CAPUT XIX.

De virtute memorativa.

Memorativa virtus est vis ordinata in posteriori concavitate cerebri, retinens quod apprehendit vis aestimativa de intentionibus sensibilium. Comparatio autem virtutis aestimativae ad memoriam secundum. Avicennam, est qualis est comparatio virtutis imaginationis ad sensum communem : quia sicut imaginatio retinet et est thesaurus formarum sensibilium quas apprehendit sensus communis sic virtus, memorativa est thesaurus conservans interiores formassive species sensibilium quas apprehendit virtus aestimativa.

Ad majorem autem declarationem virtutis memorativae, quaerendum est quae sit differentia memoriae et reminiscentiae, et an sit recordatio seu reminiscentia irrationabilium. Ad quod dicendum secundum Avicennam, quod memorativa est in aliis animalibus, sed reminiscentia quae est revocatio ingenii ad acquirendum quod oblitum est, non invenitur nisi in solo homine. Cognoscere enim sibi aliquid affuisse, quod postea deletum est, non est nisi virtutis rationalis : sed si est alicujus virtutis alterius praeter rationalem, poterit esse aestimationis, sed in quantum informatur et decoratur rationalitate. Differentia ergo memoriae et reminiscentiae est, quia memoria est retentio specierum sive intentionum sensibilium, sed reminiscentia est repraesentatio formarum a memoria deletarum per oblivionem et per similia, sicut quando obliti sumus alicujus personae, quam vidimus, recurrimus ad locum, ad tempus. et accipimus per quae recordamur personae quam vidimus tali loco, tali tempore talia facientis.

Notanda est etiam differentia inter recordari et addiscere. Quidam enim ponunt quod addiscere nihil aliud sit quam reminisci. Conveniunt autem in hoc, quod utrobique est motus a cognitis ad incognita ad hoc ut sciantur: sed. in hoc differunt, quod recordatio est inquisitio incognitorum ut cognoscantur in praesenti vel futuro, quae in praeterito quoque cognita fuerunt. Addiscere vero seu disciplina est excitatio animae ad cognoscendum incognita, quae tamen non fuerunt cognita prius.

Item ad majorem evidentiam quaeritur, propter quid quidam homines facilius addiscunt quam recordantur, quidam e contrario, et universaliter propter quid quidam sint facilis disciplinae, quidam facilis recordationis, quidam facilis memoriae, alii e contrario. Ad quae intelligendum est secundum Avicennam, quod illi qui sunt siccae complexionis, fortes sunt in memoriter retinendo, debiles in recordando : siccitas enim dispositio conveniens est memoriae ad susccptionem impressionum et retentionem : inhabilis est antem ad motum : et ideo sicca complexio convenit memoriae non recordationi. Qui vero sunt calidae complexionis, facile recordantur : hi enim sunt qui magis percipiunt nutus. Nutus autem operantur motum sensibilium : et qui erit perceptibilior mutuum, erit citius recordans. Caliditas autem complexionis convenientissima est ad motum dispositio, Illi vero qui sunt complexionis humidae, sunt facilis disciplinae : humiditas enim est dispositio convenientissima ad facilitatem susceptionis impressionum quae convenit facili disciplinae. Nota ergo quod bene memores contrariae sunt dispositionis bene recordantibus et bene addiscentibus : illi enim bene memores sunt, quorum animae non habent facilem motum, neque disperguntur cogitationes eorum : illa enim anima quae habet multos motus et multiplices cogitatus, non bene memoratur : est enim contraria dispositio bonae recordationis : bona enim recordatio exigit multiplices et agiles cogitationes. Item bene memores sunt siccae complexionis, quae est dispositio difficilis ad suscipiendum impressiones : et ideo est contraria dispositio dispositioni facilis disciplinae : bona enim memoria est vel ex siccitate complexionis, vel exercitio circa unum vel pauca, non circa multa : unde est quod pueri, quamvis sint humidi, firmiter tamen retinent. Animae eorum non occupantur circa multa, sicut animae maturorum, sed sunt fixae circa unum. Juvenum vero propter calorem et propter motus suos agiles, debilior est memoria, quamvis sit complexio sicca. Senibus vero accidit propter humorem qui praevalet in eis, non memorari ea quae vident.

Et nota, quod virium intrinsecus apprehendentium quaedam apprehendunt formas sensibiles, sicut sensus communis, imaginatio, sive imaginativa, et ex-

cogitativa : quaedam intentiones sensibilium, ut aestimativa et memorativa. Item harum et illarum quaedam apprehendunt et operantur, ut sensus communis, et excogitativa et aestimativa : quaedam vero apprehendunt et non operantur, ut imaginatio, et memorativa. Item quaedam apprehendunt principaliter, quaedam secundario : et in apprehensione formarum sensibilium principaliter apprehendit sensus communis cum sensibus exterioribus, secundario vero virtus imaginationis et virtus imaginativa. Et in apprehensione intentionum sensibilium principaliter apprehendit virtus aestimativa, secundario vero virtus memorativa. Et haec de potentiis animae sensibilis apprehensivis dicta sufficiant.