105

Παροιμ. α´. Ὅσον χρόνον ἔχονται ἄκακοι τῆς δικαιοσύνης, οὐκ αἰσχυνθήσονται.

Σιράχ κη´. Ἄφες ἀδίκημα τῷ πλησίον σου, καί τότε δεηθέντος σου, αἱ ἁμαρτίαι σου λυθήσονται.

(15Ε_458> Βασιλ. Οὐ δεῖ ἐπί παροργισμῷ ἀδελφοῦ δῦναι τόν ἥλιον, μήποτε ἡ νύξ μεταστήσῃ μεταξύ ἀμφοτέρων, καί καταλίπῃ ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἔγκλημα ἀπαραίτητον.

Ἥκιστα κακίαν οὐχ ὑφορᾶται, τό κακίας ἐλεύθερον. Θεολόγου. Ὁ μέν γάρ κακός τάχιστα ἄν καταγνοίη καί τοῦ ἀγαθοῦ· ὁ ἀγαθός

δέ, οὐδέ τοῦ κακοῦ ῥᾳδίως. Τό γάρ εἰς κακίαν οὐχ ἕτοιμον, οὐδ᾿ εἰς ὑπόνοιαν εὐχερές.

Οὐδείς κακῷ κακόν ἰᾶται, ἀλλ᾿ ἀγαθῷ τό κακόν. Χρυσοστ. Ὅταν ἐννοήσωμεν ἅπερ ἐπάθομεν παρά τῶν συνδούλων,

λογισώμεθα καί ἅπερ ἐποιήσαμεν εἰς τόν ∆εσπότην, καί τῷ φόβῳ τῶν οἰκείων ἁμαρτημάτων, τόν θυμόν τόν ἐπί τοῖς ἀλλοτρίοις πλημμελήμασι ταχέως ἀπώσασθαι δυνησόμεθα.

Εἰ γάρ δεῖ μεμνῆσθαι ἁμαρτημάτων, τῶν οἰκείων δεῖ μεμνῆσθαι μόνον. Ἄν τῶν οἰκείων μνημονεύσωμεν, οὐδέποτε τά ἀλλότρια λογιούμεθα.

Ἄν ἀφῆτε τοῖς ἐχθροῖς ὑμῶν, ἀφεθήσεται ὑμῖν. Ἄφες δουλικά ἁμαρτήματα, ἵνα λάβῃς συγχώρησιν δεσποτικήν ἁμαρτημάτων. Εἰ δέ μεγάλα ἠδίκησεν, ὅσῳπερ ἄν μείζονα ἀφῇς, τοσούτῳ λήψῃ τήν συγχώρησιν. ∆ιά γάρ τοῦτο ἐδειδάχθημεν λέγειν, Ἄφες ἡμῖν καθώς ἀφίεμεν· ἵνα μάθωμεν, ὅτι τό μέτρον τῆς ἀφέσεως παρ᾿ ἡμῶν πρῶτον λαμβάνει τήν ἀρχήν. Ὥστε ὅσῳπερ ἄν ὁ ἐχθρός ἐργάζηται, καί τοσούτῳ μείζονως εὐεργετεῖ. Σπεύδωμεν τοίνυν καί ἐπειγώμεθα καταλλάττεσθαι πρός τούς λελυπηκότας, ἄν τε δικαίως ἄν τε ἀδίκως ὀργίζωνται. Ἄν μέν γάρ ἐνταῦθα καταλλαγῇς, ἀπηλλάγης τῆς ἐκεῖ κρίσεως· ἄν δέ μεταξύ μενούσης τῆς ἔχθρας, θάνατος ἐπιστάς ἀπάγῃ, τήν ἀπέχθειαν μεσολαβήσας, εἰς τό δικαστήριον λοιπόν ἐκεῖνο τό φοβερόν εἰσαχθῆναι τήν δίκην ἀνάγκη· καί τήν ἐσχάτην δώσεις (15Ε_460> δίκην ἐπί τῇ ψήφῳ τοῦ δικαστοῦ πάντων ἐκείνων· καί ἀμφότεροι τιμωρίαν ὑποστήσεσθε ἀπαραίτητον, ὁ μέν δικαίως ὀργιζόμενος, διά τοῦτο ὅτι ἀδίκως, ὁ δέ δικαίως, διά τοῦτο αὐτό, ὅτι δικαίως ἐμνησικάκησεν

1004 Ὅ τοίνυν διά νηστείας, διά ὀδυρμῶν καί εὐχῶν, καί σάκκου καί σποδοῦ καί μυρίας ἐξομολογήσεως μόλις ἕτεροι κατορθοῦσι, τό τά ἁμαρτήματα ἐξαλείφειν λέγω τά ἑαυτῶν· τοῦτο ἔξεστιν ἡμῖν ῥᾳδίως ποιεῖν χωρίς σάκκου καί σποδοῦ καί νηστείας, ἄν μόνον ἀπό τῆς διανοίας ἐξαλείψωμεν τήν ὀργήν, καί μετά εἰλικρινείας ἀφῶμεν τοῖς ἠδικηκόσιν ἡμᾶς.

Παντός ἁμαρτήματος τό μνησικακεῖν χεῖρον. Τό κακίας ἐλεύθερον, καί ὑφορᾶσθαι κακίαν ἀργότερον. Ὅταν ἴδῃς τόν ἐχθρόν ἐμπεσόντα εἰς τάς χεῖρας τάς σάς, μή νόμιζε τιμωρίας,

ἀλλά σωτηρίας ἐκεῖνον εἶναι τόν καιρόν. ∆ιά τοῦτο τότε μάλιστα δεῖ φείδεσθαι τῶν ἐχθρῶν, ὅταν αὐτῶν γενώμεθα κύριοι.

Ἐλύπησέ τις; μή ἀντιλυπήσῃς· ἐπεί γέγονας ἐκείνῳ πάλιν ἴσος. Οὐδείς γάρ κακόν κακῷ ἰᾶται, ἀλλ᾿ ἀγαθῷ τό κακόν.

Νείλου. Ὅς ἀνταδίδωσι κακά ἀντί ἀγαθῶν, οὐκ ἐξενεχθῇ κακά ἐκ τοῦ οἴκου αὐτοῦ.

Φίλωνος. Συγνώμην αἰτούμενος ἁμαρτημάτων, συγγίνωσκε καί αὐτός τοῖς εἰς σέ πλημμελοῦσιν· ὅτι ἀφέσει ἀντιδίδοται ἄφεσις, καί ἡ πρός τούς ὁμοδούλους ἡμῶν καταλλαγή, τῆς θείας ὀργῆς γίνεται ἀπαλλαγή.