Sermo I.

Fili, quid fecisti nobis sic? Ego et pater tuus dolentes quaerebamus te, Lucae secundo .

Prothema. Sine me nihil potestis facere.

Verbum secundo loco propositum est verbum divinae Veritatis loquentis in Evangelio Ioannis decimo quinto ad illos quorum sollicitudo versatur sacrae Scripturae indaginem perscrutari; quod quidem videtur in se continere quandam tantum redargutionem, quae fit contra illos qui sunt in tali negotiatione de suo ingenio praesumentes et bonum eis a Deo revelatum suis phantasticis adinventionibus imputantes; ad quorum opprobrium Scriptura loquitur dicens: Fornicati sunt in adinventionibus suis . Cum ergo secundum Apostolum, secundae ad Corinthios tertio, non simus sufficientes cogitare aliquid a nobis tanquam ex nobis; ideo ad eum fiducialiter recurramus, qui dat omnibus affluenter et non improperat, humiliter impetrantes, ut mihi aliquid de suae gratiae influentia largiri dignetur, ut possim dicere ea quae sunt ad laudem etc.

Fili, quid fecisti nobis etc. Quoniam non sine magno dolore amittitur quod cum magno amore possidetur, hinc est, quod beata Virgo de amissione corporalis praesentiae dilecti ac unici Filii sui, quem tenerrime ac super omnia diligebat, multiplicis doloris aculeo in animo colaphizabatur Vix enim dabat somnum oculis et requiem pedibus, donec inveniret eum in medio doctorum in Ierusalem. Ut antem vidit eius faciem gratiosissimam, gaudens gaudio magno et laetitia ineffabili; licet breviter locuta fuerit, sicut virgo verecunda, tamen verbum protulit magnae prudentiae et magnae sapientiae, dicens: Fili, quid fecisti nobis sic etc. In quo quidem verbo tanquam virgo prudentissima primo praemittit dulcedinem benignae allocutionis in ore, cum dicit: Fili, quid fecisti nobis? secundo exprimit amarit udinem magnae tribulationis in corde, cum subdit: Ego et pater tuus dolentes; tertio adiungit sollicitudinem discretae inquisitionis in opere, cum subinfert: quaerebamus te; et sic in isto brevi verbo tanquam prudentissima insinuavit, se Deo dedisse cogitati one m cordis, locutionem oris et operationem totius corporis.

I. Primo ergo in verbo proposito notatur dulcedobenignae allocutionis in ore, cum dicit: Fili mi. Et merito Iesus, bonus filius, erat dulciter alloquendus. Nam si quilibet bonus filius est gaudium et laetitia matris suae, multo fortius bonus filius, puer Iesus, erat gaudium et laetitia Virginis Matris, eo quod in ipso erant tria specialiter, quae omnem animam in eius desiderium et amorem alliciunt: primo, pulcritudo venustatis et pudicitiae in mente et corpore ; secundo, dulcedo pietatis et plenitudo sapientiae in ore; tertio, mansuetudo tractabilitatis et patienti ae in opere. Cum enim haec tria sint perfectissime in puero Iesu, bene est gaudium et laetitia Matris suae.

Primo in Filio Virginis gloriosae erat pulcritudo venustatis et pudicitiae in mente et corpore; unde Psalmus: Speciosus forma prae filiis hominum; nec immerito, quia nullus fuit sine peccato actuali vel originali nisi solus puer Iesus, qui est candor lucis aeternae et speculum sine mac ula Dei maiestatis. Hic est ille Salomon verus et gloriosissimos de quo Proverbiorum quarto: Ego filius fui patris mei tenellus, et unigenitus coram matre mea.

Vere puer Iesus erat tenellus, per aeternam emanationem, Filius Dei Patris, eo quod delicate nutritus in veris deliciis Deitatis; et unigenitus coram Virgine Matre sua per assumtionem carnis, ut sic oculis depuratis ab omni lippitudine peccati sit iucundum et delectabile intueri ipsum secundum duplicem visum hominis, scilicet interiorem quantum ad Deitatem, et exteriorem quantum ad humanitatem.

Secundo in Filio Virginis gloriosae erat dulcedo pietatis et plenitudo sapientiae in ore; unde Proverbiorum decimo : Filius sapiens laetificat patrem, filius autem stultus maestitia est matris suae. Licet sapiens puer Iesus sit laetitia Patris et gloria secundum aeternam generationem, eo quod est sple ndor gloriae et figura substantiae eius; tamen est non tantum laetitia Patris, sed etiam Matris in natura assumta per gloriosam in mundo conversationem, eo quod sapienter docuit, sapientius vixit et sapientissime mala poenae toleravit. Et sic veritate doctrinae rationalem illuminavit, sanctitate vitae concupiscibilem informavit, exemplaritate patientiae irascibilem perfecit. Quidquid enim verbo docebat facto concordabat, quia primo coepit facere, postea docere.

Tertio in Filio Virginis gloriosae erat mansuetud o tractabililatis et patientiae in opere; unde Isaiae nono : Parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis, et factus est principatus super humerum eius.

Parvulus, inquit Propheta, notus est nobis; ecce, humilitas Dei in resiliendo. Nam cum esset magnus Dominus, rex excelsus, resilivit in figuram pueri parvuli, formam servi accipiens. Et ob hoc, quia in descendendo fuit ceteris humilior, ideo secundum regulam infallibilem divinae iustitiae, quae est: Qui se humiliat exaltabitur, fuit in ascendendo omnibus aliis sublimior. Et filius datus est nobis; ecce, tractabilitas obedientiae in non resistendo . Cum enim Deus Pater sic diligeret mu ndum , ut Filium suum unigenitum daret; non fuit in resistendo pertinax, sed tractabilis in acquiescendo voluntati Patris. Et factus est principatus super humerum eius; ecce, mansuetudo patientiae in sustinendo; non enim fuit sibi datus gratis caelestis principatus, immo multo labore et dolore eum acquisivit, supponendo humerum suum oneribus Legis, cum tamen liber a peccatis esset et Legi non subderetur de iure, sed tantum de voluntate; supponendo cruci humerum suum laboribus et doloribus mortis; et quanto eius apparuit caro deformis et pallida in moriendo, tanto summa pulcritudine et decentia fuit circumdata in resurgendo. Unde qui videbatur proiici velut semen in terram sum verecundia, resurrexit et crevit in summam gloriam.

Nullus ergo metuat atteri doloribus in corde, ieiuniis affligi in corpore, quia tanto eius caro resurget gloriosior, quanto pro Christo fuit humilior, qui reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae .

II. Sequitur secundo: Ego et pater tuus dolentes, ubi notatur amaritudo profundae tribulationis in corde. Certe, non miror, Virgo gratiosa, si tribularis in corde, si habes amaritudinem, si habes dolorem; mirarer autem, si non doleres, eo quod amisisti dilecti tui Filii praesentiam corporalem, quae multis consolationibus replebat animam tuam. Et licet Virgo gloriosa multos dolores, multas tribulationes et amaritudines habuit in hoc mundo de Filio, possumus tamen dicere ad praesens, quod triplicem habuit dolorem: doluit enim primo in amissione corporalis sui Filii praesentiae; secundo, in visione passionis dominicae; tertio, in compassione obcaecationis Iudaicae.

Primo habuit dolorem in amissi one filialis praesentiae; unde in Psalmo : Secundum multitudinem dolorum meorum in corde mea consolationes tuae l aetific averu nt animam meam. Potest esse verbum Matris Virginis alloquentis dilectum Filium suum, postquam eum invenit, quasi dicat: Secu ndum multitudinem d olorum meorum, quos habui de amissione tuae corporalis praesentiae, consolationes tuae laetificaverunt animam meam, in visione tuae faciei divinis splendoribus irradiatae. Quid iucundius quam videre hominem hominis Conditorem ? Delectabilis ad videndum, suavis ad habendum, dulcis ad perfruendum, ipse per se placet, per se sufficit ad praemium.

Secundo doluit in visione passionis dominicae; unde dicitur Threnorum primo : Attendite et videte, si est dolor sicut dolor meus. Audiamus Virginis Matris Mariae lamentabilem vocem et attendamus eius vehementem dolorem, et videbimus, quia non est dolor sicut dolor eius, excepto dolore Filii, ad cuius exemplar dolor suus assimilatur. Mira enim et incredibili compassione tenebatur atque verbis nostris inexplicabili sermone. Dolores namque, plagas et opprobria Filii in se retorquens, in suam propriam personam recipiebat, sentien s quod et i n Christo Iesu. In animo enim illi martyri commartyr astabat, vulnerato convulnerata, crucifixo concrucifixa, gladiato congladiata. Nam suam ipsius animam pertransivit gladius passionis Christi. Pauebat enim decor munditiae et a naturali pulcritudine tabescebat, et ipsa tabescebat, quia talis in ipsa relucebat effigies, qualis ab obiecto corpore, scilicet Filii, resultabat Sordebat sputis facies gloriosa, sordebat et ipsa luctu moestitiae. Non enim alium habitum praetendebat amans, nisi qualem virtus amoris expresserat ab amato.

O gens ingrata! nunquam nigrescimus a gloria solari, nunquam pallescimus cum Christo, nunquam deponimus ornatus, memores Christi nudi. Quis mihi dabit nigrescere cum Christo et pallescere cum Maria Matre eius et erubescere et deficere a memetipso, ut partem habeam in passione Domini mei ? Ait Bernardus: " Non erubescit sponsa nigredinem, quam novit praecessisse et in Christo sponso, quia profecto nihil gloriosius sibi putat quam Christi portare opprobrium: Unde vox illa prorsus exsult ati onis et salutis: Mihi absit gl oriari nisi i n cruce Domini nostri Iesu Christi ". Puto enim, quod fiere amarissime erat ei solatium .

Tertio doluit in compassione obcaecationis Iudaicae; unde in Psalmo : Super dolorem vulnerummeorum addiderunt. Tanta enim compassione Regina misericordiae dolebat de obcaecationis malitia Iudaeorum, eo quod apponebant iniquitatem super iniquitatem, spernendo illud magnum sacramentum et vilipendendo illud saluberrimum medicamentum passionis Christi et antidotum, quo sanabatur infirmus populus humanus, ut videretur ei addi dolor super dolorem vulnerum mentalium, quae vulnera gladius passionis Filii sui in sua anima expresserat. Non enim irae stimulo furens nec odii facibus exardens, sed mansuetum animum per compassionem exasperantibus praebebat, non vicem rependere cogitans, tantas iniurias indulgebat. Singulari enim compassione Maria omnem malignitatem eorum superans, iniuriam obliviscens, potius eorum compatiebatur insaniae, totaliter cohaerens supernae dulcedini quae se totam illo tempore diffundebat super peccatores.

III. Tertio introducit sollicitudinem discretae inquisitionis in opere, cum dicit: quaerebamus te. Valde enim fuit sollicita et diligens beata Virgo in inquirendo, licet non fuerit negligens in amittendo . Nam consuetudo apud Iudaeos secundum expositores haec erat, quod in processionibus et itineribus, dum ascendebant in templum, et etiam dum morarentur in ipso, viri absque consortio mulierum et mulieres similiter seorsum ibant, et sic etiam redibant. Pueri autem non tenebantur hac lege, sed quandoque cum patribus pergebant, quandoque cum mulieribus. Unde Virgo Maria putavit, ipsum esse cum Ioseph in comitatu virorum, et Ioseph putavit, puerum Iesum esse cum Maria in comitatu feminarum Et haec consuetudo introducta erat causa honestatis ad custodiam castitatis Et sic patet, quod non fuit negligens in amittendo, sed valde fuit sollicita et diligens in inquirendo, eo quod quaesivit eum primo, cum rectitudine conscientiae in credendo; secundo, cum latit udine beneuolentiae in diligendo; tertio, cum certitudine confidentiae in exspectando; ut sic, tanquam forma et speculum Christianorum, daret exemplum recte quaerendi Christum.

Primo quaesivit eum cum rectitudine conscientiae in credendo; unde dicitur Sapientiae primo : In simplicitate cordis quaerite illum, quoniam invenitur ab his qui non tentant illum; apparet autem eis qui fidem habent in illum.

Quaerite illum, per continuationem devotae orationis; insimplicitate cordis, per puritatem intentionis et innocentiam operis, ut nulla sit duplicitas interius, nulla falsitas exterius, sed totaliter cor convertatur in Deum nec reflectatur in suum commodum nec elevetur per favorem humanum; quoniam invenitur ab his qui non tentant illum, per praesumtionem temerariae inquisitionis. Unde Augustinus libro decimo sexto contra Faustum : " Praesumtio tumidae arrogantiae oculum cordis vel claudit, ut omnino non videat; vel distorquet, ut perverse videat et aliud pro alio probet vel improbet ". Apparet autem eis qui fidem habent in illum, per mentalis intuitus elevationem.

Secundo quaesivit eum cum latit udine benevolentiae in diligendo; unde dicitur Marci decimo sexto : Iesum quaeritis Nazarenum.

Istae sanctae mulieres, quas alloquitur Angelus, cum tanto desiderio amoris quaerebant Christum, ut etiam in nocte non quiescerent. Nonne cum magno fervore amoris quaerebat Christum Maria Magdalena, quae sola in sepulcro moras contrahere non timebat, cum sexus muliebris sit timidus ex natura? Non enim erat contenta visione Angelorum nec consortio Apostolorum; immo, taedium erat sibi videre omnem creaturam, quousque tamen quaereret, donec inveniret Iesum Nazarenum crucifixum, quia eo habito, habetur omne bonum. Nam Christus, in quantum crucifixus, confert beneficium veniae in absolutione culpae; in quantum Nazarenus, id est floridus, confert stillicidium gratiae in promotione iustitiae; sed in quantum Iesus , qui interpretatur salus, confert complementum gloriae in glorificatione corporis et animae. Et de hoc dicitur Ieremiae vigesimo nono : Cum quaesieritis me in toto corde vestro, inveniar a vobis, dicit Dominus. Unde beata Virgo quaesivit eum intoto corde, non dimidiando illud ad terrena. Tertio quaesivit eum cum certitudine confidentiae in exspectando; unde ad Colossenses tertio : Quae sursum sunt quaerite, non quae super terram, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Virgo Maria toto affectu per appetitum caelestium quaerebat quae sursum sunt, exspectando cum certitudine spei potiora bona Dei Patris, ubi Christus, in quantum homo, perpetuitate fruitur; non quae s uper terram, per depressionem affectus ad terrena, quia istae terrenae consolationes, quas homines carnales experiuntur, comparatae delectationibus, quae sursum sunt in dextera Dei Patris, potius dicendae sunt desolationes. Ubi enim homo credit invenire delectamentum, invenit cruciatum, quia omnis delectatio in praesenti aspersa est quadam amaritudine; sed delectationes, quae sunt in dextera Dei, delectant, eo quod (delectatio est coniunctio convenientis cum convenienti "; sed anima nulli melius convenit quam illi, ad cuius imaginem vel similitudinem formata est. Rogemus etc.

Schema praecedentis sermonis .

Item, sermo fratris Bonaventurae in domo Vallis Scholarium, Parisius.

Fili , quid fecisti nobis sic? Ecce, pater tuus et ego dolentes quaerebamus te, Lucae secundo .

In verbis his beata Virgo tria facit: primo praemittit benignae allocutionis dulcedinem; secundo exprimit magnae tribulationis amaritudinem; tertio recolit discretae inquisitionis sollicitudinem. Primum, ibi: Fili etc.; secundum, ibi: Ecce, pater tuus et ego dolentes; tertium, ibi: quaerebamus te.

I. Circa primum nota, quod beata Maria dulciter allocuti est Filium, quia dulciter alloquendus erat propter tria, quae erant in eo eum reddentis omnibus gratiosum et diligibilem, scilicet propter pulcritudinem venustatis et innocentiae; Proverbiorum quarto : Filius fui patris mei tenellus, et u nigenitus coram matre mea.

Propter plenitudinem veritatis et gratiae; Proverbiorum decimo: Filius sapiens laetificat patrem.

Propter mansuetudinem pietatis et clementiae; Isaiae nono: Parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis.

II. Circa secundum nota, quod beata Virgo in tribus maxime dolorem habuit: in amissione Filii dilecti praesentiae; Psalmus : Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo consolationes tuae l aetificaverunt animam meam; (hoc) potuit dicere, quando invenit eum.

In visione passionis eius acerbae; Threnorum primo: Attendite et videte , si est dolor sicut dolor meus.

In obcaecatione plebis Iudaicae; Psalmus: Super dolorem vulnerum meorum addiderunt.

III. Circa tertium nota, quod quaesivit beata Virgo Filium ad exemplum nostrum cum rectitudi ne conscientiae credendo; Sapientiae primo : In simplicitate cordis quaerite illum etc.

Cum latitudine benevolentiae diligendo; Marci decimo sexto: Iesum quaeritis Nazarenum, praecedet vos in Galilaeam, ibi eum videbitis, sicut dixit vobis.

Cum certitudine confidentiae exspectando; ad Colossenses tertio: Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est, in dextera Dei sedens.