PARTICULA I. ''Quid sit aeternitas nomine ?

Primo ergo quaeritur, Quid sit aeternitas ?

Et sumatur definitio data a Boetio in libro de Consolatione philosophiae: " aeternitas est interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio. "

Objicitur autem contra singulas illius diffinitionis partes.

Videtur enim, quod non omne aeternum interminabile sit, nec e converso omne interminabile aeternum.

1. Dicit enim Aristoteles in VI Ethicorum, quod si aliquid est necessarium, hoc est aeternum. Multa autem sunt necessaria principium et finem habentia, sicut ea quae ex cohaerentia terminorum sunt necessaria, sicut si homo est, animal est. Et in omnibus categoricis propositionibus, in quibus praedicatum est in ratione subjecti. Et in omnibus hypotheticis, in quibus consequens per intel- lectum est in antecedente, sive in quibus ab antecedentibus sumitur consequentia. Et in omnibus in quibus a repugnantibus sumitur consequentia oppositi antecedentis ad oppositum consequentis: sicut enim sequitur, homo est, ergo animal est: sic sequitur, non animal est, ergo non homo est. Constat autem, quod ista habent terminos principii et finis. Non ergo aeternum est interminabile, ut videtur: nec e converso interminabile videtur esse aeternum, Boetius enim dicit, ibidem, exponens eamdem definitionem, quod " si mundus poneretur non habere principium nec finem, sicut nonnulli Philosophorum posuerunt, adhuc non sequeretur, quod esset aeternus, sed temporalis: per hoc enim non auferretur motus a mundo. Motus autem semper in tempore est. " Videtur ergo quod interminabile non sit essentiale aeternitati: non ergo debet poni in definitione: nihil enim debet poni in definitione, nisi quod essentiale est definito.

2. Adhuc, Philosophi quamvis duratione mundum ponerent aeternum, et non habere principium generationis nec finem: non ponebant tamen propter hoc esse mundum increatum. Dicebant enim quod effectus per se aeterni, aeternus est: cum non possit dici, quod per se agens et primum agens, aliquando destitutum sit ab actione: et sic quando est Deus, mundus est: ab aeterno ergo mundus est: et tamen propter motum temporalis est, quamvis non habeat durationis suae principium.

3. Adhuc, In libro de Causis, propositione secunda: " Omne esse superius, aut est superius aeternitate et ante ipsam, aut est cum aeternitate, aut est post aeternitatem et supra tempus. " Ergo est aliquid ante aeternitatem. Quod autem aliquid habet ante se, non est interminabile per carentiam principii. Non ergo aeternitas per interminabilitatem debuit definiri.

4. Adhuc, Exponit Philosophus ibidem sic dicens: " Esse vero quod est

ante aeternitatem, est causa prima: quoniam est causa ei. " Quod autem causam habet, principium esse habet: et quod habet principium esse, non est interminabile ex parte principii. aeternitas ergo non est interminabilis ex parte principii. Male ergo diffinitur per interminabile.

Adhuc, Objicitur de hoc quod dicit, Vitae. 1. Omnis enim duratio sive mora mensura est esse primo, et non vitae, nisi per consequens. Deberet ergo definiri per interminabile esse, et non per interminabile vitae.

2. Adhuc, Prima mensura aeternitas est. Prima autem mensura primi mensura est. Esse autem primum est, ut dicit Philosophus in prima propositione libri Causarum, ibidem, et vita secundum est, non primum. aeternitas ergo potius mensura esse est, quam vitae: ergo debet per esse et non per vitae diffiniri.

Similiter objicitur de hoc quod dicit, Tota.

Totum enim est, quod habet partes: habitum autem est in praedictis, quod aeternitas simplex mensura simplicis est: ergo videtur, quod tota non est.

Si forte quis dicat, quod totum dicitur ibi perfectum cui nihil deest, secundum quod dicit Aristoteles in II Physicorum : " Totum et perfectum idem dico. " Hoc videtur non esse de intentione Boetii: quia in definitione ponitur et totum et perfectum. Unde oportet, quod ad aliud referatur totum, et ad aliud perfectum.

Objicitur etiam contra hoc quod dicit, Simul.

Simul enim non convenit nisi his quae plura sunt, relata per associationem ad unum tempus, vel ad unum locum. In aeternitate autem nulla plura sunt, nec aliqua relata ad aliud mensurans per modum loci vel durationis: quia sic primae mensurae esset mensura, et hoc abiret in infinitum.

Ulterius objicitur de hoc quod dicit, Perfecta.

Perfectum enim non est, quod non est factum: perfectum enim est, quod attingit ultimum terminum facti, et includit ipsum, in quo quiescit actio facientis. aeternitas autem facta non est. Ergo non est perfecta.

Similiter de hoc quod dicitur, Possessio, objicitur.

Sicut enim dicit Hermes Trismegistus in libro de Causis, " Possessio est prioris in posterius sessio. " In aeternitate autem non est prius et posterius. Ergo nec possessio.

Si dicatur, quod possessio metaphorice sumitur ex eo quod habetur ad nutum. Hoc videtur inconveniens: metaphoricis enim non est definiendum, sed propriis essentialibus, ut dicit Philosophus in VI Topicorum.

Solutio. Dicendum, quod sex quae ponuntur in definitione aeternitatis, ponuntur ad hoc, quod separent eam ab omni eo quod non est vere aeternum.

Et primum secundum intellectum est possessio, non secundum interpretationem possessionis quam ponit Hermes, sed secundum hoc quod dicitur possessum, quod a se et intus est habitum. Nihil autem creatum habet a se esse, nec intus habet esse secundum dependentiam ad aliud, nec ad nutum habet sive ad libitum proprium, sed exspectat et accipit ab alio, quod est prima causa et fons esse. Et ideo nihil creatum habet esse possessum, sed mendicatum et mutuatum.

Secundum autem quod est interminabile esse, quod est differentia esse possessi prima quae separat ipsum ab esse creati, quod esse secundum quod est, et extra se terminos habet, scilicet prioris a quo est, et finis in quem deficit secundum se: et si stat et permanet, hoc est per accidens et per aliud, ut dicit Gregorius, quod " omnia in nihilum tenderent, si ea manus Omnipotentis non contineret. " Et idem probant Philosophi. Esse enim est fieri et continua influentia primi principii esse. Unde quod non finitur, ex causa efficiente est agente continue, et non ex ipso. Unde omne esse creatum terminabile est, et ex parte principii et ex parte finis. Esse autem possessum non ab alio mutuatum, oportet quod interminabile sit, et ex parte principii, quia seipso est: et ex parte finis, quia sibi causa est: et ideo deficere non potest. Defectus enim causa, ut dicit Aristoteles, est distare a principio: nihil autem potest distare a seipso. Et ita cum principium sui sit, numquam deficere potest: nec cogitari potest deficere, sicut nec cogitari potest incipere: eo quod sui causa est: et quod incipit esse, ab alio incipit esse. Ad hoc ergo significandum dicit: Interminabilis vitae, et non interminatae vitae: quia etsi secundum actum vita creata alicujus interminata ponatur, nihilominus tamen sequitur, quod interminabilis non est. Vitae autem dicit secundum illam vitae definitionem qua diffinitur in commento Aristotelis libri Causarum, quod " vita est actus ab ente quieto. " Omnino enim quietum non est, nisi causa prima: et illa est vita in seipsa: et actus ejus in omne quod est secundum influentiam esse, vigor esse est in omnibus quae sunt. Et sic vigere in esse, dicitur vita sive vivere. Et sic dicitur, Joan. i, 3 et 4, secundum expositionem Chrysostomi et Ambrosii: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Quod factum est, in ipso vita erat. Et hoc modo dicit Aristoteles in VI Physicorum, quod " actus quem ingerit primus motor in primum mobile, et per motum primi mobilis in omnia quae substantia sunt primo mobili, est tamquam vita quaedam existentibus omnibus. " Et quia vita talem vigorem plus nominat secundum nomen suum, quam nominat secundum esse ipsum, propter hoc dicit, Interminabilis vitae.

Tota autem dicit, secundum illam significationem totius, quod totum et perfectum idem est. Perfectum enim ex parte agentis est: propter quod motus In movente actus perfectus est. In recipiente autem sive in eo quod movetur vel agitur, est, actus imperfectus. Et ut significetur, quod vita in primo sicut in agente est, In quo simpliciter tota est secundum omnem vitae totalitatem, dicitur tota. Quod enim recipit vitam secundum continuam. influentiam vitae, totam vitam non recipit, sed (ut ita dicam) quamdam vitae partem. Sicut et motus secundum totum et perfectum esse motus in movente est, in mobili autem secundum partem.

Simul vero dicit: quia non est distinguere vitam vel motum secundum quod in movente est, secundum distensionem et distantiam primi, medii, et ultimi: sed in eo quod recipit vitam, primum, medium, et ultimum vitae distenduntur a seipsis, et ad unum colligi non possunt. Unde Boetius seipsum exponens dicit in libro de Consolatione philosophiae: " Nihil est in tempore constitutum, quod totum vitae suae spatium possit complecti: sed crastinum quidem nondum apprehendit, hesternum vero jam perdidit. " Quod ergo interminabilis vitae plenitudinem totam pariter comprehendit et possidet, cui nec futuri aliquid absit, nec praeteriti fluxerit, id aeternum jure perhibetur. Dicit ergo simul, ut talem fluxum vitae separet ab aeterno. aeternitas enim ab eo diffinitur secundum esse in aeterno. Unde cum dicitur, quod " aeternitas est interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio: " sensus est, quod aeternitas possidet vitam quae est interminabilis tota simul et perfecta. Sicut et movens, et maxime primum, possidet motum interminabilem prout in ipso est, totum simul et perfectum.

Dicitur autem, Perfecta, ad excludendum recipiens vitam. Quod enim recipit vitam ab alio, vel esse, recipit eam se- cundum potentiam privationi permixtam. Et ideo vita ejus et esse sunt imperfecta, quia imperfecti actus. aeternum autem nihil recipit: quia totum actus est, et secundum rationem perfecti vitam et esse habet, quae aliis influit. Et hic est verus intellectus definitionis inductae. Propter quod etiam dicit Philosophus in VII Ethicorum, quod " id quod una et simplici operatione gaudet, quae vita est et esse, una et simplici gaudet felicitate quae nihil habet contrarium. "

Et ex his habitis facile est respondere ad argumenta.

Ad primum ergo dicendum, quod aeternum est necessarium, secundum quod necessarium dicitur ens necesse, nihil sui habens in potentia: et sic ens necesse et aeternum convertuntur. Necessarium autem quod per positionem, vel dependentiam ad aliud, vel per cohaerentiam terminorum, vel ex necessitate consequentiae necessarium est, quemdam modum entis habet quod secundum se necesse est. Et sicut participat modum entis necesse, sic denominatur ab ipso, et dicitur necessarium, et per consequens participat modum aeterni, et denominatur ab ipso aeternum. Et ut hoc intelligatur, ponantur exempla singulorum. Necessarium positione est, ut ponis, quod si video te ambulare, tu de necessitate ambulas: quia tali positione facta manente, necessarium est te ambulare: et sic dicitur aeternum, quia incommutabile a positione: simpliciter tamen necessarium non est, nec aeternum. Necessarium autem ex cohaerentia terminorum, simpliciter necessarium non est, nisi in habitudine terminorum: et hoc modo incommutabile est et aeternum: neutrius tamen termini significatum incommutabile vel aeternum est. Idem est de habitudine consequentiarum. Et non sequitur, quod in habitudine aliqua necessarium est, quod simpliciter est necessarium: fluxus enim rivi si continuatur ad fontem, necessarius est, simpliciter tamen necessarius non est. Similiter illuminatio domus si aperta fenestra directe objiciatur soli, necessaria est: simpliciter tamen contingens est, et non necessaria. Similiter est de esse perpetuorum, quod ex una parte, et eadem et simili habitudine ad primam causam, esse necessarium et interminabile est: tamen simpliciter et secundum se nec necessarium nec interminabile est, nec incommutabile nec aeternum.

Ad aliud dicendum, quod impossibile est, quod id quod esse habet ab alio, sit aeternum. Et quamvis secundum intellectum aliquid durationis suae non habeat principium extra, sicut dicit Augustinus, quod vestigium esset aeternum, si pes in pulvere esset aeternus: et illuminatio esset aeterna, si sol esset aeternus: et hoc est quod extra nihil habet, in quo sicut in mensura incipiat ejus duratio, tamen infra se habet suae durationis principium. Per hoc enim quod incipit esse et initium habet esse, ab ipso eodem initiatur duratio esse, secundum quod duratio forma et dispositio est durantis. Et sic non potest intelligi, quod illud quod habet principium in esse, durationis suae etiam non habeat principium: propter quod non potest intelligi interminabile. Quod autem simpliciter interminabile est, nec habet terminari motus, vel quo extra incipiat, vel in quo deficiat. Propter quod mundus hac ratione non potest esse aeternus duratione: insuper quia cum motu est, temporalis est. Sicut enim dicit Priscianus, " tempus est mensura motus mutabilium rerum. " Unde necesse est et mundum non esse aeternum, et esse temporalem, secundum quod temporale est quod toto tempore, vel parte quadam temporis mensuratur.

Ad aliud dicendum, quod in libro de Causis Philosophus accipit aeternitatem extenso nomine pro aeviternitate, et pro duratione quae est extra durans, et Quasi extrinsecus adjacens duranti. Et verum est, quod haec principium habet a causa prima, sicut omnia alia creata, et non est interminabilis. Definitio autem praedicta

data est de aeternitate quae est in aeterno, et idem aeterno, hoc est, quod potissime aeternum est et simpliciter: et ideo sicut esse illius interminabile est, ita et aeternitas, Et si quis objicit, quia interminabile dicit privationem: definientia autem dicunt quid vel quale definitum est essentialiter: et sic interminabile non potest esse definiens. Dicendum, quod nihil valet. Primorum enim non potest vera esse definitio: quia prima priora a quibus definiantur non habent: sed quodammodo definiuntur per orationem, quae majoris est declarationis quam nomen, ut dicit Aristoteles. Et in tali definitione bene ponuntur privativa. Privativa enim per hoc quod excludunt opposita, aliquo modo determinant nomen, sicut in primo Euclidis dicitur, " punctum est cujus pars non est. "

Per hoc etiam patet solutio ad sequens. aequivocatio enim in argumento est, secundum quod analogum aequivoce dicitur.

Ad aliud dicendum, quod vita ibi elargata significatione sumitur pro actu esse habente quiete, sicut dictum est in explanatione definitionis. Et dicitur vitae: quia talis actus secundum principium vitae est, et non secundum principium esse in agente. Omne enim quod seipso principium motus est, vivit, et vita est actus ejus, ut probat Aristoteles in VIII Physicorum. In aliis autem principium motus et esse, est a generante et non in seipsis.

Ad aliud dicendum, quod hoc verum est de his in quibus esse separatur a vita: in illis enim vita ex additione se habet ad esse. Unde in talibus dicit Philosophus, quod esse ex creatione est vita per informationem: in talibus enim vita est esse conformatum et distinctum. Hoc autem non competit primae causae, in qua esse et vivere idem est, non differens nisi per modum significandi, qui modus est quo vita dicitur ut actus ab ente inquieto, cujus principium in seipso est et a

seipso: esse autem non dicitur nisi secundum quod simpliciter est.

Ad aliud dicendum, quod totum dicitur hic, quod totum in uno simplici amplectitur, ita quod de toto nihil deest. Et hoc modo diximus motum esse in movente: quia nihil deest ei de motu. Et ex hoc totum idem est quod non secundum partem participare sive habere, secundum quod abnegatio unius oppositorum affirmationem subinfert alterius. Sic enim habere aliquid et non secundum partem, infert illud secundum totum habere: et secundum partem habere, infert secundum totum non habere. Et iste est intellectus Boetii. Dicit enim ibidem, quod " quia accipientia esse et vitam, totam suam vitam simul amplecti non possunt, secundum partes primas medias et ultimas accipiunt, quam totam simul capere non queunt. " Et sic non superfluit quod postea ponitur perfecta.

Ad aliud dicendum, quod simul dicit associationem totius vitae in uno complexu primi simplicis, quod est primum principium et causa vitae et esse: quod in se complectitur omne principium, medium, et finem esse et vitae omnium quae sunt et vivunt: sicut motus principium, medium, et finis, in uno complexu sunt in primo movente. Quod quia facta et accipientia esse et vitam, facere non possunt, deficiunt in successionem, ut medium post primum, et ultimum post medium accipiant, simul acci- pere non valent. Unde plura quae in uno complectuntur, non sunt ut plura in aeterno, sed ut unum.: ut plura autem sunt in creatis et secundis, quae a simplicitate primi deficiunt in successionem. Unde sensus est, quod simul in uno complectitur, quod alia per partes et successionem accipiunt. Et ideo dicit Philosophus, quod una et simplici gaudet operatione.

Ad aliud dicendum, quod perfecta di-

citur, quia perfecti, secundum quod dicit Philosophus, quod " perfectum est cui nihil deest ad esse et vitam. " Et hoc necesse est simplex esse, et non factum. Omne enim cui est aliud esse et quod est, deest aliquid ad vitam et esse, quod non habet in seipso: ex dependentia enim ad aliud accipit vitam ad esse. Et non accipitur perfectum secundum rationem nominis, sed ex ratione ejus quod sequitur ad perfectum. Quando enim perfectum attingit ultimum suae perfectionis: tunc sequitur, quod nihil deest ei de constituentibus ipsum, sed omnia habet intra seipsum. Et per hanc similitudinem translationis, nomen perfecti transfertur in omne id cui nihil deest, quamvis non perfectum, nec compositum sit, sed simplex et aeternum.

Ad aliud dicendum, quod possessio sumitur, secundum quod dictum est in explanatione definitionis, pro eo scilicet quod in se et intus et ad nutum habetur: in illo enim immobiliter et quiete sedet ille qui hoc possidet, ut dicit Hermes Trismegistus.

Et quod objicitur, quod metaphoricis non est definiendum. Dicendum, quod hoc verum est de veris definitionibus: sed de orationibus quae sunt majoris declarationis quam nomen, non est verum: illae enim non indicant esse rei, sed quocumque modo ad intellectum audientis declarant nomen definiti.

ARTICULI PRIMI