μετήνεγκεν ἀπ᾿ ἐκείνης ἐπί ταύτην τῆς σκιᾶς τήν διπλόην, μᾶλλον δέ οὐδέ ταύτην τοῖς τῶν ἀοράτων θεωροῖς συγχωρεῖ˙ τούτους δέ διά τούτων ἀγεράστους δείξας τῶν λόγων, τούς ἔξω σοφούς «οὐκ ἔχει» φησίν, «ὅπως μή θαυμασίους ἡγήσεται, γενναίως», ὡς αὐτός περί αὐτῶν λέγει, «τήν θείαν κατανενοηκότας ὑπεροχήν καί δεἰν ἰσχυριζομένους ἐπί τῶν ὑπέρ ἡμᾶς θέαν ἄνωθεν παραγενέσθαι καί φῶς ἀναλάμψαι νοερόν, δι᾿ οὗ ἐστι τοῖς θείοις συζυγεῖν καί κρεῖττον ἤ κατά ἀπόδειξιν τάς ἁπλᾶς ἔχειν θεωρίας. Ταῦτα δέ ἀκούων λεγόντων, μή δύνασθαί» φησι «μή καί αὐτούς ὑπό Θεοῦ πεφωτίσθαι λέγειν». Τίνα τόν φωτισμόν; Ὅν πάντως ὑφηγοῦνται. Τοῦτο τοίνυν ἄντικρύς (σελ. 576) φησιν, ὡς οὐ δύναται μή θεοσεβεῖς τε καί θεόπτας διαφέροντας τῶν ἄλλων ἡγεῖσθαι καί προσαγορεύειν. Ἀλλ᾿ ὡς μέν τό ὑπ᾿ ἐκείνων φῶς λεγόμενον βαθύ καί δεινόν σκότος ἐστί, καί ἡ ἄνωθεν θέα κάτωθεν καί δαιμόνιος τρανῶς ἐν τῷ προτέρῳ πρός αὐτόν ἀποδέδεικται λόγῳ, καί τήν προσευχήν ἥν διδόται τῷ Θεῷ καί ταύτην εἰς μέσον παραγαγόντες ἄθεον γνώμην ἀπεδείξαμεν οὖσαν˙ οὐ χεῖρον δ᾿ ἴσως κἀνταῦθα φάναι βραχύ τι περί αὐτῆς τοῖς προτέροις ἐκείνοις σύμφωνον καί ὁμόλογον.

Ὁ μέν οὖν ∆αυίδ εἶπεν ὅτι «θεοί οἵ τόν οὐρανόν καί τήν γῆν οὐκ ἐποίησαν ἀπολέσθωσαν»˙ ἐγώ δ᾿ ἄν φαίην προσθείς ὡς συναπόλοιτο τοῖς θεοῖς τούτοις ὑπεροχή Θεοῦ, ἡ μηδέ τῆς ἀνειδέου κατ᾿ ἐκείνους ὕλης προτέρα μηδ᾿ ἐκ μή ὄντων προαγαγοῦσα τά ὄντα μηδέ τῶν ἐν ἡμῖν ὁπωσδηποτοῦν φαινομένων ἀσυγκρίτως ὑπερανέχουσα μηδέ τῇδε καί καθ᾿ ἡμᾶς πρόνοιαν ποιουμένη. Ταῦτα γάρ τά δόγματα Σωκράτους καί Ἀριστοτέλους καί Πλάτωνος, οὕς οὗτος ὁ μαθητής ἐκείνων ὡς τήν θείαν ὑπεροχήν κατανενοηκότας ἐθαύμασεν. Ὁ δέ Πυθαγόρας ἐν τοῖς ἀχρήστοις πλέον ἤ χρυσοῖς ἔπεσι ποιοῦτό φησιν εἶναι διηνεκῶς τό θεῖον, οἷος γένοιτ᾿ ἄν ποτ᾿ ἄνθρωπος σχολάσας˙ οὕτω κατενόησε τήν ὑπεροχήν τοῦ Θεοῦ. Καί μή εἰ καί τήν ὑπεροχήν κατανενοηκότες ἦσαν, οὐδ᾿ οὑτως ἄν ἦσαν πεφωτισμένοι˙ καί γάρ οὐχ ὡς Θεόν ἐδόξασαν ὅν ὡς Θεόν κατενόησαν, εἴ γε καί κατενόησαν˙ καί οἱ δαίμονες γάρ Θεόν ὕψιστον ἴσασι τόν Χριστόν, ὡς τό πνεῦμα τοῦ Πύθωνος ἔλεγε περί Σίλα καί Παύλου, «οὗτοι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν», ἀλλ᾿ οὐ διά τοῦτο πεφωτισμένους ὑπό Θεοῦ ἐροῦμεν τούς δαίμονας, καίτοι τοῦ ὑψίστου ὑψηλότερον οὐδέν οὐδ᾿ ἴσον.

Τοῦ δέ ὑπέρ ἀπόδειξιν, ὅπερ Ἑλλήνων οἱ σοφοί καί ὁ τούτοις ἑπόμενος οὗτος οἴονταί τι μέγα, τά τε φύσει (σελ. 578) νοητά πάντα καί τῶν μή φύσει νοητῶν, ὑφ᾿ ἡμῶν δέ καί τῆς ἡμετέρας διανοίας γενομένων, ὑπερανέχει πολλά, καθάπερ καί πρότερον ἐδείξαμεν˙ εἰ δέ καί ἡ κατ᾿ ἐκείνους ἀπόδειξις τῶν μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντων ἐξελεγχθείη, καί τό ὑπέρ ἀπόδειξιν τοῦτο τήν κυνῆν πάντως Ἅδου περιβαλόμενον οἰχήσεται. Τί οὖν τό τέλος τῆς ἀποδείξεως; Ἡ τῆς ἀλθείας εὕρεσις. Τί τό μέσον; Τό αἴτιον ὅ οὕτως ἔχει καί οὐκ ἄλλως. Τίς ἡ ἀρχή; Κοιναί ἔννοιαι καί ἀξιώματα τά φύσει γνώριμα καί πᾶσιν ἀνωμολογημένα.

Ἀρξώμεθα δή ἀπό τῆς ἀρχῆς. Οὐδέν εὑρίσκεται πᾶσιν συνωμολογημένον τε καί ἀνωμολογημένον˙ εἰσί δ᾿ ἐφεκτικοί τινες οἵ καί κοινῇ πᾶσιν ἀντιλέγουσι. Καί μήν ἐκ μηδαμῇ μηδαμῶς γίνεσθαί τι κοινῇ πᾶσιν ἔννοια τῷ Ἀριστοτέλει δέδοκται καί τό ὑλικόν αἴτιον ἀεί τοῦ εἰδικοῦ προεῖναι καί πλεῖσθ᾿ ἕτερα τοιαῦτα τοῦτον ἔχοντα τόν τρόπον˙ ἀλλ᾿ ἡμῖν οὐ συνδοκεῖ˙ πᾶν δέ τοὐναντίον περί αὐτῶν δοξάζομεν σοφοί τε καί ἰδιῶται, γεγενῆσθαι μέν γάρ ἐκ μή ὄντων ἅπανθ᾿ ὑπό τοῦ Θεοῦ, προϋποστῆναι δέ τό φῶς ἀστέρων, εἶδος ὄν αὐτῶν. Εἰ τοίνυν τά μή πᾶσι συνομολογούμενα μηδέ φύσει γνώριμα, πᾶσι δέ συνομολογούμενον οὐδέν, κατά σέ τε καί ἐκείνους οὐδέν τῇ φύσει γνώριμον˙ τῶν δέ φύσει γνωρίμων ὑμᾶς ἐπιλιπόντων συνεπιλείψει πάντως καί ἡ ἀπόδειξις˙ πᾶσαν