MEMBRUM I.

Quid sit nunc aeternitatis ?

Ad primum sic proceditur. 1. Boetius in libro de Trinitate: " Tantum inter nostrarum rerum prae- sens, quod est nunc, interest ac divinarum rerum, quod nostrum nunc quasi tempore currens facit sempiternitatem: divinum nunc permanens, neque movens sese atque consistens, aeternitatem facit. " Videtur ergo, quod substantia aeternitatis aeternitatem seipsam faciens, sit nunc stans et sese non movens.

2. Adhuc, Gilbertus: " Sicut est una singularis et individua et simplex et solitaria mora, qua Deus ipse fuit, est, et erit aeternus. Ipse namque et est, et est

Deus, et est aeternus: sed est et est Deus essentia, et est aeternus mora. " Ex hoc accipitur, quod simplex mora quae non potest esse nisi nunc, est substantia aeternitatis: et inde accipitur ut prius, scilicet quod unum indivisibile non se movens, tota substantia est aeternitatis.

3. Adhuc, Sicut se habet nunc temporis ad temporis constitutionem, sic nunc aeternitatis ad constitutionem aeternitatis. Cum ergo tempus sit duratio successiva, aeternitas vero duratio stans et indivisibilis, oportet quod nunc quod constituit tempus et est substantia temporis, successionem constituat: et cum aeternitas sit duratio stans et manens et indivisibiliter, oportet quod nunc substantialiter constituens aeternitatem, sit manens et stans indivisibiliter: et ex hoc sequitur idem quod prius.

4. Adhuc, In IV Physicorum Aristoteles vult, quod sicut id quod fertur vel movetur, se habet in toto motu, ita nunc temporis se habet in toto tempore. Nunc enim est quod adjacet ei quod fertur in motum secundum acceptionem animae. Sed id quod fertur in motum, numquam accipitur stans hic vel ibi in tota magnitudine per quam movetur, sed semper accipitur partim hic, et partim ibi, ut protensum de ubi in ubi, et iterato per totam magnitudinem per quam movetur. Anima ergo accipiens ipsum secundum id quod adjacet ei, secundum id quod movetur, accipit ut nunc ut fluens de priori in posterius continue: et hoc est nunc non stans, sed sese continue movens. Per oppositum ergo si anima accipit id quod est indivisibiliter stans in substantia, esse, virtute, et operatione, et accipiat nunc adjacens illi, non accipiet nisi nunc stans, et nullo modo fluens de priori in posterius, et nihil accipiet in ipso quod sit prius et posterius, sed idem ipsum stans indeficienter: nunc ergo quod adjacet ei, stans est in seipso, non fluxu, sed indeficientia constituens aeternitatem,

5. Adhuc, Aristoteles vult in X pri-mae philosophiae, quod secundum quod mensurata differunt, ita mensurae formales et essentiales differunt mensuratis. Mensuratum autem aeternitate nihil habet extra se quod acquirat per motum, neque secundum esse, neque secundum virtutem, neque secundum operationem, neque secundum ubi. Ergo mensura adjacens ei quod est aeternum, non accipitur ut extensa ad aliquid. Mensura autem accepta adjacens ei, est acceptio ipsius secundum esse aeterni praesens sive praesentialiter accepti. Cum ergo omne esse aeterni totum simul accipiatur, propter hoc quod indivisibile est, relinquitur quod praesens acceptio quae est acceptio ipsius nunc, sit acceptio secundum nunc indivisibile, et nunc indivisibile constitutivum est aeternitatis.

6. Adhuc, Anselmus in Monologio dicit, quod sicut se habet nunc temporis ad omnem locum, ita se habet nunc aeternitatis ad omne tempus: sed nunc temporis non dividitur secundum loci divisionem, sed est una praesens acceptio animae omnis loci in nunc: ergo similiter nunc aeternitatis non dividitur ad quodlibet tempus, sed una praesens acceptio totius temporis et cujuslibet partis: in nunc aeterno autem nunc nihil praeteriit, et nihil futurum est, et sic praesens nunc stans aeternitatem facit.

In contrarium est, quod

1. aeternitas duratio est: omnis autem continua duratio constituitur ratione continui, hoc est, multis continuatis ad unum continuans: ergo et sua substantia continuum faciens, oportet quod non accipiatur ut unum, sed ut principium unius et finis alterius, et semper fluens ab esse ratione principii, et in esse ratione finis: quia aliter non esset continuum. Exemplum est hujus in continuo et discreto. Quia enim punctum fluens ab esse, et ratione finis in esse et ratione principii continue facit lineam, et continuum, ideo linea est continuum, et continuum est continuum: et punctum in tota linea substantia lineae est, et id quod est: esse autem lineae vel continui a continuo fluxu puncti est, et hoc est quo continuum est: et quia omne fluens divisibile est, et divisum est semper in finem et principium, sive in ante et post, ideo omne continuum secundum esse continui semper divisibile est. Cum ergo aeternitas manens duratio sit et continua, videtur quod ab uno indivisibili stante constitui non possit. In discreto autem sic non est: discretum enim licet indivisibili constituatur secundum id quod est, tamen a discreto immobili non continuante finem unius in principium alterius constituitur, ut accepto scilicet in hoc et in illo: ideo secundum esse discretum est, ut patet: quia, ut dicit Pythagoras, unitas est, qua quaelibet res est una: et unitas et unitas discrete accepta et sub forma discretionis stantes, faciunt binarium: et unitas et unitas et unitas faciunt ternarium, et sic de aliis numeris. Unde unitas substantia numeri est secundum id quod est: discretio autem unitatis facit discretionem et esse et numeri secundum quod in esse discretorum est. Et secundum hoc est in elementis orationis: et ideo oratio discretorum est. Elementa enim orationis sub forma discreti stantia, constituunt orationem. Si ergo sic est in aeternitate, quod nunc in unum discrete et indivisibile acceptum, constituit aeternitatem, videtur quod aeternitas discretorum sit, et non continuorum: ergo a destructione consequentis, cum sit continuorum, non erit nunc unum stans indivisibiliter et non movens sese constituens aeternitatem.

2, Adhuc, Non videtur esse intelligibile, quod unum nunc non extensum de priori in posterius, indeficienter sit in omni praeterito, et in omni futuro continua duratione: quia si idem est, tunc non erit nunc et nunc et postea, nisi sub forma discretionis acceptum: quia forma discretionis exprimitur quando dicitur semel et iterum et tertio: et tunc non potest intelligi, quod constituat

continuum. Si autem est unum de praeterito in praesens, et de praesenti in futurum extensum: tunc quidem constituet continuum, sed non potest intelligi, quod non sit motum: tunc enim fuisse et non esse et in futuro fore motum dicunt ejus quod transit a praeterito in praesens, et a praesenti in futurum: et ita relinquitur, quod nunc stans et non movens sese non facit aeternitatem. Dicit enim Gilbertus in auctoritate praeallegata, quod aeternitas est mora.

3. Si aliquis dicat, quod indeficientia stantis nunc facit continuam moram. Hoc non potest esse: quia si indeficientia indivisibilis faceret continuum in uno indivisibili, faceret continuum etiam in alio: et sic cum unitas indeficiens sit in omni numero, omnis numerus esset continuus, quod falsum est: ergo etiam quod indeficientia indivisibilis faciet continuum: quia falsum non sequitur nisi ex falso.

Solutio. Dicendum, quod primam quaestionem oportuit esse de nunc aeternitatis: quia aeternitas id quod est, et id quo est, non potest cognosci nisi ex cognitione ipsius nunc constituentis eam: sicut et tempus cognosci non potest, nisi ex nunc constituente ipsum: nec numerus cognosci potest, nisi ex unitate constituente ipsum: nec motus cognosci potest, nisi ex eo quod fertur, quod latione sua constituet ipsum. Unde cum Boetio dicendum, quod aeternitatem nihil constituet secundum id quod est et secundum esse, nisi nunc stans sub forma omnimodae immobilitatis. Et secundum quod est nunc, est substantia aeternitatis secundum id quod est: secundum autem quod est stans et in forma stantis, constituit eam secundum esse indeficientiae et mensurae: secundum autem quod est indivisibile stans sub forma indivisibilitatis, constituit eam sub esse mensurae indivisibilis, quae tota simul est, non partem et partem, nec post partem partem habens.

Unde sex primae rationes procedunt et necessariae sunt.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod quaedam attribuuntur aeternitati secundum se, et quaedam attribuuntur ei secundum relationem ad aliud, et quaedam secundum relationem ad aeternum. Si accipiatur secundum se: tunc impossibile est, quod sit in genere continuorum. Similiter si referatur ad aeternum quod indivisibile est secundum substantiam et esse, sic iterum impossibile est, quod sit in genere continuorum. Sed quia sine animae acceptione, ut dicit Aristoteles, nec est ut nunc temporis, nec nunc aevi, nec nunc aeternitatis, si consideretur in anima accipiente ipsum, et ipsum per indeficientiam referente ad omne tempus et ad omne quod in tempore est, sic mora continua est et indeficientis, et sic in genere continuorum est. Et causa hujus continuationis est protensio accipientis animae et protendentis ipsum nunc per omne praeteritum, et omne praesens, et omne futurum: et haec causa continuitatis non in ipso nunc est, sed in accipiente. Unde per se indivisibile est, per aliud autem et per accidens divisibile: et forma divisibilitatis in ipso non est, sed in accipiente ipsum et ad divisibile referente.

An aliud dicendum, quod nunc aeternitatis idem nunc est protensum a praeterito in praesens, et a praesenti in futurum, non protensione ipsius nunc vel ejus cui. adjacet nunc, sed protensione animae referentis ipsum ad tempus et ad ea quae sunt in tempore, praeteritum scilicet, praesens, et futurum. Et ideo dicitur, Apocal, i, 8: Qui est, et qui erat, et qui venturus est, Omnipotens, Talia enim quae moram dicunt secundum totum suum esse, vel secundum maximam partem esse, ut videtur velle Aristoteles et commentator suus Averroes in II Physicorum, non sunt nisi in anima. Et hoc etiam expresse dicit Augustinus in libro XI Confessionum.

Ad aliud dicendum, quod indeficientia sola non est causa ad hoc sufficiens, quod aeternitas sit mora continua, sed indeficientia cum protensione animae accipientis ipsum nunc, et referentis ad tempus et ad ea quae sunt temporis secundum prius et posterius per indeficientiam.