ARTICULUS IV.

An primae veritati sive primo vero opponatur aliquid falsum?

Quarto quaeritur, An primae veritati sive primo vero opponatur aliquid falsum?

Et videtur, quod sic.

Jerem, viii, 5: Apprehenderunt mendacium, et noluerunt reverti. Similiter, in Psalmo iv, 3: Ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium ? Isa. xxviii, 15: Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. Et, Isa. xliv, 20: Neque dicet: Forte mendacium est in dextera mea.

In omnibus his dicunt Glossae, quod mendacium vocatur idolum quod est falsus Deos: et ita videtur primae veritati quae est Deus, aliquid esse contrarium: falsus enim Deus opponitur vero Deo, sicut non homo opponitur ad id quod homo.

In contrarium est quod

1. Determinatum est in metaphysica Avicennae et Algazelis, quod primum in nullo habet consortem nec comparem nec contrarium: prima veritas sicut non habet consortem nec comparem, sic non habet contrarium nec oppositum.

2. Adhuc, Summo bono non est contrarium, vel oppositum: ergo a summo vero non est oppositum falsum.

3. Adhuc, Summum verum nihil est habens de falso: si ergo habet oppositum falsum, illud nihil habebit de vero: et cum verum convertatur cum ente, sequitur quod nihil habebit de ente: et sic nihil est: et sic non erit summe falsum: omne enim falsum radicatur in ente.

4. Adhuc, Cum summe falsum habeat se ad summe verum, sicut falsum simpliciter ad verum simpliciter, sequitur quod sicut falsum simpliciter destruit verum simpliciter, ita summe falsum destruit summe verum, et per consequens aliquid esset destructivum summae veritatis: quod est impossibile, cum etiam cogitari non possit primam veritatem non esse, qua secundum Augustinum judicamus de omnibus, et sine qua de nullo potest fieri judicium.

Juxta hoc ulterius quaeritur, Utrum creaturae sint falsae ?

1. Superius enim habitum est, quod umbrae et simulacra dicuntur falsa: umbrae autem et nutus primae veritatis dicuntur creaturae: et sic videtur, quod falsitates sint a prima veritate deficientes: sicut etiam, Sapientiae, xiii, 5, dicitur, quod a magnitudine speciei creaturarum in hanc falsitatem deducti sunt, quod creaturas dixerunt esse deos. Et hoc idem dicitur, ad Roman, i, 23: Mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentium. Videtur ergo, quod creatura falsum quoddam sit.

2. Adhuc, Objicit Manichaeus in epistola fundamenti, quod sicut est principium lucis, ita necesse est esse principium tenebrarum: quia contrariorum contraria sunt principia. Cum ergo prin-

cipium omnis lucis, ut dicit Augustinus super Joannem, sit lux intelligibilis, quae est venias prima qua de omnibus veris judicamus, oportet quod aliquid sit principium tenebrarum, quo de omnibus tenebris judicamus. Et fundat intentionem super propositionem Empedoclis, quae ponitur in primo de Anima, quod scilicet simile simili cognoscimus, non oppositum opposito.

Solutio. Dicendum, quod primae veritati secundum seipsam acceptae, nihil est oppositum vel contrarium. Si enim esset aliquid contrarium, cum unum simplex contrarium nihil sui habeat in alio simplici suo contrario permixtum, oporteret quod falsissimum nihil haberet de vero: et hoc esse non potest, cum omne falsum ad verum aliquam habeat unitionem. Si autem esset oppositum ut privatio et habitus: tunc oporteret, quod circa idem esset: et sic habitus summae veritatis, habitus esset diminuibilis et etiam privabilis per summe falsum: quod non admittit fides, nec prima philosophia: quia hoc est contra omnem rectum intellectum. Unde primae veritati et summae nihil potest esse contrarium, vel privative oppositum in se consideratae. Considerata tamen in participatione secundum quod a secundis participatur, potest habere oppositum: sicut veritati quae est lux principiorum primorum existentium in intellectu, exemplata a prima veritate, contrariatur ignorantia malae dispositionis sive tenebra, qua aliquis disponitur ex oppositis principiorum. Et hoc modo errores multi inciderunt contra primam veritatem, ut creatura sit credita esse Deus: et sic inventum est idolum.

Ad primas ergo auctoritates Jeremiae, Psalmistae et Isaiae dicendum, quod mendacium dicitur idolum: quia sicut mendacium figmentum veritatis est, cum tamen a veritate deficiat, sic idolum figmentum est numinis, cum tamen nihil de veritate numinis habeat: propter quod etiam fictus deus dicitur, qui nec natura, nec participatione Deus est: quia licet in idolo materiam Deus creaverit et aliquid sit, tamen numen quod dicitur ei praesidere, nihil est nisi in figmento hominis, et nihil est in rebus mundi quas Deus creavit: a praesidentia tamen illius numinis sic ficti vocatur idolum Deus. Unde, I ad Corinth, viii, 4: Scimus quia nihil est idolum in mundo. Ponit tamen Hermes Trismegistus in libro quem de causis fecit, super omnem scientiam, scientiam esse idololatriae, qua docetur, qua arte animae daemonum de inferno evocentur et praesideant imaginibus et dent responsa in illis. Quod si verum est secundum quosdam, et docetur in illa parte astronomiae quae est de imaginibus, ut est de capite Saturni, et de aliis: tamen non est verum, quod daemon praesidens aliquid numinis habeat. Nec dicuntur animae daemonium, nisi intransitive, hoc est, daemones qui dicuntur animae. Sicut etiam in vitis Sanctorum legitur, quod idola dabant responsa per daemones. Unde idolum falsus Deus dicitur. Sic etiam figmentum falsum quoddam dicitur, ut in praehabitis dictum est. Sicut pictura dicitur falsus homo: quia fictus homo, qui licet nomen hominis habeat, nihil tamen habet de hominis ratione: propter quod aequivoce dicitur homo, ut dicit Aristoteles in Praedicamentis.

Ad alia quatuor quae objiciuntur in contrarium, concedendum est: illa enim procedunt de necessitate.

Ad id quod ulterius quaeritur de creaturis, dicendum quod craeaturae falsae non sunt secundum aliquod genus falsi: sed habent similitudinem imitationis ad creatorem, non totam veritatem aequantem, sed deficientem ab ipsa, ex qua, ut dicit Augustinus, potest incidere falsum in aliquo per consensum vel intellectum componentem et dividentem judicantem de ipsis: nihilominus tamen ipsa similitudo imitationis non est fal- sitas, ut in praehabitis

ratione hujus similitudinis dicuntur umbrae et nutus divinae veritatis.

Et quod dicit Philosophus, quod umbra est falsum, dicendum quod non est in hoc falsum quin umbra sit umbra, et nutus nutus: sed m hoc fal sum, est, quod umbra sit homo verus. Unde patet, quod imitatio similitudinis In creatura ad Deum, non falsum est, neque falsitas, nisi per occasionem: quia male disposita, qui imbutus est oppositis principiorum veritatis potest inducere ad judicium falsum: et haec falsitas non est in creatura, sed in judicante.

Ad id quod objicit Manichaeus, dicendum quod ratio Manichaei haeretica est, et simpliciter contra philosophiam. Non enim per opposita judicamus de oppositis, ut dicit Aristoteles. Rectum enim est judex sui et obliqui formaliter. Eadem enim ratione recti et rectum cognoscimus et obliquum: rectum, quia recto conformatur: obliquum, in quantum discordat a recto et deficit: qui defectus non est aliqua forma, nec potest habere principium formale et essentiale: et ideo cognoscitur per defectum a principio primo. Sicut una et eadem arte de operatis secundum artem recte judicamus, et de vitiis sive vitiosis ab arte deficientibus.

Empedoclis autem propositio intelligitur de oppositive cognitis. Haec enim non cognoscuntur nec sensibiliter nec intelligibiliter, nisi per suas formas secundum esse animale generatas in sensu vel intellectu, quibus sensus et intellectus efficiuntur similes rei cognitae. Privationes autem et defectus cognoscuntur per hoc quod a tali forma deficiunt.