CAPUT II.

De delectabilibus hujus horti.

Hortus conclusus, soror mea, sponsa , etc. Quoniam in horto concluso et faecundo multa solent delectabilia reperiri, quibus singulis membris et sensibus potest fidelis anima recreari : ideo sub breviloquio collegimus . non in toto, sed in parte delectabilia hujus horti, quae subscriptis versibus me- lius poterunt memoriae commendari :

Fons, odor, herba, viror, folium, flos, ramus,

et arbor, Umbra, refrigerium, modulatio, deliciae, ros, Fructus, temperies, ubertas, potus, et esca, Secretum, requies, somnus, clausura, sere- num , Mundities, latebrae, tutum, medicina, jocosum.

Haec omnia fuit Filio Dei gloriosa Virgo, et haec omnia est ipsa nobis: quia omnibus omnia facta est ut lucrifaciat universos.

Horum autem delectabilium partem perstrinximus in supra dictis, et partem aliam in hoc capitulo perstringemus.

Primum igitur et unum de maximis delectabilibus fuit umbra refrigerans: quia virtus Altissimi obumbravit Mariae, et per carnem assumptam ex ea ipsam in umbraculum Ecclesiae praeparavit, ut et obumbrata obumbrans merito dici possit, cui ab Angelo Filium nuntiante dictum est, Luc. I, 35 : Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi.

Spiritus sanctus superveniet in te : quia de Spiritu sancto concipies. Tu qui audis, quod Maria de Spiritu sancto concepit, fideliter sic intellige : Sicut Verbum Dei imago Patris est, sic anima Christi imago est Spiritus sancti. Nec loquor modo de illa imagine pro qua homo ad imaginem Dei factus esse dicitur . In rebus corporalibus imago alicujus esse dicitur, quod expresse formam illius cujus est imago, habet. Sicut autem corporalia formas suas habent, ita et spiritualia. Forma autem Spiritus sancti gratia septiformis est, non forma quae sit in spiritu, sed quae de Spiritu sancto: sicut claritas quae est in pariete, dicitur claritas solis, non quae sit in sole, sed quae est de sole. Homo ergo Christus de Spiritu sancto conceptus est : quia formam Spiritus sancti excellenter accepit, hoc est, gratiam septiformem. Ut ergo non sit materiale, sed formale Christus de Spiritu sancto conceptus est, non cui Spiritus sanctus materiam seminis attulit, sed cui formam sanctitatis inter omnes creaturas elegantius impressit.

Item, Spiritus sanctus superveniet inte. Venit Spiritus sanctus ad Virginem per electionem, festinavit per sanctificationem, appropriavit per allocutionem, superveniens tandem, hoc est, super vae iens per illam ineffabilem incarnationis operationem. Triplex enim vae inflictum fuerat cunctis filiabus Hevae ob demeritum transgressionis ejus. Primum, corruptio carnis. Secundum,privatio gratiae. Tertium, paena damnationis : donec Spiritus sanctus scilicet in Maria superveniens, hoc est, super vae iens, ab ipsa. totum illud vae abstulit, ut nec carnis corruptio impuram, nec praevariatio mentis ream, nec damnatio miseram constitueret.

Et nota, quod in. natura humana erat antea duplex infirmitas. Una procedens ex superabundantia humorum, id est, carnalium desideriorum. Altera ex frigiditate quae erat desperatio caelestium promissorum. Has duas infirmitates sanavit Spiritus sanctus medicus suis contrariis, scilicet calido frigidum, et humidum sicco. Calidum in beata Virgine fuit ardor et desiderium caelestium, quo curatum est frigidum desperationis. Siccum fuit propositum continentiae et virginitatis, quo curatum est humidum totius concupiscentiae carnalis. Ideo sequitur: Et virtus Altissimus obumbrabit tibi, quod est, ab aestu carnalium desideriorum, quem exstinguet, in te prestabit refrigerium.

Sed cum virtus Altissimi, id est, Filius Patris sit lux inaccessibilis , et Sol justitiae, et Lucifer sive stella matutina, videtur potius debuisse dicere, illucebit, quam obumbrabit : cum ea quae lucida sunt, magis claritatem quam umbram soleant ministrare. Quod forte verum esset, nisi juxta formam rerum naturalium etiam Dei miracula pensare possemus. Omne siquidem umbrosum corpus in natura rerum suam umbram jacit in illud quod oppositum est ei a quo claritas procedit. A simili attende hic de hac obumbratione. Res a quo claritas

processit, fuit divinitas Verbi. Oppositum huic splendori, fragilitas nostrae mortalitatis. Christi vera humanitas in conceptione unico verbo suscepit in se splendorem divinitatis, sicque divinitati et nostrae fragilitati interposito non solum Mariae, sed et toti mundo obumbravit, ut obumbrationem intelligas assumptae carnis mediationem. Et sicut radius solaris jubaris umbram oppositorum sibi corporum ad diversa Ioca transmittit, sic Christus sol justitiae suae humanitatis obumbratione extendit ad diversas partes Ecclesiae diversis temporibus. Ad Orientem umbram jecit, cum in sua conceptione de caelo descendens et formam servi assumens, dedit humilitatis exemplum. Ad Occasum, cum in passione contulit peccati remedium. Ad Aquilonem, cum descendens ad infernum, ipsum momordit. Ad Meridiem, cum ascendens testes gloriae suae transvexit in caelum.

Item, Spiritus sanctus superveniet in te. Primo veniet per sanctificationem Virginis, superveniet per sanctificationem conceptus virginei. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Intellige de illa virtute de qua in Psalmo lxxvi, 15 : Noiam fecisti in populis virtutem tuam, etc. Et de qua dicit Apostolus, I ad Corinth. I, 24: Praedicamus... Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam. Haec virtus obumbravit Mariae. Unde dicit ei Pater, Isa. LI, 16 : In umbra manus meae protexi te. Manus Patris per quam operatus est Filius. Et haec umbra fuit infirmitas carnis assumptae, qua splendor divinitatis ita temperatus pariter et obumbratus est, ut in hac obscuritate caperet eum uterus Virginis, quem in sua claritate omnium rerum capere non potuit amplitudo. De hac umbra dicitur, Cantic, II, 3, ex persona Mariae : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi. Umbra autem quae obumbravit nobis, fuit ignominia

passionis, quando sublimitas in humilitatem, speciositas in deformitatem, potentia mutata apparuit in infirmitatem, quando speciosus forma deformis factus est, et umbrosus, et quasi absconditus vultus ejus , ut esset lividus plagis, illitus sputis, morte pallidus, et omnimodis opprobriis saturatus. Haec enim circa ipsum mutatio, nostra fuit obumbratio. Et cum multae mutationes circa . ipsum fuerint, sola haec nobis obumbravit. Mutata enim fuerat sublimitas ejus in humilitatem, quando formam servi accepit: infirmitas autem in majestatem, quando in transfiguratione glorificatus apparuit: mutabilitas mutata est in aeternitatem, quando a mortuis resurrexit.

Item, Super illud verbum Angeli, Luc. I, 35 : Spiritus sanctus superveniet in te, dicit beatus Bernardus : " Superius dicta est fuisse gratia plena, et nunc quomodo dicitur: Spiritus sanctus superveniet in te ? Numquid potuit repleri gratia, et necdum habere Spiritum sanctum, cum ipse sit dator gratiarum? Si autem jam Spiritus sanctus in ea erat, quomodo adhuc tamquam noviter superventuras repromittitur ? An forte ideo non dixit simpliciter, veniet in te, sed addit super, quia et prius quidem in ea fuit per multam gratiam, sed nunc supervenire nuntiatur, propter abundantioris gratiae plenitudinem quam effusurus est super illam? At vero cum plena jam sit, illud amplius quomodo capere poterit ? Si autem plus aliquid capere potest, quomodo et ante plena fuisse intelligenda? An prior quidem gratia ejus tantum, repleverat mentem, sequens vero etiam ventrem perfundere debet, quatenus scilicet plenitudo divinitatis, quae ante in illa, sicut et in multis sanctorum spiritualiter habitabat, etiam sicut in nullo sanctorum corporaliter in ipsa habitare incipiat ? Ait namque : Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi

obumbrabit tibi. Quid est, Et virtus Altissimi obumbrabit tibi ? Qui potest capere, capiat. Quis enim, excepta fortas.

sis illa quae hoc sola in se felicissime meruit experiri, intellectu capere, ratione discernere possit, qualiter splendor ille inaccessibilis virgineis sese visceribus infuderit, et ut illa inaccessibilem accedere ad se ferre potuisset, dum de portiuncula eiusdem corporis qui se animale con-

temporavit, reliquae massae umbraculum fecerit? Et fortasse propter hoc dictum est, Obumbrabit tibi, quia res nimirum in sacramento erat, et quod sola per se Trinitas in sola et cum sola Virgine voluit operari, soli datum est nosse cui soli datum est experiri. Dicatur ergo : Spiritus sanctus superveniet in te, qui utique sua potentia fecundabit te. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi, hoc est, illum modum quo de Spiritu saucio concipies, Dei virtus, Dei sapientia Christus , sic in suo secretissimo consilio obumbrando conteget et occultabit, quatenus sibi tantum notus habeatur et tibi. Ac si Angelus respondeat ad Virginem : Quid a me requiris, quod in te mox experieris ? Scies, scies et feliciter scies, sed illo doctore quo et auctore. Ego autem missus sum nuntiare virginalem conceptum, non creare. Nec potest addisci nisi a suscipiente . "

Aliter: Obumbrabit tibi. Miscuit autem Dominus aquam vino, sicut dicitur, Proverb.IX, 5, id est, divinitatem humanitati univit in sua persona, et fulgorem divinitatis nube humanitatis temperavit, aliter tantum fulgorem humanus adspectus ferre non posset, Un.de beatus Bernardus : " Claritatem solis aeterni nec illius singularis aquilae, id est, beatae Virginis, sustinere potuisset adspectus, nisi nube carnis obumbraretur. " Isa. xxxiii, 14: Quis poterit habitare cum igne devorante, etc. ? Deuter.IV, 24, et ad Hebr. XIII, 29 : Deus noster ignis consumens est. Ideo, Matth. XVII, 5, Pater in nube apparuit, quae habet umbram contra splendorem, refrigerium contra ardorem.

Item, Obumbrabit tibi, contra omnem tribulationem protegendo : quia sicut umbraculo tegitur quis a calore solis ne noceat, sic gratia Spiritus sancti Virginem protexit ab omni infestatione. Unde Interlinearis: " Dabo tibi umbram contra omnem tribulationem. "

Item, Obumbrabit tibi, non laedendo, sicut umbra nec laedit, nec gravat, sed refrigerium praestat. Beda: " Virtus vegetans umbra refrigerans, Spiritus sanctus eam fecundavit, virtus a corruptione servavit. "

Item, Obumbrabit tibi, id est, de carne tua corpus quasi umbraculum sibi coiitemperabit.

Item, Obumbrabit tibi, id est, secretam hanc generationem te sola conscia operabitur. Beatus Bernardus : " Illi soli datum est nosse, ut supra. "

Item, Obumbrabit tibi, id est, te per carnem sumptam in te in umbraculum Ecclesiae praeparabit.

Item, Spiritus sanctus superveniet in te. Beda: " Superveniens in Virginem Spiritus sanctus duobus modis in ea divinae suae potentiae efficaciam ostendit. Quia et mentem illius adeo, quantum humana fragilitas patitur, ab omni vitiorum sorde castificavit, ut caelesti esset digna partu, et utero illius sanctum ac venerabile Redemptoris nostri corpus sola sui operatione creavit, id est nullo virili interveniente attactu carnem de carne Virginis sacrosanctam de intemerata formavit. Quem enim prius aperte Spiritum sanctum dixit, hunc ipsum denuo virtutem Altissimi nominavit. " De quo, Luc. XXIV, 49 : Sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto. Obumbravit autem beatae Dei genitrici virtus Altissimi : quia Spiritus sanctus cor illius cum implevit, aestum concupiscentiae carnis temperavit, emundavit a desideriis temporalibus, ac doliis caelestibus mentem

simul illius consecravit et corpus, Et virtus Altissimi obumbrabit tibi,. Beda: " Umbra a lumine et corpore objecto solet formari. Virtus ergo Altissimi obumbrabit tibi Mariae, dum incorporea lux deitatis corpus in ea suscepit humanitatis. " Ex his patet, quod ideo beatae Virgini Spiritus sanctus dicitur obumbrasse : quia in ejus virtute unita est deitas formae servili, tamquam res obscura lumini sit objecta, ut obscuritas ad formam servi et ad alacritatem deitas referatur.

Item, Spiritus sanctus superveniet in te, etc. Magister Hugo de sancto Victore : "Concepit Maria de Spiritu sancto, non quod de substantia Spiritus sancti semen partus accepit, sed quia per amorem et operationem. Spiritus sancti ex carne Virginis divino partui natura substantiam ministravit. Nam quia in corde ejus amor Spiritus sancti singulariter ardebat, ideo in carne ejus virtus Spiritus sancti mirabilia faciebat. Et cujus dilectio in corde illius non suscepit socium, id est, amorem alium, ejus operatio in carne ejus non habebat exemplum. Ideo dictum est: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Spiritus namque sanctus Virgini supervenit, ut per ejus operationem caro Christi de carne Virginis formaretur. Et virtus Altissimi obumbravit ei, ne substantiam carnis ministrans carnali concupiscentia ureretur. Et sic intelligendum videtur, quod de Spiritu sancto Maria dicitur concepisse. "

Item, Quia redemptio mundi ex benignitate fuit. Benignitas autem attribuitur Spiritui sancto. Ideo venturus in mundum Filius Dei de Spiritu sancto dicitur incarnatus. Vel,de Spiritu sancto, id est, de bonitate Dei. Vel sic : Superveniet, id est, super omnes mortales ve- niet in te. Item, superveniet, id est, super meritum veniet. Vel, superveniet, id est, super alias veniet: quia virgo concipies. Unde, superveniet in te, ut totum quod carnale est, absorbeat in te, et te totam faciat spiritualem. Unde et ipsa appellatur anima, non caro. Proverb. xxv, 25 : Aqua frigida animae sitienti, id est, Mariae, etc. Vel, superveniet, quia desuper. Vel, superveniet, quia super meritum. super cogitatum, super speratum, super desideratum, et super petitum. Non enim potuisset promereri, non audiret cogitare, non sperare, non desiderare, non petere, ut Filius Dei incarnaretur in ea. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi: quia umbram in te accipiet, id est, carnem levem et a peccato immunem. Umbra enim figuram habet corporis, sed non corruptionis. Vel, obumbrabit tibi, id est, umbram tibi faciet, fomitem in te penitus exstinguendo. Fuit enim Dominus in conceptione protector potentiae, firmamentum virtutis, tegimen ardoris, et umbraculum meridiani . Fuit enim ei Dominus protector potentiae per Spiritum sanctum, et propter hoc specialiter missus est ad eant Gabriel, qui interpretatur fortitudo Dei, Fuit ei tegimen ardoris in conceptu, quia concepit sine culpa, nam per obumbrationem Spiritus sancti exstinctus est in ea ignis totius libidinis, imo et cineres, id est, fomes peccati, sopiti sunt, ut nullus in ea posset excitari pruritus. Fuit etiam firmamentum virtulis in partu : quia non laboravit pariendo. Fuit ei umbraculum meridiani in passione. (Quaere istud, decimo privilegio ejus, ubi agitur de martyrio ejus.)

Item, Spiritus sanctus superveniet in te, id est, desuper a Patre luminum veniet in te. Et sicut fit in osculo, suum ad te spiritum spirabit Pater, sicut postulaveras dicens de Patre : Osculetur me osculo oris sui .Et virtus Altissimi obumbrabit tibi, quasi tibi, id est, ad honorem tuum, ut te matris Dei honoret nomine. Virtus Altissimi, id est, Filius Dei Patris qui dicitur virtus Patris et brachium, obumbrabit tibi, id est, umbraculum faciet: nam de carne Virginis carnem assumendo divinae naturae fecit umbraculum, et sub umbra carnis splendorem divinitatis obtexit.

Item, Spiritus sanctus, id est, amor Patris et Filii in Virginem supervenit, ut praeventa in benedictionibus dulcedinis suavitatem divinae voluntatis degustaret. Et virtus Altissimi obumbrabit ei, ut foemina et virgo pavida, contra annos tenerae aetatis, contra fragilitatem faeminei sexus, in thesauros sapientiae et scientiae recipi non timeret. Spiritus sanctus in eam supervenit, ut ejus fractifico illapsu experiretur, quod suavis est Dominus universis, sed sibi superexcellenter, quodque miserationes ejus super omnia opera ejus, sed super se incomparabiliter. Et virtus Altissimi obumbrabit ei , ut assumptae carnis velamine interiecto susceptrixet conceptrix majestatis effecta nequaquam opprimeretur a gloria. Et ideo dixit ipsa, Cantic. ii, 3 : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi. Propter fructiferam autem et suavem superventionem Spiritus sancti subjungit: Et fructus ejus dulcis gutturi meo.

Item, Spiritus sanctus in Virginem primo venit, ut prima sub lege contra legis maledictum immarcidum virginitatis florem Deo voveret. Secundo, in eamdem supervenit, ut sola omnium foeminarum virgo conciperet et pareret Deum et hominem, et virgo permaneret. Virtus quoque Altissimi obumbravit ei, ut omnem nitorem temporalis gloriae, omnem favorem blandientis fortunae, ab affectu et adspectu ejus prae amore caelestium intercluderet. Obumbravit iterum ei, ut eam ab omni incentivo carnalis il- lecebrae, non dico temperaret, sed supra anteriorem statum supra humanum modum instar Angelicae puritatis insensibilem redderet. In superventione ergo Spiritus sancti gustavit et vidit quoniam suavis est Dominus, id est, Spiritus sanctus quo concipiebat, in obumbratione virtutis Altissimi intellexit Dei virtutem et sapientiam, id. est, ipsum Verbum quod concipiebat : alioquin quomodo de Spiritu corporaliter conciperet,. nisi ejusdem amore spiritualiter prius et suaviter tangeretur? aut quomodo Verbum in uterum virginis descenderet, nisi et ipsa virgo ad intelligentiam Verbi mente raperetur? Prius ergo facta est ei sapientia in mente, quam caro fieret in ejus et de ejus carne : prius et ipsa Spiritum conceperat in spiritu suo, quam de ipso conciperet in utero suo.

Aliud delectabile est lux temperate illuminans. Isa. XIX, 1 : Ecce Dominus ascendet super nubem levem, id est, carnem assumet solem lucis aeternae instar nubis tegentem, et lippientibus mortalium oculis temperantem. Levem, id est, sine pondere illo de quo dicitur, ad Hebr. XII, 1 : Deponentes omne pondus : peccatum enim talentum plumbi est, de quo, Zachar. v, 7: Ecce talentum plumbi portabatur. Talentum quod delectat plumbi: quia animam demergit pondere suo in gehennam. Quod autem Isaias nubem, Salomon vocat nebulam, III Regum, viii, 12 : Dominus dixit ut habitaret in nebula. Et quasi seipsum exponens, subjungit paulo post, v. 27 : Ergone putandum est, quod vere Deus habitet super terram? Item, Luc. I, 35: Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Virtus haec Christus est, Dei virtus et Dei sapientia . De qua virtute dicitur in Psalmo lxxvi, 15 : Nolam fecisti in populis virtutem tuam. Haec virtus obumbravit Mariae, et haec umbra luit infirmitas carnis assumptae, qua splendor divinitatis

ita temperatus pariter et obumbratus est, ut in hac obscuritate caperet eum uterus Virginis, quem in sua claritate rerum omnium et capere non potuit amplitudo.

Item, Dicitur ex persona Mariae, Cantic. ii, 3 : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi, etc. Umbra haec refrigerium gratiae Dei . Aliter : Umbra obscura est, et mysterium Dominicae incarnationis tantae obscuritatis est, quod nullus humanus intuitus ipsum praevalet per intelligentiam penetrare, nec ipse Joannes Baptista dicens : Non sum dignus ut solvam ejus corrigiam calceamenti .

Aliud delectabile, decursus aquarum et irrigatio fontium, id est, sacrarum fluenta Scripturarum. Unde, Luc. II, 19 : Maria conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo. Et paulo post dicitur, ibidem, v. 51 : Et mater ejus conservabat omnia verba haec. Ipsa enim erat armarium Scripturarum. (Haec plene invenies titulo de sapientia Mariae.) His fluentis tota adhuc irrigatur Ecclesia quae est hortus Domini. Imo et quaelibet fidelis conscientia in doctrina Evangelistarum et aliorum sanctorum, cum quibus ipsa familiariter contulit de incarnatione, gestis et miraculis Salvatoris.

Aliud delectabile sunt boni odores virtutum Mariae, qui confortant spiritus interiores amatorum suorum, et in quibus currunt adolescentulae post reginam dicentes, Cantic.I, 3 : Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum, A Maria enim trahi expostulat fidelis anima maxime propter tria. Aut quia . eam retinet propria ponderositas : aut quia eam retrahit mundi hujus suavitas : vel, ut ei augeatur perveniendi celeritas. Vel ideo trahi petit a Maria fidelis anima : quia sicut dicit Filius de Patre, Joan. XIV, 6 : Nemo venit ad Patrem nisi perme : sic quodammodo dicere videtur de matre: Nemo potest venire ad me, nisi mater mea suis precibus traxerit eum, Vel sic: Trahe me post te, id est, vim infer carni meae, ut licet repugnet, tamen desiderio mentis sequar te. Vel sic: Trahe me post te. Trahe invitam, ut facias voluntariam. Trahe torpentem, ut reddas currentem. Vel sic: Trahe me post te, aut terrendo minis, aut exercendo flagellis, aut blandiendo beneficiis. Vel sic : Trahe me post te, ut per infusionem gratiae sequatur te liberum arbitrium.

Sequitur: Curremus in odorem unguentorum tuorum, Curremus pluraliter, ego scilicet, et alii quos pro posse meo ad amorem tuum, inflammabo. Non est enim cortina tabernaculi, id est, Ecclesiae Dei, qui pro posse suo non attrahit alios ad cultum Dei et Mariae. Unde, Apocal.XXII, 17 : Spiritus et sponsa dicunt : Veni. Et qui audit, dicat: Veni. Odores Mariae, scilicet fragrantia.virtutum ejus : unguenta, id est, imitatio ejus : vel opera ejus et mores, quae velut unguenta redolent et fragrant, dolores mitigant, vulnera sanant, et sunt quasi odorifera sequentibus.

Item, Virtutes ejus unguenta ejus, quae debemus esurire per desiderium. De hujusmodi unguentis dicitur iterum Mariae, Cantic.IV, 10 : Odor unguentorum tuorum super omnia aromata. Ididem, v. 11 : Odor vestimentorum tuorum sicut odor thuris. Unguenta medicinalia sunt et odorifera. Thus signat orationem : nihil enim animae infirmae medicinalius, nihil animae ,delicatae odoratius, quam quod beata Virgo tam pro justis quam pro peccatoribus Filium interpellat. Ideo dicitur ipse coronari de cubilibus leonum . Leones isti sunt daemones, quorum cubilia sunt peccatores, pro quibus orat assidue, et inde glorificatur ab omni rationali creatura,

Item, Odores Mariae, ejus virginalis humilitas, et humilis virginitas, cujus votum prima emisit, quo odore suavissimo Dei Filium et illexit et totum rapuit: qui illectus et totus raptus de sinu Patris saliit in uterum matris. Nec solum in ventre ejus odorem virginitatis, sed et in mente ejus humilitatis odorem reperiens, et his odoribus odorem suae deitatis admiscens, de ancilla fecit sponsam, et de creatura genitricem,

Item, Unguenta fragrantissima Mariae tria principalia sunt. Primum, caelestis sapientia. Secundum, spiritualis gratia. Tertium, immarcessibilis gloria. Verbis enim suis et exemplis docet suos veram sapientiam : quia doctrix est sapientiae Dei . Peccatoribus impetrat gratiam, ut patet in Theophilo : honorantibus se promittit gloriam. Unde dicit, I Regum, II, 30 : Quicumque glorificaverit me, glorificabo eum. Propter hoc triplex commodum currendum est in odorem suorum unguentorum. Item etiam sic exorandus est a nobis Spiritus sanctus : Veni, Auster, perfla hortum Christi, id est, Mariam, et fluant aromata illius .

Aliud delectabile spiritualibus oculis. Viror confortans, temperata lux visum non disgregans, florum pulchritudo respectum jucundans, fructuum diversitas appetitum excitans, et hujusmodi.

Item, De horto hoc dixit Christus, Cantic.VI, 10 : Descendi in hortum meum, ut viderem poma convallium, etc, Et nos in hunc hortum, humiliando nos, debemus saepe descendere per recogitationem virtutum Mariae, ut ex eis noster pascatur affectus et illuminetur intellectus.

Aliud delectabile. Concentus et harmonia volucrum, qui fuerunt Apostoli et Prophetae, qui voce consona locuti sunt et de pariente et de partu virgineo : nam quod Prophetae futurum praedixerunt, hoc Apostoli completum praedi- caverunt. Cum de his avide in. Scripturis inquirimus, et ea praedicantibus devote intendimus, nostro spiritali auditui delectationem qua vivificamur, elicimus ex hoc horto. Isa. lv, 3 : Audite, et nivei anima vestra. Ideo etiam promittit ipsa auditoribus suis, Eccli, XXIV, 30: Qui audit me, non confundetur, etc. Beati enim qui scrutantur testimonia ejus, quae de ea scilicet possunt elici ex Scripturis, et beati qui in toto corde exquirunt eum . Sapient. VIII, 2 : Hanc amavi et exquisivi, etc,

Aliud delectabile. Suaveolentia aromatum et herbarum, florum et fructuum, arborum et radicum, quae omnia olfactum animae delectant, et ipsam animam animant ad currendum, ut supra.

Aliud delectabile. Gustus et sapor fructuum, et dulcis potus fontium. De quibus dicit Maria : Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient . Ideo etiam dicit, Cantic. v, 7 : Comedite, amici, et bibite: et inebriamini, charissimi. Principalis, imo singularis fructus hujus horti corpus est Filii sui quod sumitur in sacramento, qui dicit, Joan. VI, 56 : Caro mea vere est cibus.

Item, Nominis devota invocatio, et crebra recordatio, sedula imitatio, et dulcis salutatio sunt quasi quaedam fercula, quasi quaedam deliciae non carnales, sed spirituales, quasi quaedam aromaticae species quibus reficimur in hoc horto. Horum autem sapor perfecte non perpenditur, nisi diutius masticentur, sicut patet in arom abicis speciebus. Idcirco siquidem hujus nominis, Maria, media longa est, ut in ejus nominatione diutius immoretur. Sed nota, quod dum aromaticum quid masticatur, os debet concludi, ne incaute amittatur dulcedo aromatici. Similiter si plene desideras istarum deliciarum degustare dulcedinem, os clausum habeas ad turpia, et per regulare silentium pone custodiam ori tuo. Eccli. xxviii, 23 : Ori tuo facito ostia ei seras, scilicet auribus tuis. Ibidem, v 29 : Aurum tuum etargentum tuum confla, et verbis tuis facito stateram, etc. Item, Eccli.XXI,28 : Verba prudentium statera ponderabuntur. Item, aperi os, id est, desiderium cordis. Unde : Os meum aperui, ei attraxi spiritum . Delectat gustus fontium hujus horti, quo signatur praegustato gratiarum Mariae,

Aliud delectabile. Tactus florum mollis et aromaticus, quorum fragrantia et suavitas odoris suavem reddit tactum. Quod fit praecipue quando ad Mariae laudem et gloriam quidquid boni potes, omni instantia operaris. Eccli.XXIV, 30 : Qui operantur in me non peccabunt.

Aliud delectabile. Ad rorem nudis pedibus deambulatio per hunc hortum. Quod, fit cum nudatis affectibus a concupiscentiis pravis rorem suae misericordiae ab ea expostulas. Vel, cum ad monasteria vel ad altaria ejus discurris sedulus ob rorem gratiae ejus impetrandum ab ea.

Aliud delectabile. Requiescere super herbam virentem : quod fit, cum flexis genibus per humilitatem coram matris imagine ipsius patrocinium ad Filium interpellas, et beneficio precum ejus requiescis a laboribus peccatorum. Propter hoc de justis qui sunt oves, Christi, dicitur, Ezechiel.XXXIV, 14 : Ibi requiescent in herbis virentibus.

Item, De hujusmodi delectabilibus dicit Eckebertus abbas ad Mariam : " Hor- tus deliciarum nobis est uterus tuus sacratissimus, o Maria : quia ex eo multiplicis gaudii Hores colligimus, quoties mente recolimus, quam magna multitudo dulcedinis orbi universo inde profluxerit. " Cum igitur tanta plenitudine deliciarum abundet hortus iste et omnibus exponatur, imo etiam, quod plus est, ad suam invitet plenitudinem, dicens, Cantic. v, 1 : Comedite, amici, etc, miser est qui non esurit, aeger qui fastidit, faetidus aut mortuus qui ejus odores non sentit, fastidicns cui non sapit, ut qui ejusmodi sunt, videantur dicere cum miseris Hebraeis, Numer. XXI, 5 : Anima nostra nauseat super cibo isto levissimo. Ibidem, XI, 6 : Nihil respiciunt oculi nostri nisi man. Similes etiam illi miserrimo duci de quo legitur, IV Regum, VII, 19 et 20, qui fertilitatem quam praedicavit Eliseus crastino secuturam, audivit, nec credidit. Similiter multi sunt qui fertilitatem et copiam beneficiorum Mariae audiunt, sed non credunt : et ideo nec inde comedunt. Samaria quae custodia interpretatur, Ecclesia est, quae custodit Christianos, cujus porta beata Virgo : ejus enim meritis, precibus et exemplis intramus in Ecclesiam non solum numero, sed et merito. Ad hanc portam modius similae, id, est, Christus datur pro statere uno, id est, pro minimo. Dux ille miser qui hanc fertilitatem audivit prius, sed non credidit, postea vidit, sed inde non comedit, incredulos designat et mundi divites, quos mundanae sollicitudines conculcant iu praesenti, et per consequens conculcantur et a daemonibus, et aeternaliter moriuntur. De hujusmodi incredulis dicitur, Eccli. II, 15 : Vae dissolutis corde, qui non credunt Deo, et ideo non protegentur ab eo !3