92 TRANEN.

adversarii obtinuerunt, urget patronus. Haud primum nec a l te rum: nullo enim testimonio, demonstrarunt, iam inde a vetusta aetate, sodalitatibus nullo pacto (maerentibus, ea sacra, quae sibi asserunt, a se celebrata fuisse. Haud ter- tium : quamvis enim probaretur, sodalitates longo temporis spatio ut sacris in sua Ecclesia adesset, canonicos rogasse : hic de actibus facultativis ageretur, quae consuetudinem in- ducere non valent ; quum nullum prorsus afferatur indicium, quod illam, de qua memini, prohibitionem tolerantia confir- matam arguere videatur.

Nec modo consuetudinem, quam affirmant, adversarii comprobant : sed iuxta advocatum, ipsi comprobare licet nullam umquam consuetudinem fuisse. Constat enim viginti hisce annis, qui nostram aetatem antecesserunt, ubi primum Trinitapolitanus Clerus, sodalitatum libertatem attentavit, has, nulla interiecta mora, ut se iniusta vexatione vindi- c a r e t , ad Episcopum confugisse. Nemo putabit anteacto tempore se patientes sodalitates praebuisse, si iura sibi clerus arrogasset, quibus hodie potiri conatur, ait orator. Quae si adfuisset, instat orator, hanc nostrae non probarent leges, nam omnes profecto consuetudines ius nostrum non ratas fecit : sed eas tantummodo, quae cum ratione congruerent. « Consuetudo non est usque adeo valitura, ut vel iuri po- sitivo debeat praeiudicium generare nisi fuerit rationabilis et legitime praescripta » (Gregorius IX in cap. tilt. h. tit. lib. L tit. IV Decr.). Quaenam congruant rationi consuetu- dines, haud facile definitur : de hoc enim inter se scriptores satis acriter digladiant. Certum tamen consuetudines illas rationi repugnare, quae vel disciplinam evertant, « abrum- pant nervum Ecclesiasticae disciplinae », (cap. 5 h. tit.) vel incommodis intolerandis locum dent (cap. 10 h. tit.): vel cultui Deo tribuendo aut publico bono adversentur (cap. 13 de off. iud. ord. et cap. 16 de praescr.). At haec omnia, quae iure reprobantur, in consuetudine occurrunt, iuxta ad- vocatum, quam Ecclesiae utilem adversarii praedicant. Haec enim disciplinam evertit, quae spolians Trinitapolitanas so-