CAPUT II.

Quae et qualia conjectanda sunt respondenti, sive propositum, seu positio sit probabilis simpliciter, sive alicui vel respondenti vel alii.

Quia igitur positionem modo proprio positam sequitur custodire, respondentis autem positio variatur, oportet quod modus respondendi secundum diversitatem positionis sit diversus. Necesse est autem respondentem qui ponit orationem quae positio vocatur, aut probabilem proponere positionem, aut improbabilem aut neutram, quae alicui probabilis est, et alicui improbabilis : vel quod nec videtur, nec non videtur. Et adhuc subdividendo hoc oportet eum ponere, aut simpliciter probabilem, aut simpliciter improbabilem, aut mdiffinite et indeterminate medio modo se habentem, vel huic quidem alicui probabilem, vel alii cuicumque, aut ipsi respondenti improbabilem.

In communi autem considerando opus respondentis quoad se et quoad ipsum, nihil differt quoad modum respondendi in communi quolibet modo sive qualitercumque probabilis sive improbabilis sit positio de qua respondet: nam idem in communi modus erit determinatus re- spondendi bene, et idem modus dandi (hoc est,concendendD vel non dandi sive negandi quod interrogatum est ab opponente, quoad hoc, ut caveat ut nihil videatur pati ab opponente maxime obviante : et tamen nihil dicat repugnans positioni. Et hoc probatur ex hoc, quod cum improbabilis sit positio, tunc necesse est fieri vel sequi ex oppositis ab opponente obviante probabilem conclusionem : cum vero probabilis est positio, tunc e contra necesse est fieri conclusionem improbabilem : eo quod interrogans obvians semper conatur concludere oppositum positioni. Si autem id quod positum est, sive positio, nec est probabile quid simpliciter, neque improbabile simpliciter, necesse quod conclusio quam opponens concludere conatur, sit talis qualis positio, hoc est, neque simpliciter probabilis, neque simpliciter improbabilis.

Et una doctrina generalis est, quod respondens caveat, quod ad conclusionem quam intendit opponens, non deveniat, quando obviando disputat: quia aliud ab eo pati videbitur.Hoc autemhocmodo fict: quoniam enim qui bene syllogizant, illi ex probabilibus vel notioribus demonstrant, hoc est, ostendunt propositum sive conclusionem, manifestum est quod quando simpliciter improbabile est ad quod disputat obvians, tunc respondenti e contrario obvianti nihil dandum est vel concedendum de his quae simpliciter non videntur : quia ista concedi non possunt. Neque etiam aliud dandum de his quae videntur quidem, sed minus videntur sive minus probabilia sunt in conclusione: et hoc ideo est, quia cum improbabilis sit positio, probabilis fit conclusio : et ipse per probabilia deveniet ad conclusionem probabilem : et hoc obviando cavere debet respondens. Si enim ad conclusionem probabilem devenire debeat opponens, oportet quod omnia quae sumuntur ab ipso ad probandum probabilem conclusionem, aut probabilia esse, aut etiam magis probabilia conclusione si debet

(sicut dictum est) per notiora id quod minus notum est, concludi. Propter quod si quid eorum quae interrogantur, non tale est, hoc non est ponendum sive concedendum respondenti. Si autem simpliciter positio probabilis : tunc palam ex dictis est, quoniam conclusio quam obviando intendit concludere opponens, erit improbabilis.

Ergo tunc respondenti ponendum est omnia quae videntur sive probabilia sunt, et etiam de his quae non videntur, hoc est, quae sunt improbabilia, poni et concedi possunt quae minus improbabilia sunt conclusione intenta : quia per ista ad improbabilem conclusionem non potest devenire: si enim talia ponat respondens, sufficienter videbitur tractum esse opponent. Similiter autem si neque probabilis, neque improbabilis sit positio : nam etiam sic respondenti dandum et concedendum est omnia quae videntur sive quae probabilia sunt, et etiam de his quae non videntur quaecumque sunt magis probabilia conclusione : sic enim accidit fieri disputationes probabiliores in praemissis quam sit conclusio: et per talia non deveniet ad conclusionem neutram.

Ergo si simpliciter est probabile vel improbabile quod ponitur ad ea quae videntur simpliciter, faciendum est responsiones (ut dictum est) talia et dando et non dando per quae ad conclusionem intentam non deveniat. Si autem id quod ponitur a respondente, neque probabile sit simpliciter, nec simpliciter improbabile, sed sit probabile vel improbabile respondenti: tunc ponendum vel non ponendum judicando vel comparando rationes ad ipsum quod videtur, vel quod non videtur: et ista semper talia concedat per quae ad conclusionem intentam non deveniat : quia tunc nihil pati videtur ab opponente.

Si autem non suam opinionem, sed alterius opinionem observat, palam est quoniam ponendum sive concedendum vel negandum aspiciendo ad illius intellectum, ut et nihil repugnans positioni di- cat, et tamen ab opponente nihil pati videatur. Propter quod et illi qui ferant extraneas opiniones sive positiones, sicnt Heraclitus dixit bonum et malum esse idem, non concedant repugnantes illi positioni, hoc scilicet quod contraria simul non sint in eodem subjecto, sive quod mutuo se expellant ab eodem susceptibili: quia per hoc destruetur positio eorum : quia non videtur eis, quod secundum Heraclitum sustinendo positionem suam sic dicendum sit. Faciunt autem hoc in obviativis disputationibus omnes qui ab aliis vel a se suscipiunt opiniones vel positiones extraneas defendendas : conjectant enim intellectum positionis secundum illum sensum ut dicit qui ponit, et nihil concedunt repugnans. Diximus enim quod obviando disputans plus attendit positionem et etiam fictionem, quam problema : et respondens cavet ut nihil pati videatur ab opponente. Epilogando ergo dicimus, quod ex dictis manifestum est, quae et qualia conjectanda sunt respondenti, sive propositum sive positio sit probabilis simpliciter, sive alicui, vel respondenti, vel alii.