Capitulum VI. De humilitate et obedientia et de condescensionibus divinis sibi factis ad nutum .

1. Omnium virtutum custos et decor humilitas copiosa virum Dei ubertate repleverat. In propria quidem reputatione nihil erat nisi peccator, eum in veritate speculum esset et splendor omnimodae san-.ctitatis. Super hanc studuit aedificare se ipsum, ut sapiens architectus fundamentum praeiaciens ,

quod a Christo didicerat. Dicebat, propter hoc Filium Dei de altitudine sinus paterni ad nostra despicabilia descendisse, ut tam exemplo quam verbo Dominus et Magister humilitatem doceret. Propter quod studebat tanquam Christi discipulus in oculis suis et aliorum vilescere, a summo dictum esse Magistro commemorans : Quod alium est apud homines abominatio est apud Deum. Sed et verbum hoc dicere solitus erat: " Quantum homo est in oculis Dei, tantum est et non plus ". Stultum proinde iudicans mundanis extolli favoribus, gaudebat de opprobriis et de laudibus tristabatur. Malebat quidem de se vituperium audire quam laudem, sciens, quod hoc ad se emendandum induceret, illa vero impelleret ad cadendum. Et ideo saepe cum populi merita in eo sanctitatis extollerent, praecipiebat alicui Fratri, ut in contrarium verba ipsum viliflcantia suis auribus inculcando proferret. Cumque Frater ille, licet invitus, eum rusticum et mercenarium imperitum et inutilem diceret ; exhilaratus tam mente quam facie respondebat: " Benedicat tibi Dominus, fili carissime, quia tu verissima loqueris, et talia filium Petri Bernardonis decet audire ".

2. Ut autem se ceteris despicabilem redderet, non parcebat rubori, quin in praedicatione coram omni populo proprios manifestaret defectus. Accidit semel , ut infirmitate gravatus, rigorem abstinentiae pro recuperanda sanitate modicum relaxasset. Viribus autem corporis utcumque resumtis, verus sui contemptor ad propriae carnis animatus opprobrium : " Non est, inquit, conveniens, ut populus abstinentem me credat, et ego e contrario carnaliter reficiar in occulto ". Surrexit propterea sanctae humilitatis spiritu inflammatus, et in platea civitatis Assisii populo convocato, solemniter cum Fratribus multis, quos secum adduxerat, maiorem introivit ecclesiam, funeque ad collum ligato, nudum cum femoralibus solis in oculis omnium se trahi praecepit usque ad lapidem, in quo malefactores puniendi consueverant collocari. Super quem conscendens, licet quarlanarius esset et debilis, acerbi frigoris tempore cum multo vigore animi praedicavit, audientibusque cunctis, asseruit, se non tanquam spiritualem honorandum fore, quin immo tanquam carnalem et glutonem ab omnibus contemnendum. Igitur qui convenerant, tam ingenti viso spectaculo, admirati sunt, et quia ipsius austeritatem iam noverant, devoto corde compuncti, humilitatem hujusmodi magis admirabilem quam imitabilem proclamabant. Licet autem id magis videatur portentum fuisse instar prophetalis vaticinii quam exemplum, tamen vere documentum exstitit humilitatis perfectae, quo Christi sectator instruitur transitoriae laudis praeconium debere contemnere, tumentis quoque iactantiae comprimere fastum et fraudulentae simulationis mendacium confutare.

3. Multa quidem in hunc modum saepius faciebat, ut exterius tanquam vas perditum fieret et sanctificationis spiritum interius possideret. Studebat bona Domini sui arcano pectoris condere, nolens patere gloriae quod posset occasio esse ruinae. Nam saepe cum beatificaretur a pluribus, verbum hujuscemodi proferebat: " Filios et filias adhuc habere possem, nolite laudare securum. Nemo laudandus, cuius incertus est exitus ". Ista quidem laudantibus, ad se autem sic: " Latroni si tanta contulisset Altissimus, gratior te foret, Francisce ". Dicebat Fratribus saepe: " De omni eo quod peccator potest, nemo sibi debet iniquo applausu blandiri. Peccator, ait, ieiunare potest, orare, plangere carnemque propriam macerare; hoc solum non potest, Domino scilicet suo esse fidelis. In hoc itaque gloriandum, si suam Domino gloriam reddimus, si fideliter servientes, ipsi quidquid donat, ascribimus ".

4. Ut autem pluribus modis negotiator hic evangelicus lucraretur ac totum praesens tempus conflaret in meritum, non tam praeesse voluit quam subesse, nec tam praecipere quam parere. Idcirco generali cedens officio, Guardianum petiit, cuius voluntati per omnia subiaceret . Tam enim uberem asserebat sanctae obedientiae fructum, ut eis qui iugo ipsius colla submitterent, nil temporis sine lucro transiret: unde et Fratri, cum quo erat solitus ire, semper obedientiam promittere consueverat et servare. Dixit aliquando sociis: " Inter alia, quae dignanter pietas mihi divina concessit, hanc gratiam contulit, quod ita diligenter novitio unius horae obedirem, si mihi Guardianus daretur, sicut antiquissimo et discretissimo Fratri . Subditus, inquit, praelatum suum non hominem considerare debet, sed illum, pro cuius est amore subiectus. Quanto enim contemptibilior praesidet, tanto magis humilitas obedientis placet ". - Cum vero vice quadam quaereretur ab eo, quis esset vere obediens iudicandus, corporis mortui similitudinem pro exemplo proposuit. "Tolle, inquit, corpus exanime, et ubi placuerit, pone. Videbis non repugnare motum, non murmurare situm, non reclamare dimissum. Quod si statuatur in cathedra, dod alta, sed ima respiciet. Si collocetur in purpura, duplo pallescet. Hic, ait, verus obediens est, qui, cur moveatur, dod diiudicat: ubi locetur, non curat: ut transmutetur, dod instat ; evectus ad officium, solitam tenet humilitatem: plus honoratus, plus reputat se indignum ".

5. Dixit aliquando socio suo: "Non mihi videor Frater Minor, nisi fuero in statu, quem tibi descripsero. Ecce, praelatus existens Fratrum, vado ad Capitulum, praedico et commoneo Fratres, et in fine dicitur contra me: ,Non convenis nobis, quia illitteratus es , elinguis, idiota et simplex ; tandem eiicior cum opprobrio, vilipensus ab omnibus. Dico tibi, nisi eodem vultu, eadem mentis laetitia et eodem sanctitatis proposito haec verba audiero, Frater Minor nequaquam sum ". Et addebat: " In praelatione casus, in laude praecipitium, in humilitate subditi animae lucrum est. Cur ergo periculis plus quam lucris attendimus, cum acceperimus tempus ad lucrum "?

Hae igitur de causa humilitatis forma Franciscus Fratres suos voluit vocari Minores , et praelatos sui Ordinis dici ministros, ut et verbis uteretur Evangelii, quod observare promiserat, et ex ipso nomine discerent discipuli eius, quod ad discendam humilitatem ad scholas humilis Christi venissent. Magister siquidem humilitatis Christus Iesus, ut informaret discipulos ad humilitatem perfectam, dixit : Quicumque voluerit inter vos maior fieri, sit vester minister, et quicumque voluerit inter vos primus esse, erit vester servus.

Cum autem requireret ab eo dominus Ostiensis, Ordinis Minorum Fratrum protector et promotor praecipuus, qui postmodum, iuxta quod idem vir sauctus praedixerat , ad summi pontificatus sublimatus honorem, Gregorius nonus est dictus, utrum sibi placeret, quod Fratres sui promoverentur ad ecclesiasticas dignitates: respondit: " Domine, minores ideo vocati sunt Fratres mei, ut maiores fieri non praesumant. Si vultis, ait, ut fructum faciant in Ecclesia Dei, tenete illos et conservate in statu vocalioois eorum, et ad praelationes ecclesiasticas nullatenus ascendere permittatis ".

6. Et quoniam humilitatem tam in se quam in subditis cunctis praeferebat honoribus, amator humilium Deus altioribus ipsum dignum iudicabat fastigiis, secundum quod uni Fratri, viro virtutis et devotiouis praecipuae, visio caelitus osteosa monstravit. Cum enim esset in comitatu viri Dei et una cum ipso in quadam ecclesia deserta ferventi oraret affectu, in ecstasi factus, vidit inter multas in caelo sedes unam ceteris digniorem, pretiosis ornatam lapidibus et omni gloria refulgentem. Miratus intra se praecelsi refulgentiam throni, anxia coepit cogitatione perquirere, quis ad illum deberet assumi. Audivit inter haec vocem dicentem sibi: " Sedes ista unius de ruentibus fuit et nunc humili servatur Francisco ". Reversus demum Frater ad se ab orationis excessu, virnm beatum exterius prodeuntem solito fuit more secutus. Cumque incedentes per viam, de Deo invicem loquerentur, Frater ille, visionis suae non immemor, solerter ab eo quaesivit, quid de se ipso sentiret. Ad quem humilis Christi servus: " Videor, ait, mihi maximus peccatorum ". Cui cum Frater diceret ex adverso, quod hoc nec posset sana conscientia dicere nec sentire, subiunxit: " Si quantumcumque sceleratum hominem tanta fuisset Christus misericordia prosecutus, arbitror sane, quod multo quam ego Deo gratior esset ". Confirmatus fuit Frater ex tam admirabilis humilitatis audita de veritate visionis ostensae, Evangelio sacro testante cognoscens, quod ad excellentiam gloriae, de qua superbus eiicitur, vere humilis exaltetur.

7. Alio quoque tempore, cum in deserta quadam oraret ecclesia in provincia Massae apud montem Casalem ; intellexit per spiritum, sacras ibidem remansisse reliquias. Quas cum longo iam tempore defraudatae honorificentia debita non sine moerore conspiceret, praecepit Fratribus, ut ea cum reverentia deferrent ad locum. Sed cum, poscente causa, discessisset ab eis, mandati Patris immemores filii obedientiae meritum neglexerunt. Die vero quadam, cum sacra celebrare vellent mysteria, superiori altaris operimento submoto, ossa pulcherrima et redolentia nimis non sine admiratione reperiunt, intuentes reliquiae, quae non hominis manus, sed Dei virtus attulerat. Reversus paulo post, vir Deo devotus diligenter coepit exquirere, si quod de reliquiis mandaverat esset impletum. Verum neglectae obedientiae culpam Fratres confitentes humiliter, cum poena veniam meruerunt. Et ait vir sanctus: " Benedictus Dominus Deus meus, qui per se ipsum implevit quod vos facere debuistis ". Considera diligenter divinae providentiae curam circa pulverem nostrum, et humilis Francisci excellentem in oculis Dei perpende virtutem. Nam cuius iussis non paruit homo, votis obedivit Deus.

8. Quodam tempore deveniens Imolam, civitatis episcopum adiit humiliterque poposcit, ut cum ipsius beneplacito posset populum ad praedicationem vocare. Cui episcopus dure respondens: " Sufficit, inquit, Frater, quod ego praedicem populo meo ". Inclinavit caput verus humilis, et foras egressus, post modicam horam regreditur intro. A quo cum episcopus quasi turbatus requireret, quid iterato petere vellet; humili tam corde quam voce respondit: " Domine, si pater filium uno pepulerit ostio, alio sibi reintrandum est". Humilitate victus, episcopus alacri vultu eum amplexus est, dicens: "Tu et omnes Fratres tui de cetero in episcopatu meo generali mea licentia praedicetis, quia illud humilitas sancta promeruit ".

9. Contigit, ipsum aliquando Aretium devenire, cum tota civitas intestino bello quassata propinquum sui minabatur excidium . Hospitatus vero in suburbio, vidit supra civitatem exsultantes daemones ac perturbatos cives ad caedem mutuam succendentes. Ut autem seditiosas illas effugaret aereas potestates, Fratrem Silvestrum, columbinae simplicitatis virum, quasi praeconem praemisit, dicens: " Vade ante portam civitatis et ex parte Dei omnipotentis daemonibus in virtute obedientiae praecipe, ut exeant festinanter ". Accelerat verus obediens Patris jussa perficere , et praeoccupans in laudibus faciem Domini , ante portam civitatis coepit clamare valenter: " Ex parte omnipotentis Dei et iussu servi eius Francisci procul hinc discedite, daemones universi ". Redit ad pacem continuo civitas et civilitatis in se iura cives omnes cum magna tranquillitate reformant. Expulsa quippe daemonum furibunda superbia, quae civitatem illa velut obsidione vallaverat, superveniens sapientia pauperis, videlicet Francisci humilitas, pacem reddidit urbemque salvavit. Humilis enim obedientiae ardua promerente virtute, super spiritus illos rebelles atque protervos tam potestativum fuerat assecutus imperium, ut et ipsorum feroces protervias premeret et importunas violentias propulsaret.

10. Fugiunt quidem superbi daemones excelsas virtutes humilium, nisi cum interdum ad humilitatis custodiam divina eos clementia colaphizari permittit, sicut et Paulus Apostolus de se ipso scribit , et Franciscus experimento probavit. Rogatus enim a domino Leone cardinali sanctae Crucis, ut secum aliquantulum moraretur in Urbe, acquievit humiliter ob ipsius reverentiam et amorem. Prima igitur nocte, cum post orationem vellet quiescere, supervenerunt daemones in Christi militem atrociter insurgentes: quem cum diu verberassent ac dure, ad ultimum quasi seminecem reliquerunt. Discedentibus illis, socius vocatus advenit, cui cum vir Dei rei narrasset eventum , subiungens ait: " Credo, Frater, quod daemones, qui nihil possunt, nisi quantum providentia superna disponit, ideo in me nunc tam ferociter irruerunt, quia non bonam speciem praefert mansio mea in curia magnatorum. Fratres mei, qui in locis pauperculis commorantur, audientes, me cum cardinalibus esse, suspicabuntur forsitan implicari mundanis, efferri honoribus et deliciis abundare. Ideo melius iudico, eum qui ponitur in exemplum, fugere curias et humiliter inter humiles in locis conversari humilibus, ut sustinentes penuriam fortes efficiat similia sustinendo ". Veniunt ergo mane, et humili excusatione proposita , vale faciunt cardinali 11. Abhorrebat nempe vir sanctus superbiam, omnium malorum originem, et inobedientiam, ipsius pessimam prolem, sed non minus humilitatem poenitentiae acceptabat. Accidit semel, ut eidem praesentaretur quidam Frater, qui contra legem obedientiae aliquid fecerat, disciplina iustitiae corrigendus. Videns autem vir Dei, Fratrem illum per signa evidentia veraciter esse compunctum, ad indulgendum ei amore fuit humilitatis inductus. Ne tamen facilitas veniae incentivum esset aliis delinquendi, iussit, ablatum Fratri caputium in medio flammarum projici, ut omnes adverterent, quanta qualique vindicta offensa sit inobedientiae percellenda. Cumque per moram caputium fuisset in medio ignis, praecepit, ipsum flammis detrahi reddique Fratri humiliter poenitenti. Mirabile dictu ! Extrahitur caputium de medio flammarum, nullum habens adustionis vestigium. Sicque factum est, ut hoc uno Deus miraculo et sancti viri virtutem et humilitatem poenitentiae commendaret .

Digne itaque sectanda est Francisci humilitas, quae tam miram in terris etiam dignitatem obtinuit, ut Deum inclinaret ad votum et hominis immutaret affectum, daemonum protervitatem suo iussu propelleret et flammarum voracitatem solo nutu refrenaret. Re vera haec est, quae possessores suos exaltans: dum. omnibus reverentiam exhibet, ab omnibus promeretur honorem.