τό ὀρθόν προσμαρτυρήσας, ἀλλά μετριώτερον καί κοινότερον καί ἐπιτομώτερον συνελών καί ὑποτεμών, ὥς οἷόν τε, τῷ περί τούτων χρήσομαι λόγῳ καί κατά τάς ὑπό σοῦ σχεδόν δεδομένας ἀφορμάς, ὅπως σοι λογίζηται καί τουτωνί τῶν λόγων τό αἴτιον.

Ὥς ἄν δέ καί πρό τῶν λόγων τούτων ταῦτα δοξάζοντας ἡμᾶς εἰδείης, ἐκεῖνο προθήσω τῶν ἐμῶν, ὅ καί αὐτός οὐκ οἶδ᾿ ὅτι παθών ἐπήνεσας, ὥστ᾿ οὐδέ τοῦτο ἁπλῶς ἐμόν˙ «Οὐδείς ἀγαθός, εἰ μή εἷς ὁ Θεός, ὁ μόνος δίκαιος, ὁ μόνος σοφός, ὁ μακάριος καί μόνος δυνάστης, ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον˙ οὐδέν οὖν τῶν ἑπομένων τῷ Θεῷ ἐπί πλέον εἴη ἄν αὐτοῦ, καί αὐτῶν δ᾿ ἕκαστον μοναδικόν, καί ὅ,τι ἄν κατηγοροῖτο τούτων, οὐ καθόλου». Τό γάρ ὑπερούσιον καί ὑπεράγαθον καί ὑπέρσοφον καί ὑπέρφωτον τίνος γε ἄλλου ἤ τῆς ὑπερθέου οὐσίας καί σοφίας καί ἀγαθότητος καί τοῦ φωτός ἐκείνου; Πῶς οὖν ἐκ μοναδικῶν γένοιτ᾿ ἄν συλλογισμός, ἄνευ τοῦ καθόλου; Εἰ δέ συλλογισμός οὐκ ἄν γένοιτ᾿ διαλεκτικός, ὦ βέλτιστε, πῶς ἄν γένοιτο; Σοφιστικός δ᾿ ὅμως ἔσται, σχῆμα μόνον ἔχων καί φαινόμενος, ἀλλ᾿ οὐκ ὤν. Καί ἡ διαλεκτική σοι τοίνυν, ὡς χνοώδης διεκπεφύσηται, καί οἱ σοί ἅπαντες συλλογισμοί, εἰ ἄρα καί μή ἀφίενται τοῦ τῶν συλλογισμῶν (σελ. 474) ὀνόματος, σοφιστικοί εἰσιν, οὐκ ὄντες, ἀλλά φαινόμενοι, μᾶλλον δέ οὐδέ τοῦτο, δεδόσθω δ᾿ ὅμως˙ αἱ δ᾿ ἐκ τῶν ἡμῖν ἐνυπαρχόντων λόγων προστιθέμεναι προτάσεις, μή οὖσαι αἴτιοι τοῦ συμπεράσματος, πῶς ἄν εἶεν αἴτιοι τῆς πίστεως αὐτοῦ; Εἰ δέ συγχωρεῖ, τίς ὁ λόγος καθ᾿ ὅν διαλεκτικόν μέν θέλων ὀνομάζειν τόν αὐτοῦ συλλογισμόν, τά τε μή καθόλου λαμβάνει ὡς καθόλου καί τάς ἐν ἡμῖν ἐννοίας πίστιν παρέχειν τοῖς λογίοις τίθεται καί τόν συλλογισμόν πίστεως, ἀλλ᾿ οὐχί γνώσεως, αἴτιον ἡγεῖται καί ἁπλῶς πάντα συγχωρεῖ τά καί τῷ λόγῳ τῆς τέχνης μή συμβαίνοντα, τοῖς δέ ἀποδεικτικόν καλοῦσιν, οὐδέν οἴεται συγχωρητέον;

Ἔτι, ἐπείπερ ἐν οἷς δοκεῖς ἡμᾶς ἐλέγχειν, τό μοναδικόν φῄς διττόν καί ὁμώνυμον παρ᾿ οὐδέν ἄλλο ἤ ὅτι ἄλλως ἐφ᾿ ἑκάστου τῶν παρ᾿ ἡμῖν αἰσθητῶν ἔχει καί ἄλλως ἐπί τοῦ Θεοῦ, μάθε ὡς πάντα τά ἐπί Θεοῦ λεγόμενα τοῦτον τόν τρόπον διττά καί ὁμώνυμα˙ οὐδέν γάρ τῶν ἐπ᾿ αὐτοῦ λεγομένων οὕτως ἔχει ὥσπερ ἐφ᾿ ἑκάστου τῶν παρ᾿ ἡμῖν, οὐχ ὅπως τῶν αἰσθητῶν ἀλλ᾿ οὐδέ τῶν νοητῶν, ὥστ᾿ ἐν ἅπασί σου τοῖς συλλογισμοῖς παρά τό διττόν τοῦτο τούς ἀκροωμένους ἐπιχειρεῖς παρακρούεσθαι˙ σοφιστικοί σοι ἄρ᾿ εἰσίν ἅπαντες, ἀλλ᾿ οὐ διαλεκτικοί. Ἔτι, εἰ μοναδικόν ἐστιν ὁ Θεός, καί τοιοῦτο μοναδικόν ὡς μή ἐκ πολλῶν ἕν, ἐπί δέ τούτου τοῦ ἑνός οὐκ ἔστι τόδε τι εἶναι καί ὑποκείμενον, τούτων δ᾿ ἄνευ πρότασις οὐκ ἔστι˙ προτάσεως μή οὔσης, οὐδέ συλλογισμός ἔσται, μή ὅτι διαλεκτικός, ἀλλ᾿ οὐδέ σοφιστικός. Τούς σούς τοίνυν διαλεκτικούς, οὕς αὐτός φῄς, συλλογισμούς, μήτε διαλεκτικούς, μήτε σοφιστικούς ἀναφανέντας, τί γε ὀνομάσωμεν; Ἀρρήτους, ἤ καί ἀδιανοήτους.

Αὐτίκα ὅν φῄς ἀκριβῆ σοι ἐς τά μάλιστα συλλογισμόν, «Πατρός καί Υἱοῦ μία ἐνέργεια, ὧν μία ἐνέργεια, μία δύναμις, ὧν μία δύναμις, οὐσία καί φύσης ἡ αὐτή, (σελ. 476) Πατρός ἄρα καί Υἱοῦ, οὐσία καί φύσις ἡ αὐτή»˙ τοῦτον δή προβαλλομένοις ἀπόκρισις πυνθανομένοις˙ ἄλλος μέν γάρ τις τοῦτον οὕτως ἐκτιθέμενος, οὐκ ἄν εὐθύνοιτο παρ᾿ ἡμῶν˙ ὡς δέ σόν, ἀπό τῶν σῶν ἐτάσομεν. Ὧν γάρ, τίνων λέγεις; Εἰ μέν γάρ ἁπάντων, μή καί λίαν πλημμελές; Τά γάρ ὑπεξῃρημένα πάσης πληθύος ταύτῃ δι᾿ αὐτοῦ συντάττεις καί ἀπό τῶν κτιστῶν περί τῆς ἀκτίστου φύσεως διδάσκειν ἀξιοῖς. Ἔτι δέ καί διά τοῦ διττοῦ τῆς ἐνεργείας τρόπου σοφιστικῶς ἡμᾶς ἐπιχειρεῖς παρακρούεσθαι˙ καί γάρ οὐδ᾿ αὐτός ἄν φαίης οὕτως εἶναι μίαν δύναμίν τε καί ἐνέργειαν Υἱοῦ τε καί Πατρός, ὡς ἐμοῦ τε καί σοῦ μία ἐστίν ἐνέργειά τε καί δύναμις. Εἰ δ᾿ οὐ πάντων, πῶς οὐκ ἀσυλλόγστος ὁ ἀκριβέστατος αὐτός σου συλλογισμός, ἐστερημένος τοῦ καθόλου; Πρός