CAPUT XXI.

Quod intelligentia activa plena est formis.

Ex praedictis patet facile, quod omnis intelligentia quae per seipsam et per substantiam suam intelligentia est, et activa est et plena formis. Intelligentia enim possibilis speculativa et adepta, non per seipsam, intelligentia est, sed per lumen agentis. Patet etiam, quod plena formis est : quia ipsa de se forma est formans ad esse omne quod sequitur eam. Plena autem formis est, quia nihil consequentium evadit quod non formetur ab ipsa, sicut paulo ante probatum est. Sicut enim dicit Plato, forma ex hoc forma vocatur, quia extra res manens format et imaginem suam imprimit in formata : extra res autem manens, non est nisi substantiale lumen agentis Intelligentiae. Sic ergo forma est et in agente quidem unum est : procedendo autem ab agente diversificatur et igitur in pluralitatem. Et Plato de hoc ponebat simile in sigillo et sigillatis. Sigillum enim essentialiter forma est in se manens Immutabiliter formans omne cui imprimitur : et sic dicebat res naturales omnes de intelli- getitia agente sicut de quodam etyvagio sive sigillo procedere : et talia lumina intelligentiarum rebus comparata et ad res ordinata formas sive ideas separatas esse dicebat : sicut enim dicit Aristoteles in IX philosophia primae , licet in eadem potentia sit ante actum temporaliter, tamen simpliciter actus praecedit potentiam substantia, ratione, et tempore. Actus enim qui perficit rem, necessario est ex actu qui est primum movens operantem vel generantem. Actus enim qui est terminus generationis, a materia non producitur per virtutem et operationem materiae : sed producitur ab aliquo agente, cujus actus est, sicut moventis et generantis : propter quod actus ante potentiam est. Unde dicit Aristoteles quod domus est ex domo, et sanitas ex sanitate, et plaga ex plaga. Propter quod Plato dicebat, quod causaliter prima formantia formae separatae esse dicuntur. Quae autem sunt in rebus producta, non formae, sed imagines formarum sunt : virtutes enim harum formarum in centro congregantur generandorum, ut dicit Ptolemaeus, et ex centro movent et mutant materiam usquequo attingant imaginem primae formae generantis et moventis. Intelligentia autem his formis plena esse dicitur, non quod aliquando vacua sit et impleatur, ut possibilis intellectus : sed quia tales formas de essentia sua ut de thesauro essentiali producit in omnium se sequentium formationem, ita quod nihil sequentium evadit quod non formetur ad ipsam.

Si quis autem dicat, quod istae forma sunt potius formae sequentium quam intelligentiae, sicut caeli, vel virtutis elementalis, vel formativae quae est in semine patet per ante dicta quod hoc falsum est Nullum enim sequentium movet nisi vir tute primi in suo ordine, et primum om nibus sequentibus utitur sicut instrumen

tis : unde sicut faciens sigillum utitur ferro ad fodendum metallum, ita primum movens utitur materia : unde plenum formis est plenum facultate formandi omne quod sub ipso est, primum quoddam principium universaliter. Intelligentiae vero secundum suos ordines plenae sunt plenitudine facultatis ad sequentia formanda, ita scilicet, quod tota materia sibi subjectorum consequatur formam moventis secundum uniuscujusque analogiam. Propter quod dicit Avicenna, quod omnis materia subjecta motori alicui, statim ut concipit formam motoris, appetit eam et movetur ad ipsam induendam : sicut videmus quod concipiente anima aliquod delectabile quod dum corpori innititur per spiritum, statim appetit illud corpus, et movetur ad. induendum ipsum. Propter quod medicus cognoscit accidentia animae inter alias causas aegritudinum : jam enim quidam (ut dicit Avicenna) ex cognitione et timore leprae leprosi facti sunt.

Ex dictis patet, quod omnis intelligentia plena est formis.