CAPUT III.

De his quae domesticantur in pomariis, etc.

Nunc autem dicamus de his quae in agro consito domesticantur frequentius. Hoc autem dupliciter fit in usu agriculturae, pomariis vincisque videlicet. Primo ergo de pomariis, postea de vineis sermonem faciamus.

Pomarium autem patulum sit ad Meridiem, eo quod ille ventus evocat plantas et aperit. Aquilonaris autem necat et claudit. Terra sit perosa et dulcis. Arbores autem ad minus triginta pedum spatio a se invicem distantes, bene circum septae, ne bestiis laedantur. Dupliciter autem plantantur, nucleis scilicet et insitione. Sed quae nucleis plantatae sunt, feraciores sunt quam quae ramorum plantantur infixione vel insitione. Plantandae quidem arbores per infixionem scrobem habeant ante infixionem per duos menses apertam, in qua combusta sint stramenta, et ramus infixus sit ad brachii hominis quantitatem plani corticis et viridis ligni, non nodosus, neque laesi in aliqua parte ligni, qui quando de sua abscinditur arbore, contra solem versus ad

Orientem vel Meridiem abscindatur. Si autem juvenis arbor cum radice infoditur, citius producit fructus : et hujus rami et virgae abscindendi sunt, ne id quod est in radice, statim exsurgat, et postea radix arescat.

Cerasiis quidem quaerit aerem frigidum et terram humidam : et ideo in tepidis regionibus parva provenit haec arbor. Calorem autem non potest sustinere, in montibus frigidis vel collibus locatur, vult fossas profundas et assiduas fossiones, et amputari in eo putrida et superflua, ex fumo degenerat : si putrescat ex humido, facias foramen in stipite, per quod effluat superfluus humor,. Si in persicum inseratur cerasus, recuperat gummam quam amiserat. Vitis per cerasum perforatum ducta et dimissa donec unum lignum fiat, et postea post cerasum abscissa, uvas dicitur ferre maturas quando cerasa sunt matura.

Pruna similiter volunt habere locum evocabilem facilem et humidum et auram tepidam, licet etiam sustineant frigidam, loco lapidoso et gareoso juvantur. Gramen recusant, quia ex hoc fructus cadentes et vermiculos faciunt : humore frequenti, et assidua fossione juvantur. Si autem inserenda sunt in simi-Ii specie aut in persico, inseruntur fixo ligno trunci, et melius convalescunt quam sub cortice. In fine Martii talis fiat insi tio. Si autem seri ossibus debent, macerentur post lixivia per triduum, ut cito pullulent et mense Februario seruntur. Servantur autem pruna sicut cerasa : et fere omnis fructus fixus et exsiccatus ad solem usque ad corrugationem ; et deinde in loco sicco et fumoso repositus super crates vel suspensus super fumum. Raro et dulci solo convalescit pyrus si est irriguus : sic enim et bene floret et turgens accipit pomum. Si autem plantandus est per insitionem mense Februario et Martio, in truncum pyri silvestris inseratur : potest tamen et inseri spinae et ortio et fraxino, ita quod satis bene provenit. Surculus autem pini qui inseritur, natus debet esse ante solstitium praecedentis anni. Truncus autem silvestris mense Novembri fossa profunda debet poni, ut bene comprehendat succum radicibus antequam fiat insitio. Pyra autem colligenda melius durant si in ultima lunae quadratura colligantur, hoc est, a vigesima secunda usque ad vigesimam octavam. Ut autem haec arbor convalescat, multum quaerit humorem, et assiduae fossionis culturam. Multum autem proficiet si in secundo anno semper laetamen adjungas. Si autem haec arbor liguescit, scinde radices et impone cuneum de quercu. Si vermes generet, infunde fel taurinum circa radices. Inter paleas autem pyra servantur, aut etiam fixa et ad solem exsiccata.

Malus mense Februario vel Martio inseritur in sui generis truncum, sed etiam convalescit et fructificat, si inseratur in primum et persicum vel salicem vel spinam, vult habere humidum solum, aut rigationibus adjuvari. In Iocis obscuris, ad quae ventus non pervenit, super tabulas palea strata poma reponantur et palea munda cooperiantur, et diu servantur.

Nux in fine Februarii inserenda est in loco humido montano et frigido et lapidoso. Aqua autem simplici per duos dies maceranda est antequam seratur. Ponitur autem canna ipsius subtus versa, et acumine suo converso ad Aquilonem, supposito lapide ad quem reflexa radix cogatur non simplex, sed multiplicata terrae infigi, latior erit arbor si saepius transferatur. Biennis autem arbor in frigidis et triennis in calidis vult transferri regionibus. Fertur autem, quod si citius circa radices spargatur in fructu, facit alterum duorum vel utrumque, scilicet aut corticis sive testae teneritudinem, aut nu clei magnitudinem et densitatem : profunda sit fossa in quam transplantatur pro arboris maxima quantitate : longo spatio ab aliis vult separari, eo quod fluxus foliorum ejus nocet et sui generis arboribus et aliis omnibus. Cortex etiam

ejus fundatur ab alto stipitis usque ad unum ut putrescentia in ipsa durescant: et hoc expedit fere omnibus arboribus : foveas circa nucem facias frequenter, ne antiquitate cava fiat nux. Inseritur autem in sui generis truncum, aut etiam in trunco pruni. In paleis autem aut in arena obrutae nuces diu servantur, vel etiam obrutae suis foliis aridis. Adhuc autem virides nuces cum testa disposito putamine in melle demerge, et post annum virides invenies.

Avellanae autem quae corilis crescunt, mense Februario sunt ponendae aut ramo aut nuce sua : sed ramo vel trunco melius proveniunt in loco macro frigido sabuloso. Matura autem colligenda est mense Julio.

Ossa persici in loco fosso et complantato mense Februario sunt ponenda distantia per duos pedes ad minus. Ponenda autem sunt acumine deorsum verso per duos palmos sub terra : et licet proveniant in omni loco, tamen poma durabiliora et meliora faciunt si in calida regione in arenoso loco et humido plantentur. In frigidis vero nisi post aliquid defendens ab eis ventum plantentur, intereunt in germine : fossione multa liberentur ab herbis : biennem plantam istam oportet transferri in fossam non profundam, neque longe una ab alia distare debent, ut seinvicem a solis caumate defendant. Suis autem foliis stercorandae sunt persici et putandae, ita ut putrida tollantur : si enim viridia ipsius resecantur, arescit. Magna autem poma ferret persicus si dum floret, rigata fuerit per triduum abundanter lacte caprino, ita quod tres sextarii lactis in qualibet ligatione ponantur contra pruinam. Oportet ingeri stercus persico, aut aquam in qua faba est cocta : haec enim magis prodest. Servantur autem fixa ejectis ossibus ad solem exsiccata. Fertur autem, quod si ossa persici ponantur in terra, et post septem dies quando aperta sunt, nuclei tollantur, et Inscribantur quae volueris, et reponantur In nucleis, et colli- gentur testae, et reponantur, persica inscripta nascentur.

Sorbi autem seruntur mensibus Februario et Martio et ianuario in Iocis frigidis, sed in calidis mense Octobri vel Novembri : Iocum humidum quaerunt montanum et frigidum et solum pinguissimum : si transferatur, debet planta esse confortata et in fossa profunda imponi spatiis distantibus ab aliis propter arboris dilatationem, ut ventis frequentibus agitetur : hoc enim maxime prodest huic arbori, et hoc habet proprium. Vermes autem quidam rufi et pilosi secant medullam hujus arboris, quorum si aliqui cremantur in loco vicino arbori, fugient alii vel peribunt. Si autem in fructu minoratur, cuneos immitte radicibus, sicut diximus de pyro, aut fiat fovea circa eas et impleatur cinere. Servantur autem collecta duriora, et scissa per medium, et ad solem exsiccata, sicut fere omnis fructus : postea autem in aqua ferventi reviviscunt et saporem suavem praestabunt.

M orus autem a semine optime convalescit a medio Februarii per totum Martium. Locum quaerunt calidum et sabulosum, et saepe fodi volunt, et firnari, intervallis competentibus ab aliis separari arboribus.

Amygdala mense Februario nova et grandia eligantur ad pondera, et sata multo melius quam insita proveniunt. in aqua autem ponenda sunt duobus diebus antequam ponantur. Area autem in qua ponentur, fodienda est ad altitudinem duorum pedum, ut sit rara tellus et mollis, et nuces imponendae spatio palmi, cacumine inferius verso, intervallis duorum pedum separatae. Amant etiam terram duram siccam calculosam, et aurem serenam, et calidam, eo quod maturae florent : ei ideo cum timetur ne pruina laedantur, nudentur radices ejus, et albis lapidibus parvis cum arena grossa operiantur : et quando non timetur de pruina, arena submoveatur, et reponatur humus. Spectare autem volunt hae arbores ad Meridiem. Cum autem

convaluerint satae amygdali, transferantur et distinguantur intervallis competentibus, ut dilatari possint. Putanda est etiam mense Novembri, resecando tam arida superflua, quam ramis densa. Servanda etiam praecipue est haec arbor a pecore : si corrodatur, amarescunt fructus ejus tempore floris, nisi circum fodiatur : quia flos excutitur fossura. Haec arbor hoc habet proprium, quod in senectute pius fructificat: eo quod humor ejus tunc a calore non exsiccatur sicut in juventute. Si aridum sit tempus cui immersae, erigantur et liberentur ab herbis circa nascentibus. Terra autem in qua plantatur, sit immixta laetamini. Teneras autem nuces procreabit si ante florem radicibus ablaqueatis aqua calida rigentur per dies aliquot. Matura sunt amygdala quando cortex qui circa terram est, aperitur, et decidere incipit. Decorticata autem si aqua salsa laventur, candida fiunt et plurimum durantia. Inseritur autem etiam haec arbor tam in se quam in persico mense Februario, tam in trunco quam in cortice. Sed insitio ejus non est ita utilis sicut satio ipsius.

Ficus a ramo infixa convalescit, et in Martio et in Septembri. Sata etiam provenit, sed non bene : quaerit locum mollem et humidum et pinguem et calidam auram : et ideo aut perit in frigidis terris, aut non fructificat. invenitur autem ficus fatua in lapidosis et altis crescere. Servatur autem ficus macerata melle, et postea ad solem desiccata.

Olivae autem quaerunt loca montium non multum devexa et pinguia, et crescunt satae oleae et a ramis infixae tempore verno. Eodem autem modo crescit et laurus : sed myrtus quaerit locum salsum eremi proprietatem habentem.

Malum autem granatum vult locum calidum arenosum et pinguem fere sicut vitis.

Ferunt etiam aruspices, quod contra nebulas, et rubiginem valeant paleae per sativos agros in diversis locis combustae. Valet etiam combustio aliorum purga- meritorum. Contra grandinem autem et fulgura dicunt valere si secures et gladii cruentari minaciter contra caelum eleventur : quod tamen fabulam reputat qui scit quod tonat pro naturae necessitate. Dicunt autem aruspices a monstris curari hortum et campum si vite alba cingatur, aut noctua mortua alis extensis in circuitu super hortum erigatur, aut ferramenta quibus horti et campi coluntur in circuitu erigantur uncta sepo ursino.