CAPUT II.

Circa quas orationes maxime exercitandum.

Amplius maxime studendum volenti exercere, quod unam orationem sive unam argumentationem faciat plures et plurimas si fieri potest, et quod hoc facere assuescat : hoc autem quod una oratio plures fiat opponentibus, erit obscurissime sive latentissime celando a proposito abscedentibus universalia et altiora proposita. Hujus documentum (quod multae fiant argumentationes et propositiones) fiet si quisquam opponentium plurimum abscedat ab his particularibus circa quae sive quorum est oratio, hoc est, circa quae vel de quibus tunc disputatur : quia sic abscedendo latenter plurimae in prosyllogismis fiunt propositiones, et syllogismi multorum mediorum : et ideo potentes orationum plurium erunt illi opponentes, qui maxime et ex consuetudine pati possunt : memoria enim passiva et receptiva positio, et assuetudo est quaedam accidentia assuescendo patiens : et ideo qui his est passus memoria et assuefactione, per ipsam receptionem talis habitus potentissimus erit ad faciendum talia. Hujus autem exemplum est, ut haec sit proposita, quod non est una contrariorum disciplina, abscedit in hoc communissimum, quod non est una plurium disciplina : sic enim discedendo habebit quod in his quae sunt ad aliquid, non est una disciplina, et in conjugatis erit similiter, et in omnibus quae sunt plura, statim habebitur, quod non est una disciplina.

Oportet autem in tali documento ad multiplicandas facere memorationem oratio num, quae maxime sunt universaliter sive universales : quia in illas maxime est abscedendum, quamvis ipse opponens fuerit disputans particulariter, hoc est, ad particulare : sic enim possibile est unam orationem facere plures in prosyllogismis. Similiter autem est etiam in enthymematibus rhetoricis, quod plures fiunt orationes abscedendo a causa particulari in universalem : et tunc plures erunt loci rhetorici a nomine et circumstantiis negotii sumpti. Eumdem autem opponentem oportet quam maxime fugere sive abscedere in universale, et multos oportet syllogismos sive prosyllogismos ferre, et semper opponentem oportet considerare circa quas disputat, si in pluribus orationibus disputantur : nam omnes particulares orationes in universalibus disputatae sunt, et non e contrario universalis in particularibus : et etiam in particularibus orationibus inest demonstratio universalis : quia particulare per universale demonstratur : et non est possibile quidquam demonstrare nisi per universale: quia sine universali non est aliud possibile syllogizari.