PARTICULA II.

Quae sit determinatio boni secundum intentionem communem ?

Secundo quaeritur, Quae sit determinatio boni secundum intentionem communem ?

Inveniuntur enim multae determinationes.

Dicit enim Aristoteles, quod " merito enuntiant bonum quod optant omnia. "

Et in idem consentit Boetius in Consolatione philosophiae dicens, quod " omnium expetendorum summa et causa est bonum. "

Alii ex Avicennae verbis dicunt, quod " bonum est indivisio actus a potentia. "

Anselmus dicere videtur, quod " per se bonum est, quod omnibus melius est esse quam non esse. "

Contra primam determinationem objicitur sic:

1. Si bonum est quod appetitur ab omnibus: tunc videtur sequi per contrarium, quod malum est quod a nullo penitus appetitur vel appeti potest. Sed ab aliquo appetitur malum: ab interficientibus enim se appetitur non esse, quod malum est. Ergo a destructione consequentis bonum non est quod desideratur ab omnibus.

2. Si forte aliquis diceret, sicut videtur

Augustinus in libro de Libero arbitrio dicere, quod non esse non est appetibile, et quod interficiens se ut non sit, potest quidem non esse habere in erronea opinione et intentione, in sensu tamen, hoc est, in appetitu sensibili desiderium habet esse quieti carentis inquietudine, propter quam se interficit. Hic enim est intellectus solutionis Augustini: sic enim redit, quod bonum est quod naturali appetitu desideratur ab omnibus, et quod malum et non esse non appetitur ab aliquo. Sed hoc videtur esse contra Evangelium, Matth, xxvi, 24, ubi dicitur a Domino: Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille . Quod enim optabile est, appetibile est: non esse autem dicitur optabile esse.

3. Adhuc, Contra hoc est quod dicitur, Job, iii, 3: Pereat dies in qua natus sum. Et multa talia: omnes enim maledictiones illae causantur ex detestatione esse et appetitu non esse.

4. Adhuc, Contra hoc dicitur, Jerem. xx, 14: Maledicta dies in qua natus sum! dies in qua peperit me mater mea, non sit benedicta ! Ex his enim sequitur, quod non esse quod malum est, sit appetibile: et sic videtur falsum esse, quod bonum est quod omnia optant.

5. Adhuc, In peccatoribus manifesta est instantia, ut videtur. Quidam enim appetit fornicaris quidam furari, quidam occidere, et sic de aliis: quae omnia mala sunt et per se mala, secundum quod per se mala dicuntur ab Aristotele in III Ethicorum, quae mox cum nominata sunt, mala sunt. Et secundum quod dicit Augustinus, quod secundum se mala sunt, quae non possunt fieri bene.

6. Adhuc, Dictum est in antehabitis, quod bonum quod omnia optant, determinatur per intentionem ultimi finis: eo quod in illo est bene et optime esse uniuscujusque. Videmus autem, quod multi hoc non optant vel appetunt, vel divitias, vel voluptates, vel corporis sanitatem, vel pulchritudinem.

Similiter objicitur contra secundam determinationem quae dicit, quod " bonum est indivisio actus a potentia. "

1. Hoc enim est esse perfectum ex forma, et non ex fine, et haec est potius determinatio veri quam boni.

2. Adhuc, Boetius in libro de Hebdomadibus determinans bonum dicit, quod " bonum est quod est a bono: " et sic determinat bonum ex causa efficiente. Hoc autem, ut dicit Philosophus in libro de Causis, determinatio entis est: dicit enim determinans esse quod est creatum primum, et non est ante ipsum creatum aliud: et sic videtur eadem esse determinatio boni et entis: quod est inconveniens: cum alia sit intentio entis, et alia boni: et, sicut dicit Philosophus in libro de Causis, " ens fit per creationem, bonum autem per informationem. "

Adhuc objicitur de dicto Anselmi.

Si enim ea simpliciter bona sunt quae omnibus melius est esse quam non esse: tunc nihil videtur esse bonum auri, vel lapidis: quia multis melius est non esse aurum quam esse aurum, sicut oculo, vel cordi hominis: non ergo bonum est secundum hoc quod melius est esse quam non esse.

Solutio. Dicendum, quod omnes inductae determinationes satis bonae sunt: sed convenientior inter eas est prima: quia hoc directe secundum ultimum finem sive causam finalem est, ex cujus adjectione bonum est omne quod bonum est, et ex ejusdem subtractione faedum remanet et turpe et diminutum et per consequens malum: quia (sicut dicit Aristoteles in fine primi Physicorum) privatio prout est altera pars contrarietatis, multoties imaginatur ad maleficium ab aliquo protendente intellectum. Sic enim dicit Aristoteles in primo Ethicorum , quod virtus uniuscujusque est in ultimo actu boni ipsius: et quod in illo quod est ultimus actus boni ipsius secundum naturalem habitum et proprium non impeditum, est optimum esse ipsius et umbra quaedam beatitudinis et felicitatis. De quo dicit Tullius in Hortensio dialogo, quod " omnia appetunt beatitudinem, et propter eam agunt quidquid agunt. " Ultimum autem, ut diximus, est actus ut vigilia, et est virtus boni uniuscujusque.

Et quod objicitur in contrarium, perfecte solvit Augustinus. Appetens enim non esse, non appetit illud nisi in quantum est terminatum inquieti et turbati esse cui subjacet: et per hoc convincitur, quod in naturali appetitu habet esse non turbatum.

Et similiter respondetur ad id quod objicitur de Job et de Jeremia. Illae enim maledictiones non oriuntur ex detestatione esse vel boni, sed ex detestatione infelicitatis cui subjacebant, quae impedimentum fuit ne essent in operatione boni sui esse secundum virtutem naturalis et proprii habitus non impediti. Haec enim infelicitas est uniuscujusque, et umbra sive imago quaedam infelicitatis aeternae.

Ad id autem quod a Domino dicitur: Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille: dicendum quod hoc dictum est ex comparatione boni ad bonum: et ideo non tollit naturalem appetitum ad esse et ad bonum. Non enim intendit dicere, quod bonum sit non esse, et quod comparatio quae est inter bonum et melius, plus de bono ponat in non esse quam esse: sed quod melius esset illi non esse quam esse: eo quod non esse ad felicitatis actum non ponit impedimentum nisi ex possibilitate naturae, sic autem esse impedimentum ponit ad felicitatis actum ex pessima et infelicissima dispositione, eo modo quo solemus di-

cere meliorem esse ignorantiam purae negationis, quam ignorantiam contrariae dispositionis.

Ad id quod objicitur de appetentibus fornicari et generaliter peccare: dicendum quod in peccato duo sunt, ut dicit Augustinus, aversio scilicet a bono incommutabili, et conversio ad bonum commutabile. Et a primo habet, quod peccatum est et malum est. A secundo vero, quod appetibile est. Bonum enim commutabile, ut dicit Augustinus in libro secundo Confessionum, ex hoc bonum est, quod umbra et nutus est boni incommutabilis. Et ideo in peccatis non appetitur nisi bonum, sicut fornicans appetit delectari. Delectari autem in carne bonum est, secundum quod est umbra ejus quod per se delectabile est. Et occidens appetit satisfacere irae et appetitui vindictae: et hoc non est bonum, nisi in quantum est imago ejus in quo quiescit omnis appetitus cum perfecta repulsa contrarii. Et quantum ad hoc appetitur homicidium. Haec autem dicuntur per se mala ab Augustino et Aristotele, in quantum de necessitate conjunctam sibi habent aversionem ab incommutabili bono " per corruptionem, ut dicit Dionysia in libro de Divinis nominibus, modi et harmoniae quibus talis actus ordinandus et conjungendus esset incommutabili bono . " Inde patet, quod peccatum in quantum peccatum et malum in quantum malum, in nullum penitus cadit appetitum: sed incidunt haec ex defectu modi et harmoniae, quibus actus ordinandus esset ad incommutabile bonum.

Ad aliud dicendum, quod talia bona commutabilia non appetuntur nisi in quantum sunt umbra et nutus veri boni: et ideo non appetuntur nisi propter verum bonum quod resultat in ipsis: quia sicut saepius dictum est, ubi unum propter alterum, utrobique tantum unum.

Ad aliud quod objicitur de secunda determinatione, " bonum est indivisio actus a potentia, " dicendum quod bona est: sed intelligitur de indivisione actus quae est secundum virtutem ultimam boni uniuscujusque naturalem et propriam non impeditam in operatione perfecta, et sic redit ad primam: et sic intelligendo non determinatur per formam, sed per finem ultimum.

Ad id quod objicitur de Boetio, dicendum quod bonum non est a bono per causam efficientem solum, sed per causam efficientem in fine secundum intentionem dispositam: sic enim efficiens boat et clamat ad bonum et ad esse. Sicut dicitur, ad Roman, iv, 17: Qui vocat ea quae non sunt, tamquam ea quae sunt. Quia ea quae non sunt in seipsis, vocat ad esse tamquam ea quae jam sunt in intentione ipsius. Et de omnibus ad esse sic vocatis dicitur, Genes, i, 31: Vidit Deus cuncta quae fecerat: et erant valde bona. Sic enim, ut dicit Dionysius, boni est bona adducere. Et, Matth, vii, 18: Non potest arbor bona fructus malos facere. Ex quo accipitur, quod etiam bonum in efficiente determinatur ex fine. Et patet, quod eadem non est determinatio boni et entis. Ens enim determinatur per causam efficientem simplicem, bonum autem per causam finalem quae movet efficientem.

Ad dictum Anselmi dicendum, quod Anselmus intendit distinguere inter vere bona, et alicui vel secundum quid bona. Vere bona dicit esse, quae omnibus et semper melius est esse quam non esse. Alicui autem et secundum quid bona dicit, quae alicui et aliquando melius est esse quam non esse, sed non omnibus, aut semper. Unde de communi intentione boni nihil loquitur.

ARTICULI SECUNDI