APPENDIX I . 1 5 5

In tribunali Poenitentiae, fidem habens verbis fidelium qui se per- humanos in servos suos dictitabant, et in partem mitiorem alios incli- nare studens, saepe poenitentibus meis iussi ut 20 ligaturas ei quot- annis saltem remitterent, ita ut debitum 100 ligaturarum post 5 annos famulatus extingueretur. Sed vix unum aut alterum poenitentem obe- dire paratum inveni : omnes, consuetudini inhaerentes, récalcitrant, et cum mala fide contendunt servorum operam vix aequare expensas victus ac vestitus eorum. Si vero servorum verbis praebere aurem, et oculis nostris credere licet, pro certo tenendum est eos nunquam esse otiosos, sed quotidie a mane usque ad vesperam variis operibus addi- ctos esse ; et hoc verum est. Si enim domini nullum lucrum ex labore servorum perciperent, non tam satagerent servos emere. Hic fere quarta pars populationis servituti mancipatur. Cum cambodiensis aliquis sua industria aut labore panem argenteum comparare potuerit, eo pretio unum aut alterum servum emere properat, ut pigritiae indulgere possit et alieno labore vivere. Quamvis dicta servitus sit impropria, cum servus sit pignus debiti et servet facultatem se redimendi, attamen saepe per- petua est. Dominus enim pro usura operam servi sibi adscribit: debitum ergo remanet integrum, et servus se eximere nequit quin aliud de- bitum contrahat, sese alteri domino mancipando, et sic, servitute re- manente, mutantur tantum domini, nisi servus habeat parentes aut co- gnatos , qui ei succurrere velint et valeant. - En pessima lues cui remedium afferre intendimus, S. C. rogantes, ut Instructionem ad nos dirigere dignetur, qua innixi firmo pede inter tot et quotidianas dif- ficultates rectam viam unanimiter tenere valeamus. Ut autem paucis verbis praecipuas difficultates, quibus irrt mur, indigitare queam, pro- ponuntur sequentia dubia :

1. Christifideles in Cambodia degentes possuntne, tuta conscientia, operam servorum seu debitorum suorum sibi adscribere, ut superius expositum est, sorte principali minime imminuta, et hoc, secluso omni titulo extrinseco periculi sortis, damni emergentis et lucri cessantis ?

2. Si negative, quantum circiter domini imminuere debent sin- gulis annis vel mensibus, habita ratione laboris servorum et valoris eius prout in num. 3 et 4 prius expositum est ?

3. Licerne hero seu creditori filios servorum suorum, durante ser- vitute natos, sibi ut servos vindicare, aut retinere, eosque ut tales vendere, non secus ac si nati fuissent ex parentibus in vera et proprie dicta servitute constitutis?

4. Ut dicti servorum filii libertate donentur, potestne herus tuta conscientia, ab eis quidquam exigere, praeter sumptus infantiae eorum?