In Evangelium Secundum Lucam

 PROOEMIUM BEATI LUCAE IN EVANGELIUM SUUM.

 CAPUT I.

 IN CAPUT I LUCAE

 Sequitur:

 Ecce opportunitas ex opere. Et sequitur, ponens opportunitatem ex tempore dicens :

 Sequitur de loci opportunitate, cum dicit :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur laetissimus auditus:

 Sequitur congratulationis modus, cum dicit :

 Sequitur de sanctitatis istius Praecursoris progressu.

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de effectu cum dicit:

 Et ideo sequitur signum duplex, naturae, et gratiae.

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 CAPUT II.

 IN CAPUT II LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de re annuntiata :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Sequitur de effectu.

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur finis, cum dicitur :

 Sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT III.

 IN CAPUT III LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de missi obedientia :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 His igitur de causis baptizari voluit Dominus. Sequitur :

 CAPUT IV.

 IN CAPUT IV LUCAE

 Sequitur de auctoritate, cum dicit : Evangelizare, etc.

 Sequitur :

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 CAPUT V.

 IN CAPUT V LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT VI.

 IN CAPUT VI LUCAE

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Unde sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Unde sequitur:

 CAPUT VII.

 IN CAPUT VII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT VIII.

 IN CAPUT VIII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Unde sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur.

 Sequitur :

 CAPUT IX.

 IN CAPUT IX LUCAE

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Dicit igitur tangendo tria : discubitum, ordinem discumbentium, et numerum satiatorum.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur : Et ecce.

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT X.

 IN CAPUT X LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de officiis Marthae.

 CAPUT XI.

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XII.

 IN CAPUT XII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo : Sint lumbi vestri praecincti.

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIII.

 IN CAPUT XIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequi?ur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIV.

 IN CAPUT XIV LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur tertium :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT XV.

 IN CAPUT XV LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur : Et dixit.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo horum :

 CAPUT XVI.

 IN CAPUT XVI LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XVII.

 IN CAPUT XVII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur illis :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequilur.

 Dicit igitur :

 CAPUT XVIII.

 IN CAPUT XVIII LUCAE .

 Dicit igitur :

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIX.

 IN CAPUT XIX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur : Et ait illi dominus ejus, benigne suscipiens eum :

 CAPUT XX.

 IN CAPUT XX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXI.

 Dicit igitur:

 CAPUT XXII.

 IN CAPUT XXII LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur :

 Et ideo sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIII.

 IN CAPUT XXIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur : Ducebantur autem, cum amara necessitate tracti. Thren. v,

 Dicit igitur de primo : Jesus autem, omnia haec mala et vituperia perpessus, dicebat,

 Dicit igitur : Et stabat minaciter populus spectans,

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIV

 IN CAPUT XXIV LUCAE

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur: Et ipsi adorantes. Matth.

Et hoc est quod sequitur:

" Et Patris: " quia, Joan. v, 27 et 28, dicitur, quod Pater dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. Nolite mirari hoc. In forma enim humana in qua indicatus est, judicaturus est vivos et mortuos. Et hoc patet a majestate Patris. Joan. v, 22 : Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio. Non enim judicat Pater in forma et majestate Dei, sed omne judicium dedit Filio perficere in forma servi. Et tunc implebitur quod dicitur, Isa. LII, 13 : Ecce intelliget servus meus, exaltabitur, et elevabitur, et sublimis erit valde.

" Et sanctorum Angelorum, " qui sicut ministri judicabunt, et per ministerium in judicio apparebunt. Matth. xiii, 41 : Mittet Filius hominis Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala, etc. Item, ibidem, V. 42 : Exibunt Angeli, et mittent eos in caminum ignis. Ibi erit fletus, et stridor dentium.

Hoc est ergo quod dicit.

" Dico autem vobis vere : Sunt aliqui hic stantes, qui non gustabunt mortem donec videant regnum Dei. "

Hic incipit pars illa in qua docet ad quid sequendus est Christus : quoniam sicut sequendus est per formam Passionis, ita sequendus est ad gloriam Resurrectionis, quam praemonstrat in charitate transfigurationis.

Et haec pars dividitur in duas partes ; in quarum prima promittit ostensionem illius gloriae non omnibus, sed quibusdam. In secunda autem exhibet sicut promisit.

In prima harum tria facit: per modum consolationis discipulos alloquitur, assertionem veritatis praemittit, et promissionem subjungit.

Dicit ergo primo consolatoris :

" Dico autem vobis. "

Acquisitive exponendum est : quia hoc nobis ad omnem consolationem est dictum. Hoc enim dictum est vere amicis, de quibus dicit, Joan. xv, 15 : Vos duci amicos : quia omnia quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Vobis ergo amicis. Vobis qui in tribulatione posituri estis animas, Luc. xxii, 28 : Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Vobis (inquam) pusillis quibus haec revelanda sunt, Matth. XI, 25 : Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis.

Vobis igitur dico :

" Vere, "

Assertionem ponendo. Ad Hebr. VI, 17 et 18 : Pollicitationis volens Deus ostendere haeredibus immobilitatem consilii sui, interposuit jusjurandum : ut per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habeas. Ad Titum, I, 2 : Promisit, qui non mentitur, Deus.

" Sunt aliqui. "

Petrus, Joannes, et Jacobus, ad omnia testes idonei, et omni exceptione majores. Isa. viii, 2 et 3 : Adhibui mihi testes fideles, Uriam sacerdotem, et Zachariam, filium Barachiae : et accessi ad prophetissam.

" Aliqui " autem, nota specialis familiaritatis est istorum Apostolorum, qui prae caeteris ad secreta Dei admittuntur, et per quos aliis secreta Dei panduntur. Et signum fuit illos in veritate Dei magis fuisse illuminatos, et in charitate Dei magis fuisse accensos, et in gratia magis fuisse confirmatos. Et ideo ad omnia Dei secreta prae caeteris eliguntur: sicut Moyses, et Aaron, et Josue in Veteri Testamento : Moyses plus erat illuminatus : Aaron autem facundus, in his quae populi fuerunt magis erat acceptus : Josue autem ad singulare ministerium legislatoris electus. Vel, Moyses in man- datis, Aaron in sacrificiis, Josue in praeliis sub Domino pro populo fecerunt.

Isti ergo sunt signanter " aliqui " vocali, " hic, " mecum et vobiscum, " stantes " et assistentes. Bene stantes qui rectitudine sunt erecti. Psal. v, a : Mane adstabo tibi et videbo, quoniam non Deus volens iniquitatem tu es. Ezechiel. ii, 1: Fili hominis, sta super pedes tuos. Psal. CXXI, 2 : Stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Jerusalem.

" Qui non gustabunt mortem, "

Hoc est, mortem non experientur temporalem. Gustus enim quidam tactus est, ut dicit Philosophus. Tactu autem amaritudinis separationis corporis et animae mors sentitur. Vel dicatur, quod mors temporalis non est, nisi quidam transitorius gustus mortis. Mors autem aeterna tactus mortis est perpetuus. Sapient. III, 1 et seq. : Justorum animae in manu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mortis. Visi sunt oculis insipientium mori... : illi autem sunt in pace. Sic ergo etiam mortem temporalem non gustabunt.

" Donec videant, "

Corporalibus oculis. Luc. x, 23 : Beati oculi qui vident quae vos videtis. Proverb. xx, 12 : Aurem audientem, et oculum videntem, Dominus fecit utrumque.

" Regnum Dei, "

Hoc est, decorem et charitatem beatitudinis regni Dei in transfiguratione, in qua regni Dei claritas praemonstratur. Dicunt tamen quidam regnum Dei hic dilatationem Ecclesiae significare, quam longo post Resurrectionem tempore, videns Joannes mortalibus.conspexit oculis. Sed primum est melius secundum litteram. Sapient. x, 10 : Justum deduxit Dominus per vias rectas, et ostendit illi regnum Dei. Exod. xxxiii, 19 : Egoostendam omne bonum tibi. Et supra, v. 17: Invenisti enim gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine.

" Factum est autem post haec verba fere dies octo, et assumpsit Petrum, et Jacobum, et Joannem, et ascendit in montem ut oraret. "

Tangit hic dictae promissionis exhibitionem.

Et dicit tria : quando scilicet, et coram quibus, et qualiter transfiguratio facta est, et in ipsa regni Dei decor ostensus est.

De primo autem dicit: " Factum est autem, " per Dei praefinitionem secundum quam omnia perfecit Christus, " post haec verba, " dictae promissionis et confessionis Petri, " fere dies octo. "

Contrarium videntur dicere Matth. XVII, 1, et Marc. IX, 1, qui dicunt post dies sex accidisse.

Ad hoc respondet Augustinus, quod Matthaeus et Marcus non numerant primum promissionis diem et ultimum in quo facta est transfiguratio, sed intermedios tantum sex. Lucas autem connumeratis primo et ultimo dicit: Post dies octo." Fere " autem dicit, quia dies ultima usque ad revolutionem ejusdem horae, in qua primo die promissionem fecit, nondum completa fuit, licet esset jam inchoata.

Quaerit autem Chrysostomus: " Quare tantum distulit exhibere promissionem ? " Et respondet, quod hoc fecit ad desiderium discipulorum accendendum. Suspiratur enim in rem dilatam quae promissa est. Proverb. xiii, 12 : Spes quae differtur, affligit animam: lignum vitae desiderium veniens.

Aliam causam assignant quidam: quia interim corda discipulorum ad videndam claritatis suae speciem praeparavit. Josue, iii, 5 : Sanctificamini, scilicet in crasti- num, hoc est, in futurum. Cras enim faciet Dominus inter vos mirabilia.

Alia et tertia causa esse potuit: quia adhuc turbas dimittere apte non potuit, ut familiariter familiaribus suam ostenderet claritatem. Et ideo dixit, Marc. IV, 11 : Vobis datum est nosse mysterium regni Dei, illis autem qui foris sunt in parabolis omnia fiunt. Unde, Exod. XIX, 23, praecipitur ne turbae montem ascendant, nec bestiae pascantur econtra montem in quo Dominus in majestate voluit revelari.

Mystice autem quarta causa ponitur : quia dies octo sunt octo mentis illustrationes, quae nisi prius perficiantur, non videbitur Dominus transfiguratus : quarum prima est fidei. Secunda, intellectus doni. Tertia, sapientiae doni. Quarta, beatitudinis quae dicitur munditia cordis. Quinta est fructus spiritus qui in epistola ad Galat. v, 23, vocatur fides. Et dicit ibi Glossa, quod " fides est invisibilium certitudo. " Sexta, illustrationis spiritus. Septima, visionis intellectus. Et octava, exstasis sive raptus.

Fides quidem est lumen veritatis per speculum in aenigmate. I ad Corinth. xiii, 12 : Videmus nunc per speculum in aenigmate.Intellectum autem dat Deus, ut dicit Gregorius, cum de auditis in doctrina et scriptura mentem illuminat. II ad Timoth. II, 7 : Intellige quae dico : dabit enim tibi Dominus in omnibus intellectum.

Sapientia autem donum, est illustratio mentis acquisita per saporem divinorum altissimorum, qua homo patiendo in se divina, discit magis quam per auditum et visum accipiat : sicut dicit Psalmus xxxiii, 9 : Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus. Et, I Petr. II, 3 : Si tamen gustastis quoniam dulcis est Dominus. Sic dicit Dionysius beatum Hierotheum divina didicisse. Jerem. XXXI, 34 : Non docebit ultra vir proximum suum, et vir fratrem suum, dicens : Co-gnosce Dominum: omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum. Et loquitur de Apostolis. Sapient. VII, 27 : Spiritus sapientiae per nationes in animas sanctus se transfert, amicos Dei et prophetas constituit.

Munditia autem cordis est de qua dicitur, Matth. v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Mundum enim cor splendorem accipit divinum, et efficitur speculum sine macula, et imago in qua repraesentatur Deus. Et ideo Deus conspicitur in eo sicut lux in suo luminari quod implet. Et ideo de Apostolis dixit Christus, Matth v, 14 : Vos estis lux mundi. Et iterum, V. 15 : Neque accendunt lucernam, et ponunt eam sub medio.Fides autem quae est certitudo invisibilium, sicut dicit Apostolus, ad Galatas, v, 23, est certum fidei experimentum, per inspirationem superni luminis acceptum. Et quia hoc, gustus quidam et refectio est intellectus per veritatis experimentum, ideo gustus vocatur et fructus. Dicit enim Augustinus in libro de Doctrina Christiana, quod " fruimur cogni-" tis, in quibus voluntas delectata con-" quiescit. " Et haec est magna illustratio aeterni luminis, de qua dicit Apostolus, II ad Corinth. IV, 6 : Deus qui dixit de tenebris lucem splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiae claritatis Dei, in facie Jesu Christi.

Spiritus salicti illuminatio est quando lumine suo format nos spiritus, ad divinae imaginis configurationem : ut illustrati, ferre possimus paenitentiam ipsius : sicut Moyses resplenduit ex consortio sermonis Domini in monte . Et de hac loquitur Apostolus, II ad Corinth. iii, 18 : Nos omnes revelata facie gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu.Visio per intellectum est per lumen quod vocatur theophania. Theophania

autem est lumen a Deo descendens in intellectum, in cujus actu, hoc est, complemento agente, videntur ea quae Deus vult revelare: sicut colorata videntur sub actu et per actum lucis. II ad Corinth. IV, 6 : Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiae claritatis Dei, in facie Jesu Christi. Psal. xxxv, 10 : In lumine tuo videbimus lumen.Raptus autem est, quando excedentes omne quod creatum est, in nullo a corpore retenti, videmus eum sicuti est, et sicut in caelesti hierarchia vident eum beati. Et hoc est rapi cum Paulo ad tertium caelum . Sed hoc contingit raptim, et non diu permanet. Quia, sicut dicit Augustinus, iterum resorbetur mens solitis, et retrahitur mole corporis. Ista sunt arma lucis, quibus in die honeste post lucem Christum ambulamus .

Post hos ergo dies factum est quod hic dicitur:

" Et assumpsit. "

Tangit hic coram quibus facta est ista transfiguratio.

Dicit autem quinque : assumptionem, assumptorum nominationem, nominatorum sociatam sibi ascensionem, ascendentium elevationis verticem, in vertice autem montis orationem.

Assumptio autem tractus est ad sumentem. Sumens autem nos Deus est: quia virtus superior assumit inferiorem et attrahit eam. Psal. lxxxviii, 19 : Domini est assumptio nostra, et sancti Israel regis nostri.

Perficitur autem tractus iste tribus: charitate, veritate, et haesione. Charitas trahit in affectu, veritas in intellectu, et haesio in spiritu. Primum caliditate, secundum illuminatione, tertium spiritus puritate. Eccle. IV, 12 : Funiculus triplex difficile rumpitur. De tractu caritatis,

Jerem. XXXI, 3 : In charitate perpetua dilexi te: ideo attraxi te. De attractu veritatis, Psal. xlii, 3 : Emitte lucem tuam et veritatem tuam: ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua. De haesione spiritus, I ad Corinth. VI, 17 : Qui adhaeret Domino, unus spiritus est. Deuter. IV, 4 : Vos qui adhaeretis Domino Deo vestro, vivitis universi. Psal. lxii, 9 Adhaesit anima mea post te: me suscepit dextera tua.

Hoc igitur modo assumpsit, plus intus stringens quam extra vocans

" Petrum, et Jacobum, et Joannem. "

Dicit autem Glossa interlinearis quod tres assumpsit, ut in tribus idoneis testibus totus mundus crederet. Deuter. XIX, 15: In ore duorum aut trium testium stabit omne verbum.

Assumpsit Petrum, ut dicit Glossa, qui claves regni caelorum accepit, Matth. XVI, 19: Tibi dabo claves regni caelorum.

Assumpsit Jacobum, Glossa interlinearis, " qui primus inter Apostolos solium sacerdotale accepit. " Sed ille fuit Jacobus minor qui vocabatur Jacobus Alphaei, qui primus fuit Episcopus Jerosolymitanus. Et hoc non concordat: quia, Matth. XVII, 1 et 2, sic dicitur: Assumit Jesus Petrum, et Jacobum, et Joannem, fratrem ejus, et ducit illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos. Jacobus autem frater Joannis, filius est Zebedaei, qui dicitur Jacobus major, et ille solium sacerdotale numquam accepit. Ad hoc dicendum, quod revera Jacobum majorem assumpsit qui fuit filius Zebedaei. Et quod dicit Ambro sius in Glossa interlineari, exponendum est de solio caelesti, quia primus inter Apostolos martyrio coronatus est, sacerdos et hostia in solio caeli inThroniza- tus. Passi sunt quidem ante eum quidam Sancti, sicut Stephanus : sed ipse primus inter Apostolos passus, Act. xii, 2: Occidit Herodes Jacobum, fratrem Joannis, gladio.

Joannem accepit, sicut dicit Interlinearis, cui mater in cruce committitur, Joan. XIX, 26 et 27 : Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo : Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in sua. Specialis ergo dilectionis ad istos, ista quae dicta sunt, signa sunt.

Posset tamen dici quod per istos tres intelliguntur tres status salvandorum in Ecclesia. Per Petrum quidem Praelati, per Jacobum activi, in lucta saeculi et tentationibus colluctantes, per Joannem autem contemplativi, in pectore Domini in caena deliciarum spiritus recumbentes. Qui etiam, Ezechiel. XIV, 20, significantur per Noe, Daniel, et Job, qui liberabunt animas suas. Per Noe qui rexit arcam, Praelati. Per Job dolentem, activi, circa frequens ministerium occupati et turbati. Per Daniel visionibus Dei vacantem, significantur contemplativi.

Hos igitur assumpsit ut omni statui Ecclesiae futurae Resurrectionis decus, jam in figura praemonstraretur. Psal. lxxix, 2 et 3 : Qui sedes super Cherubim, manifestare coram Ephraim, Benjamin, et Manasse. Christus enim in majestate sedet super omnem plenitudinem scientiae. Psal. CXXXXIII, 6: Mirabilis facta est scientia tua ex me: confortata est, et non potero ad eam. Apparet autem in figura quadam claritatis coram Ephraim, hoc est fructificantibus in actione: Benjamin filio dexterae, praelatis in regimine : et Manasse, hoc est, religiose contemplantibus in exteriorum oblivione.

Tres igitur, et hos tres illis assumpsit de causis.

" Et ascendit. "

Jam enim elevata est magnificentia sua super caelos , cum species sua etiam species caelestes excessit. Ascensiones enim jam in corde suo disposuit, in hac valle lacrymarum , quando discipulis quam altus esset in majestate demonstravit. Ante enim admirabile fuit nomen suum in universa terra per ostensionem sapientiae in verbo, et per visam potentiam in signis. Modo autem secundum dictum Sapientiae, vii, 29 et 30 : Speciosior efficitur sole, et super omnem dispositionem stellarum, luci comparatus, invenitur prior. Illi enim succedit nox, sapientiam autem non vincit malitia. Bene ergo ascendit, qui sic coram discipulorum oculis exaltatus ascendit, qui oculos et corda discipulorum ad haec conspicienda ascendere facit. Baruch, IV, 36: Circumspice,... et vide jucunditatem a Deo tibi venientem.

" In montem. "

Montem, inquam, Thabor, qui veniens lumen interpretatur. Psal. lxxxviii, 13 et 14 : Thabor et Hermon in nomine tuo exsultabunt: tuum brachium cum potentia. Brachium in quo est virtus Patris, est Filius, quod in potentia majestatis illuxit: et cum illo exsultat Hermon, qui mons modicus est, et anathema interpretatur, humani intellectus significans modicam elevationem quae anathematizata hactenus, hoc est, separata fuerat a lumine, ad quod nunc ad contuendum ascendere jubetur. Iste est mons elevationis spiritus, in quo Dominus transfiguratus videtur, ut primitus elevetur in lumine, et consequenter in virtute. In lumine quidem sensibilis visionis caelum transcendendo : secundo, imaginariae visionis cacumen transvolando: tertio, intellectualis visionis cacumen attingendo. Sic enim cum Paulo rapitur in tertium caelum, si sensibilia etiam divina relinquit, si imagines in quibus figurative aliquid significatur transcendit: si ad ea quae solo intellectu, purissima mentis acie vix attinguntur, oculum mentis convertit. Psal. lxvii, 17 : Mons in quo beneplacitum est Deo habitare in eo, etenim Dominus habitabit in finem. Ezechiel. xl, 2 : In visionibus Dei adduxit me in terram Israel, et dimisit me super montem excelsum nimis.

Elevatio virtutis est per tres gradus. Primus est omnes passiones animae sensibilis virtute cardinali ordinare, temperantia praefigente modum, fortitudine vincente difficile, justitia in omnibus eis statuente rectum, et prudentia docente in eis ad eligibile rectum rationem. Secundus est in omnibus humanis, metas mentis secundum sapientiae ordinem numquam excedere. Tertius autem omnia haec ad puritatem intellectualium substantiarum referre. Per primum efficitur homo virtuosus, per secundum actuum suorum dominus, per tertium efficitur divinus. De hoc monte dicitur, Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiae, mons sanctus. Psal. lxvii, 16 et 17 : Mons Dei, mons pinguis, mons congulatus, monpinguis: ut quid suspicamini montes coagulatos ? Mons Dei per apparitionem, mons pinguis per devotionem. Ut quid enim, o homines ignari divinorum, suspicamini, conferentes ad eum montes coagulatos, hoc est, celsitudines humanas, quae coagulatis sunt gelicidio superbiae, vel fastus humani: et ideo stolidi,et nihil verae altitudinis habentes ?

" Ut oraret. "

Nihil enim transfigurat nisi oratio: quia " oratio, ut dicit Augustinus, est " pius mentis affectus in Deum dire-" ctus. " Et ideo mentis affectus in divino igne accenditur. Damascenus enim dicit, quod " oratio est accensus intelle-" ctus in Deum. " Et ideo intellectus in divino lumine illustratur. Accensus au- tem et illuminatus jam ad transfigurationem est praeparatus. Et ideo, Luc. xviii, 1, dicitur: Quoniam oportet semper orare, et non deficere. Orare autem desiderii mentis accensione, et intellectus illuminatione. Joan. IV, 23 et 24: Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate, hoc est, spiritus fervore, et veritatis illuminatione. Nam et Pater tales quaerit, qui adorent eum. Spiritus est Deus: et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare. I ad Corinth. XIV, 15 : Orabo spiritu, orabo et mente: psallam spiritu, psallam et mente.

Sic igitur et tunc et coram istis facta est transfiguratio.

" Et facta est, dum oraret, species vultus ejus altera, et vestitus ejus, albus et refulgens. "

Hic ponit transfigurationis modum et formam.

Et tangit tria : modum scilicet, et formam transfigurationis, et attestationem transfigurati.

Modus autem et forma describitur in ipso Domino Jesu, et describitur in vestitu ejus.

Dicit igitur : " Et facta est, " non quidem per transmutationem substantiae, vel circumpositionem qualitatis, vel figurae alienae, quia fingere non convenit veritati: sed potius per diuisionem claritatis internae mortalis habitus tunc non clausit quomodo ante. Et sic nihil assumpsit alienum, nihil amisit sibi et nobis proprium.

" Species ejus, "

Hoc est, speciositas ejus, " altera, " non alia. Et in hoc solo altera, quia mortalis species exterior non clausit fulgorem deitatis interiorem: nec fulgor interior consumpsit mortalem speciem exteriorem, sed obtexit ad horam. Et in hoc solo species vultus ejus facta est aliera. Quia cum ante in colore vultus humani esset speciosus formaprae filiis hominum , nunc resplendens super solem in vultu divino humanato, speciosus factus est prae vultibus Angelorum : ostendens quam mirabilis est humanitatis nostrae futura glorificatio, quae in suo vultu praemonstrata omnium Angelorum excessit claritatem. Hanc videns in spiritu Psalmista ait, Psal. xliv, 5 : Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede, et regna. Hoc figuratum est, Exod. xxxiii, 9, ubi in monte ex consortio Domini resplenduit facies Moysi: ita ut dicat Apostolus, II ad Corinth. iii, 7, quod non poterant intendere filii Israel in faciem Moysi propter gloriam vultus ejus, nisi velaretur. Sed veritas excedit umbram : quia incomparabiliter plus illuxit facies nostri Salvatoris ex consortio unitae sibi deitatis, quam facies Moysi ex consortio divini sermonis. Unde, Matth. XVII, 2, dicitur, quod resplenduit facies ejus sicut sol. Et impletum est Isaiae, lxii, 1, vaticinium : Egrediatur ut splendor Justis ejus, et Salvator ejus ut lampas accendatur. Sicut enim pellis lucernae retinendo omnia propria, emittit ex se splendorem luminis, et non tegit ipsum : et videtur candens in lumine in se clauso, et non in colore proprio, quem tamen vere habet: ita resplenduit unita carnis deitas in colore mortalis corporis. Et color corporis in candore splendoris videbatur, et non amittebatur. Est enim Dei Filius etiam in humana carne splendor gloriae Patris, et figura substantiae ejus, sicut habetur, ad Hebr. I, 3. Sapient. vii, 26 : Speculum sine macula Dei majestatis, et imago bonitatis illius. Et, ibidem dicitur, quod est candor lucis aeternae. Unde non mirum si vel semel candor ille immensus emicuit et refulsit, ut fides regni Dei in nobis confirmaretur.

" Et vestitus ejus, albus et refulgens. 5)

Marc. IX, 2, dicitur sic : Vestimenta ejus facta sunt splendentia et candida nimis velut nix, qualia fullo non potest super terram candida facere. Et hoc ad litteram quidem ita fuit, quod ex majestate luminis in corpore sic resplenduit vestis quam induerat, quod tota incanduit immixto sibi lumine corporis, quod ad illum candorem nullo genere artis deduci potuisset. Psal. CIII, 2: Amictus lumine sicut vestimento. Et hoc est quod Pater dixit de Filio, Job, xl, 5: Circumda tibi decorem, et in sublime erigere, et esto gloriosus, et speciosis induere vestibus.

Mystice tamen, Vestimentum hoc significat ornatum corporum resurgentium, adhaerentium Christo. Isa. xlix, 18: Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris, et circumdabis tibi eos quasi sponsa, supple, circumdat sibi vestimentum. Albedo autem significat in eis innocentiam mundissimae castitatis. Refulgentia significat reflexionem super eos, et in eos superni luminis, per quod gloriosa corpora fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum . Sapient. III, 7 : Fulgebunt justi, et tamquam scintillae in arundineto discurrent.

Moraliter vero, Quod Christus operatus est in suo corpore, operatur quotidie in viri sancti mente, in qua dum fulgorem suae claritatis immittit, faciem mentis alteram facit : et incipit refulgere sicut sol in lumine divino. Psal. lxxxviii, 16 et 17 : Domine, in lumine vultus tui ambulabunt, et in nomine tuo exsultabunt tota die, et in justitia tua exaltabuntur. Et dum luminosis virtutibus vestit conversationem, quid aliud quam vestes eorum albas et candidas caelo similes facit? Apocal. XII, 1 : Mulier, scilicet Ecclesia, monstratur amicta sole, et luna sub pedibus ejus, et in capiteejus corona stellarum duodecim. Sic, Genes. XXXVII, 3, Jacob filio suo dilectissimo tunicam facit polymitam, coloribus suis splendores stellarum superantem. Sic igitur transfiguratus est Dominus. Nec moveat aliquem istud nomen iram figurationis, quasi Dominus alteram figuram acceperit : quia hoc nequaquam est sentiendum. Sed nomine figurae dicitur transfiguratio propter figuras radiorum ab ipso in magnifica gloria refulgentium : illi enim in oculis intuentium varias figuras depinxerunt, sicut faciunt radii cujuslibet corporis luminosi. Unde, Eccli. xliii, 4 : Radios igneos exsufflans suos. Per modum enim linearum radii exeunt, et incidentes oculis intuentium, varias figuras depingunt. Et ideo transfiguratio vocatur a Matthaeo et Marco.

" Et ecce duo viri loquebantur cum illo. Erant autem Moyses et Elias,

Visi in majestate : et dicebant excessum ejus, quem completurus erat in Jerusalem. "

Hic agitur de attestatione transfigurati Domini.

Dividitur autem haec pars in duas partes : in quarum prima ponit attestationem legis et prophetiae : in secunda vero attestationem Patris, et Spiritus sancti. Prima est attestatio facta sacramentis gratiae completis per Christum hominem. Secunda est attestatio magnificae gloriae revelatae per hominem Deum.

Prima dividitur in partes duas : in quarum prima ponit attestationem legis et prophetiae. In secunda discipulorum et nostrae mortalitatis ostendit infirmitatem ad revelatam gloriam.

In prima harum tria facit. Dat enim testimonium per nomen. Ostendit idoneitatem testium. Et testium tantorum describit depositionem.