ARTICULUS II.

Quo genere oppositionis opponitur malum bono ?

Secundo quaeritur, Quo genere oppositionis opponitur malum bono ?

Videtur autem, quod non opponitur contrarie.

i. Contrarium enim non est in contrario, nec potest esse. Dicunt autem omnes sancti Doctores, Augustinus, et Dionysius, et alii, quod malum est in bono: ergo malum et bonum non possunt esse contraria.

2. Adhuc, Utramque contrariorum est in actu: sed quod nihil est existentium, et nihil in existentibus, actu esse non potest: ergo nulli est contrarium. Prima patet per inductionem in omnibus contrariis. Secunda probatur a Dionysio in libro de Divinis nominibus, ubi omnia inducendo probat, quod malum nec est aliquid existentium, nec aliquid in existentibus . Ergo malum et bonum non possunt esse contraria.

Nec possunt opponi ut privatio et habitus, ut videtur.

1. Privatio enim non salvatur in habitu, nec e converso habitus in privatione:

malum autem substantivatur in bono, ut dicunt Augustinus et Dionysius: ergo malum et bonum non opponuntur ut privatio et habitus.

2. Adhuc, De privatione non est regressio in habitum, ut patet in caecitate, et surditate, et aliis: de malo autem regressus est ad bonum: ergo bonum et malum non opponuntur ut privatio et habitus.

Videtur etiam, quod non opponantur ut relativa.

Relativa enim posita se ponunt, et perempta se perimunt, et secundum eumdem casum ad convertentiam dicuntur. Et sic se non habent ad invicem bonum et malum: non enim si bonum est, malum est, nec bonum mali bonum est, nec malum boni malum est. Bonum ergo et malum non opponuntur ut relativa.

Nec opponuntur ut affirmatio et negatio. Non enim alterum negat quod ponit reliquum. Et sic videtur, quod nulla generis oppositione opponuntur.

In contrarium hujus est quod dicit Augustinus in Enchiridion, quod " in his duobus contrariis quae sunt bonum et malum, fallit illa regula dialecticorum, quae dicit contraria simul in eodem esse non posse . "'' Ergo sunt contraria.

Et gratia hujus ulterius de verbo Augustini.

1. Dicit enim, quod malum non coalescit nisi in bono: et sic malum in bono est: et sic regula dialecticorum fallere videtur.

2. Adhuc, Dionysius dicit, quod malum non est nisi mixtum bonum. Mixta autem licet in excellentiis virtutum suarum non habeant miscibilia, tamen actu simul habent ea, ut dicit Avicenna. Si ergo malum est mixtum bonum, in illo mixto actu est et bonum malum, quamvis

nec bonum sit in excellentia virtutum nec malum.

3. Adhuc, Dionysius dicit, quod malum non est nisi diminutum bonum. Sed in omni diminuto aliud est diminuens, et aliud diminutum. Illud ergo diminuens aut est bonum, aut malum. Non bonum: quia bonum non diminuit bonum. Ergo malum. Ergo malum est mali: et hoc abibit in infinitum, ut dicit Aristoteles. De illo enim malo iterum quaeritur: si enim est diminutum bonum, aliud erit diminuens, et aliud diminutum: et non erit stare, nisi detur aliquod esse primum malum quod omnis mali malum est, sicut datur primum bonum quod omnis boni bonum est. Et ex hoc sequitur, quod aliquod est principium mali, sicut aliquod principium boni. Et hoc negat Dionysius, dicens, quod " malum nec principium est nec ab aliquo principio. " Si enim principium est, aliquod existentium est: et si est, in quantum est, bonum est: et non potest intelligi, quod bonum mali sit productivum.

In contrarium dicti Augustini est, quod

1. Non potest intelligi, quod contraria simul sint in eodem. Contraria enim sunt, ut dicit Aristoteles in Praedicamentis, et Boetius in Topicis, quae posita sub eodem genere maxime a se distant, et mutuo se expellunt ab eodem susceptibili. Quae autem talia sunt, simul esse intelligi non possunt.

2. Adhuc, Augustinus videtur dicere opposita. Dicit enim, quod malum non est nisi corruptio boni: et sic videtur malum esse boni privatio: et si est boni privatio, non potest esse contrarium. Quaeritur ergo, Quomodo sit contrarium, et quomodo privatio ?

3. Adhuc, Contraria videntur esse directe: si enim accipiantur duo opposita, et duo ad haec sequentia, sic propositum dicitur de proposito, et oppositum de opposito secundum doctrinam Aristo- telis. Sunt autem duo contraria, avaritia et largitas: et duo directe contraria, malitia et bonitas. Sequitur ergo, si largitas est bonitas, avaritia est malitia. Dicit autem Aristoteles in Magnis moralibus, quod virtus est bonitas, et quod vitium est malitia: virtus autem et vitium contrarie opponuntur: ergo denominative dicta ab eis, contrarie opponuntur: ergo bonum et malum opponuntur contrarie: simul ergo in eodem esse non possunt: quod est contra Augustinum.

Ulterius quaeritur, Si, sicut dicunt Dionysius et Augustinus, malum est in bono substantivatum, non potest esse in bono nisi sicut in subjecto: quomodo ergo potest esse contrarium vel oppositum, cum dicat Aristoteles in primo Physicorum, quod subjectum neutri contrariorum est contrarium, sed utriusque susceptibile et salvativum ?

Videtur enim esse mirabile et contra philosophiam, quod malum sit boni corruptivum sicut contrarium contrarii, et quod boni sit salvativum et substantivum, et dans ei virtutem pugnandi contra bonum: quae omnia de malo et bono dicit Dionysius.

Solutio. Dicendum, quod bonum et malum secundum sua nomina opponuntur ut privatio et habitus, sed secundum suas essentias quas nominant, sive secundum qualitates quas servant, opponuntur ut contraria.

Ad primum ergo dicendum, quod malum nomen impositum est a privatione: sed id cui impositum est, dispositio est, vel dispositum est dispositione cui annexa est privatio. Et est exemplum Dionysii, fornicatio et castitas. Fornicatio enim dispositio est et qualitas a qua dicitur fornicator, quae dispositio in quantum est privans ordinem concupiscibilis in modo et commensuratione et harmonia ad rationem rectam (ut ibidem dicit Maximus in scholio, quod appositum est

litterae Dionysii) malitia est: quia sic est boni privatio, et sic cadit in malum quod vocatur demens concupiscentia. Ut autem conversio est ad bonum commutabile, obscura resonantia est primi boni, quod omnes appetunt, et propter quod agunt quidquid agunt. Et sic subjectum est malitiae, quae corruptio est modi, commensurationis, et harmoniae. Et hoc modo est contraria castitati: sic enim aliquid existentium est, et aliquid in existentibus, et actu est, in quantum autem est privatio ordinis ad rationem in modo, commensuratione, et harmonia, neque existentium est aliquid, neque in existentibus, neque actu est, nisi sicut corruptio dicitur esse actu quando corrumpit: cum tamen corrumpi non sit nisi deficere et privari. Et iste est verus intellectus Dionysii et Augustini. Sic ergo opponuntur malum et bonum, et ut privatio et habitus, et ut contraria.

Nec valet argumentum: quia non ut contraria sunt in eodem, nec unum in alio, sed ut privatio est in subjecto, quod retinet aliquid aptitudinis ad habitum et ad actum. Aliter enim caecitas non esset deformitas in oculo, sicut nec est deformitas in lapide. Et propter hoc caecitas dicitur malum oculi, et non malum lapidis.

Et sic patet solutio ad ea quae objecta sunt de contrarietate.

Ad id quod objicitur de oppositione privationis et habitus, dicendum, quod privatio duplices habet considerationes. Potest enim considerari ut privatio est, et ut deformitas sive malum est. Et primo quidem modo non privatur in habitu: quia sic nihil est. Caecitas enim, ut dicit Anselmus, non est plus aliquid in oculo quam in lapide. Secundo autem modo considerata fundatur in aliquo quod est habitus: et sic caecitas oculi est foeditas et malum et turpitudo, et non lapidis.

Ad id quod objicitur de regressu, dicendum quod duplex est privatio: perfecta, et imperfecta, ut dicit Aristoteles in

V Metaphysicae, Perfecta est, quae privat et potentiam et habitudinem ad actum et habitum. Et talis privatio est mors, et caecitas perfecta: et de hac non est regressus ad habitum. Et est privatio imperfecta, quae non privat nisi habitum et habitudinem in parte, et non in toto: et talem privationem dicit malum in moribus. Et ideo a tali privatione potest esse regressus ad habitum.

Ad id quod objicitur de relativis, concedendum est. Bonum enim et malum non sunt relativa nisi secundum genus.

Similiter concedendum est, quod non opponuntur ut affirmatio et negatio, sive ut contradictoria.

Ad dictum Augustini in Enchiridion, jam patet solutio. Etenim contraria non sunt in. eodem, sed ut opposita ut privatio et habitus, eo modo quo dictum est. Habitudo enim potentiae ad actum boni, quae est habitudo inferiorum potentiarum ad rationem sive rationis ordinem, disposita dispositione mali, diminuta et imperfecta et corrupta est ad bonum. Et secundum hoc potentia cum habitudine substrata est malo, secundum quod refertur et radicatur in substantia animae secundum partem inferiorem. Et sic nec opponitur malo, nec opponitur bono. Est tamen bonum secundum id quod habitudinis habet esse ad bonum: quia quod est ad bonum, bonum est. Et sic opponitur malo, et non est subjectum ejus. Nec in inconveniens oppositum esse in opposito, quod uno modo est subjectum et alio modo oppositum.

Et sic verum est dictum Augustini: et tamen non fallit regula dialecticorum. Regula enim dialecticorum intelligitur sic, quod opposita ut opposita non sunt in eodem. Dictum vero Augustini instat de his quae uno modo sunt opposita, et alio modo subjecta. Sic enim omnis privatio imperfecta est in aliquo sui habitus, secundum quod malum et foedum est.

Ad id quod dicit Dionysius, quod malum est mixtum bonum, dicendum quod large sumit mixtum, secundum scilicet quod in mixto virtus miscibilium remissa est et diminuta et fracta. Et est locutio per similitudinem et translationem. Bonum enim virtute sua destitutum et remissum et privatum in parte, dicitur mixtum , propter similitudinem destitutionis et remissionis virtutum miscibilium in mixto. Unde in argumento illo peccatum est, quod in secundo Topicorum vocat Aristoteles peccatum in problematibus, quod est transferre positam locutionem. Non enim sequitur, si aliqua per translationem similia sunt in uno, quod similia sunt in omnibus.

Ad id quod loquitur de dicto Dionysii, si malum sit diminutum bonum, dicendum quod sic, sicut probatum est.

Ad hoc autem quod objicitur, quod aliud est diminuens et aliud diminutum, dicendum quod si aliud intelligitur in ratione, falsum est: diminutum enim bonum est diminuens bonum per actum suum. Liberum enim arbitrium cum aversione ab incommutabili bono, est diminuens bonum per suum actum quod est bonum naturale. Elongat enim ipsum ab incommutabili bono, et facit ipsum minus habile. Si autem quaeritur de diminuente illud bonum, dicendum quod ipsum per seipsum, hoc est, per aversionem propriam est diminuens: et sic est status in illo, et non procedit ulterius.

Quod in contrarium objicitur, jam solutum est. Malum enim in actu et habitu contrarie opponitur bono in actu et habitu. Malum autem secundum rationem mali, et bonum secundum rationem boni, ut privatio et habitus opponuntur, sicut jam saepius determinatum est. Et sic in eo quod est contrarium, alia est ratio contrarii, et alia oppositi ut privatio et habitus: et hoc non est inconveniens.

Ad id quod ulterius quaeritur, Quomodo aliquid possit esse subjectum et contrarium? solutum est in antehabitis. Non enim secundum idem potest esse subjectum et contrarium. Dictum enim est in antehabitis, quod uniuscujusque naturae bonum est, quod ultimatum ad proprii et connaturalis habitus operationem, est virtus ejus et statim in optimo. Hoc autem in homine quantum ad inferiores potentias a ratione suasibiles est habitudo ad rationem. Et si habitudo illa in habentibus se potentiis ad rationem consideretur, subjectum erit boni et mali, utriusque salvativum et substandificativum. Si autem consideretur ad ultimum actum ad quem est, erit bonum malo oppositum, sicut naturale innaturali, et habitus privationi, et bonum malo, et perfectum imperfecto. Et sic bonum imperfectum virtutem tribuit malo pugnandi contra bonum perfectum, sicut gressus sub claudicatione conceptus, virtutem habet pugnandi contra gressum rectum: quam virtutem claudicatio secundum se totam accepta non habet, quia secundum se nihil esset.

Et per hoc patet solutio ad totum.