MEMBRUM V.

Utrum malum in omnibus corporalibus et spiritualibus sit per unam rationem, vel diversas ?

Quinto quaeritur, Utrum malum in omnibus corporalibus et spiritualibus sit per unam rationem, vel diversas?

Et videtur, quod per unam,

1. Dicit enim Dionysius, quod malum Angeli est contra deiformem intellectum esse secundum corruptionem modi, commensurationis, et harmoniae. Malum animae contra rationem rectam esse: et iterum secundum corruptionem modi, commensurationis, et harmoniae ad rectam rationem. Dicit adhuc, quod bonum corporis terminatio partium est ad formam corporis: cujus malum est turpitudo, vel infirmitas, vel defectus: et hoc iterum non est nisi corruptio modi, commensurationis, et harmoniae ad formam. Et generaliter considerato uniuscujusque bono, quo, secundum quod ante habitum est, promovetur et disponitur ad ultimum in quo est virtus ejus. Et extremum in bono malum esse non potest, nisi infirmitas ad illud per corruptionem modi, commensurationis, et harmoniae ad ipsum. Videtur ergo, quod una ratione malum sit in omnibus.

2. Adhuc, Una est ratio boni in omnibus: videtur ergo, quod per oppositum una ratio sit mali in omnibus. Dicitur enim bonum generaliter indivisio actus a potentia. Malum ergo in communi rationem habebit, quod est corruptio modi, commensurationis, et harmoniae potentiae ad actum: et per hanc communem rationem videtur esse in omnibus malum: ergo per unam rationem est in omnibus.

In contrarium hujus est, quod

i. Sicut dicit Augustinus, malum in universitate est ad decorem universi, et ut eminentius commendentur bona. Quod autem est ad decorem, et ut eminentius commendentur bona, non potest esse corruptio modi, commensurationis, et harmoniae ad optimum: sed potius perfectissime habet modum, speciem, et ordinem: non ergo per unam rationem malum dicitur in omnibus.

2. Adhuc, Objiciunt quidam per Dionysium dicentem in libro de Divinis nominibus : " Erit malum ad omnis completionem conferens, et toti non imperfectum esse per seipsum largiens . " Quod autem per seipsum perfectum esse largitur, non potest esse corruptio modi, commensurationis, et harmoniae. Per unam ergo rationem non dicitur de universo et de unoquoque.

Adhuc quaeritur, Si bonum possit esse sine malo ?

Et videtur, quod non.

1. Virtus enim sive monastica sive politica, sive etiam heroica, media semper est duarum malitiarum: medium autem sine extremis esse non potest: ergo bonum virtutis sine malo osse non potest.

2. Adhuc, Si bonum est indivisio actus a potentia, bonum est terminativum potentiae exeuntis de privatione ad actum, et sine tali potentia esse non potest. Privatio autem, ut dicit Aristoteles in fine primi Physicorum, semper imaginatur ad maleficium ab aliquo protendente intellectum. Dicit enim privationem actus qui est bonum potentiae. Quod autem dicit privationem boni, malum est: et sic bonum universaliter sine malo esse non potest, ut videtur.

3. Adhuc, Aristoteles in XII primae philosophiae ex Pythagora inducit, quod boni regio malum est, sicut et locus mali bonum. Ergo non est receptio boni nisi malum sit: bonum ergo ad minus secundum participationem dictum, non potest esse sine malo.

Ulterius quaeritur, Si universitas sive mundus esset melior, si nullum esset malum, sed omnia essent bona et aequaliter bona ?

Et videtur, quod non.

Si enim careret mundus eo quod eminentius commendat bona, sive commendabilia facit, pejor esset quam habens illud: malum autem, ut dicit Augustinus in libro de Natura boni, eminentius commendat bona: ergo mundus carens malo pejor esset, quam habens malum. Et hoc dicit Glossa super illud Psalmi vii, 2: Domine Deus meus, in te speravi, quod de singulis, Genes, i, 10, 12, 18, 25, dicitur: Vidit Deus quod esset bonum. De omnibus autem simul, ibidem, v. 31: Vidit Deus cuncta quae fecerat: et erant valde bona. Non enim simpliciter bona, sed valde bona sunt, ut dicit Glossa, in quibus etiam malum positum eminentius commendat bonum.

In contrarium hujus est, 1. Quod dicit Dionysius de malo, quod est incausale, non habens causam, involuntarium, non intentum, infecundum, et pigrum. Tale autem ad nullius completionem conferre potest, vel decorem, vel commendationem. Malum ergo nihil confert ad commendationem universi.

2. Adhuc, Superius habitum est ex Aristotele et Dionysio, quod bonum est, quod omnia desiderant. Ergo per oppositum malum est, quod omnia fugiunt et abhorrent. Quod autem omnia fugiunt et abhorrent, ad nullius valet perfectionem, vel pulchritudinem. Malum ergo ad universi perfectionem et pulchritudinem nihil valet.

3. Adhuc, Dionysius dicit, quod " omnia ad bonum respicientia volunt quidquid volunt, et agunt quidquid agunt, et appetunt quidquid appetunt: et nihil est quod respiciens ad malum aliquid velit, vel appetat. " Et hoc probat ex eo quod nihil vult corruptivum sui, cum esse appetatur ab omnibus. Quod autem tale est, ad nullius facit pulchritudinem et commendationem: quod enim facit ad pulchritudinem, pulchrum est: et quod facit ad commendationem, bonum est. Habitum autem est a Dionysio, quod omnia pulchrum et bonum desiderant: et sic malum esset desideratum, quod valde inconveniens est.

Ulterius quaerit Dionysius, Quomodo providentia existente in Deo, permittitur malum fieri, ex quo ipsum corruptio boni et pulchri est ?

Artifex enim homo provisiva virtute artis suae non permittit malum fieri, quod corrumpit pulchrum et bonum in his quae fiunt ab arte sua. Cum ergo Deus sit omnipotens, cui nihil est impossibile, videtur quod non deberet permittere malum, quod est corruptio pulchri et boni quae sunt in operibus suis.

Solutio. Ad primum quaesitum dicendum, quod in veritate una ratione communi communitate analogiae dicitur malum de omnibus malis, sive sit malum culpae, sive malum paenae. Et haec est illa ratio, quod malum est corruptio modi, speciei, et ordinis, ut dicit Augustinus: sive corruptio modi, commensurationis, et harmoniae, ut dicit Dionysius. Sicut et bonum, secundum quod est perfectum modo, specie, et ordine ad actum optimum, sive modo, commensuratione, et harmonia, communi ratione dicitur de omnibus bonis. Speciales tamen rationes diversae sunt, sicut in omni analogo rationes speciales diversae sunt, sicut patet. Ens enim communiter dictum de substantia, quantitate, et qualitate, speciales habet rationes: dicitur enim substantia ens vere et per se ens. De quantitate dicitur ens, quia mensura entis. De qualitate dicitur ens, quia dispositio entis, et sic de aliis. Sic etiam in malis differt ratio specialis secundum quod est illius, vel illius boni corruptio secundum esse, vel secundum bene esse uniuscujusque. Et haec est intentio Dionysii, quam probat per inductionem in omnibus, et ex qua sicut ex corollario concluditur, quod malum nihil existentium est, nec aliquid in existentibus.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod malum non confert ad decorem universi nisi per accidens, scilicet secundum quod opposita juxta se posita magis elucescunt: cum tamen unum oppositorum nihil conferat alteri, sed ex comparatione unius ad alterum in forma propria magis elucescit. Ita malum juxta bonum positum, facit magis videri commendabit e, apparente turpitudine mali.

Ad id quod objicitur de Dionysio, dicendum quod contra mentem auctoris inducitur. Dionysius enim utitur illo tamquam conclusione ad inconveniens. Si quis euim dicat, quod malum est ens, et contrarium bono, sequitur, quod sicut unius contrarii corruptio secundum

seipsum dat generato formam et esse, ita corruptio boni erit generatio mali, et secundum seipsum dabit formam et esse unicuique malo, et erit malum secundum se existens, sicut nigrum, et sicut frigidum, et toti generato largiens esse non imperfectum, sed perfectum et plenum: quod impossibile est, cum malum sit corruptio esse, secundum quod esse definitur a Boetio in Consolatione philosophiae: " Esse est quod ordinem retinet servatque naturam. " Sic enim esse est uniuscujusque essentiae proprius actus in eo quod est, et est bonum ejus quod est.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si bonum possit esse sine malo? Dicendum, quod esse et essentia boni penitus separata sunt a bono.

Et ad id quod objicitur de virtute morali quae media est duarum malitiarum, dicendum quod medium duplex est, scilicet in ratione medii tantum existens, et hoc medium est vel per aeque distantiam, vel per participationem extremorum potentia vel actu existentium in medio, sicut in fusco et pallido aliquid est albi et nigri. Et tale medium non potest esse sine extremis. Et est medium quod secundum quid medium est, secundum esse tamen et essentiam extremum est. Et tale medium est virtus, quae non est medium, nisi secundum quod est ordinatrix passionum et operationum: secundum esse tamen et essentiam extremum est, nihil de esse vel essentia habens de extremis: et tale potest esse sine extremis, sicut aequale sine inaequali.

Ad aliud dicendum, quod cum dicitur, " Bonum est indivisio actus a potentia, " potest esse indivisio tribus modis. Vel sic, quod idem sit esse et quod est, sicut in Deo. Vel quod simul sint semper, et potentia non antecedat actum, sicut in generalibus, et in corruptibilibus, et in mobilibus. Vel sic, quod per conjunctionem actus ad poten- tiam perficiatur potentia secundum esse et bonum. Et quocumque modo dicatur, esse boni semper est secundum intellectum et actum sine privatione, et nihil accipit ab ipsa: et sic bonum semper est sine malo. Sed malum nec est, nec intelligitur sine bono. Et hoc est dictum Aristotelis de protensione intellectus: quia privationem non imaginamur, nisi per boni maleficium: et ideo etiam privatio proprium principium entis non est, licet per potentiam in qua est, principium quoddam motus sit. Omnis enim motus maxime ad esse et formam, maleficio privationis permixtus est.

Ad aliud dicendum, quod malum non est regio boni, nisi cujusdam, scilicet quod in materiam recipitur: et tamen ab illa receptione receptum nec trahit esse, nec essentiam, nec rationem, sed secundum haec omnia separatum est ab illo.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si mundus esset melior si non esset malum?

Dicendum quod melius dicitur duobus modis. Dicitur enim melius, quod pluribus rationibus est bonum, quam quod paucioribus. Et dicitur melius, quod intensiorem et summo bono similiorem habet bonitatem. Et hoc secundo modo procul dubio mundus melior esset si non esset aliquod malum in ipso: tunc enim similior esset summo bono, in quo nihil mali est. Primo autem modo melior est mundus cum malo, quam sine malo. Et de hoc a Sanctis assignantur quatuor rationes:

Prima est, quod eminentius elucescit bonum et commendabilius efficitur.

Secunda est probatio boni: hoc enim non probatur nisi in impugnatione mali, sicut patientia Laurentii probata est malo persecutionis Decii.

Tertia est exercitium boni, sicut malo haereticorum exercitatum est studium sanctorum Doctorum et provectum ad magnam subtilitatem indagatae veritatis.

Sicut etiam dicit Aristoteles in II primae philosophiae, quod non solum debemus gratias his quorum opinionibus communicavimus de veritate, sed etiam his qui superficialiter aliquid enuntiaverunt de ea: eo quod habitum nostrum praeinstruxerunt, et ad quaerendum praeexercitaverunt.

Quarta est ratio ordinis, quae maxima est, et est justitiae. Si enim non esset malum, non esset paena comprimens et ordinans malum: quod est maximum bonum ordinis justitiae politicae. De quo dicit Ambrosius, quod fur in patibulo, et Judas in inferno pulchri sunt ordine justitiae, sicut gemmula carbunculi in auro. Et ideo dicit Augustinus, quod " sicut melodia ornatur antithetis, hoc est, contrapositionibus silentii et toni: ita mundi diversitas ornatur contrapositionibus boni et mali . "

Omnes tamen istae rationes non probant, quod per se malum operetur ad bonum, sed per accidens tantum.

Et per hoc patet solutio ad omnia quae quaesita sunt de hoc.

Ad dictum Dionysii quod in contrarium adducitur, dicendum quod malum dicitur incausale: quia non potest causam efficientem habere, sed potius deficientem: nec finalem, quia a privatione finis dicitur: nec formalem, quia forma est finis: et si habet materialem ut subjectum, talis materia causa non est: ex hoc enim quod subjectum est, potius deficit a virtute causandi, quam causet. Involuntarium autem dicitur: quia cum bonum sit quod desideratur ab omnibus, et voluntas desiderium quoddam sit, nihil respiciens ad malum potest aliquid velle. Non intentum autem dicitur: quia cum. intentio praestituat finem, et malum sit corruptio modi, et speciei, et ordinis ad finem, non potest esse intentio de malo in quantum malum est. Infoecundum autem dicitur: quia nullius esse generativum est, sed potius corruptivum, Pro- prium enim boni est, quod sit diffusivum esse, mali autem quod sit esse privativum. Pigrum vero dicitur: quia a motu est retractivum, sicut frigus dicitur pigrum, quia ligat membra motiva.

Et si objicitur, quod Aristoteles dicit in III Ethicorum, quod ridiculum est dicere, quod nos bonorum nostrorum simus causa, et malorum non simus causa: et sic malum causam habet.

Dicendum, quod Aristoteles dicit ibi malum id quod est malum sicut malus actus et mala delectatio, in quibus movet efficientem, ut dicit Dionysius, obscura resonantia boni, quae est in bono commutabili cum aversione ab incommutabili bono. Malum autem in quantum malum, nihil movere potest nisi deficientem, ut in praehabitis dictum est.

Per hoc jam patet solutio ad duo sequentia. Malum enim non confert ad pulchritudinem universi, nisi per accidens, et per se quidem horribile est et fugiendum. Et si desideratur aliquando, hoc est valde per accidens, scilicet quod alicui resonantiae boni conjunctum est, quae conjuncta mala vocat Aristoteles in II Ethicorum, sicut in adulterio, in quo movet delectari in aliena: cui conjunctum est quod fit cum injuria proximi, et cum corruptione legis et ordinis: et ideo talia dicuntur mox nominata mala: quia in ipso nomine suo concipiunt corruptionem.

Ad id quod quaerit Dionysius, dicen-

dum quod malum secundum influentiam potentiae quae a Deo est in creatum, ab ipso non fit. Sicut nec claudicatio in quantum est claudicatio, non fit a vi gressibili, ut praehabitum est: sed si potius a tibiae curvitate vel dislocatione divertente se a rectitudine motus virtutis gressibilis. Et prohibere hoc vel impedire, esset auferre commutabilitatem a creato: et hoc esset auferre naturam vel naturalem defectum ab eo quod creatum est: et hoc esset creatum facere increatum: quod esset contra ordinem universi. Et hoc non est summi boni proprium. Nec artifex pulchrum et bonum faciens in arte, aufert a ligno in quo operatur quod scissibile est vel frangibile: cum tamen per hoc artificiatum saepe divertat a bono et pulchro artis: sed cavet, ne ex arte foedum et malum in artificiato proveniat. Sic etiam Creator a nullo aufert naturam propriam, sed omnibus largitur pulchrum et bonum secundum propriam uniuscujusque analogiam, ut dicit Dionysius. Et si incidit malum, ordinat illud modis qui praehabiti sunt, ne faedum omnino remaneat, sed ad pulchritudinem conferat universi. Et hoc est quod dicitur, Eccli, xlii, 23 et seq: Quam desiderabilia omnia opera ejus ! et tamquam scintilla quae est considerare. Omnia haec vivunt, et manent in saeculum, et in omni necessitate omnia obediunt ei. Omnia duplicia, unum contra unum, et non fecit quidquam deesse.