102

πρότερον, εἶτ᾿ ἐπί τοσοῦτο τῆς ἀξίας ταύτης ἀπωσμένον καί οὕτω πρόσυλον μᾶλλον γεγονός ἡμῶν ὡς ἀνέλπιδα τήν εἰς ὑπερκόσμιον καί ἰσάγγελον τάξιν ἐπάνοδον παντάπασιν ἴσχειν, ἥτις ἡμῖν ἐπηγγελμένη καθέστηκεν, οὐ ταῦτα μόνον τουτί τό γένος δείκνυσιν ὄν, ἀλλά καί τοῖς ποσίν ἡμῶν ἐγκαλινδούμενον εἰς τό καταπατεῖσθαι παρ᾿ ἡμῶν˙ ἡ δ᾿ ἐπί τῶν ἐσχάτων καί κατωτάτω λογικῶν οὐσιῶν τήν ἀληθῆ θηρωμένη δόξαν, καί περί τῶν ἀνωτάτω καί ὑπέρ ἡμᾶς ἀψευδής διδάσκαλος ἔσται˙ τῶν γάρ ἐναντίων τήν αὐτήν ἐπιστήμην εἶναι, καί ἡ αἴσθησις ἄν διδάξειεν.

Εἶδες πόσον ἀπέχει τοῦ ὑπέρ ἀπόδειξιν ἐκείνου ἡ ἀπόδειξις αὕτη; Σχεδόν ὅσον ψεύδους ἀλήθεια καί γνῶσις ἀγνοίας καί τοῦ σκότους τό φῶς, εἴπερ ψευδοῦς μέν καί ἀνοήτου καί σκοτεινῆς διανοίας ὑπέρ ἡμᾶς τούς δαίμονας λέγειν τε καί λογίζεσθαι, γνώσεως δ᾿ ἀληθοῦς καί πεφωτισμένης εἰδέναι τήν δεδομένην ἡμῖν ἀξίαν «πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καί σκορπίων καί ἐπί πᾶσαν τήν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ»˙ Τί δ᾿ ὅταν καί πρός τήν ἀσφαλῆ καί τρανήν καί ἀληθῆ δίξαν, τήν περί αὐτῆς τῆς αὐτοαληθείας, ἀναβιβάζῃ, τοῦ πρώτου καί μόνου καί ἀπολελυμένου τοῦ παντός καί ἁπλῶς καί ἀπεριορίστως καί αὐθυπερουσίως ὄντος; (σελ. 508) Τί τοίνυν ἡ ἀπόδειξις ἡμῖν αὕτη, ὅτε καί τήν ἁπλανῆ περί τούτου χαρίζεται δόξαν; Τίς αὐτῆς προτιμῶν ἤ καί εἰς ἴσον ταύτῃ τιθείς τό κατ᾿ Ἀριστοτέλην, ὡς αὐτός φῄς, ὑπέρ ἀπόδειξιν, οὐ τόν οὐρανόν εἰς γῆν κλίνει καί τά ἅγια συντάττει τοῖς ἐναγέσιν;

Ὑπέρ ἀπόδεξιν μέν γάρ λέγειν σε τό θεῖον καί ἡμεῖς συγχωρήσομεν, οὐχ ἕως μέντοι κατ᾿ Ἀριστοτέλην τοῦτο λέγεις, ὡς νῦν τοῦτο φῄς λέγειν˙ χαμερπής γάρ, ὦ τάν, ἡ περί τῶν θείων τοῦ ἀνδρός δόξα καί ὡς εἰπεῖν ἄδοξος˙ πῶς γάρ οὐ, ὅς ἵνα κατά τό ἀποστολικόν εἴπω, γνούς τόν Θεόν, οὐχ ὡς Θεόν ἐδόξασεν ἤ ἐσεβάσθη, ματαιωθείς δ᾿ ἐν τοῖς οἰκείοις διαλογισμοῖς, δαίμοσι μέν ἐπεφήμισε τό θεῖον, κτίσμασι δ᾿ἔστιν οἷς προσεμαρτύρησε τό ἀγένητον, ψυχῶν δέ τῶν ἡμετέρων, τό γε εἰς αὐτόν ἧκον, ἀπεσύλησε τό ἀθάνατον; Ὁ γάρ θύραθεν νοῦς οὐδέν πρός ἡμᾶς˙ ὁ δέ δυνάμει τούτου χωρίς καί κατ᾿ ἐκεῖνον αὖθις οὐδέν.

Συνῆκας ᾗ κακοῦ φέρει φιλότης, τό μή πάντα στοιχεῖν ταῖς θεοπνεύσταις Γραφαῖς, ἀλλά καί τούς ἐπ᾿ αὐτάς αὐταῖς χρωμένους ἐξελέγχειν ἐθέλειν αὐτόν δέ ζητεῖν τήν ὑπέρ τούς πατέρας εὐσέβειαν; Ἐντεῦθεν γάρ τούς μεμωραμένους σοφούς δεῖν οἴεσθαι πεφωτισμένους ἀναγράφην ἐπήρθης, οἵ καί τόν Θεόν ὑπό τήν σφῶν αὐτῶν πεποίηνται νόησιν, χαλεπόν εἶναι λέγοντες, ἀλλ᾿ οὐκ ἀδύνατον, νοῆσαι Θεόν˙ ταῦτ᾿ ἐμυήθησαν τά ἀπόρρητα ὑπό τοῦ διά φωτός ἐπιφανέντος αὐτοῖς. Ἀλλά γάρ ἔλαθον ὑπό τοῦ ζήλου καί τοῦ λόγου συναρπασθείς πρός τούς κατ᾿ αὐτῶν μακρούς λόγους παρά τήν ἡμετέραν ἀρτίως πρόθεσιν. Ἐπάνειμι τοίνυν, καί πολλά καί περί πολλῶν ἔτ᾿ ἔχων λέγειν καταλείψω τά πλείω˙ μικρά δέ προσειπών, ἔπειτα τῷ καλῷ τῆς ἀγάπης προσρήματι τόν λόγον ἐπισφραγίσομαι (σελ. 512) (ταύτῃ γάρ οἶδα καί σέ μετάμελον ἐσόμενον ἕξων), τοῦ λήγειν ἔτ᾿ ἐπί δυσφήμων ἀφέμενον.

Ἐκεῖνοι μέν οὖν, οὕς ἔξω σοφούς τῇ καθ᾿ ἡμᾶς ἐκκλησίᾳ νενομισμένον καλεῖν, ὡς ἔξω δηλαδή καθεστῶτας τῆς ἱερᾶς περί Θεοῦ γνώσεως, ἐκεῖνοι τοίνυν, οὐδ᾿ ὅτι τοῖς ἀνθρώποις ἀκατάληπτος ὁ Θεός ἐνενόησαν, δυσκατάληπτον εἰπόντες αὐτόν˙ ἡμεῖς δέ, μή ὅτι τῷ καθ᾿ ἡμᾶς νῷ, ἀλλά καί αὐτοῖς τοῖς ἀπεξῃρημένης πάσης περιπεζίας ὑφέσεως καί διά τό ὑπεναναβεβηκός τῶν ἐγγιζόντων καί λειτουργούντων τῇ θείᾳ μεγαλειότητι κτισμάτων νοῖς, θρόνοις ὀνομαζομένοις, ἀκατάληπτον ἴσμεν τόν Θεόν. Οὐ μή τῷ πάντων ὑπεξῃρῆσθαι τά θεῖα καί ἀποδείξεως τελέως ὑπεξῃρῆσθαι λέγομεν, μᾶλλον μέν οὖν λέγομεν μέν, ἀλλ᾿ οὐ ταύτης ἥν σύ, καίτοι θέλων ἐς τά μάλιστα ἀποσεμνύνειν, ὅμως ἐπί τοσοῦτο λέγεις