CAPUT IX.

Et est digressio qualiter Avicenna et Algazel solvunt inductam quaestionem, et quaestio dubitationis est in dictis eo

rum. Huic etiam quaestioni satisfacere intendit Avicenna et insecutor ejus Algazel dicentes, quod in veritate intellectus possibilis est in nobis primo sicut tabula rasa et planata, quemadmodum superius est dictum : quia cum addiscit homo, acquirit formas intellectas per hoc quod agens, denudat eas et conjungit eas intellectui possibili: et cum quaelibet illarum formarum intellectualitatis accipit ab agente, oportet quod possibilis in qualibet convertatur ad agentem : et cum perfecta fuerit conversio ejus ad agentem, tunc conjungitur intellectui agenti ut formae : et tunc per ipsum intelligit separata : et ideo addiscere nihil aliud est nisi acquirere perfectam habitudinem, quae materialis ad agentem convertatur : quam cum acquirit, tunc omnia scit actu ex hoc quod convertitur ad agentem largientem ei formas intellectas : quia ex ipsa emanant in animam omnes formae intellectae. Dicunt enim isti quod cum formae intellectus speculativi sunt in anima, quas homo intelligit quando vult, aut sunt in anima sicut in thesauro, aut sunt ita in anima, quod licet non sint in ipsa sicut in subjecto, habet tamen eas quando vult. Si autem essent in ea sicut in thesauro, tunc oporteret quod anima rationalis haberet memoriam et reminis- centiam in omni actuali consideratione,

quod falsum est : quia ea quae sunt in anima, sunt abstracta a tempore : et omnis memorans memorat sub differentia temporis determinati. Adhuc autem thesaurus perficitur in tenendo : quae sit autem natura animae rationalis quae teneat formas, non potest etiam dici ab eo qui dicere velit. Non ergo sic res servatur in anima. Si autem dicatur quod sunt in anima sicut actus in potentia, hoc esse non potest: quia nihil aliud est intelligere et considerare secundum actum, nisi habere intellecta in anima secundum actum : aliquando autem non consideramus ea quorum tamen habemus scientiam: videtur autem quod oporteat dici, quod nihil habeat anima plus quam ante discere habuit: aut oportet quod sint formae speculatae intellectu agente. Constat autem quod posteriori modo dici non potest, quia tunc eodem modo ad intelligendum esset dispositus, et ante scientiam et post, et esset semper impossibilis ad sciendum. Relinquitur ergo quod formae intellectae sunt in intellectu agente, et quod per addiscere acquirit anima aptitudinem convertendi se ad intelligibilia vel intelligentiam quae larga est in dandis speciebus intelligibilibus, et quotiescumque convertitur ad eam, emanant ex ea in animam intellectus multi: et haec est conjunctio nostra ad intelligentiam separatam: et per illam ad omnes alias separatas : ideo dicunt isti quod etiam verum est secundum aliquem modum etiam post addiscere et scire, intellectus est in potentia ad considerare : sed haec est potentia propinqua. Est autem potentia ista in hoc quod possibilis non habet in se intelligere, quia statim ut convertitur ad agentem, habebit illum.

Contra autem dictum istud sunt praecise quatuor rationes, quarum prima est, quia adhuc quasi est ut prius, qualiter possibilis per intellecta non remanentia in ipso acquirat aptitudinem se conjungendi agenti : de hoc enim nullam assignant causam. Secunda autem est, quia secundum hoc immediate agens continuatur possibili post scientiam, et cum sit incorporeus et separatus, videtur quod eadem ratione continuatur ei etiam ante scientiam, et sic semper continuatur ei, ut videtur. Tertia autem est, si solum agens largitur formas intellectas, cum ipsae differant genere et specie, debet assignare Avicenna quae est causa differentiae. Quarta autem est, quia cum convertitur possibilis ad agentem, tunc fluunt formae intellectae ad ipsum possibilem : cum ergo agens habet se uno modo, formae fluentes ab ipso receptae immateriali erunt uno modo : et hoc est falsum : quia modo fluunt formae quaedam, et cras aliae, sic etiam de aliis. Haec igitur sunt ad qua) reducuntur dicta Peripateticorum : et sunt in eis plurimae dubitationes, sicut cuilibet de his cogitanti patet.