ad ipsum per contemplationem. Joan. I, 39 : Venerunt, et viderunt ubi maneret, et apud eum manserunt.

" Et detinebant illum, ne discederet ab eis, " per charitatis fervorem. Cantic. iii, 4: Tenui eum, nec dimittam. Genes. xxxii, 26 : Non dimittam te, nisi benedixeris mihi. Joan. IV, 40: Cum venissent ad illum Samaritani, rogaverunt eum ut ibi maneret." Quibus ille ait. "

Hic tangit ad generalem praedicationem ministrorum Ecclesiae exemplo sui obligationem.

,Unde dicit: Non teneatis me, " quia et aliis civitatibus, " et ruribus, et villis, et vicis, et pagis. Omnia enim haec per civitates comprehendit.

" Oportet me, " hoc est, opem portat in me, in ministris autem obligationem. Ad Roman. II 14 et 15 : Sapientibus debitor sum. Ita, quod in me, promptum est et vobis, qui Romae estis, evangelizare. I ad Corinth. IX, Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos. II ad Corinth. VI, 4: In omni-bus exhibeamus nosmetipsos sicut Dei ministros. I ad Corinth. IV, 1: Sic nos existimet homo ut ministros Christi. Act. I, 8 : Erilis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judaea et Samaria, et usque ad ultimum terrae. Reprehenduntur hoc exemplo in uno loco jacentes, non evangelizantes, sed comedentes et bibentes ea quae per Evangelium sunt acquisita. Marc. XVI, 20: Illi autem profecti praedicaverunt ubique, Domino cooperante, etc. Job, xxxvii, 11: Nubes, hoc est, praedicatores, ubique spargunt lumen suum.

" Evangelizare, " hoc est, bonum nuntium gratiae, et indulgentiae manifestares. Hoc enim est lumen spargere. Isa. xlix, 6 : Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et faeces Israel convertendas : ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea iisque ad extremum terrae.

" Regnum Dei. " Matth. VI, 33 : Quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis. Regnum autem Dei quo Deus regnat in nobis, est omnis finis, boni, legis, et ordinis distributio, sicut dicit Dionysius. Et hoc superius est expositum. Ad Roman. XIV, 17 : Non est regnum Dei esca et potus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Quidam autem hoc non faciunt, sed fabulas praedicant. Psal. cxviii, 85 : Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua.

" Quia ideo missus sum. "

Ecce finis legationis. Abdiae, v. 1 : Auditum audivimus a Domino, et legatum ad gentes misit. II ad Corinth. v, 20: Pro Christo legatione fungimur, tamquam Deo exhortante per nos. Modo autem legati qui veniunt, ad concutiendum et spoliandum terras veniunt : et sunt illi legati Antiochi et non Dei .

" Et erat praedicans. "

Ecce actus officii ad quem consecrantur Episcopi: sicut patet in manus impositione Episcoporum.

" In synagogis Galilaeae. " Locus ubi multi confluxerunt. Ad Titum, I, 9 : Am-plectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem: ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicuni arguere.

Haec est ergo constructio fundamentorum Ecclesiae.