CAPUT II.

Qualiter construitur problema de diffinitione per locum a casibus et conjugatis.

Amplius a casibus et conjugatis considerandum est consequentia in casibus et conjugatis, et genera esse generibus, et differentias differentiis, ex quibus sunt diffinitiones, et etiam totas diffinitiones a totum diffinientibus esse secundum casus et conjugata sumptas. Cujus exemplum est, ut si oblivio est amissio scientiae in principalibus, et oblivisci erit amittere scientiam in sumptis et conjugatis, et oblitum esse, amisisse scientiam in praeterito : unoquoque enim eorum quae dicta sunt in principali vel sumpto concesso, necesse est et reliqua conjugata illi concedere.

Similiter respiciendo in locum a corruptione sic, si corruptio per diffinitionem est dissolutio substantiae, corrumpere erit dissolvere substantiam a conjugatis et casibus, et corruptum aliquid facere, dissolutum facere erit, et si corruptivum est dissolutivum substantiae, erit tunc corruptio dissolutio substantiae. Similiter autem est etiam in aliis : propter quod unoquoque talium sumpto, et omnia reliqua illi conjugata conceduntur : et si unum quodlibet insit ut diffinitio, omnia alia ut diffinitiones inerunt.

Adhuc considerandum est ex similiter se habentibus in proportione ad invicem: nam si salubre est effectivum sanitatis secundum habitudinem causae efficientis, sequitur quod similiter euechivum est effectivum euechiae, et juvativum erit effectivum boni : haec enim omnia differentia similiter se habent ad invicem secundum habitudinem ejus causae efficientis : unumquodque enim horum quae dicta sunt, similiter se habet ad proprium finem qui est intentus in ipsis effectivis : et ideo si unius eorum est diffinitio esse effectivum proprii finis, etiam reliquorum singulorum sic erit diffinitio.

Amplius inspiciendo in locum a minori, construitur diffinitio ex magis et minus videtur inesse : et hoc fit quoties contingit construere duo ad duo comparata sive comparabilia secundum magis et minus accepta. Ut verbi gratia, si magis haec diffinitio esse videtur illius quam haec alia videatur esse illius alterius, et haec quae minus videtur esse, est diffinitio, sequitur quod haec quae magis esse videtur, erit diffinitio.

A simili etiam sequitur constructio diffinitionis : si enim similiter sit haec illius diffinitio ut haec alterius, si una est diffinitio, sequitur quod et altera est diffinitio : quia similium simile est judicium, ut dicit BOEtius. Hic autem locus nihil valet ad propositum, si una diffinitio ad duo comparetur diffinita. Similiter nec etiam valet duabus diffinitionibus comparatis ad unum simpliciter, sive secundum similitudinem ex magis et minus considerato : eo quod nec unam diffinitionem duorum nec duas diffinitiones unius possibile est esse.

Sunt hi loci qui dicti sunt a conjugatis et casibus in proportione ex simili et ex magis et minus opportunissimi ad construendam facile diffinitionem : et ideo maximas oportet istas retinere in memoria, et per exercitium habere paratos eosdem : eo quod isti utilissimi sunt ad plura problemata. Oportet etiam paratos habere illos locos qui maxime sunt communes sive ad plura valentes, sicut maxime sunt loci extrinseci : eo quod illi plus quam reliqui sunt maxime operativi conclusionum multarum. Ut,verbi gratia, inspicere in singularibus utrum omnibus conveniat diffinitio, et sic considerare speciem utrum secundum esse speciei data sit sic diffinitio, si simul conveniat secundum speciem diffinitio : propter quod secundum unitatem est species praedicata de singularibus. Unde et hic locus utilis est ad eos (hoc est, contra eos) qui ponunt formas esse, sicut prius di-

ctum est : illi enim unitati specierum rationes singularibus non possunt adaptare.

Amplius diligenter considerandum si aliquis in diffinitione vel praedicatione aliqua transferens ad aliud, dixit nomen : quia sic omne praedicatum interimitur, ut in secundo hujus scientiae libro dictum est. Et considerandum si idem de eodem ut diversum praedicavit, et similiter si quis alius locus est communis et operativus sive efficax : illum enim semper proximum habere oportet ad disputantem, et praecipue ad problema diffinitionis, ad quod omnia alia elementa sunt vel elementaliter se habent: quia ex his in plures abundabit syllogismos.