PARTICULA I.

Quid sit aeternum aeternitate mensuratum ?

Secundo quaeritur, Quid sit aeternum ? Et non quaeritur, Quid sit definitione, sed quid sit aeternum aeternitate mensuratum ?

1. Et communiter dicitur, quod Deus est aeternus, eo quod solus habet substantiam, esse, virtutem, et operationem, secundum quod est in operante stantem indeficienter, et nullo modo sese moventem, sicut et in Psalmo ci, 28, dicitur: Tu autem idem ipse es. Et alibi, Psal, iv, 9: In pace in idipsum. Nihil autem secundorum haec habere potest. Unde si secundum mensuras differunt mensurata, videtur quod solos Deus aeternus sit. Et ita videtur dicere Athanasius: " aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spiritus sanctus. " Et quod ratione essentiae loquitur, patet per consequens: " Non tres aeterni, sed unus aeternus. "

2. Adhuc, Isa. lvii, 15: Haec dicit Excelsus, et Sublimis, habitans aeternitatem. Non dicitur habitare aeternitatem, nisi quia aeternus: videtur ergo, quod solus Deus sit aeternus.

3. Adhuc, aeternitati convenit sine fine et sine principio esse, et sine omni variatione et mutabilitate: haec autem soli Deo conveniunt: solus ergo Deus aeternus est.

4. Adhuc, Boetius dicit, quod " nunc stans non movens sese, aeternitatem facit: " sed nunc non est stans in se, nisi quia per intellectum illud stans est cui adjacet. Cum ergo nihil sit stans penitus, nisi divinum esse, videtur quod nihil sit aeternum nisi esse divinum tantum: ita quod etiam proprium sit ei esse aeternum, et non possit hoc nomen, aeternum, creaturis communicari.

5. Adhuc, Nisi solus Deus esset aeternus, non distinguerentur aeterna a temporalibus et aeviternis. Omnia enim facta, aut aeviterna, aut temporalia sunt, sicut praehabitum est: quia quod habet principium, non potest esse aeternum: relinquitur ergo, quod solus Deus aeternus sit.

6. Adhuc, Anselmus in Monologio: " Vel hoc solo veram aeternitatem soli inesse illi substantiae quae sola non facta, sed factrix inventa est esse, aperte percipitur, quoniam vera aeternitas principii finisque meta carere intelligitur, quod nulli rerum creatarum convenire eo ipso quod de nihilo factae sunt, convincitur , " Ex hoc relinquitur, quod solus Deus aeternus sit, et quod proprium sit sibi aeternum esse, et quod nomen aeterni incommunicabile nomen sit, uni soli conveniens.

In contrarium hujus videtur esse, quod Scriptura de multis aeternis loquitur, sicut in Psalmo cxlviii, 6: Statuit ea in aeternum, et in saeculum saeculi. Et loquitur de sole et luna et aliis caelestibus.

Adhuc, Dicitur supplicium aeternum, et dicitur vita aeterna. Matth, xxv, 46: Ibunt ki in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam.

Dicitur etiam anima aeterna, si beatitudinem consequatur. Augustinus in lib. LXXXIII Quaestionum, quaest. 23: " Anima aeternitatem consequi creditur. "

Videtur ergo, quod plura sunt aeterna, et quod aeternum esse non sit proprium Dei, et nomen aeterni communicabile sit.

Si hoc aliquo modo conceditur: tunc quaeritur, Utrum nomen aeternum univoce dicatur de creatore et creaturis ?

Et videtur, quod non.

Nihil enim univoce dicitur de creatore et creaturis, sicut nec de causa et causato: quod enim in causa est, est in ea per modum causae: et quod est in causato, est in eo per modum causati, ut dicitur in libro de Causis: haec autem etsi quandoque habeant idem nomen, ad unam tamen rationem substantiae non possunt reduci.

Sed contra hoc esse videtur, quod

1. Id quod dicitur per participationem, univoce dicitur, ut dicit Aristoteles. Ho- mo enim participat animal, et inferius suum participat superius, et univoce dicitur de illo. Dicit autem Augustinus in lib, LXXXIII Quaestionum, quaestione 23, quod " anima aeterna fit aeternitatis participatione. " Non ergo aequivoce dicitur aeternum.

2. Adhuc, Denominativum non est aequivocum.: denominatione autem dicitur Angelus et anima aeterna: non ergo aequivoce.

Solutio. Dicimus, quod hoc solvere non est grave. Dicitur enim aeternum duobus modis, per essentiam scilicet, et per participationem. Per essentiam solus Deus aeternus est, et sibi proprium est esse aeternum, et incommunicabile est hoc nomen aliis. Participatione autem dicitur aeternum esse, quod aeternitatis aliquam proprietatem participat. Participare enim dicitur aliquid duobus modis, scilicet naturam aliquam communem secundum totam essentiam accipere, et secundum ambitum suae potestatis ad partem suae communitatis determinare: et hoc modo species participat genus, et omne inferius essentialiter participat suum superius. Alio modo dicitur participare, non naturam secundum veritatem essentiae accipere, sed naturae proprietatem, et illam ad quemdam modum essendi determinare. Et tale commune sic participatum a diversis, nec univoce, nec aequivoce dicitur de illis, sed per analogiam, sicut ens dicitur de substantia et accidentibus. Et hoc modo participantia aeternitatem per prius et posterius dicuntur aeterna.

Sunt autem duae proprietates in aeternitate, quae maxime participantur a creaturis, scilicet incommutabilitas, et carentia finis. Est enim aliquid simpliciter incommutabile in substantia, esse, virtute, et operatione: et hoc primo et per se incommutabile est, ut Deus. Est etiam aliquid per substantiam incommutabile, tamen commutabile virtutibus et accidentibus et operatione ut Angelus et anima beata. Et est incommutabile ab esse, commutabile tamen ad esse, et commutabile motu et virtute et operatione, sicut corpora caelestia. Et ideo participatione hujus proprietatis Deus primo aeternus, secundo Angelus, tertio anima, et quarto corpora caelestia. Ista enim simpliciter incommutabilia non sunt, sed incommutabilitatis quemdam habent modum secundum plus et minus, et prius et posterius.

Similiter est de carentia finis. Quaedam enim carent fine, ita quod non habeant potentiam qua finiantur in se, nec in alio superiori, ut Angelus, et anima, et substantia circuli caelestis, et etiam substantia elementorum quantum ad materiam primam quae est in eis. Materia enim prima manet ut subjectum mutationis, et ut relicta post mutationem. Et hoc modo dicuntur aeterna: quia numquam finienda, non habentia potentiam finiendi in se, nec in alio superiori quod faciat ipsa finiri: eo quod quiescit operatio ejus in ipsis et influxus ad esse. Quaedam vero ex carentia finis dicuntur aeterna : eo quod non habeant potentiam quae finiantur in seipsis, quamvis habeant rationem in alio propter quod sunt, qua finiri debeant et finiantur. Et hoc modo aeternus dicitur caelestis motus et generatio et corruptio in mundo, et successio noctis et diei. Psal. cxlviii, 6: Statuit ea in aeternum, et in saeculum saeculi, Haec enim sunt ad complendum numerum eiectorum, qui determinatus est in praesentia Dei: et completo illo quiescent et finientur: quia tunc primus motor non influet amplius motum: et sic cessabit motus in mobili. E converso dicitur aliquid aeternum, eo quod habet potentiam ad finem in seipso, et non in alio: sicut simplicia dicuntur aeterna, quia superius potentius est ad tenendum ea in esse, quam potentia quae ipsis est ad finitionem eorum. Et secundum quod ista participantur, sic plus et

minus, prius et posterius dicuntur aeterna. Unde plus sunt aeterna quae carent potentia finiendi et in se et in alio, quam illa quae carent potentia altero modo tantum. Et plus aeterna sunt quae carent potentia finis in alio, quam quae carent in seipsis: quia, sicut dictum est superius, potentius est ad tenendum ea in esse, quam principium intrinsecum ad finiendum vel non finiendum. Secundum ergo hunc modum per prius et posterius dicuntur aeterna : et praedicatur aeternum de ipsis non univoce, sed secundum analogiam.

Et per hoc patet solutio ad omnia.

ARTICULI SECUNDI