CAPUT VII.

De quinque modis transmutationis unius plantae in aliam.

De transmutatione autem plantarum satis miranda opera naturae inveniuntur.

Quinque enim modi experti sunt, quibus plantae transmutantur ad invicem. Quorum unus est ex seminum ipsorum transmutatione. Secundus autem ex praecisione unius speciei plantarum, ex cujus putrefactione pullulat alia species. Tertius est localis, neque adhuc in nostro climate, hoc est, in septimo est juventus, nisi in uno loco, et est quod surculus unius plantae decerptus ab ipsa, infigitur terrae et mutatur in plantam alterius speciei. Quartus modus est ex putrefactione totius plantae quoad humorem naturalem, qui cum ad superficiem pertingit, mutatur in plantam alterius speciei. Quintus et ultimus modus est per insitionem, quod videlicet inseritur flagrum unius speciei plantae in truncum alterius speciei, et mutatur in plantam tertiae speciei, sicut nos inferius docebimus per exemplum : et inseritur flagrant alicujus speciei in truncum ejusdem speciei, et mutabitur in aliam speciem, sicut quando convalescit pyrus vel malus, et absciditur flagrum superius de ipso, et postea absciditur stipes, et flagrum prius abscissum inseritur ipsum, tunc mutatur in pyrum vel malum alterius speciei.

De omnibus autem his dabimus exem-

pla et docebimus modos et causas physicas. Primus autem modus qui est ex seminum transmutatione, est sicut seminata siligo nobilitatur et in secundo vel tertio anno mutatur in triticum : et e converso contingit quod triticum in quibusdam terris seminatum, degenerat, et fit in secundo anno vel tertio siligo. Modus autem hujus est paulatinus, quia paulatim siligo nobilitatur : in primo anno fit granum grossius et rubicundius, in secundo anno quod surgit de grano jam mutato seminato, fit iterum grossius et rubicundius, et ex illo seminato tertio anno fit triticum : et c contra seminatum in primo anno amittit de rubedine et grossitie, et in secundo anno adhuc plus, ita quod in tertio anno vel quarto degenerat in siliginem. Et hoc modo fit mutatio aliarum plantarum et herbarum omnium. Causa autem est, quod plantae omnes duo in se habent, quorum unum est, quod commixtio ejus proxima est elementis et materiae inter ea quae approximata sunt: et ideo inuitum mutatur ex elementis. Secundum autem est, quod terra est venter plantae, sicut in superius habitis docuimus : et ideo cum vicinam habeat ad elementa complexionem, ex nutrimento terrestri multam accipit permutationem. Quod autem quidam dicunt, non posse species ad se invicem permutari, hoc quidem verum esse scimus, quod non est transmutatio de actu ad actum, sed de potentia ad actum : in terra enim destituitur materia ab actu uno, et fit potentia ad alterum, et sic fit transmutatio plantae ad plantam : et hic quidem est modus hujus transmutationis plantae ad plantam.

Secundus autem modus multum invenitur in climatibus nostris. Raro enim potest praescidi silva quercina vel fagina completorum lignorum et magnorum, quod recrescat in eadem specie : videmus enim in omnibus silvis, quod praecisis arboribus quae quercus vocantur vel fagi, recrescunt arbores quae tremiscae dicuntur, et arbores quas vocant miricae, quae sunt majoris ignobilitatis quam primae fuerint. Causa autem hujus est, quod radices vetustarum arborum solidae et durae sunt et clausorum pororum, nec valent ultra pullulare postquam stipites arborum stantium super eas praecisi fuerint, et putrescunt : igitur et calor exhalans ex ipsis, et secum trahens humidum, efficitur formativus plantae alterius speciei. Et quia destitutus est a Vigore arboris anterioris, pullulabit in arborem ignobiliorem, et aliquando non pullulat omnino : aliquando autem non generatur inde nisi fun-

gus, vel gramen, aut alia herba aliqua. Sed tertius modus omnibus est mirabilior modis, qui numquam in nostris habitationibus inventus est, nisi in terra quae vocatur Alumnia, in qua praeciditur silva quercina, et ramusculi quercus infiguntur in terram, et ex inde fiunt vites ferentes bonum vinum. Aliquando autem loco praecisae arboris, per se recrescit vinea ferens bonum vinum. Causa autem est, quia, sicut diximus, terra vegetabilium mater et matrix est, et sol pater calore suo semen ex quo plantae generantur, immittens terrae : et illa pro.certo movetur motu caelesti in proportionenaturae vitium plus quam plantarum aliarum. Nec ex surculis quemuis manentibus umquam fiunt vites, sed ex eisdem putrescentibus convalescunt mixta terrae in naturam vitis : et sic vitis exoritur. Quod autem ab antiquo alia ligna, quercina videlicet in loco illo nata sunt, et non vites, nisi praecisis quercubus, profecto ideo est, quia sol vegetabilium pater existens, non sola virtute sua producit vegetabilia, sed per accessum contra locum illum aliarum stellarum fixarum, quae pigro motu moventur et per longum tempus : et quia antiquitus non ibi fuerunt, ideo alia ligna tunc in locis illis nascebantur, quae connaturalitatem habebant ad effectum caelestem, qui tunc fuit influxus locis illis : et quod modo non nascuntur vites, nisi praecisis aliis arboribus, ideo est, quia postquam convaluerent ab antiquo, ex se traxerunt loci humorem et nutrimenta, et virtute caloris proprii permutant caelestium virtutem quae est in loco : hoc enim. modo secundum Ptolemaeum mutatur caelestis effectus aliquando per cultum hominis, et aliquando adjuvatur. De his etiam nos diximus in libris ante hoc negotium digestis : et hoc modo etiam quaedam loca vinosa fiunt, quae antea vinosa non fuerunt, et saxosa quae ante non saxosa fuerunt. Quod autem Empedocles dicit talia casu fieri, nullo modo est verum, quoniam casualia raro fiunt : ista autem frequenter eveniunt. Haec igitur est dictorum causa.

Quartus antem modus communis est et frequens, quod videlicet in tota arbore paulatim putrescit et destituitur humor, qui cum ad superficiem arboris pertingit, formatur in aliam plantam in parte una, et in alia parte iterum in aliam. Et aliquando fit, quod una planta magna in se habet in multis iocis plantas alterius speciei, sicut diximus nasci eam ex qua fit viscus. Frequenter autem plantae sic exortae super plantas alias in diversis locis, sunt omnes ejusdem speciei : quod contingit propter uniformitatem unius humoris putrefacti. Possibile est tamen, quod super eamdem hoc modo oriantur diversarum specierum plantae : eo quod possibile est in diversas complexiones mutari humorem putrefactum. fetae autem plantae quando exoriuntur in ramis vel stipite, raro convalescunt : quando autem ex radice oriuntur, convalescunt : quod contingit ideo, quod ramus putridus aut stipes continue destituitur, et cum ultra modum putrescit, non praestat nutrimentum plantae exortae. Quando autem ex radice putrefacta exoritur, tunc deficiente nutrimento radicis, trahit nutrimentum ex terra et convalescit. Fit autem raro hic modus mutationis, nisi in arboribus vetustis : quia illae frigiditate antiquitatis clausos et strictos habent poros, et continetur in eis humor quem calor naturalis terminare et complere non potest : et ideo fit phlegmaticus et putrefactus vel putrescens. Et cum exhalat ad

superficiem, pullulat in plantam aliam per modum quem diximus.

Sed quintus modus valde est multiplex, sicut certissime probare poterit omnis qui experitur in talibus : fere enim quotiescumque una et eadem arbor fructifera in stipite abscinditur, et relinquitur inferior pars in terra, sicut fit insitione, et ipsius ejusdem arboris fiagrum in eodem trunco inseritur, ex insitione fiunt plantae, quarum fructus nec in figura nec in sapore cum praecedentibus conveniunt. Cum autem inseruntur flagra prauorum vel cinorum vel aliorum fructuum ossa habentium in truncum salicis, efficiuntur fructus sine ossibus. Similiter autem si inseruntur vites in cerasum vel pyrum vel malum, inveniuntur uvae maturae quando cerasa sunt matura, vel pyra, vel mala. Est autem insitionis modus, quod vitis plantetur juxta cerasum vel aliam arborem pyrorum vel malorum, et perferetur illa, et per foramen trahatur vitis. Et cum concreverint arbor et vitis, ita quod efficiantur ligna earum continua, praecidatur vitis ex. parte radicis, ita quod non nutriatur nisi per radicem et stipitem alterius arboris : et tunc maturabitur uva cum fructibus arboris illius : et tales mutationes valde innumerabiles ostandunt se his qui diversas studiose faciunt insitiones.

Illum autem modum jam experti sumus, quod cum inseruntur flagra persici in pruni vel cini truncum sive stipitem, quod mutantur ambarum arborum naturae, et fiunt escilla majora et meliora quam sint alia escilla : et videtur hoc fieri sicut in animalibus ex permixtione vicinorum seminum in complexione, sicut asini et equi generantur muli vel burdones. Non enim longe est persicus a prauo vel cino : et ideo cum utraque arbor rarae substantiae sit, utraque virtutem suam communicat alteri : et sic ex permixtis virtutibus in loco insitionis fit succus permixtarum virtutum, et ideo tunc illud quod super locum insitionis extollitur, permutatur paulatim in speciem aliam quae est esculus arbor : quia per figuram foliorum cognoscitur, quod illa aliquid vicinitatis habet ad ciuum et prauum, et ossa quae sunt in esculis, etiam hanc radicant vicinitatem. Haec igitur est causa dictarum mutationum.