CAPUT XIX.

De urtica, viola, volubili, virga pastoris, vena tinctorum, et ungula caballina, verbena, et vicia.

Urtica est herba duas habens species apud. nos. Quaedam enim est urtica mortua, et quaedam viva. Viva autem est urtica communis quae major est, et urtica Graeca quae minor est. Est autem mortua per omnia in figura et colore similis urticae majori, nisi quod non adurit, neque est tantae quantitatis, et utraque habet stipitem quadratum, et florem album, et profert eum in quolibet loco stipitis sui : sed sub flore semper sunt duo folia, aut etiam duo rami urticae, et in tali loco rami per circuitum profert multos flores in quatuor lateribus stipitis : sed nullum in angulis. Folia autem sunt magna, et stipes efficitur altus, et habet pilos quosdam sicut lanugines, sed raros. Urtica autem minor est mortua, quae non adurit : sed tamen habet odorem siccum stipticum trahentem ad ponticitatem. Quod autem non adurit, ideo est, quia est frigida. Graeca vero est parva stipite, et foliis, et multo plus adurit quam magna. Vim autem urendi utraque magis habet in foliis, et deinde in stipite: sed cum conteritur utraque, amittunt adustionem propter humorem. Est autem semen valde parvum et minutum quasi in foliis quibusdam urticae alligatum : emittit enim filum quoddam ad longitudinem duorum digitorum aut palmi aliquando, et in illo sunt semina ac si filum sit tractum per illa : duas habet pelles, interiorem et exteriorem : et illae sunt ex quibus est operatio, sicut ex lino et cannabo : sed interior pars est terrestris, et illa comminuibilis est, et non fiabilis in pannum : sed pannus urticae pruritum excitat, quod non facit pannus lini vel cannabi.

Est autem urtica calida et sicca: sed semen ejus minus habet caliditatis quam ipsa. In operationibus autem est attractiva resolutiva non virtute adurente. Quidam tamen dicunt caliditatem ejus non esse adurentem, sed fortiter abstersivam et aperitivam : et in ipsa quidem non est inordinatio : fortis et quando coquitur cum carne, caro impedit ejus operationes, rumpit apostemata, et confert eis. Semen autem ejus et cinis emplastrata conferunt cancro et ulceribus quae fiunt ex morsu canis, et praecipue cum sale. Folia etiam ejus contrita abscindunt fluxum sanguinis e naribus: et semen ejus confert stricfurae narium, et aperit oppilationes fortiter : et ex semine ejus factum emplastrum facit facilem dentium eradicationem. Cum aqua hordei decocta folia ejus mundificant pectus educendo humores grossos : semen tamen in removendo asmate est fortius : excitat coitum, et praecipue semen ejus cum vino, et aperit orificia matricis, ut facile sperma recipiat. Idem autem operatur comesta cum cepis et ovis. Supposita autem urtica cum ruta provocat menstrua, et aperit matricem. Folia etiam ejus recentia loco emplastri posita reducunt matricem exeuntem. Solvit etiam ven-

trem tam ipsa quam semen ejus decorticatum et bibitum in vino, et multa alia operatur admiranda.

Viola est herba folia multa habens ex radice sua lata quidem proportione suae quantitatis et magni viroris et obscuri : florem habet azurinum, et semen ejus est collectum in panniculo sine distinctione et ordine, et est lucentis albedinis fere sicut milium., nisi quod minus est, et aliquantulum magis oblongum.

Sunt autem vicinae operationis radix, herba et flos : omnia enim haec sunt frigida et humida. Quidam enim tradiderunt ipsam esse calidam, sed non est dubium quin folia ejus sint frigida : generativa autem est aequalis sanguinis, confert apostematibus, sedat dolores capitis odorata, et linita valet pectori, pleuresi confert, inflationi stomachi solvendo educit choleram, et praecipue sicca : et syrupus lenit naturam cum facilitate, et confert eminentiae ani, et alia multa laudabilia operatur praeparata studio medicorum .

Volubilis est herba foliis moderatis quae sunt nitida aliquantulum, et lucidae viriditatis, et est longa valde involvens se super plantas sibi vicinas et ipsa operiens. Est autem parum declinans ad caliditatem, et habet plurimum siccitatis, quod ostendit ejus tortura, et est lenificativa. Est autem resolutiva, et aperitiva.

Quaedam autem est species ejus quae vocatur funis pauperum, et haec est terrestris aquea, habens ex terreitate sua constrictionem, et ex aqueitate lenitionem et mundificationem. Est autem quaedam species ejus quae vocatur volubilis magna, et lac ipsius abradit pilos, et interficit pediculos. Folia autem ejus quae dicitur funis pauperum, consolidativa sunt vulnerum magnorum, nec est eis par in illo effectu : coquuntur enim in vino, et emplastrantur super ea cum aceto. Sunt autem medicina adustionis ignis. Est etiam volubilis bona pectori et pulmoni, et mundificat asina. Aqua etiam ejus educit solvendo choleram adustam : et quando non decoquitur, est fortior. Quaedam tamen volubilis est, cujus succus est scamonea : et illa est mala et educit sanguinem et interficit.

Virga pastoris est carduus quidam,

cujus folia sunt lata et spinosa, et de medio est stipes altus et spinosus totus, in cujus supremo exeunt quinque ad modum barbae : et haec sunt longa terrestria et spinosa : et de medio ipsorum pullulat magnus culmus spinarum longarum aut recurvarum sicut essent hami : et sunt curvabiles et tenaces : et de medio spinarum illarum ex foraminibus quae sunt inter spinas, egreditur flos ejus rubeus lucidae albedinis, et parum rubescentis, et post florem in ipsis fit semen ejus quod est glaucum aliquantulum oblongum : et postquam siccatur, invenitur stipes in loco ubi est globus spinarum concavus per totam longitudinem usque ad vermes : et inveniuntur in concavitate illa telae quaedam ac si sint aranearum, et vermiculi ex putrefactione humoris ejus nati : et haec pro optimo pastu quaerunt philomelae et facilius cantant quando datur eis. Ipsa autem spinositas petit lanositatem pannorum laneorum : sed semen ejus est cibus parvarum avium : et quando inveniunt, cantant quamvis sit hyems. Est autem in hac herba mas et foemina, et est agrestis et domestica secundum diversitatem proprietatum quas in antehabitis de talibus differentiis assignavimus. Masculus tamen et agrestis est fortior praeterquam in petendis laneis. In his enim domesticus magis valet.

Est autem in virga pastoris stipticitas, cum pars aquea est ipsi plurima. Quidam tamen existimaverunt ipsam esse exsiccativam, eo quod prohibet multitunem effusionis materiarum. Est autem valde conferens apostematibus ulceratis, et consolidativa vulnorum recentium.

Succus ejus etiam exsiccat aures fluentes, et. interficit vermes qui sunt in eis : aqua ejus confert sputo sanguinis, prohibet fluxum sanguinis ex matrice, et sanat ulcera intestinorum. Dioscorides autem dixit, quod provocat urinam, et sanat illos qui retinent eam : sed hoc, ut puro, non est verum.

Venae tinctorum quaedam sunt plantae quae extenduntur sicut venae, et utuntur eis tinctores pannorum. Sunt autem calidae et siccae et fortiter abstergentes, et succus earum acuit visum, et abstergit quod est coram oculo cum aqua et albumine ovi : confert ictoritiae factae, ex oppilationibus, et proprie cum aniso et vino albo.

Ungula caballina est herba quae vulgo vocatur herba leporis, eo quod lepus pascitur illa : et habet folium intensae viriditatis durum et lucens aliquantulum, et est circulare actione majori semicirculo, et fere est sicut folium mal vae : et sua radix habet saporem gariofilorum, et est calida et sicca : et in hoc convenit cum ea quae benedicta, et alio nomine gariofilata vocatur. Sed radix ungulae caballinae est minor, et plus habet de sapore gariofilorum, et est calida et sicca, et aliorum inuitorum operativa secundum praeparationes medicorum.

Verbena est herba parvis foliis in siccis crescens duris stipitibus et siccis, et est duorum modorum : una enim habet florem parvulum croceum, et altera habet parvulum ejusdem figurae azurinum.

Est autem calida et sicca : et quaeritur ad plures usus magorum, et haec in vino decocta cor laetificat : gargarizata oris tollit putredinem.

Vicia est herba sicut legumen cujus sunt costae longae et implexae sibi mutuo, folia per omnia similia orobo parva, et flos ejus rubeus, et profert semen suum in capsis longis.

Est autem cibus equorum, sed non praestat eis forte nutrimentum, et est ventosa frigida : et est expertum a rusticanis, quod si vicia cruda et viridis secetur, et radices virides cum aliquanto stipitis in terra putrescant, impinguabit sicut laetamen. Si autem aruit jam quando secatur, exsiccat eam et macerat, quamvis in terra putrescens remaneat.