CAPUT IX.

In quo ostenditur imperfectum esse dictum Antiquorum in causa levis et gravis, sive supponant materiam elementorum unam, sive plures.

His autem sic expeditis, ostendamus insufficientiam dicti Antiquorum in causa levis et gravis. Viderunt enim Antiqui materiam simplicium corporum esse unam, et materiam compositorum esse non unam, sed plura composita : et ideo diversificati sunt in causa levis et gravis. Qui enim dixerunt ipsa esse simplicia, dixerunt materiam unam ipsorum esse compositam : eorum autem qui dixerunt materiam unam esse utriusque, diversificati sunt : quia quidam dixerunt naturalem causam esse vacuum, quidam autem plenum, et quidam figuras triangulos et alias figuras de quibus supra determinavimus, quidam autem atomos. Omnes autem istos sequitur unum inconveniens, et illud est quod supra induximus, quod si omnia corpora sunt mota indeterminate aut sursum, aut deorsum aequaliter per levitatem et gravitatem quae habent comparata, et nihil erit leve absolutum vel grave absolutum : quia tunc talia corpora non tendent deorsum ex natura, sed propter dispositionem adjunctam suae materiae, quod si plus haberet de pleno quam alia corpora ejusdem materiae, aut quia majora haberent corpora, aut superficies quam alia corpora ejusdem materiae : vel quia plures habent atomos quam alia ejusdem naturae et materiae corpora. Hoc autem vanum est, eo quod non causare possunt ex illo grave et leve absolute dicta: et est falsum etiam secundum rei veritatem : quia nos videmus quaedam corpora, sive sint magna, sive parva, incedere semper sursum, et quaedam alia incedere semper deorsum quocumque modo variatur : si ergo corpus aliquod est causa levitatis quae semper movet sursum, hoc non erit ejusdem naturae cum eo quod incedit semper deorsum : et sic falsum dicunt. Antiqui enim dixerunt horum esse materiam unam, utentes nomine materiae pro substantia perfecta, eo quod causam formalem non ad plenum apprehenderunt : secundum autem eos qui dicunt unicam materiam esse gravis et levis, quae sit plenum vel vacuum, sequitur quoddam elementorum mediorum velocius descendere quam terra quae est extrema in loco : in aere enim multo sunt trianguli multi vel atomi multi coadunati et multum plenum, et in terra parva et parvum : de omnibus his ergo aer multus deorsum moveri debet velocius quam terra parva : nos autem non videmus aliquid ex parte aeris, sive fuerit multum, sive parvum, moveri deorsum velocius quam terra moveatur : unde constat illos falsum dicere, qui talem causam ponunt gravitatis. Similiter autem est e contrario de levi, quia in aere multo est de vacuo plus quam in igne parvo : et sic aer multus velocius ascenderet quam ignis parvus. Similiter autem plus est de triangulis et atomis et pleno in igne magno quam in terra parva secundum dictum eorum : ergo terra parva velocius ascendere deberet quam ignis magnus. Quae omnia sunt absurda : ergo et insufficientia et falsa sunt omnia dicta Antiquorum ponentium gravis et levis substantiam unam. Sed secundum nostrum dictum est sufficientia : quoniam loca finita causa sunt quod locata sunt finita: finita autem sunt extrema loca per hoc quod propter centrum et circumferen-

tiam quae nullo modo possunt esse plura quam duo in mundo : et inter haec duo necesse est esse duo media, sicut diximus : loca enim differunt se ad corpora : quaedam enim corpora sunt causa locorum, quaedam non loca corporum sunt causa : quaedam enim corpora sunt locorum causa, sicut perfecta substantia causa est sui accidentis, et potissimum inter illa est sphaera coelestis, quae propter suam distantiam causat loca : quaedam autem corpora in suis formis et speciebus causantur a locis : et haec sunt elementa, sicut nos saepius diximus, et in sequentibus dicemus. Non enim est causa quare pars universalis materiae hic accipiat speciem terrae, et alibi speciem aquae, et alibi speciem aeris, et in extremo speciem ignis, nisi quia caliditas et frigiditas ex tanta vel tanta distantia ab orbe causata invenit in loco hoc vel alio, et inducit in eas formas diversorum elementorum.

Contra quod forte si quis objiciat, quod accidentia non sunt causae substantiarum : et ideo locus cum suis accidentibus non potest dare formam substantialem alicui elemento : Sciat quod dimi- nutae sunt formae elementorum et materiales, et quasi in proximo juxta accidentia, et ideo locum cum virtute orbis potest inducere formas elementorum: in aliis autem corporibus quae sunt ex elementis quae sunt mineralia et vegetabilia et alia, causatur, forma a pluribus : quia et locus facit et coelum intelligentia et operantur plura ex his in animalibus quam in plantis, et plura in plantis quam in mineralibus. Isti autem qui posuerunt causam levis et gravis comparatione dictorum tantum, ex unica materia quae participatione alicujus sive pleni sive triangulorum sive atomorum dicatur levior et gravior, acceperunt loca ista sicut supra lineam rectam: et quia non est linea recta qua non est accipere longiorem, ideo non est accipere quod non habeat gravius se, neque leve quod non sit aliquod levius se. Si enim diceretur quod non est gravius aliquod terra, sed possibile est ut sit aliquid gravius, hoc nihil est omnino : quia quod. in principiis naturae et in rebus perpetuis possibile est esse ipsum est in actu, sicut diximus in tertio Physicorum. Quod si etiam aliquis vellet dicere quod proportio major vacui ad plenum facit leve simpliciter, et proportio major pleni ad vacuum facit grave simpliciter, sicut diximus supra : hoc iterum nihil valet, quia cum. proportio fundetur super quautitatem, sicut non est accipere statum in quantitate, ita non est accipere statum in proportione : et ita non est accipere aliquam proportionem vacui ad plenum, quando sit accipere majorem et minorem ea : et similiter est de proportione pleni ad vacuum : ergo non est accipere corpus leve quo non sit levius, neque grave quo non sit gravius usque ad infinitum : quia quantitas nihil fuit secundum formam substantialis : et ideo est accipere substantiam qua non potest esse levior, et est acc pere substantiam qua non potest esse gravior : et ita secundum nostra dicta stat numerus elementorum per naturam suorum locorum, a quibus causatur numerus suarum substantialium formarum : et ideo dictum nostrum est sufficiens.

Si autem dixerunt quod materia gravis et levis non est una, sed duae quocumque modo vocentur illae, dicemus contra hoc, quod tunc talis debet esse distinctio mediorum elementorum ad invicem, qualiter est distinctio extremorum in loco. Causa enim diversitatis aquae et aeris erit ex distinctione ignis et terrae secundum istam positionem : qui enim ponit duas materias diversas ignis et terrae esse vacuum et plenum, et dicit ignem moveri sursum propter abundans in eo vacuum, et terram moveri deorsum propter abundans in eo plenum, ille procul dubio dicit quod levitas aeris causatur

ex multo igne qui est in eo et pauca terra, et gravitas aquae causatur ex. multa terra quae est in ipsa et pauco igne. Sequitur autem ex his quod aliqua tam magna aqua posset accipi, in qua plus sit de igne quam sit in parvo aere : et tunc aqua multo velocius deberet descendere quam aer parvus rarus. Similiter autem in aere multo est plus de terra quam in aqua pauca ; et tunc aer multus velocius deberet descendere quam aqua pauca : hujus autem contrarium videmus omnino secundum sensus experientiam. Amplius si non sunt ea quae isti dicunt, tunc necessarium est quod sicut ignis movetur sursum propter multum vacuum quod est in eo, et terra deorsum propter multum plenum quod est in ea, eadem de causa aer movetur ad proprium locum suum supra aquam, scilicet quod in eo sunt res vacuitatis et repletionis et plus de vacuo, sed minus quam in igne : et similiter aqua movetur ad locum supra terram, non ex se, sed quia sunt in ea res quaedam vacuitatis et pleni, et plus de pleno sed minus quam in terra : et ex hoc sequitur quod omnia elementa sunt ejusdem formae et substantiae, sed differunt in ea per plus et minus. Si autem dicunt quod sunt quaedam diversarum formarum substantialium ipsa elementa, sed tamen intercepta in eis vacuitas major et minor facit in ea levia et gravia : tunc procul dubio sequitur inconveniens primum, scilicet quod aer multus movetur velocius deorsum quam aqua pauca, et multa aqua ascendit sursum velocius quam aer paucus, sicut diximus prius : hoc autem est inconveniens : et ergo positio Antiquorum omnino est falsa et insufficiens, ex quo tales sequuntur abusiones.