Et hoc est quod sequitur:

" Occurrit illis turba multa, "

Gratulabunda, ita quod laetitia cordis expassa in vultu internam patefecit devotionem. Amos, IV, 12: Praeparare in occursum Dei tui Israel. Joan. xii, 18 : Propterea et obviam venit ei turba, quia audierunt eum fecisse hoc signum. Et haec etiam devotio multum intercessit pro infirmo.

" Et ecce vir de turba exclamavit, dicens: Magister, obsecro te, respice in filium meum, quia unicus est mihi."

Hic ponitur miraculi expostulatio.

Dicuntur autem hic tria. Unum est postulantis instantia. Secundum, maligni spiritus allegata malitia. Tertium est infirmi periculosa et acerba miseria.

In primo horum quatuor dicuntur, quorum primum est clamoris intensio : secundum, in eo ad quem clamat potestatis professio: tertium, respectus in filium supplex obsecratio : quartum, magnae et naturalis et indivisae dilectionis allegatio.

Dicit: " Et ecce, " qui seipsum clamando demonstrabilem fecit, " vir, " in hoc commendabilis quod puerilia transcenderat. I ad Corinth. XIII, 11 : Quando autem factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli.

"De turba, " quae sibi devotione sua meruit exauditionem : fuit enim de societate et numero devotorum. Communio enim Sanctorum multa meretur. Unde, supra,VII, 12, turba multa civitatis erat cum vidua cujus filium Dominus suscitavit.

" Exclamavit dicens. "

Tangit clamortis intensionem: quia " exclamavit, " hoc est, ex intimo affectu et toto corde clamavit. Psal. cxviii,

145 : Clamavi in toto corde meo, exaudi me, Domine. Daniel. XIII, 33 : Erat cor ejus, scilicet Susannae, fiduciam habens in Domino. Et ideo clamavit:

" Magister. "

Ecce majestatis professio. Nominat autem eum a perfectione sapientiae propter doctrinam quae ostendebatur in ipso, plusquam Dominum, quod occultum erat propter nimiam ipsius humilitatem. Joan. XIII, 13 : Vos vocatis me Magister, et Domine: et bene dicitis, sum etenim. Matth. XXII, 16 : Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces : et non est tibi cura de aliquo. Joan. III, 2 : Rabbi, scimus quia a Deo venisti Magister : nemo enim potest haec signa facere quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo.

" Obsecro te, etc. "

Ecce ut respiciat in filium supplex deprecatio.

" Obsecro, " hoc est, ob sacramenta potestatis et doctrinae tuae conjurans peto : " Respice, " oculo misericordiae, " in filium meum. " Sapient. IV, 15 : Gratia Dei et misericordia est in Sanctos ejus, et respectus in electos illius. Thren. I, 9 : Vide, Domine, afflictionem meam. Visus enim afflictionis cor misericordis movet ad miserationis effectum. Psal. XXIV, 16 : Respice in me, et miserere mei.

" Quia unicus est mihi. " Magnae et naturalis et indivisae dilectionis est allegatio. Et ideo necesse fuit quod cor patris affligeretur in filio. II Reg. I, 26 : Sicut mater unicum amat filium suum, ita ego te diligebam. Jerem. VI, 26: Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum.

" Et ecce spiritus apprehendit eum. "

Hic ponitur spiritus maligni allegata malitia.

Ponuntur autem hic tria. Primum est affligens intrinsecus spiritus. Secundum est violentiae quam intulit modus. Tertium est afflictionis affectus.

De primo dicit :

" Et ecce spiritus. "

Quasi dicat: Evidens est quod est spiritualis et non corporalis nequitia. Ad Ephes. VI, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in caelestibus. Dicitur autem, Matth. XVII, 14, quod lunaticus erat. Quia, sicut dicit Glossa, tempore novae lunae affligebat, ut lunam odibilem hominibus faceret, cujus lumen homines affligeret, et ad insaniam deduceret : et per consequens homines Creatorem blasphemarent, qui tam nocivas fecisset creaturas. Sapient. XIV, 11 : Creaturae Dei in odium factae sunt,... et in muscipulam pedibus insipientium.

Vel potest dici melius, quod licet spiritus immundus hujus afflictionis fuerit principium, tamen in affligendo habuit humidum corporis, et maxime capitis humidum pro vexationis instrumento. Et quia in novilunio corruptum in capite augmentabatur humidum, ideo in novilunio plus torquebatur daemoniacus : et ideo lunaticus dicebatur. Luna enim hanc virtutem habet in suo lumine, quod movet humidum, et corrumpit humidum quod putrefactioni est paratum. Et ideo periculosa fiunt apostemata animalium, quae de nocte lumini lunae exponuntur.Qui autem accusant lunam propter hoc, possunt etiam accusare solem : quia sub lumine solis febricitans magis aestuat quam si sibi non exponeretur. Et similiter facit ignis comburens Beatum

Laurentium, qui bonus fuit. Creaturae enim sua explent officia. Et quod aliquando nocent, hoc est per accidens : quia exponuntur eis quaedam in quae agunt secundum suas qualitates. Et si aliquando non agunt in talia, hoc fit per miraculum divinum : tamen secundum ordinem institutionis suum primum, actiones suas custodiunt. Sapient. XIX, 17 : In se elementa dum convertuntur, sicut in organo qualitatis sonus immutatur, et omnia suum sonum custodiunt. Ideo semper quidem universo prosunt : sed si alicui nocent, hoc est per accidens.

Spiritus autem est praesidens et affligens intus, et ideo periculosior erat afflictio : quia causa et principium ipsius per artem cognosci non poterat. Spiritus enim hic malus accipitur, quem daemonem vocamus. Matth. xv, 22 : Filia mea male a daemonio vexatur.

" Apprehendit eum. "

Ecce afflictionis modus per apprehensionem. Apprehensio autem est captio trahens ad capientem. Et dat intelligere, quod spiritus malus cepit vias sensus et motus ejus in ipsis nervis sensationis, et motivis, et spiritibus, qui vehere debebant virtutes sensitivas et motivas ad regimen ordinatum corporis : et tractas ad se convertit ad inordinatum corporis nocumentum. Matth. XVII, 14 : Male patitur : nam saepe cadit in ignem, et crebro in aquam. Apprehensio enim sonat violentam naturalium ad voluntatem daemonis attractionem. Marc. IX, 16 et 17 : Attuli filium meum ad te habentem spiritum mutum : qui ubicumque eum apprehenderit, etc. Dicit autem Marcus, IX, 21, quod erat mutus et surdus : quia daemon vias motus ad linguam, et vias sensus ad aures, corrupto replevit humore : ita quod lingua et aures ad sensum et motum moveri non poterant. Et forte similiter fecit in viis aliorum sensuum.

Et hoc innuitur ex sequentibus :

" Et subito clamat, et elidit, et dissipat eum cum spuma, et vix discedit dilanians eum. "

Tanguntur hic multiplices hujus miseriae effectus.

Tanguntur autem septem, scilicet, subita et indeliberata invasio ut se praemunire non posset, clamor internum prodens dolorem, allisio ex casu quasi epileptici ad terram, dissipatio in juncturarum dislocatione, spuma in fcedi humoris emissione, vix discessus in continua sine interpolatione afflictione, dilaniatio in membrorum dilaceratione.

De primo horum dicit :

" Et subito clamat, etc. "

Dionysius dicit, quod subito est quod fit praeter spem, hoc est, ante deliberationem : et fit in momento, contra quod nullus se potest praemunire. Hoc enim hac astutia facit daemon, ut afflicto non possit subveniri. Psal. XXIX, 6, secundum veritatem hebraicam : " Ad momentum ira ejus. " Ubi habemus nos : Quoniam ira in indignatione ejus. Isa. xxx, 13 et 14 : Subito dum non speratur, veniet contritio ejus, et comminuetur sicut conteritur lagena figuli contritione pervalida.a Clamat, " angustiam cordis interiorem indicans. Isa. lxv, 14 : Vos clamabitis prae dolore cordis, et prae contritione spiritus ululabitis.

" Et elidit, " scilicet eum, hoc est, in casum praecipitat, et cadentem allidit et collidit. Job, xxx, 22 : Elevasti me, et quasi super ventum ponens elisisti me valide.

" Et dissipat eum. " Job, xxx, 13 : Dissipaverunt itinera mea, insidiati sunt mihi, et praevaluerunt, et non fuit qui ferret auxilium.

" Cum spuma. " Marc. IX, 17 : Allidit illum, et spumat, et stridet dentibus, et arescit.

" Et vix discedit, " sine interpolatione affligens. Job,xxx, 17 : Qui me comedunt, non dormiunt.

" Dilanians " eum membrorum discerptione et dilaceratione. Nahum, II, 10 : Dissipata est, et scissa, et dilacerata : et cor tabescens, et dissolutio geniculorum, et defectio in cunctis renibus : et facies omnium sicut nigredo ollae.

Ista septem, septem possunt attribui capitalibus vitiis, sed non eodem ordine quo enumerata sunt.

Elisio enim attribuitur superbiae : quia illa praecipitat et allidit. Psal. cxlv, 8 : Dominus erigit elisos. Glossa : " Elisos per superbiam, erigit per humilitatem. " Subito autem invadit per invidiam : quia statim visa prosperitate alicujus bonorum, torquetur per invidiam. Job, v, 2 : Parvulum occidit invidia : quia nisi parvulus in se esset, ad bonum alterius non occideretur.

Clamor autem attribuitur iracundiae. Ad Ephes. IV, 31 : Omnis amaritudo, et ira, et indignatio, et clamor, et blasphemia tollatur a vobis cum omni malitia.

Vitium autem quod animae vigorem dissipat, est acedia, quae per miseriam dissipationis interiorem etiam vocem acuit, ac si sit vox infirmi per totum dissipati : propter quod etiam acedia vocatur. Psal. XXXIV, 16 : Dissipati sunt, nec compuncti, tentaverunt me, subsannaverunt me subsannatione : frenduerunt super me dentibus suis. Omnibus enim his modis acediosi se habent ad Deum, et ad spiritualia.

Spuma autem attribuitur libidini luxuriae : propter quod et Venus de spuma maris Cypri nata esse a Poetis fingitur : et omne semen libidinis cum spuma esse prohibetur. Hieronymus: " Vendi ter mero aestuans facile despumat in lu-" xnriam. " Sapient. v, 15 :Spes impii tamquam lanugo quae a vento tollitur, ei tamquam spuma gracilis quae a procella dispergitur : quia ad litteram libido luxuriae cito dissipatur.

Quod dicit, quod " vix discedit " sine interpolatione affligens, est avaritia, quae numquam quiescit, numquam satiatur. Proverb. xxx, 16 : Terra non satiatur aqua. Ignis vero numquam dicit: Sufficit. Hoc est terrena concupiscentia cum aestibus et facibus avaritiae numquam sufficientia.

" Dilanians " autem et discerpens membra, est gula : quae postquam interiora membra oppressa sunt, et usque ad dilaniationem extensa, adhuc ingerere non cessat. Isa. xxviii, 8 : Omnes mensae repletae sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset ultra locus.

Sic igitur miserabiliter affligitur quem diabolus possederit. Sic, Luc. VIII, 2, beneficio Domini de Magdalena septem daemonia exierant.

" Et rogavi discipulos tuos ut ejicerent illum, et non potuerunt. "

Ecce discipulorum de impotentia curandi accusatio.

Dicit autem duo : suam in curatione filii adhibitam diligentiam, et discipulorum in curando filio impotentiam.

In primo horum dicit tria : suam quam ad discipulos habuit fidem et reverentiam, et innuit magnam in discipulis nisi curet imperfectionem et verecundiam, et petitionis suae exprimit convenientiam.

Dicit igitur : " Et rogavi, " reverentiam exhibens et fidem : quia aliter non supplicassem. Non enim ab ipsis rogassem filio meo salutem, nisi credidissem te eis dedisse curandi potestatem : et ideo cum fide et supplicatione rogavi, et non cum temeritate, attendens quod dicitur, Jacob. I, 6 : Postulet in fide nihil haesitans. Te enim in illis veneratus sum, sicut dixisti, Luc. x, 16 : Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit.

Ideo rogavi " discipulos, " de quibus dixisti, Joan. XIV, 12 : Qui credit in me, opera quae ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet. Et, Marc. 17 :

In nomine meo daemonia ejicient. Et ideo ne impotentia discipulorum tibi imputetur, exaudi me.

" Ut ejicerent illum. "

Quae fuit pia et honesta et conveniens dictis ejus petitio. Tu enim venisti ut dissolvas opera diaboli : et ideo petens ut ejiciatur diabolus, secundum teipsum peto. Deuter. XXXIII, 27 : Dominus ejiciet a facie tua inimicum, dicetque : Conterere. Ad Roman. XVI, 20 : Deus pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter.

Et non potuerunt. "

Non dicit, Non voluerunt : sed, Non. potuerunt. Cujus quinque causae esse perhibentur a Sanctis.

Una est secundum Chrysostomum qui dicit, quod hoc fuit ideo, quia columnae discipulorum ibi non fuerunt. Ad Galat. II, 9 : Cephas et Joannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis. Hoc tamen non videtur, quia, Matth. XVII, 18, indifferenter omnes quaesiverunt, dicentes : . Quare nos nos non potuimus ejicere illum ? Nisi forte columnas vocet, in robore columnarum existentes : quia columnae non fuerunt, nisi postquam in die Pentecostes Spiritum sanctum ad robur acceperunt. Luc. XXIV, 49 : Sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto. Et hoc verum est, quod postea multa potuerunt, quae ante non poterant.

Alia causa est, modicitas fidei Apostolorum. Unde Dominus, Matth. XVII, 19, post miraculum illud dicit eis : Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic : Transi hinc illuc, et transibit: et nihil impossibile erit vobis.

Tertia causa, parvitas fidei postulantis, qui licet habuerit fidem, non habuit sufficientem. Et hujus signum est, quod exprobrando hic dicit Dominus : 0 ge-neratio incredula et perversa, quousque ero vobiscum .

Quarta causa est indignitas infirmi, qui locum in se, culpa sua, dedit diabolo. Contra quod dicit Apostolus, ad Ephes. IV, 27 : Nolite locum dare diabolo.

Quinta causa est : quia licet Dominus posset curare sine usu clavis Ecclesiasticae, tamen Apostoli et alii ministri Ecclesiae hoc non poterant. Et. quia Apostoli non recte utebantur clave, ideo istum daemoniacum sanare non potuerunt : debebant enim opera satisfactionis adhibuisse. Et ideo, Matth. XVII, 20, dicitur eis, quod hoc genus daemoniorum non ejicitur nisi in oratione et jejunio. Et dicit ibi Hieronymus in Glossa, quod " non " sanat oculum, quod sanat calca-" neum. " Et ideo indebite utens clave, non absolvit, sed in errorem inducit.

" Respondens autem Jesus, dixit: 0 generatio infidelis, et perversa, usquequo ero apud vos, et patiar vos? Adhuc huc filium tuum.

Et cum accederet, elisit illum daemonium, et dissipavit.

Et increpavit Jesus spiritum immundum, et sanavit puerum, et reddidit illum patri ejus."

Hic agitur de miraculi perfectione.

Habet autem quatuor paragraphos, in quorum primo ponitur infidelitatis increpatio, et exprobatio : in secundo, praecepta a Domino filii oblatio : in tertio, daemonis coram Domino infestatio : et in quarto, daemonis ejectio, et pueri sanatio.

Dicit ergo, non impatientia et taedio victus, sed objurgans infidelitatem :

" 0 generatio ! "

Unde, ad Roman. IX, 22 : Sustinuit inmulta patientia vasa irae, apta in interitum.

Quod autem dicit : " 0 generatio, " ideo dicit, quia vexabatur ut Moyses incredulitate eorum. Psal. cv, 32 et 33 : Vexatus est Moyses propter eos : quia exacerbaverunt spiritum ejus. Osee, x, 10 : Corripientur propter duas iniquitates suas.

Dicit autem : generatio " infidelis, " propter defectum fidei. Psal. lxxvii, 8 : Generatio quae non direxit cor suum : et non est creditus cum Deo spiritus ejus.

" Et perversa, " propter morum perversitatem. Deuter. XXXII, 5 et 6 : Generatio prava atque perversa ? haeccine reddis Domino, popule stulte et insipiens ?

" Usquequo ero apud vos ? "

Ad correptionem vestram, et non recipitis disciplinam. Psal. XCIV, 10 et 11 : Quadraginta annis offensus fui generationi illi, et dixi: Semper hi errant corde. Et isti non cognoverunt vias meas.

" Et patiar vos, " hoc est, aequanimiter duritiam vestram sustinebo. lsa. xlii, 14 : Tacui semper, silui, patiens fui. Ibidem, lsa. lvii, 11 : Non cogitasti in corde tuo ? quia ego tacens et quasi non videns, et mei oblita es.

" Adduc huc filium tuum. "

Ecce praecepta a Domino sibi facta oblatio. Matth. IV, 24 : Obtulerunt ei omnes male habentes. Haec autem oblatio non ideo facta est, quod Dominus non posset ita curare absentem sicut praesentem : sed ut turba videns eum vexari in praesentia Domini, magis credat quod Christus non in Beelzebub, sed in contraria virtute ejicit daemonia.

a Et cum accederet. "

Ecce vexatio daemonis in praesentia Salvatoris.

" Elisit illum, " in terram ad modum epileptici, " et dissipavit eum, " ut magis pateret miraculum. Apocal. xii, 12 : Descendit diabolus ad vos habens iram magnam, sciens quod modicum tempus habet. Et propter hanc impatientiam daemonis et incredulitatem eorum, qui tot signa ab eo fieri viderunt, qui tot eruditionibus fuerunt eruditi, qui tot testimoniis Joannis et aliorum fuerunt edocti de ipso, qui tot beneficiis praeventi, dixit: " 0 generatio infidelis, etc. "

Ideo etiam non simpliciter imperavit Daemoni, sed

" Increpavit Jesus spiritum immundum. "

Verba autem comminationis, et increpationis ponit, Marc. IX, 24, dicens : Surde et mute spiritus, ego praecipio tibi, exi ab eo, et amplius ne introeas in eum: Dicit etiam Marcus, IX, 20, (per quod confirmantur omnia quae dicta sunt) quod quaesivit : Quantum temporis est ex quo ei hoc accidit ? Et dixit pater : Ab infantia. Et hoc totum manifestari voluit ad miraculi commendationem, et ad ostendendam contrarietatem sui ad daemonem : ut postea confunderentur dicturi, quod in Beelzebub daemonia ejiceret: et ut virtus sua vincens daemones ostenderetur, et per consequens regnum quod praedicavit, regnum Dei esse crederetur. Luc. XI, 20 : Si in digito Dei ejicio daemonia, profecto pervenit in vos regnum Dei.

" Et sanavit puerum. "

Secundum est in quo est miraculi perfectio, et restitutio integrae sanitatis.

Non enim sufficit malum tollere, nisi bonum sanitatis integrum revocetur. Act. III, 16 : Nomen Jesu, et fides, quae per eum est, dedit integram sanitatem istam in conspectu omnium vestrum. Joan. v, 14 : Ecce sanus factus es : jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat.

" Et reddidit illum patri ejus. "

Tertium est de benignitate Domini : quia eum quem curaverat et a tyrannide diaboli eripuerat, sibi in servum potuit retinere : sed innata sibi benignitate, paterno amori compatiens, imitatus facta Prophetarum, " reddidit illum patri suo. " Sic Elias puerum quem suscitaverat, matri reddidit . Sic Eliseus puerum quem vivere fecerat matri reddidit . Maxime quia et Pater credidit, clamans et dicens (cum daemonium discerperet filium, et Jesus diceret : Si potes credere, omnia possibilia sunt credenti) : Credo, Domine, adjuva incredulitatem meam . In argumentum ergo confortandae fidei patris, filium dedit patri : ex cujus vita sanitate continuo in fide confirmaretur.

" Stupebant autem omnes in magnitudine Dei : omnibusque mirantibus in omnibus quae faciebat, dixit ad discipulos suos : Ponite vos in cordibus vestris sermones istos : Filius enim hominis futurum est ut tradatur in manus hominum.

At illi ignorabant verbum istud, et erat velatum ante eos ut non sentirent illud : et timebant eum interrogare de hoc verbo."

Hic ponuntur ea quae faciunt ad miraculi commendationem. Et sunt duo :

stupor communis, et memoria specialis in cordibus discipulorum.

In stupore communi dicitur, quod " stupebant omnes " de turba. Jerem. v, 30 : Stupor et mirabilia facta sunt in terra. Est autem stupor systoles cordis propter admirationis altitudinem.

" In magnitudine Dei, " quae apparuit in virtutibus divinis in talibus manifestis prodigiis. Act. VI, 8 : Faciebat prodigia et signa magna in populo. Act. x, 38 : Pertransiit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo.

" Omnibusque mirantibus in omnibus quae faciebat. "

Secundum est, in quo specialiter tan. git instructionem Apostolorum.

Et tangit duo : quod videlicet factum memoriae commendetur, et causam quare debet memoriae commendari.

De primo dicit : " Omnibusque mirantibus, "in communi, quorum quidam ex curiositate videbant mirabilia : quidam autem ex invidia videntes tabescebant : et ideo non aedificabantur. Et hac de causa etiam non curat quod factum tam memorabile in memoria eorum commendetur.

Et ideo istis mirantibus nihil dicit illis : sed " in omnibus quae faciebat " mirabilibus, " dixit ad discipulos suos. " Memoriam enim fecit mirabilium suorum, misericors et miserator Dominus, sicut dicit Psalmista, Psal. cx, 4. Dixit ergo ad eos de quibus dicit, Psal. cxliv, 7 : Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt, et justitia tua exsultabunt.

" Ponite vos, "

Specialiter quibus jam virtus magnificentiae meae in corpore mortali innotuit: " vos ", inquam, qui permansistis mecum in tentationibus meis . " Vos, " in- quam, qui praedicaturi estis virtutem passionis meae, et eritis testes operum meorum. Psal. cxliv, 4 : Generatio et generatio laudabit opera tua : et potentiam tuam pronuntiabunt.

" In cordibus vestris, " hoc est, in armario memoriae, et aedificamini ad fidei confirmationem : quia vos estis de quibus dicit Psalmista, Psal. cxliv, 5 : Magnificentiam gloriae sanctitatis tuae loquentur, et mirabilia tua narrabunt.

Et subjungit causam :

" Filius enim hominis. "

Tangit hoc secundum quod subjicitur Passioni. Hoc enim habet a filio hominis, et non a Filio Dei secundum quod Filius Dei. Ergo " Filius hominis futurum est, " in ordinatione divina. Ad Roman. viii, 32 : Eliam proprio Filio suo non pepercit Deas, sed pro nobis omnibus tradidit illum.

" Ut tradatur " a Deo Patre, a Juda, et a seipso, " in manus, " hoc est, potestatem, " hominum, " et exponant eum tormentis, et morti, et confusioni. Et ibi apparebit infirmitas, in qua necesse est fidei vestrae, quod memores sitis virtutis deitatis in signis. Eccli. XI, 27 : In die malorum ne immemor sis bonorum. Thren. III, 20 : Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea. Psal. cxxxvi, 6 : Adhaereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui.

" At illi ignorabant verbum istud. "

Hoc est consequens ad praecedentia. Tantum enim abhorrebant separationem a Christo, quod voluntas fecit eis incredibilia quaecumque dicebantur de Passione ipsius.Unde Glossa : " Haec ignorantia non tam de tarditate, quam de amore nascitur : quia adhuc carnales et mysterii crucis ignari, quem Deum credide- runt, moriturum credere nequeunt. Sed sicut per figuras loquentem audire solebant, sic etiam quod de sua traditione loquebatur, figuraliter, aliud significare putabant. "

Et hoc est : " At illi ignorabant verbum istud. " Matth. xv, 16 : Adhuc et vos sine intellectu estis ?

" Et erat velatum ante eos, " non velamine verbi, quia verbum in simplici intelligentia veritatis dictum fuit : sed velamine cordis carnaliter Christum diligentis : et ideo nihil de Passione sua recipere valentis. II ad Corinth. III, 15 et 16 : Velamen positum est super cor eorum. Cum autem conversus fuerit ad Dominum, auferetur velamen.

" Ut non sentirent illud, " quantumcumque expresse diceretur : quia non adhuc nisi carnaliter noverunt. Ad Philip. ii, 5 : Hoc sentite in vobis quod et in Christo Jesu. Dicitur autem quod non senserunt, quia per affectum profundatum non experiebantur.

" Et " propter reverentiam, " timebant eum interrogare de hoc verbo, " quia aliquando exprobraverat dure quod sine intellectu essent. Praecipue autem timebant modo, quando exclamaverat : 0 generatio infidelis et perversa, usquequo ero apud vos , signa faciens, erudiens verbo, informans exemplo, curans beneficio, portans beneficio, alliciens temporali subsidio ? Timebant enim, quod ipsi maxime talia quotidie recipientes inter alios plus arguerentur : cum tamen putarent ipsum figurative fuisse locutum. Et ideo interrogare non audebant de illo Passionis suae tempore.

" Intravit autem cogitatio in eos, . quis eorum major esset. "

Hic incipit determinatio potestatis ecclesiasticae secundum gradum, in quo ponitur is qui accipit potestatem. Sic enim abuti potestate, est inflari potestate : et bene uti potestate, est humilem se exhibere ad obsequium et utilitatem subditorum.

Tanguntur autem hic duo, scilicet, principium perversitatis ex ambitione, et remedium ambitionis ex humilitatis simplicitate.

De primo autem dicit quatuor : tentationem, tentationis acceptationem, acceptatae tentationis collationem, et collatae in corde tentationis ambitionem. Tentationem autem dicit :

" Intravit, "

Significans quod diabolus eam non immisit: sed occasione verborum et factorum Christi intravit. Dederat enim claves regni caelorum Potro : et ex hoc major inter alios videbatur. Adduxerat tres in montem, et ad alia familiaria eosdem tres admisit: et ex hoc iterum illi tres majores esse videbantur. Duodecim autem aequalis nominis et aequalis dignitatis elegerat : et ex hoc videbantur aequales. Et ex his dubiis, intravit in corda eorum ista disputatio de majoritate praelationis. Contra quod dicit, Tob. IV, 14 : Superbiam numquam in tuo sensu, aut in tuo verbo dominari permittas : in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. Psal. xxxv, 12 et 13 : Non veniat mihi pes superbiae, et manus peccatorum non moveat me. Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem.

Haec igitur tentatio sic intravit potius, quam a diabolo immitteretur. Aliquando enim intrat in corruptam et imperfectam mentem tentatio : aliquando autem a diabolo immittitur : et aliquando a diabolo monstratur, ut ad cor ostensa subintret : aliquando etiam a bono aliquo perverse accepto, ad cor intrat per seipsam.

A diabolo immittitur non sic quod a diabolo creetur, et sic creata imponatur.

Sed quia facta in sensibilibus, a diabolo ad cor dirigitur, et incenditur. Psal. lxxvii, 49 : Immissiones per angelos malos. Joan. xiii, 2 : Cum diabolus misisset jam in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotae.

A diabolo monstratur, Matth. IV, 8 et 9 : Assumpsit eum diabolus in montem excelsum valde : et ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, et dixit ei: Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me .

Per se autem a bono occasionata subintrat : sicut dicitur, Sapient. XIV, 11 : Creaturae Dei in odium factae sunt,... et in muscipulam pedibus insipientium. Et ideo dicit Job, XXXI, 1 : Pepigi foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine : cum tamen virgo quoddam de bonis Dei existat.

Aliquando etiam tentatio tangit intrando : aliquando etiam mentem abducit. De tactu quidem dicitur, Sapient. xviii, 20 : Tetigit autem tunc et justos tentatio mortis, et commotio in eremo facta est multitudinis, sed non diu permansit ira tua. De abductione autem mentis a regimine gratiae et rationis dicitur, I ad Thessal. III, 5 : Ego amplius non sustinens, misi ad cognoscendam fidem vestram : ne forte tentaverit vos is qui tentat, et inanis fiat labor noster.

Intravit ergo in cor Apostolorum haec tentatio ad mentis tactum, et non ad mentis subversionem. Et hoc est quod dicit : " Intravit autem. " Sequitur :

" In eos. "

Et per hoc notatur tentationis illius quaedam ignorata acceptatio : non enim hoc malum esse sciebant. Et ideo usque ad discussionem et interrogationem hanc tentationem acceptaverunt : quia aliter in eos non intrasset, si eamdem usque ad tactum mentis non acceptassent. Sic enim tentatio intrat in hominem, et non homo intrat per consensum in tentationem. Matth. VI, 13 : Ne nos inducas in tentationem. Matth. XXVI, 41 : Vigilate et orate ut non intretis in tentationem. Unde si tentatio intrat in nos, consolatio est: hoc enim humanum est, I ad Corinth. x, 13 : Tentatio vos non apprehendat nisi humana. Si autem nos intramus in tentationem, periculum est : quia tunc abducti sequimur tentationem. Proverb. vii, 21 et 22 : Irretivit eum multis sermonibus, et blanditiis labiorum protraxit illum. Statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam, et quasi agnw lasciviens, et ignorans quod ad vincula stultus trahatur.

" Cogitatio. "

Ecce tentationis acceptae collatio. Cogitatio enim dicitur quasi coagitatio. Cogitatio igitur fit in collatione concepti, quando per coagitationem ponderatur ab anima quid, vel quantum, vel quale sit quod ab anima conceptum est: et usque ad hoc tentati sunt de praelatione. Eccli. XXIII, 1 : Domine, pater ei dominator vitae meae, ne derelinquas me in consilio eorum, nec sinas me cadere in illis. Ulterius non sunt tentati Apostoli. Qui enim ulterius in tentatione procedunt, illiciuntur delectatione : et delectatio trahit ad consensum : consensus autem quaerit qualiter perficiatur in opere : et opus quaerit consuetudinem, consuetudo defensionem, et defensio contemptum. Et sic dicitur, Jacob. I, 14 et 15 : Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus, et illectus. Deinde concupiscentia cum conceperit, parit peccatum : peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mortem. Sed nec ad delectationem, nec ad consensum, nec ad opus tentati sunt Apostoli.

Quae autem fuerit hujus cogitationis materia subjungit:

" uis eorum major esset? "

Cujus quaedam causae jam habitae sunt, quas inducit Glossa. Et quaedam etiam causa esse potuit, quia Petrum sibi in solutione didrachmatis coaequavit ,quamvis ibidem Christus omnes Apostolos tamquam filios summi regis liberos esse probaverit. Dicimus tamen quaestionem istam et ante tributi solutionem, et post tributi solutionem esse factam .

" Intravit autem cogitatio in eos, quis eorum major esset, " vel videretur.Haec autem cogitatio de praelatione, non de ambitione temporalis dignitatis orta est: quia nihil de illa viderant in Domino, vel audierant : sed potius viderant eum fugisse, quando a turbis quaerebatur ut raperetur ad regnum . Joan. xviii, 36 : Regnum meum non est de hoc mundo. Sed potius de majoritate in regno caelorum et gratia et potestate contendebant: unde, Matth. xviii, 1, ubi eadem historia perfectius ponitur, dicitur, quod accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes : Quis, putas, major est in regno caelorum ? Sed nec de illa disputandum est : sed potius de humilitate cogitandum, quam exemplo suo docet Dominus, quae nostrae miseriae sanandae competens est antidotum, quae etiam veram apud Deum efficit majoritatem et gloriam. De primo, Matth. XI, 29 : Discite a me quia mitis sum et humilis corde. De secundo, Jacob. IV, 6, et I Petr. v, 5 : Humilibus dat gratiam. De tertio, Luc. XIV, 10 : Recumbe in novissimo loco : ut cum venerit qui te invitavit, dicat tibi : Amice, ascende superius. Job, XXII, 29 : Qui humiliatus fuerit, erit in gloria. Nec videbatur malum de hoc cogitare.

" At Jesus videns cogitationes cordis illorum, apprehendit puerum, et statuit illum secus se. "

Hic incipit hujus tentationis remedium.

Et continet tria : exempli ostensionem, exempli informationem, et informationis rationem.

De primo dicit duo : morbi cognitionem, et medicinae sapientissimam praeparationem, per exempli ostensionem.

Dicit ergo : " At, " scilicet econtra, quia contraria est medicina morbo, " Jesus, " Salvator radicis omnium morborum. Eccli. x, 12 : Brevem languorem praecidit medicus. Morbus enim statim in principio praecidendus est antequam invalescat.

Principiis obsta, sero medicina paratur, Cum mala per longas invaluere moras.

Genes. III, 15 : Ipsa conteret capiti tuum.

" Videns cogitationes cordis illorum, " hoc est, causas et concomitantias cogitationum. I Reg. XVI, 7 : Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor. Causae autem cogitationum fuerunt quas diximus.

Concomitantiae autem et sequelae frequenter sunt delectationes potestatis, et ambitio honoris. Quamvis enim qui episcopatum desiderat, bonum opus desideret , quod bonum opus de substantia est praelationis : tamen in gradu praelationis frequenter subrepit delectatio potestatis : et in reverentia subjectionis a subditis Praelato exhibita, tentat elatio et ambitio dignitatis. Et hoc est quod dicitur, Eccli. xi, 5 : Multi tyranni sederunt. in throno, et insuspicabilis portavit diadema. Quia licet in bono opere, sicut dicitur, Isa. xxxii, 8 : Princeps ea quae digna sunt principe cogitabit: ideo ut dicitur, ibidem, v. 5 : Non vocabitur ultra qui insipiens est, princeps, neque fraudulentus appellabitur major: major tamen (propter potestatis delectationem et ambilio- nem gloriae) dignitatis opere bono (quod praelationi substantiale est) neglecto : indignus qui tyrannus (hoc est, oppressor) est, sedet in throno Episcopali se intrudens, timore Dei postposilo : et insuspicabilis, de quo numquam aliqua suspicio promotionis esse deberet, portat diadema, dignis et bonis exclusis propter astutias vulpinas ambitiosorum, et pretia divitum, et impressiones potentum.

Has igitur causas, et concomitantias, et sequelas cogitationum istarum videns benignissimus et sapientissimus Jesus,

"Apprehendit puerum, et statuit eum secus se. "

Et per exemplum pueri morbo occurrit. Et est error iste Apostolorum salutaris Ecclesiae, si Praelati nostri temporis advertere dignarentur. Quis enim crederet umquam aliquid mali latere in cogitatu majoritatis in regno caelorum, nisi hoc Dominus per seipsum ostendere dignaretur ?

Occurrens autem huic morbo, dicit quatuor valde notabilia : modum scilicet, exemplum, exempli firmamentum, et confirmati exempli prototypum.

Modum dicit :

" Apprehendit."

Apprehensio autem sonat acceptionem cum impetu factam : quia cum impetu huic morbo ambitionis occurrendum docuit. Dicit enim Dominus, Genes. I, 26, humanae naturae dignitatem ostendens : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram : et praesit piscibus maris, et volatilibus caeli, et bestiis, universaeque terrae. Quasi dicat : In hoc sit imago potestatis et dignitatis nostrae in eo, ut sicut nos tres personae praesumus omnibus, et tamen inter nos aequa- les sumus, ita ipse homo praesit irrationabilibus, sed in genere suo servet aequalitatem. Et ideo dicit Gregorius, quod " contra naturam superbire, est homi-" nem hominibus velle praeesse. " Et hoc est a divina distare imagine. Eccli. x, 22 : Non est creata hominibus superbia, neque iracundia nationi mulierum. Tumorem ergo elationis reprimendo (in quo occasionem sumpsit omnis perditio et naturalis subversio) cum impetu apprehendit Jesus puerum.

Tsto modo locutionis usus est Evangelista Matthaeus, XIV, 31, cum Petrus esset in periculo, dicens : Extendens manum apprehendit Petrum, et ait illi : Modicae fidei, quare dubitasti ? Isto etiam modo locutionis usus est Raphael Angelus ad Tobiam cum jam esset a pisce devorandus, dicens : Apprehende branchiam ejus, et trahe eum ad te . Hoc igitur modo non utens tardis rerum moliminibus (quae nescit Spiritus sancti gratia) Jesus, Salvator et adjutor in opportunitatibus in tribulatione, apprehendit

" Puerum. "

Ecce exemplum per omnia ea quae sunt propria pueri. Haec autem sunt simplicitas, humilitas, innocentia, castitas mentis et corporis, remissionis facilitas, societatis suae aequalitas, sociorum charitas, eorum quae habet largitas, omnibus alludens benignitas, et ea quam apud omnes intuentes habet libens gratia, teneritudinis suae pulchritudo : et quia nihil turpe commisit, de nullo habere coram aliquo verecundiam. Quibus Aristoteles addit in I Physicorum, quod omnes viros vocant patres, et omnes foeminas matres. His addit Apostolus a servo non differre, etiamsi sit dominus omnium .

Haec quatuordecim sunt puero attri- tuta : quia etiam pueritia usque ad quartumdecimum annum extenditur.

Et de simplicitate quidem dicitur, I ad Corinth. XIII, 11 : Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus. I ad Corinth. XIV, 20 : Malitia parvuli estote, sensibus autem perfecti estote. I Petr. II, 2 : Sicut modo geniti infantes, rationabile, sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem. Deus enim diligit simplicitatem in Praelato, et odit dolum. II Paralip. XXIX, 17 : Scio, Deus meus, quod probes corda, et simplicitatem diligas.

De humilitate dicitur, I Reg. xv, 17 : Cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel actus es. Isa. IX, 6 : Parvulus natus est nobis, et filius dalus est nobis. Eccli. iii, 20: Quanto magnus es, humilia te in omnibus.

De innocentia dicitur in Psalmo XXIV, 21 : Innocentes et recti adhaeserunt mihi. Innocentia autem puerilis est nulli nocere, et nocumenta illata non conqueri, vel expetere. Homo enim inferens nocumenta, non Praelatus, sed tyrannus vocatur. Reservans autem illata nocumenta (ut cum venerint ad cumulum, tandem conterat inferentem) vocatur dolosus et fraudulentus. Puer autem et nihil infert nocumentorum, et illata non reservat ad vindictam. Et haec innocentia vocatur mititas et mansuetudinis lenitas. Numer. xii, 3 : Erat Moyses vir mitissimus super omnes homines qui morabantur in terra. Matth. XI, 29 : Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Beatus Bernardus bonus Abbas (in pueri innocentia subjectos dirigens) in fine vitae dixit quibusdam sibi magis familiaribus : " Nura-" quam plus sensui meo, quam alterius " credidi, laesus a laedente vindictam non " expetii, nulli umquam scandalum feci: " si quando incidit, prout potui, sedare " studui. "

De castitate mentis et corporis advertendum, quod puerorum ante septennium est motus libidinis non sentire.

Tob. m, 16 : Numquam concupivi virum, et mundam servavi animam meam ab omni concupiscentia. Hoc signatum est, Daniel. III, 94, ubi dicitur, quod in trium puerorum sarabalis odor ignis.non est inventus. Sarabala enim loca protegunt libidinum, et significant mentis et corporis castitatem. Odorem autem ignis non esse in eis, est nullum sentire motum libidinis in periculum castitatis.

De remissionis facilitate dicitur, ad Coloss. iii, 13 : Supportantes invicem, et donantes vobismetipsis si quis adversus aliquem habet querelam : sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. Ad Roman. xii, 19 : Non vosmetipsos defendentes, charissimi, sed date locum irae. Scriptum est enim : Mihi vindicta, ego retribuam, dicit Dominus.

De societatis aequalitate, Malach. ii, 10 : Numquid non pater unus omnium nostrum ? numquid non Deus unus creavit nos ? Quare ergo despicit unusquisque nostrum fratrem suum, violans pactum patrum nostrorum ? Matth.xxiii, 8 : Omnes vos fratres estis.

De sociorum mutua inter pueros charitate, dicitur, ad Hebr. xiii, 1 : Charitas fraternitatis maneat in vobis. Joan. xiii, 35 : In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem.

De hoc quod eorum quae habet largus est, dicitur, Tob. IV, 9 : Si multum tibi fuerit, abundanter tribue : si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. Jacob. i, 5 : Dat omnibus affluenter, et non improperat.

De omnibus alludente puerili benignitate, dicitur, ad Coloss. III, 12 : Induite vos sicut electi Dei, sancti, et dilecti, viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem. Ad Titum, iii, 4 : Benignitas et humanitas apparuit Salvatoris nostri Dei. Ad Ephes. IV, 32 : Estote invicem benigni, misericordes.

De eo autem quod puer apud omnes se intuentes habet quamdam libentem et placentem gratiam, dicitur, ad Ro- man. v, 7 : Pro bono forsitan quis audeat mori. Et ibi dicit Glossa, quod justus a bono differt : quia justus est opera habens justitiae : bonus autem innocentia puerili bonus est : et ille tam gratus est, quod pro ea forsitan citius aliquis moreretur, quam pro justo. Esther, xv, 17 : Valde mirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum. Psal. xliv, 3 : Diffusa est gratiam labiis tuis. Sic Beata Virgo plena gratia dicebatur , quia oculis omnium erat gratiosa.

Teneritudinis autem puerilis pulchritudo pendet in Praelatis ex pulchritudine virtutis. Esther... erat formosa valde, et incredibili pulchritudine, omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur . Judith eliam Dominus contulit splendorem, quoniam omnis ista compositio, non ex libidine, sed ex virtute pendebat . Hoc enim maxime Praelatis convenit, sicut dicit Psalmista, Psal. xliv, 5 : Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede, et regna.

Est etiam pueri de nullo habere verecundiam, quia nihil turpe commisit. Et in hoc primum innocentiae statum pueri repraesentant. Genes. II, 25 : Erat autem uterque nudus. Adam scilicet, et uxor ejus : et non erubescebant. Isa. l, 7 : Dominus Deus auxiliator meus, ideo non sum confusus. Psal. XIV, 2 : Deus meus, in te confido, non erubescam. Frustra enim alios corripit, qui in se habet quod verecund etur.

Vocat etiam puer a principio omnes viros patres, eo quod ad omnes paternum habet affectum. II Machab. XIV, 37 : Razias, qui pro affectu pater Judaeorum appellabatur. Ad Hebr. xii, 9 : Patres quidem carnis nostrae eruditores habuimus, et reverebamur eos.

Ultima proprietas, quod cum sit Dominus omnium, non differt a servo : ita et Praelatus coram Deo a sibi subditis differre non debet. Ad Galat. IV, 1 : Quanto tempore haeresparvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus omnium. Augustinus: " Honore coram vobis " Praelatus sit vobis, timore coram Deo " substratus sit pedibus vestris. "

Sic ergo apprehendit Jesus puerum, id est, Apostolorum et Praelatorum exemplum.

Dicitur quod hic puer fuit Beatus Martialis Lemovicensium Apostolus, et primus Episcopus.