Et hoc est quod sequitur :

a Qui ad tempus credunt, " scilicet prosperitatis. Psal. xlviii, 19 : Confitebitur tibi cum benefeceris ei.

" Et in tempore tentationis recedunt " a fide, et negant. Joan. VI, 61 : Durus est hic sermo, et quis potest eum audire ? et abierunt retrorsum. Sapient, IV, 4 : Si in ramis in tempore germinaverint, infirmiter posita, a vento commovebuntur.

" Quod autem in spinas cecidit "

Umbrosas, scilicet saeculi sollicitudines etpuncturas sollicitudinum.Genes.III,18 : Spinas et tribulos germinabit tibi.

" Hi sunt qui, " quandoque quiete sollicitudinibus interposita, " audierunt " exterius, et cum aliquo motu interiori, " et a sollicitudinibus, " quae sunt puncturae ex spinarum aculeis, " et divitiis, " quae sunt stipites spinarum circumpositi dum labore acquiruntur, timore possidentur, et cum dolore deseruntur. Unde versus :

Dives divitias non congregat absque labore, Nec tenet absque metu, nec deserit absque dolore.

Ad Hebr. VI, 8 : Terra proferens spinas ac tribulos, reproba est, et maledicto proxima. Isa. XXXII, 13 : Super humum populi mei spinae et vepres ascendent.

" Et voluptatibus vitae. " Iste est niger humor spinae, de quo fit incaustum, quod immobili colore omnia denigrat. Unde etiam nigram spinam emittit, Obscaena enim voluptas vitae, totam denigrat vitam. Thren. IV, 8 : Denigrata est super carbones facies eorum.

" Suffocantur, " hoc est, subtus occantur. I ad Timoth. VI, 9 : Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociva, quae mergunt homines in interitum et perditionem.

" Et non referunt fructum, " nisi forte accasia, quae tussim excitant et inducunt strangulationem. Ad Roman. VI, 21 : Quem fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis ? Nam finis illorum mors est. Sapient. v, 8: Quid nobis profuit superbia ? aut divitiarum jactantia quid contulit nobis ?" Quod autem in bonam terram, "

Cujus conditiones supra explanatae sunt, hoc est, in cor bonum, devotione pingue, lacrymis humidum, doctrina sanctorum complutum, gratia irroratum, sarculo disciplinae fossum, per confessionem et per paenitentiam a malis stirpibus expurgatum, fimo dolorosae recor- dationis peccatorum Balatum, aequalitate virtutis adaequatum, meditatione sanguinis Christi ad fertilitatem redactum. Haec enim est terra bona si austrino flatu Spiritus sancti sit perflata, et limpidissima contemplatione soli exposita. Et de omnibus his superius habitum est. De primo enim dicitur in Psalmo lxii, 6 : Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. De secundo in Psalmo VI, 7 : Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo. De tertio, Isa. xlv, 8 : Nubes pluant justum. De quarto, ibidem : Rorate, caeli, desuper. De quinto, Osee, x, 11 : Arabit Judas, confringet sibi sulcos Jacob. De sexto, Jerem, I, 10 : Ut evellas, et destruas, et disperdas, et dissipes.De septimo, Isa. XXXVIII, 15 : Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animae meae. De octavo, Isa. xxxviii, 25 : Cum adaequaverit faciem, ejus, scilicet terrae, seret. De nono, Matth. XXVII, 8 : Vocatus est ager ille Haceldama, hoc est, ager sanguinis. Secundum naturam enim terra pinguis humano sanguine multum est ferax. Ovidius in Epistolis :

Luxuriat rigido sanguine pinguis humus.

De decimo, Cantic. IV, 16 : Surge, Aquilo, et veni, Auster, perfla hortum meum. De undecimo, Matth. v, 45 : Solem suum oriri facit super bonos et malos. Lumen enim solis vivificum est: et ideo causam generationis in circulo declivo solis Philosophi esse dixerunt.

Tale igitur est cor significatum per terram bonam. Unde dicit :

" Hi sunt, " significati, " qui in corde bono, " per disciplinae et virtutis exercitium, " et optimo, " per internae contemplationis et consolationis solatium. Jacob. I, 17 : Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum." Audientes, " interiori auditu spiritus, " verbum, " quod est cum amore notitia, potens, luminosum, et spiritu plenum,

et sanctum, " retinent, " memoria, affectu,et operis impletione. De primo quorum dicit Psalmus cxxxvi, 6 : Adhaereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui. De secundo, Jerem. xx, 9 : Factus est sermo in corde meo quasi ignis exaestuans :... et defeci, ferre non sustinens. De tertio, Matth. VII, 24 : Omnis qui audit verba mea haec, et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram. Apocal. I, 3 : Reatus qui legit et audit verba prophetiae hujus, et servat ea quae in ea scripta sunt.

" Et fructum, " centesimum, " afferunt in patientia " tribulationum quae insurgunt propter verbum Jacobi, I, 4 : Patientia opus perfectum habet : ut sitis perfecti et integri, in nullo deficientes. Ad Hebr. x, 36 : Patientia vobis necessaria est, ut voluntatem Dei facientes, reportetis promissionem. Jacob. v, 7 : Ecce agricola exspectat pretiosum fructum terrae, patienter ferens donec accipiat temporaneum et serotinum.

" Nemo autem lucernam accendens, operit eam vase, aut subtus lectum ponit : sed supra candelabrum ponit, ut intrantes videant lumen. "

Hic tangit modum doctrinae sacrae quem debet habere ex parte docentis.

Et dicuntur hic duo : modus scilicet doctrinae, et +verificatio sive probatio modi per exemplum, quando Christus suam doctrinam sub modio carnalis affectus non abscondit.

In primo autem horum tria dicuntur : quorum primum est proprius modus doctrinae sub metaphora propositus. Secundum est idem modus per sermonem explicitum explanatus. Tertium est comminatio et promissio fideliter vel infideliter docentis, per quae Doctor redditur instans et cautus : instans quidem doctrinae per incrementum boni, quod fideliter docenti promittitur : cautus autem per subtractionem habiti boni, quod amittit qui fideliter doctrinae non institerit. Et haec patent in littera.

In modo autem metaphorico doctrinae quem praemittit, quinque innuit: quorum primum est lucerna, et lucernae proprietas. Secundum autem, lucernae ejusdem accensio quam innuit. Tertium autem est locus lucernae incompetens in quem non ponitur. Quartum autem, locus lucernae congruus in quo locatur. Quintum autem est debitus lucernae usus.

Lucerna autem est lumen clausum et circumdatum perspicuo corpore, sicut est vitrum, vel crystallus, vel pellis, vel pannus transparens et albus. Unde Gregorius dicit, quod lucerna est lumen in testa. Lucerna igitur est triplex : Praelatus videlicet, sermo parabolicus, et sermo sonans creatus. Et de his lucernis hic fit secundum litteram mentio.

Praeter has autem lucernas, dicitur lucerna Christus, dicitur lucerna Joannes Baptista. Sed ambo isti in figura Doctorum Ecclesiae dicuntur. In Christo enim lux verbi divini, in humana claritate pervia (quam peccati tenebra non offuscat) lucerna vocatur Job, XXIX, 3, : Splendebat lucerna ejus super caput meum, et ad lumen ejus ambulabam in tenebris. Haec est lucerna quam sapiens mulier, sapientia divina, accendit, et domum everrit, donec inveniat drachmam quam perdidit . De praecone autem hujus lucernae (qui lucem veritatis in vita pura exhibuit) dicitur, Joan. v, 25 : Ille erat lucerna ardens et lucens. De Apostolis autem et Doctoribus dicitur in Psalmo cxxxi, 17 : Paravi lucernam Christo meo. Illi enim lucem doctrinae vita pervia et perspicua praebent : sicut dicitur, Matth. v, 16 : Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in caelis est.

Sermo autem parabolicus continet veritatis lucem sub similitudine perspicua. Et ideo hic vocatur lucerna. Psal. cxviii, 105 : Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. Similitudinibus enim congruis docet ubi intellectus et affectus pedem ponamus.

Verbum eliam creatum, Verbum increatum in se continens, lucerna vocatur: sicut in Proverbiis, VI, 23, dicitur: Mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitae increpatio disciplinae. Haec enim omnia lucem continent divinam, ad illuminandum his qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis . Unde hae quinque lucernae sunt.

Et sexta (de qua hic non fit mentio) est pura in praedicando intentio : quae etiam est vas lucis ad lucem aeternam relata, non nobis lucens, sed Deo : de qua, Matth. VI, 22 : Lucerna corporis tui est oculus tuus. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit.

Est eliam lucerna, fulgor honestae conversationis, ubi virtus ut lumen splendet in operibus perspicuis. Eccli. XXVI, 22 : Lucerna.splendens super candelabrum sanctum, et species faciei super aetatem stabilem.

Vel possumus dicere quod omnes istae septem lucernae stant super unum candelabrum in templo Domini. Quia Praelatus in fundamento fidei splendet, lucerna Christi, in praecursionis et praeparationis officio. Haec lucerna Praecursoris in flamma sapientiae habet fulgorem propriae dignitatis, in modo coaptationis sui ad auditores habet lucernam parabolae, in doctrina sapientum habet lucernam verbi Dei, in puritate intentionis habet lucernam oculi, et in luce conversationis habet lucernam speciei. Haec lucerna lippientibus oculis Heli exstincta est et non visa : et ideo comdemnatus est . His lucernis scrutatur Dominus Jerusalem, hoc est, Ecclesiam . Hae sunt septem lucernae in candelabro . ''Et, Zachar. IV, 10, ubi dicitur, quod super lapidem unum septem oculi sunt, qui has septem lucernas designant.

De accensione autem lucernae subjungit, dicens :

" Accendens lucernam. "

Succenditur autem lucerna prima, flamma divinitatis. Isa. lxii, 1 : Donec egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut lampas accendatur. AdminBookmark enim graece, latine flamma dicitur. Haec debet ardere in corde Praelati, ut timeatur, et reverentia sibi exhibeatur, et ut peccati rubigo in conspectu ejus comburatur. Deuter. IV, 24 : Dominus Deus tuis ignis consumens est.

Lucerna autem ejus in praecursionis officio ignescere debet zelo rectitudinis, et lucere luce caelestis castitatis. Unde, Job, xxxviii, 32 : Numquid producis luciferum in tempore suo ?

Lucerna autem ecclesiasticae rectitudinis accendi debet igne charitatis Dei, et lucere luce claritatis et sanctitatis, Eccli. xlviii, 1 : Surrexit Elias propheta quasi ignis, et verbum ipsius quasi facula ardebat.

Lucerna autem parabolicae similitudinis, accendi debet igne veritatis, etlucere luce propriae adaptationis, Job, xxxviii, 24 : Indica mihi per quam viam spargitur lux, dividitur aestus super terram.

Lucerna autem vocalis verbi, accenditur igne divino Spiritus sancti, Psal. cxviii, 140 : Ignitum eloquium tuum vehementer, et servus tuus dilexit illud.

Lucerna autem rectae intentionis accenditur flamma piae devotionis, Psal. xxxviii, 4 : Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis.

Lucerna vero lucidae conversationis tota accenditur flamma charitatis Christi,

Luc. XII, 49 : Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur ?

Sic est omnis lucerna ardens et lucens.

Hanc igitur lucernam sic accensam nemo

" Operit vase."

Ecce locus incongruus huic lucernae.

Et tangit duo lucernam hanc offuscanlia, quorum unum pertinet ad mensuram, alterum autem ad quietem resolutam.

Id autem quod pertinet ad mensuram capacitatis, est quod dicit : " Operit vase, " quod, Matth. v, 15, modius vocatur. Et duo in ipso intelliguntur : capacitas scilicet avaritiae, et capacitas unius gentis Judaeae. Non enim lux Evangelica concludi debet sub mensura lucri avaritiae, nec sub pretio ponatur impretiabile. Nec etiam, sicut dicit Hieronymus, concludatur sub terminis unius gentis Judaeae vel alterius. De primo dicitur, Matth. x, 8 : Gratis accepistis, gratis date. I ad Corinth. IX, 18 : Evangelium praedicans, sine sumptu ponam Evangelium, ut non abutar potestate mea in Evangelio. De secundo, Isa. xlix, 6 : Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et faeces Israel convertendas : ecce dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae.

Id autem quod pertinet ad quietis resolutionem, tangit cum dicit: " Aut subtus lectum ponit. " Omne autem id in quo quiescit resolutus animus, nomine lecti significatur : et sunt commoda propter quae lumen praedicationis obscuratur, et aliis non ostenditur. Cantic. iii, 1 : In lectulo meo per noctes quaesivi quem diligit anima mea : quaesivi illum, et non inveni. Non enim tenebras noctis diligit: quia qui dormiunt, noeto dor- miunt : et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt.

Sic ergo veritas sub modio carnis non est abscondenda.

" Sed ponit supra candelabrum. "

Ecce locus lucernae Dei congruus.

Et tangit duo : positionem factam ab alio, et candelabrum. Positio autem est ab alio superiori facta vocatio.Ad Hebr.v,4 : Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Candelabrum autem est dignitas Ecclesiastica Apocal. ii, 1 : Haec dicit,... qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum. Septem enim candelabra est ecclesiastica dignitas, septem donis sancti Spiritus illustrala.Aurea autem sunt propter deitatis fulgorem in eis. Isti sunt septem spiritus qui in conspectu throni ejus sunt. In loco illo igitur ponitur.

Tangit autem hujus lucernae communem et generalem usum:

" Ut intrantes, "

In Ecclesiam per ostiarium et ostium Christum , " videant Iumenti veritatis et caelestis conversationis, et aedificentur ad fidem per veritatem doctrinae, ad mores autem per lumen conversationis divinae. Ad Ephes. III, 8 et 9 : Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia haec, in Gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, et illuminare omnes. Baruch, iii, 35 et 36: Stellae luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas. Hic est Deus noster et non aestimabitur alius adversus eum.

" Non est enim occultum, quod non manifestetur: nec absconditum, quod

. non cognoscatur, et in palam veniat.

Videte ergo quomodo audiatis. Qui enim habet, dabitur illi: et quicumque non habet, etiam quod putat se habere, auferetur ab illo. "

Ecce figuratae locutionis et parabolici sermonis ponit expositionem. Et est antipophora. Quasi aliquis quaereret: Dixisti sermonem parabolicum, ut videntes non videant, et hunc commisisti lucernis, quarum lumen omnes intrantes debent adspicere. Quid ergo? Debetne occultum revelari? Et ostendit quod sic. Quod enim prius velatum committitur rudibus, propter hoc exponitur perfectis: ut ab ipsis perfectis, aliis ad perfectionem proficientibus reveletur: quia aliter nemo proficeret, et nullus de discipulo efficeretur magister.

Dicit autem circa hoc duo : unum quidem de occulto similitudine corporali involuto : alterum de abscondito, oculis spiritualium virorum ostendendo.

Dicit ergo :

" Non enim ", scilicet aliquid divinorum, " est occultum, " velatum parabolis : quod sub modio pretii sit reponendum, aut sub lecto corporalis voluptatis recondendum : quia nec pretium nec voluptas teneant vos nisi manifestetis.

" Non est enim occultum, " hoc est, sub velaminibus clausum. Isa. xlv, 15: Vere tu es Deus absconditus. Apocal. ii, 17 : Dabo ei manna absconditum,.., quod nemo scil, nisi qui accipit.

" Quod non manifestetur, " hoc est, intellectui proficienti paulatim aperiatur. Intellectus enim velatus continuo et tempore, et materialis, non nisi velata accipit. Si autem auferatur velamen per laborem proficientis, et diligentiam Doctoris, tunc manifesta erunt abscondita quae prius erant in tenebris. II ad Corinth. iii, 16 et 17 : Cum conversus fuerit ad Dominum, auferetur velamen. Dominus autem Spiritus est. Unde, Augustinus : " Ne-

" sciebam quod palato non sano paena est " panis, qui sano est suavis : et oculis " aegris odiosa est lux, quae puris est " amabilis. " Hoc enim nostri intellectus defectui ex peccato accidit: sicut dicit Psalmus xxxviii, 12 : Propter iniquitatem corripuisti hominem, et tabescere fecisti sicut araneam animam ejus. Et ideo a salvante nos sapientia Dei, iterum revelato intellectu proficere possumus ad veritatem. Psal. CXVIII, 18 : Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Sic ergo duobus modis juvatur ad manifestationem : emundatione cordis, Matth. v, 8 : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Et diligentia doctoris exponentis veritatem, Apocal v, 9 : Dignus es, Domine, accipere librum, et aperire signacula ejus: quoniam occisus es. Sic Philippus imbuit eunuchum Candaces reginae sedentem in curru . Sic Petrus Cornelium . ''Sic Christus Nicodemum .

" Nec absconditum. "

Absconditum est quod est procul in profundum a notitia hominum conditum. Et hoc est quod mystice in divinis est dictum : hoc enim a notitia hominum est remotum: hoc enim est super intellectum, et super rationem, et super linguam, ut dicit Sapiens . Et non deficiunt linguae a narratione ejus, nisi propter excellentiam naturae et altitudinis ipsius: sicut sunt ea quae de Deo sunt. Quia, sicut dicit Dionysius, " cum ad di-" vina verba attollimus, perfectam irra-" lionalitatem invenimus, et quid loqua-"mur nescimus. " Abscondita etiam sunt futura quae praedicta sunt per Spiritum sanctum, Act. I, 7. Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua potestate. Daniel. XII, 4: Claude sermo-

nes, et signa librum usque ad tempus statutum.

Haec autem abscondita cognoscentur: primum quidem a doctoribus veritatis, et tunc in palam venient per doctrinam ipsorum.

Et hoc est quod dicit: " Quod non cognoscatur, " sicut dicitur, Joan. XVI, 29 et 30 : Ecce nunc palam loqueris, et proverbium nullum dicis : nunc scimus quia scis omnia, et non opus est tibi ut quis te interroget. Hoc enim cognoscere facit Spiritus, de quo dicitur, Joan. XIV, 26: Spiritus vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia quaecumque dixero vobis.3ob, xxviii, 11: Sapientia abscondita in lucem produxit.

" Et " sic " in palam veniat. " Sic enim discipuli quod in aure audiunt, praedicant super tecta . Sic, Joan. VI, 45 : Erunt omnes docibiles Dei .

Et hoc est quod dicit.

Cautos autem omnes reddens circa hujusmodi profectum, subjungit:

" Videte, "

Hoc est, diligenter attendite vobis, " quomodo audiatis, " hoc est, ad quem et quantum profectum, non intellectus tantum, sed etiam spiritus et vitae, percipitis ea quae dicuntur. Act. xx, 28: Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos regere Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo. I ad Timoth. IV, 16 : Attende tibi, et doctrinae.

Bene dico quod attendatis quia : " qui habet " in talibus conatum et studium, " dabitur illi " perfectio intellectus mysteriorum occultorum. Qui enim in talibus habet, non habet nisi principia, sine quibus nullus aliquid potest accipere. Unde, Joan. XIV, 17 : Quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, necscit eum: vos autem cognoscetis eum, quia apud vos manebit, et in vobis erit. Nullus enim aliquid accipit per doctrinam, cujus principia apud se prius non habuit. Et ideo habenti divina, jam in parabolis et occultis et absconditis, dabitur intellectus verae contemplationis. 1 ad Corinth. 11, 12 : Nos non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis.

" Et quicumque non habet " haec rudimenta fidei in parabolis et occultis, " eliam quod putat se habere, " de lumine intellectus naturalis, quod non vere habetur nisi ad divina referatur. Ad mundum enim relatum putatur haberi, et non habetur : quia obnubilatum habetur, et hoc non vere habetur. Apocal. III, 17 : Dicis quod dives sum, et locupletatus, et nullius egeo: et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et caecus, et nudus.

" Auferetur ab illo. " Luc. XIX, 24 : Auferte ab illo mnam, et date illi, qui decem mnashabet. Matth. xxv, 29 : Omni habenti dabitur, et abundabit: ei autem qui non habet, et quod videtur habere, auferetur ab eo. Hoc modo, Daniel IV, 13, cor Nabuchodonozor mutatum est ab eo, et cor ferae datum est ei. Hoc modo dicitur, ad Roman. I, 21 et 22, quod obscuratum est insipiens cor eorum: dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt, et dati sunt in reprobum sensum. Et ideo multum cavendum est in auditu verbi ut audiatur et proponatur ad profectum.

" Venerunt autem ad illum mater et fratres ejus, et non poterant adire eum prae turba.

Et nuntiatum est illi: Mater tua et fratres tui stant foris, volentes te videre.

Qui respondens, dixit ad eos : Mater mea et fratres mei hi sunt, qui verbum Dei audiunt, et faciunt. "

Hic incipit pars illa quae cautos reddit Doctores, ne sub lecto vel vase carnalis affectus ponant lucernam. Reddit autem i cautos per exemplum.

Dicuntur autem hic tria. Primum est carnalium amicorum ad Christum dispensativa adventus. Secundum est tentativus cujusdam de amicis quaerentibus nuntiatus. Tertium autem,sapientissimus a Christo factus responsionis modus.

De primo dicit : " Venerunt autem, " 1 dispensante sapientia Dei, ut exemplo suo Doctores veritatis instruerent, " ad illum, " hoc est, ad Christum " mater, " quae praecipuo honore erat digna. Tobiae, IV, 3 : Honorem habebis matri tuae omnibus diebus vitae ejus.

" Et fratres, " scilicet consobrini et consanguinei. Multipliciter enim dicuntur fratres, sicut notatum est super Matthaeum . Contribules enim dicuntur hic fratres : et non, sicut dicunt Ebionitae haeretici, ex eadem matre post Christum nati. Job, XIX, 13 : Fratres meos longe fecit a me, et noli mei quasi alieni recesserunt a me.

" Et non poterant adire eum prae turba. "

Tanta enim erat virtus verborum ejus quod certatim se comprimebant ad audiendum eum. Aggaei, II, 8 : Veniet desideratus cunctis gentibus. Turba enim devotione sua hic excludit propinquos carnales: et hoc est gloria Doctoris.lsa. lx, 5 : Videbis, et afflues, mirabitur et dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, fortitudo . gentium venerit tibi.

" Et nuntiatum est illi. "

Ecce secundum Glossam vult quod ab aliquo tentante sit factum istud nuntium volente experiri si spiritualia intermitteret propter carnalem affectum. II ad Corinth. v, 10 : Nos ex hoc neminem novimus secundum carnem. Et si cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus. Vel potest dici, quod non tentando sed bono affectu nuntiavit: quia nihil mali fecit, nisi quod tempus opportunum non exspectavit. Eccle. III, 1 : Omnia tempus habent.

Nuntians autem sic dixit: " Mater tua, " cujus venter beatus est qui te portavit, ei ubera quae suxisti ." Et fratres tui, " tibi per eamdem matrem tam dignam conjuncti, quorum affectu merito debes moveri, " stant " lassi " foris " ad aestum et aeris intemperiem : quibus est condescendendum. Cantic. v, 2 : Aperi mihi, soror mea,... quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium.

" Volentes, " ex affectu intimo cupientes, " te videre, " propter hoc quod omnes te videre desiderant. Joan. xii, 21 : Domine, volumus Jesum videre. Tuis igitur plus teneris quam alienis. Levit. XIX, 18 : Diliges fratrem tuum sicut teipsum.

" Qui respondens, dixit ad eos. "

Tertium est in quo est et confutatio tentantis, et praepositio spiritualis operis, et propinquitatis : et tamen nulla abnegatio carnalis propinquitatis.

" Mater mea, " in cujus corde formor. Ad Galat. IV, 19 : Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in Vobis. Isa. XXVI, 18 : Quasi parturivimus, et peperimus spiritum, scilicet salu- tis. Haec est mater honoris et honestatis , quae, Apocal. XII, 2 et 3, clamat in doloribus zeli et charitatis, et parit filium masculum, qui raptus est ad Deum et ad thronum ejus.

" Et fratres mei, " ex eodem patre per gratiam, et ex visceribus castitatis ejusdem matris per charitatis affectum, et non carnis conceptum nati. Joan. xx 17 : Dic fratribus meis : Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum.

" Hi sunt, " secundum spiritum : quia dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus, qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt .

" Qui verbum Dei audiunt, " ad intellectum et affectum : quia illi sunt filii matris sapientiae. Eccli. IV, 12 : Sapientia filiis suis vitam inspirat. Verbum enim est per quod facta sunt omnia . Et qui formantur forma Verbi, efficiuntur filii Dei, et in forma Dei per Verbum. Psal. lxxxi, 6 : Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Isa. lx, 21: Germen plantationis meae, opus manus meae ad glorificandum.

" Et faciunt, " in opere. Tales enim virtutum doctrinae et intellectus, stant in opere : quia in opere est perfectio ultima. Jacob. I, 25: Qui perspexerit in legem perfectam libertatis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit. Luc. XI, 28: Beati qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud.

Sic ergo terminata est pars de modo docendi.

" Factum est autem in una dierum, et ipse ascendit in naviculam, et dis- cipuli. ejus, et ait ad illos : Transfretemus trans stagnum. Et ascenderunt. "

Hic incipit pars quae est de verbi praedicati potentia in qua ipsos confirmat discipulos ad finem verbi, quod committitur eis praedicandum. Necesse enim est quod prius ipsam potentiam verbi Dei videant et experiantur : et quod postea comminatur eis eadem potestas: hoc enim statim constanter fiet in capitulo sequenti. Et in hoc est perfectio ordinis Apostolici et Episcopalis. Ostenditur autem verbum Dei omnipotens in mundo majori, et in mundo minori, hoc est, in homine propter quem mundus major sive macrocosmus factus est. Sicut enim dicit Plato, " Universitas rerum in quatuor mundis consistit, ita quod in quolibet tota sistit: in mundo scilicet ideali, qui est paternus intellectus Dei deorum, qui opifex et pater existit omnium aliorum. " Et hic mundus vere mundus est: quia nihil inquinatum incurrit in ipsum : qui, sicut dicit Boetius,

Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus

(ipse, ,.. similique imagine formans.

Et hic mundus, ut dicit Augustinus, est Sapientia et Verbum Dei : et ideo potens super tres alios mundos faciendi in eis quidquid voluerit.

Secundus, in quo universitas rerum consistit, est prima materia, sicut dicit Gregorius. Unde, Eccli. XVIII, 1 : Qui vivit in aeternum, creavit omnia simul, in prima materia.

Tertius, in quo consistit rerum universitas, est tota continentia caeli et terrae et omnium quae in eis sunt. In quo mundo est universitas formis distincta, et virtutibus propagata, quae perfecta est ex Verbo Dei, in quo sunt omnia vita et lux. Joan. I, 3 : Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. Sicut enim dicitur in Libro de Intelligibilibus : " Quaecumque sunt in primo motore per rationem et ideam, sunt in prima materia per potentiam, et in mundo sensibili per formam distinetam. "

Quartus autem, in quo est rerum universitas, est anima hominis quae est imago mundi, ut dicit Trismegistus, in qua resultant omnia per imaginem cuncta ambientem. Sensibilia quidem per partem sensibilem, intellectualia autem per intellectum potentialem, qui est omnia fieri, sicut dicit Philosophus. Omnia autem haec continet mundus primus, qui vere et secundum causam mundus est. Et ideo in aliis facit quidquid voluerit.

Hoc autem verbum in omni virtute sua committitur praedicandum Apostolis, et apostolicis Episcopis : et ideo conveniens est ut virtutum ejus accipiant verum experimentum, tam in mundo sensibili, quam in mundo minori.

In mundo autem sensibili dupliciter ostendit virtutem : in creatura videlicet corporali, et in creatura spirituali incorporea, virtuti verbi contraria, hoc est, in daemonibus quorum legionem compescit, et sibi servire facit : sicut patet in sequenti miraculo.

In isto autem miraculo ostendit se esse potentem verbo, in aqua per tempestatis sedationem, in acre per ventorum quietationem, in terra per vaporis terrei qui est ventus, repressionem : et in caelo per hoc quod lunam compescuit, ne talem ventum suscitaret qui mare moveret.

Dividitur autem historia haec in tres partes : in quarum prima continentur ea quae pertinent ad navigationem, in qua factum est miraculum : in secunda, omnia ponuntur quae aggravant tempestatis periculum : in tertia autem. ea quae perficiunt miraculum.

In prima harum continentur quatuor, in quorum primo Evangelista ponit continuationem historiarum : in secundo, Domini praeparatam navigationem : in tertio, discipulorum confirmandorum cum Domino associationem : in quarto,

Domini ad navigandum dispensatoriam ad discipulos exhortationem.

In primo horum non dat continuationem temporis, sed potius dicit continuationem ordinis quam saepe diximus, in qua fides verborum probatur per mirabilia facta operum verbo subjacentium.

Et hoc notat cum dicit:

" Factum est autem, "

In sapientia aeterni Verbi, " in una dierum, " hoc est, in aliqua dierum, quae non nominatur ne ordo temporis requiratur. Non enim facta Domini subjacent tempori : sed et tempus et omnia alia sujacent factis Domini. Unde Boetius:

Qui tempus ab aevo Ire jubes.

Unde, Act. I, 7 : Tempora et momenta Pater posuit in sua potestate.

" Et ipse ascendit. "

Ecce secundum. " Ascendit " autem, cujus omnis actus ascensio est. Psal. lxxxiii, 6 : Ascensiones in corde suo disposuit. Unde cum etiam ad passionem iret, cujus haec navicula figura est, ascendisse perhibetur. Matth. xx, 18 : Ecce ascendimus Jerosolymam.

Ascendit autem, dum nos ascendere facit. Lue. v, 3 et 4 : Ascendit in unam navim quae erat Simonis,... et dixit: Duc in altum, et laxate retia vestra in capturam.

" In naviculam, " quae natura, usu, et quantitate passionem crucis significat : natura ligni, usu gubernationis, quantitate diminuta humilitatem significat Christi in passione : et haec tria simul continentur, Sapient. XIV, 5 : Ut non essent vacua sapientiae tuae opera : propter hoc etiam et exiguo ligno credunt homines animas suas, et transeuntes mare, per ratem liberati sunt. Sic eliam Ecclesia a Christo gubernata crucis gubernaculo, navis dicitur. Et bene competit, Proverb. XXXI, 14 : Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum, hoc est, de ultimis finibus caeli afferens per opus redemptionis.

" Et discipuli ejus. "

Ecce discipulorum confirmandorum associatio. Tota enim familia domus Domini cum Domino ingreditur in navim : quia extra navim non est salus. Genes. VII, 1 : Ingredere tu, et omnis domus tua, in arcam : te enim vidi justum coram me. Luc. XI, 23 : Qui non est mecum, contra me est : et qui non colligit mecum, dispergit. Ideo dicit, Luc. XXII, 28 : Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis.

" Et ait ad illos. "

Ecce dispensatoria ad navigandum exhortatio.

Et dicuntur duo : exhortatio Domini cum praesciret quidem quod esset futurum, et simplex obedientia discipulorum.

Exhortando enim dicit: " Transfretemus, " hoc est,trans fretum sive stagnum quod fretum vocatur hic, navigemus. Joan. VI, 6 : Ipse enim sciebat quid esset facturus. Et ideo dispensatorie hanc fecit exhortationem. Habacuc, III, 15 : Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum. Notatur autem diligentia Domini in praedicando,cui non suffecit in una parte praedicando discurrere, nisi etiam transiret ad aliam ripam et ibi praedicaret. Notatur etiam transitus ejus cum discipulis ab isto littore ad aliud littus aeternitatis. Isa. XVI, 8 : Propagines ejus relictae sunt, transierunt mare. Relictae enim nobis propagines, sunt Apostoli et discipuli, qui maria transeuntes, et nobis praedicaverunt, et nos ad littus aeternitatis transvexerunt. Isa. xxiii, 2 et 3 : Transfretantes mare, repleverunt te. In aquis multis semen Nili, messis fluminis fruges ejus. Isti sunt enim qui mare transfretantes cum Domino aquis suae doctrinae orbem repleverunt : et semine Nili (qui est unus fluviorum paradisi) quod est verbum Dei, fruges fidei et justitiae in nobis, inegaverunt corda ad fructum faciendum. Deus autem dedit incrementum, I ad Corinth. iii, 7 : Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat : sed qui incrementum dat, Deus.

" Et ascenderunt. "

Ecce discipulorum obedientia, qui cum Domino in naviculam Ecclesiae et obedientiae crucis ascenderunt. Matth. x, 38 : Qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. De aliis enim potest dici : In mari via tua, et semitae tuae in aquis multis, et vestigia tua non cognoscentur . Sed de discipulis non sic : vias enim in aquis tribulationum cognoverunt. Proverb. xxx, 18 et 19 : Tria sunt difficilia mihi, et quartum penitus ignoro : viam aquilae in caelo, viam colubri super petram, viam navis in medio mari, et viam viri in adolescentia. Viam aquilae in caelo cognoscit, qui oculo contemplationis cum Christo pervolat altivola contemplatione caelestia. Viam colubri super petram cognoscit, qui viam sapientiae Christi in fundamento veritatis Ecclesiasticae perspicaciter pervidet cum Petro, qui hanc veritatem illuminatus a Deo perspexit. Viam navis in medio mari cognoscit, qui gubernationem Ecclesiae a Christo per crucem faciam, per mysterium cognovit. Viam autem viri in adolescentia investigat,qui vias Incarnationis in visceribus Beatae Virginis, vel in juventute humanitatis assumptae perspexit. Et hoc quidem nemo ad plenum cognovit, nisi Christus. Discipuli autem seculi vestigia conditoris secundum partem aliquam cognoverunt, et ideo obedienter cum Christo ascenderunt.

" Et navigantibus illis, obdormivit. "

Hic incipit occursus periculi, de quo salvat suos Salvator.

Dicuntur autem hic quinque, quorum primum est insufficiens contra periculum adjutorium hominis. Secundum est ad tempus dissimulatio auxilii Salvatoris. Tertium est causa periculi navis. Quartum, ipsius periculi violentia vires hominum superexcellentis. Quintum autem est praesentia periculi jam imminentis. Haec autem per singula patent in littera,

Insufficiens enim contra periculum adjutorium hominis tangitur per hoc quod dicitur :

" Et navigantibus illis. " Non enim est aliquid ex arte et labore hominis adjutorium contra periculum tempestatis, nisi navim in ventum vertere et fortiter navigare. Et innuitur per hoc quod existentibus in periculis auxilium et consilium humana non sunt refutanda. Et quando deest auxilium hominis, requirendum est auxilium divinum. Jonae, I, 13 : Remigabant viri ut reverterentur ad aridam, et non valebant: quia mare ibat, et intumescebat super eos. Eccli. xliii, 26 : Qui navigant mare, enarrent pericula ejus.

" Obdormivit. "

Ecce ad tempus dissimulatio auxilii Salvatoris. Causa autem dormitionis est lassitudo praedicationis et vexatio turbarum in procuratione salutis : sicut expresse dicitur, Marc. IV, 36 : Assumunt eum ita ut erat in navi : et aliae naves erant cum illo. Confutatur autem et manichaeus qui dixit Christum verum hominem non fuisse. Quia si verus homo non fuit, vere humana non est passus, sicut somnum, et vigiliam : cujus contrarium hic dicitur. Dicit eliam Marcus, quod erat ipse in puppi super cer-vical dormiens : quae solatia, nisi verus homo fuisset, nullo modo quaesivisset : innuens per hoc quod et nos in laboribus solatia necessitatis accipere, et nobiscum possumus portare. Sicut autem dicit Origenes, " Mira res esse videtur, quod dormit qui numqam dormit. " Psal. cxx, 4 : Ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel. Sed dormit secundum humanitatem, et semper vigilat et insomnis est secundum deitatem. Cantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. Cervical autem super quod dormit, non est nisi ad reclinationem capitis : docens nos per hoc, quod si accipimus recreationem lassitudinis, ad necessitatem accipienda sunt et non ad voluptatem et resolutionem. Amos, VI, 4 : Vae qui dormitis in lectis eburneis, et lascivitis in stratis vestris. ''Unde etiam non legitur quod aliquem Dominus in lecto jacentem curavit. Sed, Joan. v, 8 et 9, dicitur, quod curavit eum qui jacebat in grabato, qui sola necessitate etiam in infirmitate fuit contentus. Grabatum enim est lectulus, in quo solum quiescit caput. Et dicitur a graba quod hebraice sonat caput .

Videtur autem contrarium ei quod dicitur, Matth. viii, 20 : Vulpes foveas habent, et volucres caeli nidos : Filius antem hominis non habet ubi caput reclinet. Et dicendum, quod in veritate sicut Marcus innuit, tunc propter laboris lassitudinem, discipuli secum in navim cervical assumpserant : cujus signum est quod ita cito obdormierat. Non enim ita cito obdormivisset nisi multum laborasset, nec ita fortiter dormiret in tanto motu navis, nisi multum fatigatus fuisset. Dormire vero istud in navi signat dormitionem mortis in cruce. Psal. iii, 6 : Ego dormivi, et soporatus sum : et exsurrexi quia Dominus suscepit me.

" Et descendit procella venti in sta- gnum, et complebantur, et periclitabantur. "

Ecce causa periculi navis.

Et tanguntur quatuor : modus scilicet impulsionis, impetus concussionis, causa eversionis, et loci dispositio tempestati congruens et habilis.

Modus impulsionis tangitur cum dicitur : " Descendit. " Dum enim ventus in alto est et fiat, non multum mare concutit : quia tunc aerem transcendit, et non multum impellit inferiora : sicut videtur aliquando in nubibus altissimis, quae moventur a vento, et inferius ventus vel non sentitur, vel parum percipitur : sed quando gravatur venti materia, signum est quod continuo a vapore terreo forti regeneretur, et tunc fortissimus ventus efficitur et ad inferiora concutienda sua naturali dejicitur gravitate. Unde, Matth. viii, 24 : Motus magnus factus est in mari. Jonae, I, 4 : Dominus misit ventum magnum in mare : et facta est tempestas magna in mari: ei navis periclitabatur conteri. Et istum ventum praecepit Dominus oriri ad probationem discipulorum. Psal. CVI, 26 : Ascendunt usque ad caelos, et descendunt usque ad abyssos : anima eorum in malis tabescebat.

" Procella. "

Ecce impetus concussionis. Procella enim est quando ad modum collium et montium intumescit mare, sive stagnum interpositis vallibus semper inter duas procellas : quia tunc navis inaequaliter ascendit ante, et descendit retro : et timor est ne inter duas procellas absorbeatur. Job, xxvii, 20 : Apprehendet eum quasi aqua inopia, nocte opprimet eum tempestas. Nahum, i, 3 : Dominus in tempestate et turbine viae ejus. Jonae, ii, 4 : Gurgites tui et fluctus tui super metransierunt. Psal. lxviii, 2 : Intraverunt aquae usque ad animam meam.

" Venti. "

Ecce causa eversionis. Ventus enim, sicut dicit Avicenna,est fortiter impellens elementum, quod in se non est terminabile, et semper a situ uno in alium evertens. Act. xxvii, 14 et 15 : Misit se contra navim ventus Typhonicus, qui vocatur Euroaquilo. Cumque arrepta esset navis, et non posset conari in ventum, data nave flatibus, ferebamur, hoc est, jactabamur. Et hoc maxime contingit quando mixtim flant venti oppositi. Daniel. VII, 2 : Quatuor venti caeli pugnabant in mari magno." In stagnum. "

Ecce locus periculo conveniens et habilis. Si enim esset fluens aqua, fluxus procellas distraheret: sed quando stat, ad impetum venti tota movetur aqua ventum exspectans, et a fundo illius elevatur ventus totam aquam crispantibus undis in procellas convertens motu inordinato. Job, xli, 22 : Fervescere faciet quasi ollam profundum mare, et ponet quasi cum unguenta bulliunt. Psal. lxviii, 3 : Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me. Descensus autem iste impetum significat suggestionis diabolicae. Ezechiel. I, 4: Ventus turbinis veniebat ab Aquilone. Job, I, 19 : Ventus vehemens irruit a regione deserti. Et dicitur descendere, quia deorsum fluere facit. Et fluit juxta interpretationem nominis diaboli, qui deorsum fluens interpretatur. Procella autem ex isto flatu causata, procellosa est concupiscentia. Psal. cxlviii, 8 : Ignis, grando, nix, glacies, spiritus procellarum. Ignis quidem libidinis. Grando percussionis in violentia tentationis. Nix in frigiditate devotionis. Glacies algidae charitatis. Spiritus suggestionis procellarum in motu libidinosi humoris. Haec enim omnia confun- duntur in tentatione daemonis. Sapient. v, 23 et 24: Excandescet in illos aqua maris, et flumina concurrent duriter. Contra illos stabit spiritus virtutis, etc. Haec omnia irruunt in stagnum vani cordis.

" Et complebantur, "

Alias, compellebantur. Hic tangitur ipsius periculi violentia vires hominis excedentis.

Et ideo dicuntur duo : excessus scilicet periculi ex parte navis, et excessus ex parte virium hominis.

Ex parte navis quidem, cum dicit: " Et complebantur, " hoc est, navis incepit impleri aqua : quia vento eam inclinante saepius hausit aquam. Unde, Matth. viii, 24 : Ita ut navicula operiretur fluctibus. Jonae, ii, 4: Projecisti me in profundum in corde maris, et flumen circumdedit me: omnes gurgites tui, et fluctus tui super me transierunt. Thren. iii, 54 : Inundaverunt aquae super caput meum: dixi: Perii. Act.xxvii, 41: Puppis solvebatur a vi maris.

" Et periclitabantur. "

Ecce excessus virium hominis. Eccli. xliii, 26 : Qui navigant mare, enarrent pericula ejus. Causa vero periculi, ut dicit Glossa quaedam, fuit, quia proditorem habebant in navi, non quod jam tunc esset proditor, sed quia forte jam tunc moliebatur proditionem. Et in hoc notatur quod societas malorum saepe est causa discriminis bonorum. Et hoc confirmatur, Numer. XVI, 26, ubi dicitur: Recedite a tabernaculis hominum impiorum...., ne involvamini in peccatis eorum. Et, Josue, vii, 13: Anathema in medio tui est Israel: non poteris stare coram hostibus tuis, donec deleatur ex te qui hoc contaminatus est scelere. Unde, Glossa: " Merito turbatur navis in qua proditor est cum bonis : et qui suis meritis firmi fuerunt vel non erant turbati, turbantur alienis. " Job, I, passim, ubi inter filios Dei fuit Satan, qui procuravit Job spoliationem, liberorum exstinctionem, et corporis beati Job percussionem. I ad Corinth. v, 7 : Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi. Et ideo de navi Religionis et Ecclesiae tales sunt eliminandi, ne turbetur ex praesentia ipsorum. Sed Christus dispensatorie hunc sustinuit: quia adhuc seipsum non manifestaverat, nec adhuc proditionem perfecerat: et ideo ut homo jam nihil fecit contra eum, quamvis ut Deus praesciret quid esset facturus. Ex omnibus autem his colligitur praesentia periculi jam imminentis: quod etiam notatur in hoc quod dicitur: " Et periclitabantur. " Unde Glossa quaedam dicit: " Adverte neminem sine tentatione Ae hac vita posse demigrare : cum et Apostolos quibus Dominus adest, saepe tentationum procella perturbet. " II ad Timoth. iii, 12 : Omnes qui pie volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patientur. Luc. XXII, 31: Ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum. Tob. xii, 13 : Quia acceptus eras Deo, necesse fuit ut tentatio probaret te.

" Accedentes autem suscitaverunt eum, dicentes: Praeceptor, perimus. "

Hic ponuntur ea quae faciunt ad miraculi perfectionem, et sunt tria.

Quaedam sunt antecedentia, quaedam essentialia, et quaedam consequentia. Antecedentia faciunt ad interpellationem facientis miraculum. Essentialia faciunt perfectionem miraculi. Consequentia miraculi ostendunt finem.

In antecedentibus tria notantur: appropinquatio interpellantium, suscitatio supplicantium, et allegatio periculorum jam instantium.

Dicit ergo :

" Accedentes autem. "

Ecce interpellantium appropinquatio, quae non tam loco quam devotione facta intelligitur. Jacob, IV, 8 : Appropinquate Deo, et appropinquabit vobis. Psal: lxxix, 19 : Non discedimus a te, vivificabit nos. Deuter. IV, 7 : Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. Psal. xxxiii, 19: Juxta est Dominus iis qui tribulato sunt corde. Psal. xc, 15 : Cum ipso sum in tribulatione. Est tamen debilis fidei signum, quod accesserunt, loco aestimantes plus posse Salvatorem in propinquos quam in remotos: simile quid passi regulo de quo loquitur, Joannes, IV, 47 et 48, qui Dominum descendentem in domum suam plus posse putavit quam absentem, et ideo a Domino est redargutus de parvitate fidei, sicut et hic Apostoli redarguuntur.

" Suscitaverunt eum. "

Ecce excitatio : quia plus putaverunt posse vigilantem quam dormientem: quod quamvis verum est secundum humanitatem, tamen secundum deitatem non est verum : quia secundum illam non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel . Sed fecerunt sicut docet Josaphat, II Paralip. xx, 12: Cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Proverb. VI, 3 et 4 : Discurre, festina, suscita amicum tuum, ne dederis somnum oculis tuis. Dispensatoria enim (ut diximus) fuit haec dissimulatio adjutorii, ut probaretur in quanta devotione et fervore discipuli ad Dominum recurrerent.

" Dicentes. "

Ecce interpellatio, in qua duo continentur: professio majestatis, et allegatio necessitatis : in quibus duo alia intel- liguntur, scilicet, praesumptio benignitatis, et reverentia subjectionis.

Professio majestatis tangitur per hoc quod dicitur:

" Praeceptor. "

Est enim vere praeceptor qui omni creaturae praecipiendi habet potestatem. Esther, XIII, 9 : In ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resistere voluntati. Ibidem, v. 11: Dominus omnium es, nec est qui resistat majestati tuae. Psal. cxxxiv, 6 : Omnia quaecumque voluit Dominus fecit, in caelo, in terra, in mari et in omnibus abyssis.

" Perimus. "

Ecce allegatio necessitatis. Osee, VI, 1: In tribulatione sua mane consurgent ad me. Isa. XXVI, 16: In angustia requisierunt te, in tribulatione murmuris doctrina tua eis.

Praesumptio autem benignitatis notatur ex hoc quod simplex allegatur necessitas, nec petitur aliquid : quia tantum de benignitate sua praesumpserunt, quod per seipsum sciret et vellet et posset et faceret quod salutiferum et bonum foret pro ipsis. Psal. liv, 23 : Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet. I Petr. v, 7 : Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Psal. XXXIX, 18 : Ego autem mendicus sum et pauper : Dominus sollicitus est mei. Reverentia vero subjectionis notatur in hoc quod non procaciter instant, merita sua praetendentes, sed humili subjectione se sibi subiicientes. Et hoc notatur, Marc. IV, 38, ubi dicitur : Non ad te pertinet quia perimus ? Et est sensus: Quoad inferiores causas perimus, neque est auxilium nisi in te. Esther, xiii, 9: Si decreveris salvare Israel, supple, continuo liberabitur.

" At ille surgens increpavit ventum, et tempestatem aquae, et cessavit, et facta est tranquillitas. "

Hic tanguntur ea quae sunt de essentia miraculi, et sunt quatuor: virtutis excitatio, contrariae potestatis increpatio, periculi sedatio, salutis inductio.

Virtutis divinae excitatio notatur cum dicitur : " At ille surgens, " hoc est, virtutem erigens et ad actum extendens: quod licet fiat virtute divina operante in. humanitate, tamen secundum deitatem semper uno modo se habet. Hanc autem excitationem virtutis non nisi significat in surrectione corporis. Psal. lxxvii, 65 : Excitatus est tamquam dormiens Dominus, tamquam potens crapulatus a vino. Haec autem surrectio Salvatoris in navicula significat resurrectionem ejus de morte et inferno, in qua solutis vinculis somni et mortis,suis surrexit ad salutem. Somnus enim ligatio est sensuum, sicut dicit Philosophus. Judicum, xv, 14: Irruit Spiritus Domini in Samsonem: et sicut solent ad odorem ignis lina consumi, ita vincula quibus ligatus erat dissipata sunt et soluta.

" Increpavit ventum. "

Ecce contrariae potestatis increpatio.

Et tangit duo: unum in alto, quod fuit movens causa: et alterum in imo, quod motum fecit periculum.

De primo dicit: " Increpavit ventum, " ut facientem primo periculum. Et in hoc notat se Dominum aeris et terrae : quia ventus est de natura terrae, et est in forma aeris et movens aerem. Matth. VIII, 26 : Imperavit ventis et mari. Marc. IV, 39 : Exsurgens comminatus est vento, et dixit mari: Tace, obmutesce.

Et hoc est quod subjungit: " Et tempestatem aquae, " ut se Dominum aquae ostenderet, et Dominum lunae, quia luna movet aquas: et per consequens Dominum ignis, quia luna non nisi calore ignis qui cum lumine caeli descendit elevare potest vaporem venti qui marc impellit. Nahum, I, 4 : Dominus increpans mare, et exsiccans illud, et omnia flumina ad desertum deducens. Psal. lxxxviii, 10 : Tu dominaris potestatimaris: motum autem fluctuum ejus tu mitigas. Surgit ergo Dominus cum adjutorium praetendit: increpat ventum, cum suggestionem daemonis annihilat: sedat mare, dum motum mundi vel cordis amari ad pacem reducit. Isa. lvii, 20: Impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest,

" Et cessavit. "

Sedatio periculi. Psal. lxxxviii, 10: Tu dominaris potestati maris: motum autem fluctuum ejus tu mitigas. Job, xxxviii, 11 : Usque huc venies, et non procedes amplius, et hic confringes tumentes fluctus tuos.

" Et facta est tranquillitas, "

Hoc est, quies in aere et in mari. Et haec est magnitudo salutis inductae per miraculum : quia quando sedatur ventus per naturam, non continuo sedatur aqua: sed postea adhuc movetur aqua propter motum qui ante fuerat in ea. Tob. iii, 22 : Post tempestatem tranquillum facis: et post lacrgmationem et fletum, exsultationem infundis. Isa. li, 10 : Posuisti profundum maris viam, ut transirent liberali. Sapient. x, 18 : Transvexit illos per aquam nimiam.

" Dixit autem illis: Ubi est fides vestra? Qui timentes, mirati sunt ad invicem dicentes: Quis putas hic est, quia et ventis et mari imperat, et obediunt ei ?

Ecce miraculum consequentia, et sunt tria : increpatio dubietatis, et effectus increpationis, et effectus miraculi.

Increpatio (angitur cum dicitur: a Ubiest fides vestra, " tot sermonibus instructa, tot exhortationibus invitata, tot miraculis confirmata, tot gratiis dotata? Non quaerit autem ut instruatur ignorans, sed ut increpetur dubitans cor discipulorum. Marc. XVI, 14 : Exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis : quia iis qui viderant eum resurrexisse, non crediderunt. Matth. viii, 26: Quid timidi estis, modicae fidei ? Marc. IV, 40: Quid timidi estis ? necdum habetis fidem ?

" Qui timentes, "

Effectus est increpationis: et est timor filialis et reverentialis. Increpati enim filii timent offensam patris, quamvis non timeant condemnationem. Psal. XVIII, 10 : Timor Domini sanctus, permanens in saeculum saeculi. Psah ii, 11 : Servile Domino in timore, exsultate ei cum tremore." Mirati sunt. "

Effectus est miraculi.

Et tanguntur hic quatuor : admiratio, praedicatio, Christi exaltatio, et miraculi celsitudo.

Admiratio tangitur, cum dicitur: " Mirati sunt " majestatem. Esther, xv, 17: Valde mirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum. Judicum, xiii, 18: Cur quaeris nomen meum, quod est mirabile ? Mirari autem est secundum cogitationem in cognitione hujus facti suspendi, et in agonem cordis et stuporem converti. Eccli. xliii, 26: Qui navigant mare, enarrent pericula ejus: et audientes auribus nostris admirabimur. Psal. xcii, 4 et 5 : Mirabilis in altis, Dominus. Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Eo enim quod sic in altissimis mirabilis inventus est, omnia quae docuit credibilia fecit, et his argumentis corda ad fidem convicit. Sic enim, ut dicitur, Act. I, 3, in multis argumentis fidei fuit cum patribus fidei, et contestatus est in nos fidem, quam tenemus : et ideo securi sumus.

" Ad invicem dicentes, "

Fidei praedicationem in seipsis jam inchoantes, implentes illud quod dicitur in fine Apocalypsis, XXII, 17 : Qui audit, dicat: Veni. Ad Hebr. x, 25 : Non deserentes collectionem nostram..., sed consolantes, et tanto magis quanto videritis appropinquantem diem. Isa. xxxv, 4 : Dicite pusillanimis : Confortamini. Proverb, xviii, 19 : Frater qui adjuvatur a fratre, quasi civitas firma.

" Quis putas hic est, "

Hoc est, quautus et quam magnus potestate divina praeditus. Simile, Luc. I, 66 : Quis, putas, puer iste erit ? Etenim manus Domini erat cum illo. Ultra hominem enim videbant eum facere : et ideo mirantur potestatem infinitam, cujus limites nusquam vident, et infinitatem ejus in multis conspiciunt. Isa. lxiii, 1 : Quis est iste qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra ? Iste formosus in stola sua, gradiens in multitudine fortitudinis suae ? Psal. XXIII, 10 : Quis est iste rex gloriae ? Dominus virtutum ipse est Rex gloriae.

Et subjungunt de magnitudine miraculi tria tangentes : facientis facilitatem, facti difficultatem, et perfecti signi velocitatem.

Facientis quidem facilitatem cum dicunt :

" Quia imperat. "

Imperio enim facere maximae facilitatis est indicium. Sed omnia haec fecit quatenus virtutem sui verbi demonstraret, et in tali virtute verbum praedicandum Apostolis committeret. Psal. xxxii, 9 : Ipse dixit, et facta sunt: ipse man-davit, et creata sunt. Joan. I, 3 : Omnia per ipsum facta sunt, hoc est, per Verbum. Et ideo, Sapient. XVIII, 15, dicitur : Omnipotens sermo tuus.

" Ventis et mari, "

Quod maximae difficultatis est : quia nullo modo haec sunt in potestate hominis : quia ventus capi non potest, et mare non potest ambiri propter latitudinem. Dei enim solius, ut dicit Psalmus cxxxiv, 7, est producere ventos de thesauris suis. Et Dei solius est concludere ostiis mare, ut dicitur, Job, xxxviii, 8 et seq., quando erumpit quasi de vulva procedens. Et dicere : Usque huc venies, et non procedes amplius, et hic confringes tumentes fluctus tuos.

" Et obediunt ei. "

Et hic est velocissimus modus perficiendi : quia ad dictum hominis creatura obedit Creatori. Sapient. XVI, 24 : Creatura tibi factori deserviens, exardescit in tormentum adversus injustos, et lenior fit ad benefaciendum pro his qui in te confidunt. Quoniam verbum suum omnia ordinat, et moderatur per sapientiam divinam, quae praedicanda committitur Apostolis.

Et in hoc consistit istius miraculi tota perfectio.

" Et navigaverunt ad regionem Gerasenorum, quae est contra Galilaeam. "

In majori mundo sensibili Christus ostendit potentiam sui verbi. Hic autem ejusdem verbi ostendit potentiam in eodem majori mundo insensibili, hoc est, in spirituali creatura, quae hunc mundum sensibilem exercet ad virtutem bonorum, et tentationem malorum. Et congruus est ordo : quia prius est quod ani- male, quam quod spirituale est . Et ideo prius ostendit virtutem in sensibilibus corporalibus, quam in spiritualibus nequitiis. Sic enim praedicatoribus verbi Dei potestatem dat super omnia daemonia, et ut languores curent : sicut patebit in cura haemorrhoissae, et suscitatione Eliae Archisynagogi : quae se continuo in historia consequuntur.

Tria autem dicuntur in hac historia. Primum quidem est, quod antecedit miraculum per modum causalitatis. Secundum autem, quod est de perfectione miraculi. Tertium est, quod est de consequentibus per modum effectus ipsius miraculi.

Antecedentia autem sunt tria. Primum est, quod ex parte Domini, faciendi miraculum inducit opportunitatem : et hoc est adventus Domini illuc secundum corporalem praesentiam. Secundum vero,ex parte daemoniaci dicit miseriam, ad faciendum miraculum misericordem Dominum moventem : et hoc est occursus viri daemoniaci. Tertium autem est ex parte daemonum, atrox et perseverans malitia, quae a salutis auctore erat comprimenda.

In prima harum partium tria continentur, quorum primum est arripatio navigantium. Secundum, descriptio loci in quem navigantes applicuerunt. Tertium autem est exitus Salvatoris in locum ubi salutis requirebatur effectus.

De primo dicit :

" Et navigaverunt, "

Domino haec faciente, ut de abysso aquarum suos educeret. Psal. cxliii, 7 : Eripe me et libera me de aquis multis. Isa. lxiii, 13 : Eduxit eos per abyssos, quasi equum in deserto non impingentem. Habacuc, iii, 15 : Viam fecisti in mari equis tuis. Equi enim Domini quibus vectus est per mundum, Apostoli sunt et Apostolici viri, quos enavigare facit per abyssum mundi caeteris submersis. Exod. xv, 10 : Submersi sunt quasi plumbum in aquis vehementibus. Sic enim, Sapient. XIV, 5 : Transeuntes mare per ratem liberati sunt. Sic Petrum de fluctibus liberavit . Sic Paulum tertio naufragantem de profundo maris liberavit . Enavigant ergo qui cum Domino navigant. Submerguntur qui sine Dei adjutorio se abyssis concupiscentiae mundanae committunt.

Describens autem locum in quem navim ejiciunt, tria dicit: culmen, nomen, et situm.

Culmen tangit cum dicit :

" Ad regionem, "

Ut notetur quod omne culmen regni Christi subjiciendum erat imperio. Isa. lx, 12 : Gens et regnum quod non servierit tibi, peribit : et gentes solitudine vastabuntur. Est autem, ut dicit Beda, hoc regnum, regio minoris Arabiae : non illius unde Magi venerunt in tribu Manasse juxta montem Galaad, ubi Jacob a Laban avunculo suo comprehensus est . Sceptra enim in una parte stagni et altera parte ejusdem, subdenda erant potentiae verbi ejus, ut ubique dominans esse intelligatur. Psal. cxliv, 13 : Regnum tuum regnum omnium saeculorum, et dominatio tua in omni generatione et generationem.

Nomen etiam subdit :

" Gerasenorum, "

Quod sic dicitur propter stagnum adjacens, versus ripam alteram. In alia enim ripa erat Galilaea.