CAPUT XL.

Quod talis virtus in anima non est materialis.

Ex bis autem quae dicta sunt, facile colligitur et maxime secundum opinionem solemniorem Peripateticorum, quae ponit animas nobiles tantum intelligibiles, et non alicui parti sensibilis animae conjunctas, quod virtus talis in anima formante sensibilia non est virtus materialis, hoc est, quod actus sit alicujus materiae determinatae. Si enim talis esset, non esset separata, nec ageret nisi secundum materiae illius virtutem et analogiam. Nunc autem agit omne quod sentitur in inferioribus. Hoc autem patet per inductionem in omnibus virtutibus materialibus, sicut in virtute oculi et auris et lingua :, et in virtute formativa in seminibus omnium animalium et plantarum : propter quod separata virtus est haec quae imprimit in materiam et ex materiae immixtione ad nihil obligatur. Cujus exemplum est, quod virtus artis immaterialis imprimens est in manu et dolabro, et ex materia manus vel dolabri ad nihil penitus obligatur : sed potius ex motu manus et dolabri sibi obsequentium innititur ad propriae intentionis expressio- nem, quam materia exterior suscipit ad esse et speciem, absque eo quod aliquid obliget virtutem artis imprimentem. Et hoc modo virtus corporea, hoc est, quae imprimit in corporibus, in tali anima est spiritualis et incorporea. Secundum enim quod in anima, formae corporeae est intentio. Dico autem intentio, sicut forma artis intentio est artificiati. Ad hanc enim intendit artifex movens et efficiens : et cum pervenit ad illam, quiescit ab opere. Et hoc modo virtus imprimens exemplariter in rebus habentibus dimensiones, in anima accepta, sine dimensione est. Non enim est in ea nisi per dimensionem potestatis, quae est causa dimensionis corporeae, et non est ipsa dimensio corporalis. Sicut punctum est causa continuitatis et terminus : cum tamen continuitate non disponatur. Et sic est in omnibus primis causis, quae nullo modo disponuntur formis suarum causarum : causant enim per amplitudinem suae potestatis, et non per hoc quod per compositionem essentialem sua effecta producant. Ros autem intellectuales sunt in anima per modum accidentalem, hoc est, per modum qui intelligibilibus accidit per hoc quod in anima sunt, et non per hoc quod intelligibilia sunt : per hoc enim quod intelligibilia sunt, simplicia sunt et indivisibilia et unita : per hoc autem quod in anima sunt, quae per hoc quod anima est, extensam habet potentiam in partes corporis, quas praeparat et movet, efficiuntur intentiones divisibilium : et per hoc quod in corpus imprimuntur, divisibiles efficiuntur : et sic unitae multiplicantur, et simplices dividuntur, et immateriales et indivisibiles efficiuntur materiales et sensibiles : et quae secundum se sunt immobiles, motui subjiciuntur et tempori. Formae enim uniuscujusque tres intentiones sunt. Una quidem secundum quod forma est simplex essentia et invariabilis : et altera secundum quod est forma formans : et tertia secundum quod est forma formata. Et prima quidem est forma in ani-

ma, secunda in intelligentia, tertia secundum quod in sensibus quiescit. Ex omnibus ergo manifestum est, quod res intelligibiles et sensibiles sunt in anima nobili, et quod res sensibiles corporeae motae sunt in anima per modum animalem et spiritualem unitum et immobilem, et quod res intelligibiles unitae simplices et quiescentes sive immobiles, sunt in anima animaliter per modum quo anima distensione potentiae multiplicat eas ad motum.