CAPUT XX.

De collectione eorum quae dicta sunt.

Colligendo ergo quae dicta sunt, dicimus quod omnis substantia creata sive causata In tempore, aut est semper in tempore, cujus tempus secundum seipsum mensura est, et non secundum partes ejus : et ideo tempus nec superfluit nec deficit ab ea, propter hoc quod ipsa et tempus simul et aequaliter creata sunt. Aut ita est in tempore, quod tempus superfluit ab ea, eo quod creata est in quibusdam 1 roris temporis : tempus tamen non deficit ab aliquo, sicut nec motus deficere potest, cujus tempus est numerus. Aut ita creata est, quod est supra tempus, sicut ea quae cum aeternitate sunt naturali, in horizonte aeternitatis et temporis, quorum tempus non est mensura nisi per accidens, sicut mensura excellens aliquando determinatur ad divisionem mensurae inferioris non excellentis: hoc enim modo aeternitas determinatur tempore, sicut dicimus esse aeternitatem centum annorum, quamvis aeternitas sit indivisibile nunc stans et non movens sese, ut dicit Boetius.

Hoc autem probatur sic : Si enim cre- ata naturae ordine se ad invicem sequuntur, tunc substantiam superiorem in omni bonitate excellentem proxime non sequitur nisi illa quae in pluribus est ei similis, et non sequitur eam substantia quae in pluribus est ei dissimilis. Sunt ergo substantiae quaedam similes superiori, et illae sic creatae sunt, quod tempus non superfluit ab eis : et ideo sunt ante substantias quae quidem assimilantur substantiis sempiternis in duratione, tamen in tempore sunt. Et sunt illae a tempore ab scissae, ita quod tempus superfluit ab eis secundum principium et finem : eo quod in quibusdam horis temporis proxime continentur cum substantiis sempiternis, quae sunt supra tempus in duratione et substantia, et in motu conveniunt cum inferioribus. Sunt ergo mediae inter substantias fixas aeternas, et inter substantias tempore intersectas, quarum una in tempore est, quia contingit tempus ut horizon temporis : altera vero in tempore est ut numerata tempore. Et tales quidem substantiae non sunt factae mediae, nisi propter hoc quod ipsae communicantcum substantiis aeternis in sui duratione secundum substantiam et esse, et communicant cum substantiis temporalibus quae abscissae et intersectae sunt in tempore, per formas quibus caelum movetur ad generationem. Tales enim substantiae, inferiores scilicet, licet sint sempiternae, tamen in esse individui non permanent : sed permanentiam earum habent per generationem et motum, et harum successionem. Substantiae autem sempiternae quae cum tempore sunt mediae inter has, similes sunt cum substantiis sempiternis quae sunt supra tempus per suae substantiae durabilitatem, in motu autem et formarum varia generatione non assimilantur eis. Substantiae autem interceptas in tempore, substantiis sempiternis quae sunt supra tempus, non assimilantur per aliquem modorum. Si ergo assimilantur eis, tunc in mea acceptione non possunt sequi eas nec immediate continuare secundum naturae ordinem, sicut dicit Avice-

bron, quod " incorporalis situs in corporalibus est ordo naturae. " Sunt ergo substantiae mediae quae secundum convenientiam naturae tangunt substantias sempiternas quae sunt supra tempus, et secundum aliquid tangentes sunt substantias interceptas in tempore. Aggregabunt autem sicut media quaedam, et per motum suum aggregant et conjungunt sibi substantias subjectas in tempore, et ab altera parte inter substantias sempiternas quae sunt supra tempus. Et sic aggregabunt per durabilitatem suam inter substantias quae sunt supra tempus, et inter substantias quae sunt sub tempore quae cadunt sub generatione et corruptione, durabilitatem quam superiores habent in substantia, per motum influunt in inferioribus, ut consequantur eam per generationis susceptionem. Aggregabunt ergo inter substantias bonas et substantias viles. Propter hoc autem aggregant, ut substantiae viles non penitus priventur bonis substantiarum aeternarum : aliter enim privarentur omni bonitate et omni eis secundum naturam conveniente : et sic in vilibus substantiis nulla esset remanentia nec fixio in aliquo bono divino.

Jam ergo ostensum est ex hoc, quod durabilitatis duae sunt species, quarum una est aeterna, et altera temporalis : et una duarum durabilitatum est stans quieta, altera durabilitas movetur et variatur per successionem : et una earum aggregatur sic, quod ipsa et ejus operationes omnes sunt simul, ita quod quaedam operationum non sunt ante quasdam alias : et altera est currens extensa per vices, cujus quaedam operationes sunt ante quasdam alias.

Adhuc autem universitas unius harum duarum durationum est per essentiam suam mobile et indeficiens esse : alterius universalitas est per partes suas, quarum partium unaquaeque sejuncta est a parte compari per modum quo una est prior et altera posterior, sicut partes temporis se habent.

Jam ergo maximum est, quod substan- tiaram illae quae sunt sempiternae, supra tempus sunt, et ex substantiis quaedam sunt aequales tempori, ita quod tempus non superfluit ab eis : et ex substantiis quaedam sunt abscissae in tempore, ita quod tempus superfluit ab eis ab inferiori earum et a superiori earum hoc habet secundum proprium et finem : sed tamen extenditur cum eis ex proprio earum usque ad extremum earum, secundum unamquamque propriam periodum : et tales sunt eaedem res sub generatione et corruptione.